6 sinf Rus tili javoblari 2022
Har daf’a takror Xorazm. ”.
Ona tili darslarida uyushiq bo‘lakli gaplarni o‘rgatish
4
tasodifiy hol bo‘lmay, tarixan shakllanib kelayotgan o‘ziga xos sintaktik hodisadir.
Bu o‘zining quyidagi xususiyatlari bilan xarakterlanadi.
1.
Uyushiq bo‘lak qismlari o‘zaro teng aloqada bo‘ladi.
2.Ular gapda bir xil sintaktik vazifa bajaradi.
3.
Ular o‘zi uchun umumiy hisoblangan bo‘lak bilan bir xil munosabatda
bo‘ladi.
4.
Teng bog‘lovchilar yordami bilan bog‘lanadi yoki bog‘lanishi mumkin.
5.Sanash intonatsiyasi orqali talaffuz qilinadi.
6.Odatda bir xil so‘z turkumlaridan ifodalanadi.
Uyushiq bo‘laklarning o‘zaro bog‘lanishi teng bog‘lovchilar, yuklamalar va
to‘xtam, ohang yordami bilan bo‘ladi. Teng bog‘lovchilar yordamida bog’langan
uyushiq bo’laklar gap bo’laklarining o’zaro uyushish munosabatlaridagi ayrim
xususiyatlariga ko’ra, intonatsiya yordamida bog’langan uyushiq bo’laklarga
nisbatan ozmi-ko’pmi farq qiladi: bog’lovchilarning qatnashuvi uyushgan
bo’laklarning ochiq, yanada aniqroq ifodalashni ta’min etadi.
Uyushgan bo’laklarning o’zaro bog’lanishida ishlatiladigan bog’lovchilar
qo’llanish usullariga ko’ra asosan uch xil: o‘zbek tilida gapning uyushiq bo‘laklarini
bog‘lash uchun teng bog‘lovchilar – biriktiruv, zidlov, ayiruv bog‘lovchilari
qo‘llanadi. Bu bog‘lovchilar o‘z vazifalariga ko‘ra bir-biridan farq qiladi.
O‘zbek tilida gapning uyushiq bo‘laklari yozuvchilarning asarlarida
ma’ruzachilarning nutqida uslubiy vosita sifatida juda keng qo‘llanmoqda. Chunki
ular fikrni aniq, to‘liq, obrazli ifodalaydi, shuningdek, nutqqa ifodalilik,
ko‘tarinkilik berish uchun xizmat qiladi. Ular ifodani ixcham tuzish, unda his-
hayajon holatlarni to‘la aks ettirish, stilistik ravonlik va ixchamlik singari
xususiyatlar bilan tilimizda katta ahamiyatga ega bo‘lgan grammatik
kategoriyalardan hisoblanadi. Shuning uchun bu sintaktik hodisa ifoda vositasi
sifatida nutqimizning deyarli hamma turida, ayniqsa, yozma nutq turlarida, badiiy
adabiyotning turli janrlarida ancha keng qo‘llaniladi va dolzarb hodisa hisoblanadi.
Ona tili darslarida ta’lim-tarbiyaviy vazifalar bir butunlikda hal qilinadi,
bolalar atrofni o‘rab olgan muhit haqida, mustaqil Vatanimizning o‘tmishi,
5
bugungi va kelajagi haqidagi bilimlari kengayadi; milliy g‘oya shakllanadi, ular
aqliy jihatdan kamol topadilar, mustaqil fikrlashga, mushohada yuritishni
o‘rganadilar. Boshlang‘ich sinflarda “Ona tili kitobi”ni tahlil qilish fikrimizni
tasdiqlaydi. Bu kitobda topshiriqlar mazmuni va matnlar o‘zaro bog‘liq holda
berilgan.
Ta’lim-tarbiyaviy vazifalarni birgalikda amalga oshirish uchun Ona tili
darslarida matn va mashqlar ustida ishlash kerakligi ham muhimdir. Ona tili
darslarida o‘quvchilarga bilim va ko‘nikmalarning ma’lum jihatlarini egallatishni,
ularda o‘ziga xos shaxsiy sifatlarni shakllantirish bilan bog‘lab amalga oshiriladi.
Ona tili kitoblariga kiritilgan matn va mashqlarda Vatan, ona, xalq, tarix
haqidagi bilimlar o‘quvchilarning sinfdan sinfga o‘tishi bilan tobora
chuqurlashtirila boriladi. Vatan, uning o‘tmishi va hozirgi kuni Ona tili kitoblarida
markaziy mavzu hisoblanadi. Mavzularni o‘rganish jarayonida uyushiq bo‘lakli
gaplardan qanday foydalanish kerakligi bo‘yicha malakaga ega bo‘ladilar. Ona tili
darslarida mavzular bir-biri bilan uzviy bog‘lanadi. Bu hol ta’lim va tarbiya
jarayonining birligi haqida to‘xtashga imkon beradi. O‘quvchilar atrof-muhit, borliq
haqida qanday bilimlarni egallashlari, ularda qanday bu ishlarni amalga oshirishni
o‘rganadilar.
4-sinfda o‘quvchilar otlarning egalik qo‘shimchalari bilan qo‘llanishi,
kelishik qo‘shimchalari bilan turlanishi va asosiy so‘roqlariga qarab ularning bir-
biridan farqlanishi, kelishik qo‘shimchalarining yozilishini; sifat yuzasidan
o‘rganilganlar takrorlanib, qip-qizil, yum- yumaloq kabi sifatlarning yozilishini;
son, uning ma’nosi, sanoq va tartib sonlar, ularning so‘roqlari, tartib sonlarning
yozilishini; kishilik olmoshlari, ularning uch shaxsda, birlik va ko‘plik sonda
qo‘llanishini, kelishiklar bilan turlanishini o‘rganadilar. Bu sinfda o‘quvchilarga
fel zamonlari: fe’llarning tuslanishi (shaxs-son qo‘shimchalari bilan o‘zgarishi)
haqida tushuncha beriladi, uch zamonda: o‘tgan, hozirgi, kelasi zamonda qo‘llanishi,
o‘tgan zamon qo‘shimchasi (-di) ning aytilishi va yozilishi o‘rgatiladi. Dasturning
“Gap” bo‘limi materiallarini o‘rganishga bolalarni tayyorlash maqsadida ular
nutqida ko‘proq ishlatiladigan bog‘lovchilar bilan amaliy tanishtiriladi.
6
So‘zning tarkibi va so‘z turkumlarini o‘rganish jarayonida turli so‘z
turkumlariga oid so‘zlarning xilma-xil ma’nolarda qo‘llanilishi, so‘zni gapda, so‘z
birikmasida to‘g‘ri, o‘rinli, aniq ishlatishni bilib olishga yordam beradigan leksik
mashqlar, shuningdek, o‘quv yili davomida o‘rganiladigan imlosi qiyin so‘zlarning
yozilishini bilib olishga ko‘maklashadigan lug‘aviy-imloviy mashqlar o‘tkaziladi.
O‘quvchilar darslikda berilgan lug‘atdan, boshlang‘ich sinflar uchun nashr etilgan
imlo lug‘atidan foydalanishga o‘rgatiladi.
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilariga gap haqida: gapning ifoda maqsadiga ko‘ra
turlari (darak, so‘roq, buyruq gap) haqida, his-hayajon bilan aytilgan gaplar; gapning
mazmuniga ko‘ra oxiriga nuqta, so‘roq va undov belgisining qo‘yilishi
haqida; gap bo‘laklari, gapda so‘zlarning bog‘lanishi haqida, gaplar so‘z
birikmalariga ajratilishi haqida dastlabki ma’lumotlar to‘rt o‘quv yili davomida
izchillik bilan berib boriladi.
Birinchi sinfda o‘quvchilar nutqdan gapni ajratib olishga, gapni alohida
so‘zdan farqlashga, gapni o‘qiganda ohangiga rioya qilishga, ma’lum
tayyorgarlikdan so‘ng, gapning birinchi so‘zini bosh harf bilan boshlab yozishga
va oxiriga nuqta qo‘yishga o‘rganadilar. Ikkinchi sinfda esa oldingi sinfda berilgan
bilimlar yangi til materiallari asosida mustahkamlanadi, o‘quvchilar gapning oxirida
nuqtadan tashqari so‘roq belgisi va undov belgisining ishlatilishi bilan tanishadilar
va oxiriga qo‘yilgan tinish belgisiga mos ohangda gapni o‘qishga o‘rganadilar.
O‘quvchilar gap bo‘laklarini o‘rganishga ikkinchi sinfda tayyorlanadilar, ular
gap kim? (kimlar?) yoki nima? (nimalar?) haqida aytilishini bildirgan so‘zni (egani)
hamda ular haqida nimalar deyilganini bildirgan so‘zni (kesimni) topishga,
o‘rgatiladi (ega va kesim atamalari berilmaydi). Bu mavzularni o‘rganish jarayonida
gapda o‘zaro bog‘langan so‘zlarni aniqlashga oid mashqlar o‘tkazib boriladi.
Uchinchi sinfda gapning turlari (darak, so‘roq, buyruq gap) o‘rgatiladi. Ularni
ohangiga ko‘ra talaffuz qilish tinish belgilarini to‘g‘ri qo‘ya bilish haqida tushuncha
beriladi, og‘zaki va yozma nutqda qo‘llashga o‘rgatiladi. Bu sinfda gap bo‘laklari:
ega, kesim va ikkinchi darajali bo‘laklar mavzulari ham o‘rganiladi (Ikkinchi
darajali bo‘laklar turlarga ajratilmaydi). O‘quvchilar so‘z birikmalari bilan amaliy
7
tanishtiriladi.
To‘rtinchi sinfda va, ammo, lekin, bog‘lovchilari yordamida bog‘langan va
6 sinf Rus tili javoblari 2022
11 sinf ona tili test savollari. 2-sinf yillik ish rejalar darsliklar 2022-2022 -. Informatika fanidan barcha sinflar uchun testlar toplami. 5-sinf ona tili darslik javoblari. geografiya 6 sinf javoblari. Yuklab olish lego super qahramonlar 1 GB marvel. 4-sinf ish. 6-sinf adabiyot audio kitob. Ona tili va oqish savodxonligi 1-sinf -. 5 sinf matematika darsligi.2007 – www . zhetysu- gov . kz. Barcha sinf va litsey adabiyot kitobi – Offlayn – AppLatest. Biologiya test 9 sinf. Mundarij a kirish I bob IV sinfda olchovlarni organishning. jahon tarixi 9-sinf kitob.
6-sinf TARIX QADIMGI DUNYO. Umumiy Testlar APK
adabiyot 7 sinf pdf skachat. . 11-sinf matematika 2-qism. . Sinf rahbarining namunaviy yillik ish rejasi — InstantCMS 2. . 10-sinf tarix kitob. . 8-sinf huquq darslik. . 8-sinf anatomiya 2022. . 9 sinf matematika imtihon yechimlari. . 5-sinf jismoniy tarbiya kitobi. . Matematika Fanidan 9 Sinf Matematika Kitob Javoblari -. . 9-sinf dars jadvali -. . 1 sinf oqish togarak. . milliy istiqlol g oyasi 7 sinf 2015 m qarshiboyev s nishonova. . 10-sinf tarix fanidan ochiq dars ishlanmalar. . 6-sinf jismoniy tarbiya darsligi. . 6-sinf tarix pdf. . Barcahga omad! Biologiya 11-sinf – bet 2 -. . matematika javoblari 11-sinf – matematika javoblari 11-sinf. . 5-sinf-tarix -. . 5 sinf matematika masalalar yechish. . 5-sinf informatika – Innovatsion talim klasteri. . Diktant matnlari 1 sinf -. . kitoblar 11 sinf ingliz tilida. . 11-sinf uchun biologiya fanidan 2018-2022-oquv yili taqvim. . 10-sinf kimyo fanidan choraklik testlar. . 5 sinf matematika javoblari 2022 1 qism. . 2 sinf matematika pdf. .
Boshlangich sinf oqish darsini yangi pedagogik – 10-sinf biologiya olimpiada savollari 2022 1 sinf ona tili yillik taqvim (yillik ish reja, taqvim reja) – Foydali Tazvida yuklab bilan Quronda kitobi. 6 sinf organib babaitsau lysol disinfecting wipes india 9 sinf adabiyot darsligi 6 sinf 7 mavzu informatika Ozbekiston Tarixi 7 Sinf – Hima 8 sinf kimyo test savollari Savod orgatish darslari 1-sinf Dunyo dinlari tarixi 11-sinf APK Download 209 mashq 6 sinf 4 sinf musiqa fanidan testlar sinfdosh haqida statuslar Tarix Test 6 Sinf – ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰੋ – PAaero disinformation etymology 10 sinf matematika test Qanday sinfdoshlarim uchun animated pictures yuklab olish 8-sinf informatika online dars kuz haqida matn 6 sinf haqqinda – 7-sinf adabiyot savol-javob – 7-sinf adabiyot savol-javoblar 11 sinf matematika skachat Matematika 9 -sinf – TaLim – 2022 – prixdelajeunesse 5 sinf tarix test 2 chorak – 6-sinf Matematika 16.04.2022(Online maktab) – YouTube 6-sinf rus tili darslik pdf
- 2022 6 sinf Rus tili javoblari
- 2022 6 sinf Rus tili javoblari
- 2022 6 sinf Rus tili javoblari
- 2022 6 sinf Rus tili javoblari
- 2022 6 sinf Rus tili javoblari
- 2022 6 sinf Rus tili javoblari
disinfection and sterilization dental instruments. Darslik ingliz tili 3 sinf torrent download bahramand. Yuklab. 6 sinf matematika ochiq dars ishlanmasi -. 6-sinf Geografiya I-chorak -. Boshlangich sinflarda multimedia resurslar yordamida dars o. 4-Sinf Rus Tili Darslik pdf – fakukar. Iqtisodiy bilim asoslari 9-sinf APK – Download for Windows. 3-sinf ona tili kitobi 2022. 7 sinf geografiya fanidan testlar -. Algebra darsligi 8-sinf yuklab olish Merzlyakov Polonsky Yakir. Katta quvvatli tenglamalar. Algebra fanidan (10-sinf) uslubiy. 6 sinf ingliz tili darslik javoblari 2018. Yuklab olish kitob algebra 7-sinf 2015. Qoshiq hamda xor yuklab. Download Free Fizika 9 Sinf Kitob. 1 sinf oqish kitobi sherlari. 5-sinf matematika darslik 2022 2-qism -. geografiya 7 sinf testlari. matematika 9-sinf imtihon javoblari 2022. Fizika fanidan imtihonning sinov versiyasi (11-sinf) mavzu bo. 11-sinf jaxon tarixi test. 6-sinf botanika darsligi.
6-sinf. 2-test -. . 6 sinf tarbiyaviy soat dars ishlanmalar. . Sinfdan tashqari mashgulotlar. Boshlangich sinf o -. . boshlang`ich sinf o`quvchlarining lug`atlar bilan ishlash. . fransuz tili 10 sinf 2017 z davronova e – Darsliklar. . tadbirkorlik asoslari 11-sinf ish reja. . iqtisod va soliq alifbosi 1-4-sinflarda oqish fani tarkibida necha soat oqitiladi. .
7 sinf algebra kitobi yuklab olish. geografiya 6-sinf test. biologiya 7 sinf kitobi elektron variant. 8-sinf geografiya darslik pdf -. tarbiya darsligi 3 sinf. Ona tili 4 sinf son soz turkumi – KZhome. 6 sinf ona tili 450 mashq. 7-sinf algebra kitobi 2022 pdf. 3-sinf tabiatshunoslik darslik – 3-sinf tabiatshunoslik darslik. 5 sinf matematika darslik 2022 2-qism javoblari -. 8 sinf matematika online test server. 9-sinf Ozbekiston tarixi fanidan kompetensiya asosida. 4-sinf oqish fanidan dars ishlanma. Shoradoshlar oilasi. 6 – sinf -. 11-sinf geografiya darslik – 11-sinf geografiya darslik. 5-sinf musiqa kitobi skachat. abstract sinflar. 2-sinf oqish fanidan dars ishlanma skachat. diktantlar toplami 5-9 sinflar. Adabiyot 6 Sinf .mobi Free Book Download Rar – Weebly. 2022-yil martgacha 4-sinf bitiruvchilarini saralab olish tizimi. 11 sinf tarixi ozbekiston. 1 Sinflar Uchun Yillik Dars Ishlanmalari.Pdf -. Tarix 6sinf kitobi 2017 nashri elektron variant skachat. nemis-tili-11-sinf-imtihon-2022.pdf -. 6-sinf ona tilidan test. ona tili 7-sinf 121 mashqlar. Kimyo 9-sinf Download APK Free for Android -. Burchakning turlari mavzusiga doir test topshiriqlari. 7-sinf. Rus tili fanidan olimpiada savollari 9-, 10-, 11-sinf -. Iqtisod Bilim Asoslari 8 Sinf Java Kitob.Pdf -. 8 SINF Ozbekiston tarixi ish reja. 6 sinflar uchun ingliz tilidan testlar pdf. 4-sinf ona tili testlar skachat. 10-sinf ingliz tili oqituvchisi kitobi -. Olimpiada savollari 10-sinf geografiya fanidan -. 1 sinf savod o rgatish.
- ona tili 2 sinf 2014 k qosimova s fuzailov – Darsliklar
- Ozbekiston tarixi 7-sinf – Stáhnout zdarma pro Android – Veadug
- 7 yil davomida qogozdan tayyorlang. Boshlangich sinflar
- 7 sinf ona tili adabiyot test savollari
9-sinf ingliz tili javoblari
Boshlangich sinf oquvchilarning tajriba davrida kuzatilgan ko. . 8 bepul yuklab olish algebra sinf makarychev. yuklab hattori. . 8-sinf algebra misollar javoblari. . birlar minglar millionlar sinfi ochiq dars. . Kitoblar 4 Sinf Jismoniy tarbiya. . disinfectant spray hs code. . 9sinf geometriya javoblari – 9sinf geometriya javoblari. .
ZiyoNET › Kutubxona › 7-sinf oquvchilari uchun yakuniy
6 GEF informatika sinf reshebnik bosova. Yuklab menga yaqin. boshlang ich sinflarda axborot texnologiyalaridan foydalanish. ona tili fanidan dars ishlanma 2 sinf. Qimor pdf Iyul 2017. Yuklab olish audio darslik ingliz tili 8 sinf. 6 sinf fizika 11 mashq. manaviyat asoslari 10-11 sinf. 2-sinf tasviriy sanat kitobi. 9-sinf adabiyot testlar – 9-sinf adabiyot testlar. informatika 7 sinf online test. 7 sinf algebra imtihon testlari. 8-sinf tarbiyaviy soat dars ishlanmalari 2022. 8 sinf adabiyot kitob. « BOSHLANGICH SINF MATEMATIKA DARSLARIDA “LITR. 2022 6 sinf Rus tili javoblari. organik birikmalar sinflari – organik birikmalar sinflari. 2-sinf. atrof olam – kundalik munajjimlar bashorati. 3-sinflar uchun boshqotirmalar(matematikadan) – 3-sinflar uchun boshqotirmalar(matematikadan). 11-sinf ingliz tili testlar javoblari bilan -. 7-sinf Ozbekiston tarixi (26-mavzu) | History – Quizizz. internet misinformation. 6 sinf ingliz tili metodikasi -. 9 sinf tarix fanidan testlar 7 -. sin or sinfulness. 7-sinf matematikasi. bulk clorox disinfecting spray. 11-sinf informatika darslik 2022 pdf. Rus tili milliy 2-11 sinf yillik ish reja. Yillik ish rejalar toplami. 8 – sinf Algebra Mavzu Kvadrat tenglama va uning ildizlari. 6-sinf adabiyot II chorak -. mening maktabim 4 sinf. 9-sinf jahon tarixi darslik pdf. Oxirgi qongiroq uchun sinf oqituvchisi uchun rahmat. Oxirgi. desinfectar impresiones dentales – desinfectar impresiones dentales. sinfdan va maktabdan tashqari ishlarni tashkil qilishda tashkilotchi shaxsiga bo lgan talablar.. 4-sinf matematika togarak – 4-sinf matematika togarak. Matematika fanidan ochiq dars (1-sinf) – KZhome. nemis tili 5 sinf 2015 z kiyamova m kiyamova – Darsliklar. merzlyakov algebra sinf dedi 10 ilgor darajasi yuklab olish. yuklab olish. Aktiviti beech sinf 3 Kuzovlev bepul yuklab olish -. Ingliz tili 9 sinf – Samarqand viloyat Bolalar kutubxonasi. 10-sinf informatika imtihon biletlari javoblari. 11-sinf matematika darslik 2-qism. 8 sinf darsliklari elektron varianti. Sinf 10 uchun kitoblar pdf. Bir soat davomida eri TV ketma-ket. 9-sinf huquq darslik – 9-sinf huquq darslik. Sinfdagi kommunikativ uud. Rus tili darslarida kommunikativ uudni. 3-sinf Ona tili dars ishlanma. Sifat soz turkumi -. 1 sinf ona tili darslik 2022. 6-sinf fizika test – 6-sinf fizika test. 10 sinf kimyo kitob skachat. 2022 6 sinf Rus tili javoblari. «Qoldiqli bolish» (3 sinflar uchun sayohat darsi) -. matematikadan test topshiriqlari 4 sinf. 6 sinf tarix nazorat ishi javoblari. 3-sinf ingliz tili konspekt. 7 sinf kimyo pdf skachat. 2022-2022-ci tədris ili üzrə birinci sinfə qəbulla bağlı canlı yayım. dr.rtm.uz informatika 9-sinf. oqish kitobi 4-sinf – oqish kitobi 4-sinf. Download our 8 sinf uchun rus tili bilimlar bellashunvi – WePDF. 5 sinf matematika nazorat ishi javoblari bilan. 2022 6 sinf Rus tili javoblari. 1-sinf alifbe bayrami senariysi.
[EPUB] 8 Sinf Ziyonet -. 11 sinf o zbekiston tarixi pdf 2022. Yuklab olish MTS TV symbian. Ingliz uchun 7-sinf yuklab olish ish. odam va uning salomatligi 8-sinf pdf skachat. insoniyat yoli” sinf soati. 9-sinf adabiyot – 9-sinf adabiyot. ozbekiston tarixi 8-sinf pdf skachat. 2022 6 sinf Rus tili javoblari. lysol disinfectant spray 19oz ebay. 4 sinf ona tili dars ishlanma -. kimyo 10-sinf darslik pdf haqqinda -. 2 Sinf O Qish Fanidan Testlar.pdf – WePDF. biologiya 8 sinf darslik pdf. 8 sinf insholar toplami. 7 sinf adabiyot choraklik testlar. 9-sinf konstitutsiyaviy huquq asoslari darslik pdf. boshlang ich sinflarda innovatsion g oyaları. 4 sinf ingliz tili metodik qollanma. 8-sinf algebra kitobi skachat. 3-sinf oqish ochiq dars ishlanma. Chaqiruvga qadar boshlangich tayyorgarlik 10 sinf. 10-sinf. ozbekiston tarixi. – kundalik munajjimlar bashorati. 4-sinf Musiqa dars ishlanma -. Alkadienlar. Olinishi va xossalari. 10 – sinf -. Ingliz tili 11-sinf APK download for Android | Turkiston. 9-sinf imtihon javoblari matematika -.
Adabiyotshunos tahlil qiladi: sovet senzurasini bo‘gatga mengzagan, Xorazm ruhini So‘zga singdira olgan shoir she’riyati
Omon Matjon o‘zbek she’riyati xazinasiga javharlar – bir olam javohir so‘zlar taqdim etdi. She’rlaridan tiriklik nafasi keladi va ular hayotiyligi bilan esda qoladi. Bu dunyo qiziq. Odam jisman mahv bo‘lib, boqiy dunyoga ketsa ham, uning o‘lmaydigan, umriboqiy so‘zlari qoladi. Ijodkorning baxt-u iqboli ham shu.
Hali-hanuz eslayman, XX asrning 80-yillarida “Gaplashadigan vaqtlar” she’riy qissasi shuhrat topdi. Aniq sana: 1986-yil 17-dekabr kuni “Gaplashadigan vaqtlar” – qo‘ng‘ir muqovali ixcham kitob hozirgi O‘zbekiston Milliy universitetining o‘zbek filologiyasi fakulteti talabalari huzurida muallif ishtirokida muhokama bo‘lgan edi. Kitobning ich muqovasidagi qaydim shunday. Birinchi kurs talabasi edim. Darvoqe, “gaplashadigan vaqtlar” – bu juda muhim bir birikma-tushuncha. Qachon gaplashamiz? Galashishga imkon bormi? Odamzod shoshqin va ahli shuaro toshqin keladi. Qachon bemalol va sokin bir vaziyatda gaplashish mumkin? Baharnav, bu olamni tark etgan, Allohning dargohiga yetgan oddiy inson bilan gaplashish qiyin. Bilasiz. Ammo shoirlar, yozuvchilar – ijod ahli bilan hamisha gaplashish mumkin. Uning kitoblarini qo‘lga olgan mahali “gaplashadigan vaqtlar” uchun imkon paydo bo‘ladi. Dilbar, lirik gurunglar boshlanadi beixtiyor.
Darhaqiqat, bugun Omon Matjon bilan she’rlari orqali gaplashamiz. Uning dardini, qalbini, o‘gitlari va hikmatlarini anglaymiz va beixtiyor shoirni o‘zimizning yonimizda his etamiz. Tirik so‘z meros qoldirgan shoir o‘lmaydi. So‘zi amaliga uyg‘un yaxshi shoirlarining yurak so‘zlari boqiy.
Omon Matjon ismi o‘zbek she’riyati muhiblariga yarim asrdan ko‘proq muddat davomida yo‘ldosh bo‘ldi. Uningcha: “She’riyat – hammaning o‘zi, o‘zligi”dir. Bu shoir nomni qanchadan-qancha she’rparastlar qalbiga naqshlandi. Yaxshi inson, to‘g‘riso‘z va vijdonli shoir unutilmaydi.
Agar Omon Matjon she’rlari bahaybat va o‘tkir ko‘zga o‘xshatilsa, bu ko‘z olamga Xorazm degan vujud darichasidan qarayotgandek bo‘ladi. Shoir qadim Xorazmni “bashar tarixida mangu xazina” deb biladi.
“Ey, sirli diyor, Xorazm,
Ey nurli shior, Xorazm.
Necha evrilgan tarixning
Senda rasmi bor, Xorazm.
Jahon aljabirinda noming
Har daf’a takror Xorazm. ”.
Omon Matjon she’riyati degan tushuncha donishmand Xorazm tuprog‘ining ma’naviy-she’riy ob-havosini juda keng miqyosda namoyon etishi bilan individual mazmun kasb etadi. Har qanday davr va davrada bu shoirning borligi “esar Jayhun shamollari” degandek barchaning qalbiga el-yurtining xushhavolarini olib kiradi.
Agar badiiy dunyo adabiyoti ulkan va bepoyon ummonga o‘xshatilsa, Omon Matjon bu ummonga ona daryo – Amu orqali kelib quyilayotgandek bo‘ladi. Shoirning “Amudaryo – mangu muhabbat, Amudaryo – abadiy hijron”, degan misralari bor. Qo‘shmisra ortida katta bir xalq rivoyati yashiringan. Muhabbat va hijron juftligini anglash, daryo va qumloq ramzlari mohiyatini tushunish uchun “Amudaryo iztirobi”ni anglamoq kerak.
Omon Matjonning haybat bilan, sokinlik bilan, ora-orada erkalanib, imo-ishoralarini hayajoniga ulab she’r o‘qishdagi kayfiyati Amudaryoning qirg‘oqlariga urilib, to‘lib oqqan pallalarini esga soladi. Amudaryodan shoirga ilhom beradigan xotira oqadi.
“Olisdagi yor vasli bir-bir esingga tushsa,
Oshiqlar yecholmagan bir sir esingga tushsa,
Qirq yil daryoda oqqan Tohir esingga tushsa,
Sanam deb Gʻarib kechgan vafoni ko‘rmoq bo‘lsang,
Bor Amu bo‘ylariga, borgin, do‘stginam”.
She’rning oxirgi misrasiga urg‘u berish Omon Matjon she’riyatiga ham xos. Agar kimning yodiga Xorazm tushsa, bu elni tashnalanib sog‘insa, ayni yurtning ko‘rki, tarovati, san’at ahli, nozu ne’matlari esiga tushsa, Omon Matjon she’riyati bulog‘idan bir qultum ichib cho‘lini qondirishi mumkin.
Omon Matjon faylasuf shoir o‘laroq she’rlari mag‘ziga hikmat joylaydi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Hikmat mo‘minning yo‘qotgan narsasidir, mo‘min kishi uni qayerda topsa ham oladi”, deb aytganlar. Hikmat ijodkorning fahmi, farosati, idroki, tafakkur tarzini ko‘rsatadi. “Yolg‘onning taxtdagi yuz yil davroni, Haqiqat aytilgan bir damcha yo‘qdir”. “Nafs, bu – abadiy qullikning boshi. ” Bu hikmatlar maqol kitoblaridan olingan iqtiboslar emas, bu hikmatlar shoirning o‘z adabiy idroki bilan anglagan hayot hiqiqatlaridir. Shoirning qo‘shiq bo‘lib kuylangan she’rlari ham ko‘p.
“Umr o‘tar, vaqt o‘tar,
Xonlar o‘tar, taxt o‘tar,
Omad o‘tar, baxt o‘tar,
Lekin hech qachon chiqmas yodimdan
Sening yurishlaring, sening kulishlaring.
Bahorda bog‘ na go‘zal,
Qor tushsa tog‘ na go‘zal,
Bu yoshlik chog‘ na go‘zal,
Lekin hech qachon chiqmas yodimdan
So‘zsiz qarashlaring, holim so‘rashlaring.
Oy chiqar goh zaholi,
Do‘stlar ko‘pdir vafoli,
Hayot shundan safoli,
Lekin hech qachon chiqmas yodimdan
Sokin so‘zlashlaring, pinhon izlashlaring.
Umr – yo‘l, qayrilish ko‘p,
Uchrashish, ayrilish ko‘p,
Unutish, aytilish ko‘p,
Lekin hech qachon chiqmas yodimdan
O‘sha kulishlaring, o‘sha kelishlaring…”
Omon Matjonning bu she’ridan biror qismini olib, parchalashdan tiyildim. Iztirobli, ishqli, sog‘inchli, ma’nili, hikmatli har bir misra bir necha o‘n yilki, hali hamon ulkan hofizlar ovozida qulog‘imiz ostida jaranglab turibdi. She’r bizning yoshlik xotiralarimiz bilan egiz. Qo‘shiqqa aylangan misralar hali-hamon yurakni o‘rtaydi; allanimadir – balki moddiylashgan sog‘inchli bir tuyg‘u tomoqqa kelib taqqa tiqilgandek bo‘ladi. Har o‘qilganida olamshumul hayotiy hikmatlarga to‘la she’r shirin, mavjli va go‘zal xotiralarni elakdan o‘tkazadi.
Garchand Omon Matjon she’rlari o‘qilishi – ijrosida xorazmcha ohang yetakchilik qilsa ham, she’rlarida sheva so‘zlariga ortiqcha o‘rin bergani yo‘q. Holbuki, u xorazmliklar tili, ko‘ngli va dilining chinakam bilimdoni edi. Omon Matjon she’riyati xorazmcha so‘zlar onda-sonda, adabiy til hazmi ko‘targan miqdorda, me’yorida uchraydi. She’rda shunday bir vaziyatlar bo‘ladiki, aynan o‘sha misrada Omon Matjon atay va yoki she’rning texnik talablariga ko‘ra qo‘llagan xorazmcha so‘z uzukka qo‘yilgan billur ko‘zdek yonadi.
“Sozchi tamburni tuzdi,
Duldul arqonni uzdi.
Dagish qirg‘oqni buzdi.
Daryoga kim yetkizdi
Bu “hazil lapar”dan parcha: inja va nafis. “Dagish” – daryo qirg‘og‘iga tegib, o‘pirib ketadigan shiddatli oqim. Akademik Matyoqub Qo‘shjonovning hayot yo‘lidagi shunday beayov oqim to‘lqini borasida hikoya qilgan xotira kitobiga zukko so‘zshunos Mahmud Sa’diy “Dagish” deb nom qo‘yib berganidan xabarim bor. Uzr, gapim chalg‘imasin – u boshqa mavzu. “Nera” so‘zi – ne yerga, qayerga ma’nosida. “Borajagim” – tushunarli. Bir sidra nazar tashlaganimda, Omon Matjonning “gurvak” (qovun navi), “chug‘ul” (chaqimchi), “dov” (navbat), “qisliqdi” (siqildi), “yozg‘it” (manglaydagi bitik ma’nosida) kabi qator so‘zlariga duch keldim.
Omon Matjon so‘z ustida suhbatlar qurardi. To‘g‘risi, maktab o‘quvchilik yillarimda oyinai jahon orqali ko‘rib taniganim Omon Matjon o‘sha palladagi ko‘rsatuvda ham so‘z haqida so‘z yuritmoqda edi. Eslayman: u “bo‘gat” degan so‘zdan gapirar edi. Izohli lug‘atlardan o‘rin olmagan xorazmcha “bo‘gat”ning ma’nosi shuki, ariq-solmalardagi suvni to‘sib qo‘yadigan loy yoki shox-shabba aralash to‘siq. Ulkan yop-arnalarga qurilgan katta to‘g‘onga ham “bo‘gat”ni qo‘llash mumkin. So‘zning ko‘chma ma’nosi ham bor, sho‘ro zamonida ijodiy erksizlik masalasida, deylik, shunday “ayrim mavzular oldiga bo‘gat bosilgan edi” tarzida bemalol qo‘llasa bo‘ladi. Ha, darvoqe, so‘z ochmaslik kerak bo‘lgan mavzulardan Omon Matjonlar avlodi yo‘lini topib so‘z ochdi. So‘z oldiga qo‘yilgan sun’iy bo‘gatlarni o‘zlarining toshqin so‘zlari – mahoratlari bilan qirq parchin qildi. O‘sha avlod tarixiy hodisalar va xalq rivoyatlari vositasida o‘zlikdan saboq berishdi. Omon Matjonning “Haqqush qichqirig‘i” turkumidagi og‘izdan-og‘izga ko‘chib, aytib yuriladigan rivoyatlar, afsonalar, haqiqatlar – bularni ko‘pchilik bilar edi. Ammo yo‘lini topib, faqat Omon Matjongina o‘ziga xos yo‘sinda ularni she’riyati tarkibiga joyladi. Shoirning bor haqiqatni, o‘z milliy-ma’naviy qadriyalarini anglashi va ularni she’riy misralari qabatiga joylashi – bu bebaho fazilat.
“Men voha o‘g‘liman, talabim – kenglik,
Erkin havolarda to‘qiyman she’rlar.
Bor bo‘l, ma’no qadar yorqin bo‘lgan so‘z,
Bor bo‘l, ufq osha yo‘llar va yerlar!”
Omon Matjon yaqin tarixdagi qaltis zamonlarda ham o‘zligini tanigan va o‘ziligini tanitgan shoir siyoqida shuhrat topdi. “Men qanday muhitda kim bilan bo‘lmay, Ruhim doim uyg‘oq va yo‘lga tayyor”, deb yozdi u.
Omon Matjon gohida hayotning shunday mitti bir parchasini – arzimasdek ko‘ringan voqelikni she’rga soladi va undan katta bir hayotiy-falsafiy xulosalar chiqaradi.
“Daraxtlarning xulqi g‘alati,
Mayna qilar quyoshni ular:
Yozda rosa issiq kiyinib,
Qishda esa. yalang‘och turar”.
She’r shu to‘rt qatordan iborat. Bunday g‘alati xulqni, o‘zaro teskari proporsional holatni shoirlarning hayrat ko‘zlari ko‘radi, xolos. Omon Matjonning lirik merosida syujetli she’rlar bor. Qoyilmaqom qilib yozilgan bunday she’rlarga ham shoir ijodining naqshi, bezagi sifatida qarash o‘rinli.
Omon Matjon barpo etgan she’riyat bog‘ining totli mevalari bor. Ayniqsa, olma. Olma – pokiza muhabbat ramzi.
“O‘rtamizda birgina olma –
Olam ichra yumaloq ilinj.
O‘rtamizda birgina olma –
Balki g‘am u, yo balki sevinch.
O‘rtamizda birgina olma,
Yarmi qizil, yarmi och-yashil.
Hayo tug‘yonidan qizil u,
U sog‘inchning ramzidir asil. ”
Inson qalbidagi ruhoniy hislar hamisha orasta, toza, pok bo‘lmog‘i kerak. Chunki “nafs ipiga bog‘lidur ruh iplarin uzgan tana”. Inchunun, ma’naviy-ruhiy kayfiyati yuksak odamning yuragidagi bebaho muhabbat tuyg‘usi “hayo tug‘yoni”dan qizaradi. Ishq – ichdagi shodlik qayg‘usi. Ishq-muhabbat o‘z ko‘rk-u jamolini iffat va hayo libosiga o‘rab, azal-azaldan “sog‘inch ramzi”ga do‘nib keladi.
Omon Matjonning lirik qahramoni o‘z ishqi iqroridan iymanadi, tortinadi. “Men ishqimni aytolmasam o‘zingga”, deganicha u qalb sirini bulutlarga, tog‘larga, daryolarga so‘zlaydi. Oshiq dardi tabiat unsurlari jonlanadi. Fursat poylab oshiq o‘z dardini “Vijir-vijir qaldirg‘ochga aytadi”. Bu ham oshiq-shoirning ko‘ngil asrorini aytish usuli, albatta. Yori esa “g‘unchadek qisinib”, iffat pardasi ortida turib: “Anavilar bor-da, o‘shalar. ” deydi va gapini oxirigacha aytishdan adashadi yoki ayta olmaydi iymanib.
Omon Matjon she’riy misralari gohida Xorazm “Lazgi”sidek dilbar va o‘ynoqi.
“Boqib har yon o‘ynoli
Qochsin yomon, o‘ynoli,
She’r ohangi xorazmcha ko‘yga mos – shitobli, sho‘x va u hech sezdirmasdan jonsiz vujudga jon kirgizadi go‘yo. Mudroq hujayralarni uyg‘otadi. Yana bir xususiyat, Omon Matjon she’rlarida ora-orada o‘z ismini tajnis o‘laroq sezdirib-sezdirmay qo‘llab o‘tadi. “Damlar shikvasiga uchma, omon bo‘l”, “Tili omon bo‘lsa o‘lmaydi millat” degandek, yoki “Tongning tiniq durlarini tun changalidan omon olib chiqqanimdan – pokman, omonman. ” kabi ancha o‘rinlarda seziladi. Va bu she’riy san’at o‘quvchiga zavq beradi.
“Do‘stu yor, yurt omonmi, Omon, sen ham omon bo‘l,
El hama yaxshi bo‘lsa, mayli, sen bir yomon bo‘l,
Lekin sen nur tomon bo‘l, sen adolat tomon bo‘l,
Ko‘ngling birdir – agarchi oshnosi turli-turli,
Umring shundan go‘zaldir, navosi turli-turli”.
Shoir ko‘plab she’rlarida o‘zbekning faxri bo‘lgan buxoriylar, samarqandiylar, shoshiylar, farg‘oniylarni esga oladi. Ba’zan shoir Xorazm allomalari, minoralari, qadim g‘ishtlari va asriy tarixni so‘zlab turgan Xiva borlig‘iga, uning “Ichon” bilan “Dishon” qal’asi ustiga ma’no yuklaydi:
“Azaliy beomon bir hukmdir bu:
Odam – Dishon qal’a, orzusi – Ichon!
Oz yashab ko‘p mushkul ko‘rsa hamki u,
Ruhin qoldirmog‘i mumkindir omon.
Men bugun Xivada viqorli turgan
Asriy yodgorlardan tuyarkan ma’ni,
Dedim: umr hikmatin bobongdan o‘rgan,
Asramoqni o‘rgan Ichon qal’ani!”
Agar adabiyot olami ko‘zimizga yashil ma’vo bo‘lib ko‘rinsa, bu og‘ochliklar orasidan Omon Matjon she’rlarini obraz o‘laroq bezaydigan muhtasham gujumlarni hech qiynalmasdan topish mumkin. Shoir bir o‘rinda: “Qoraqumda nur iyib, jazira to‘qir oftob, Voha kengliklarida gujumlar bitar kitob”, deb gujumlarni kotibga aylantiradi. Boshqa bir she’rida “yoz olovidan, qish sovug‘idan” qayg‘uga tushgan qushlar baxti uchun “cho‘ng gujumlik”ni ko‘rib quvonadi.
Kichik bir xotira: 2012-yili bahori edi. O‘zMU o‘zbek filologiyasi fakultetida Omon Matjon bilan uchrashuv bo‘ldi. Aynan mana shu auditoriyada chorak asr muqaddam “Gaplashadigan vaqtlar” kitobi taqdimoti bo‘lganini, u palla biz talaba o‘lganimizni eslatsam, Omon Matjon o‘zida yo‘q shondlanib, “shishgan”dek erka qiliqlar qilib talabalarni kuldirdi. Keyin “Diydor aziz” kitobidan she’rlar o‘qidi. Yig‘inda professor Umarali Normatov domla qatnashdi: “Omon Matjon ijodida faqat zamonasi, o‘z yurti voqea-hodisalari, tengdoshlari dardu tashvishlari izhori – ifodasi bilan cheklanmaydi; kechmish, tarixiy siymolar tasviri ham ijodida salmoqli o‘rin tutadi. Omon – jahongashta shoir, uning safar taassurotlari asosida bitilgan turkum she’rlari ham mavjud”. Shundan keyin Omon Matjon 80-yillardagi xorij safaridan gap ochdi. Esladi. Chet eldagi bitta do‘kon egasi kelgan sayyohlarga dunyo xaritani ko‘rsatib, undan o‘z yurtini topib, unga igna sanchish “marosim”ini o‘tkazar ekan. Shoir o‘sha pallada shunday ham yurtining yuragi porakada bo‘lib yotganini mezbonga eslatib, O‘zbekistonni xaritadan ko‘rsatib, igna sanchish “marosimi”dan haqli ravishda bosh tortibdi. Shoirning ayni qilmishidan g‘ururlangani seziladi. Shu munosabat bilan:
“. Yurtimning qalbini bir bor ko‘rsayding,
Nayzalar o‘rnini, minglab bitmagan.
Doro, Iskandarlar tig‘ urgan unga,
Endi men sanchishim go‘yo yetmagan. ” – deya yaxshi bir uzun she’r o‘qidi.
Dil rangini gullarga poylagan – ulashgan shoir “Dilimning rangini gul bilsa bo‘ldi, Mening kimligimni el bilsa bo‘ldi”, deydi. Uning salobatli, mag‘rur va rubobiy she’riy so‘zi “fazlu kamoli”ning ovozi o‘laroq har doim o‘z muxlislarini bezovta qiladi:
“Charx avzoyi bu dam avvalgilarg‘a o‘xshamas,
Kotibu davru raqam avvalgilarg‘a o‘xshamas.
Endi inson qadri ham avvalgilarg‘a o‘xshamas,
Ko‘nglim ichra dardu g‘am avvalgilarg‘a o‘xshamas,
Kim ul oyning hajri ham avvalgilarg‘a o‘xshamas. ”
To‘g‘risi, Omon Matjon va uning ovozi, she’r o‘qish uslubi, so‘zi va, umuman, o‘zi “avvalgilarg‘a o‘xshamas” – o‘zicha bir olam.
Bu ardoqli shoir, tabiiyki, keyingilarga ham o‘xshamas.
Zero, Omon Matjonning iste’dodli ijodkor sifatidagi adabiy shaxsiyati, siymosi, adabiy merosi shunday “o‘xshamasliklari” bilan sharafli, qadrli va muhimdir.
Bahodir KARIM,
filologiya fanlari doktori,
Alisher Navoiy nomidagi o‘zbek tili va adabiyoti universiteti professori.
10 sinf ona tili fanidan 3 chorak test javoblari
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021-yil 9-sentyabrdagi PF-6309-son Farmoni hamda O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirining 2021-yil 4-oktyabrdagi “O’zbekiston Respublikasi Prezidenti va nomli davlat stipendiyalarining tanlov yo’nalisharini tasdiqlash to’g’risida”gi 416-sonli buyrug’i, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2021-yil 4-noyabrdagi 674-son qarorining ilovasi г-bandi “Bakalavriat bosqichi talabalari uchun O’zbekiston Respublikasi Prezidenti va nomli davlat stipendiyalari hamda ularni tayinlash tartibi to’g’risida NIZOM” hamda Universitet rektorining 2021-yil 15-noyabrda “O’zbekiston Respublikasi Prezidenti va nomli davlat stipendiyalariga nomzodlarni saralash tanlovini tashkil va o’tkazish to’g’risida” gi 456(01)-U-sonli buyrug’iga asosan 2021-yi 25-noyabr kuni O’zbekiston Respublikasi Prezidenti va nomli davlat stipendiyalariga talabgorlar orasida O’zbekiston Respublikasi Prezidenti va nomli davlat stipendiyalarining saralash bosqichi Ozbekiston tarixi fanidan imtihon jarayonlari bo’lib o’tdi.
Imtihom jarayonlarida O’zbekiston Respublikasi Prezidenti davlat stipendiyasi, Ulug’bek nomli davlat stipendiyasi, Navoiy nomli davlat stipendiyasi hamda Islom Karimov nomli davlat stipendiyalariga talabgorlar ishtirok etishdi.
Imtihon jarayonlari NIZOM asosida suhbat tarzida o’tkazildi. Imtihonda shaffoflik va oshkoralikni ta’minlash maqsadida jarayon to’liq Zoom platformasi asosida video kuzatuv va kamera.buxdu.uz sayti orqali onlayn translyatsiya asosida o’tkazildi.
Imtihon jarayonini universitetimiz rektori Obidjon Xafizovich Xamidov ochib berdi va imtihon ishtirokchilariga o’z ijobiy fikrlarini bildirib, ularga imtihon jarayonlariga omad tiladi. Imtihon jarayonida 33 nafar talabgor ishtirok etdi. Imtihon jarayonlari onlayn videokuzatuv ostida (onlayn translatsiya(http://camera.buxdu.uz/104.html)) o’tkazildi.
BuxDU Matbuot xizmati