Таълим / Образование

Ortiqcha mablag‘. 10-11 sinflar uchun darslik va o‘quv qo‘llanmalar chiqarish uchun ozmuncha mablag‘ ketmaydi. Ular zamon talabiga mos tarzda ishlab chiqilishi uchun ma’lum vaqt kerak bo‘ladi. Qisqa fursatlarda esa birdaniga zo‘r darsliklar yaratish amrimahol.

11 sinf elektron darsliklar

Chora-tadbirlar

Amalga oshirish mexanizmi

Bajarish muddati

Moliyalashtirish manbai

Ijro uchun mas’ullar

I. Ilg‘or xorijiy tajriba asosida ta’lim sifatini oshirish

Ta’lim jarayoniga yangi Milliy o‘quv dasturini joriy etish.

Ushbu maqsadlar uchun ajratilgan Davlat budjeti mablag‘lari va Respublika maqsadli kitob jamg‘armasi mablag‘lari

Xalq ta’limi vazirligi

2. Milliy o‘quv dasturi asosida darsliklar, mashq daftarlari hamda pedagoglar uchun o‘quv qo‘llanmalarni yaratish.

Tasdiqlangan rejaga asosan

3. Pedagog kadrlar hamda o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini baholash natijalari bo‘yicha aniqlangan bo‘shliqlardan, shuningdek, ota-onalar, ekspertlar va boshqa shaxslarning takliflaridan kelib chiqib, Milliy o‘quv dasturini takomillashtirish.

Yangi Milliy o‘quv dasturi asosida pedagog kadrlarning malakasini oshirish.

1. Milliy o‘quv dasturi asosida pedagog kadrlar uchun maxsus kontentlarni yaratish va “Uzluksiz kasbiy ta’lim” maxsus elektron platformasiga joylashtirish.

Ushbu maqsadlar uchun ajratilgan Davlat budjeti mablag‘lari

Xalq ta’limi vazirligi

Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

2. “Uzluksiz kasbiy ta’lim” maxsus elektron platformasi orqali bosqichma-bosqich o‘qituvchilar malakasini oshirish.

2022/2023 o‘quv yilidan boshlab

Yangi avlod darsliklarini yaratish bo‘yicha mualliflar maktabini shakllantirish, ular uchun malaka oshirish kurslarini tashkil etish hamda mazkur sohaga xorijiy ekspertlarni jalb qilish.

1. Darsliklarni yaratish ko‘nikmasiga ega yosh muallif va mutaxassislar reyestrini shakllantirish.

Ushbu maqsadlar uchun ajratilgan Davlat budjeti mablag‘lari,

Xalq ta’limi vazirligining budjetdan tashqari mablag‘lari, qonunchilik hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa manbalar

Xalq ta’limi vazirligi

2. Yosh muallif va mutaxassislarni xalqaro nashriyot va noshirlik faoliyatini yurituvchi tashkilotlarga malaka oshirish va stajirovkaga yuborish.

2022/2023 o‘quv yilidan boshlab

3. O‘quv dasturi, o‘quv-metodik majmua va darsliklarni yaratish hamda yangilash uchun jalb qilinadigan xorijiy ekspertlar bilan muzokaralar olib borish va ularning ro‘yxatini shakllantirish.

4. Xorijiy ekspertlarni o‘quv dasturi, o‘quv-metodik majmua va darsliklarni yaratish hamda yangilash uchun jalb qilish.

2023-yil 1-yanvardan boshlab

Xalq ta’limi vazirligi huzuridagi budjetdan tashqari Respublika maqsadli kitob jamg‘armasi faoliyatini takomillashtirish.

1. Xalq ta’limi vazirligi huzuridagi budjetdan tashqari Respublika maqsadli kitob jamg‘armasi faoliyatini takomillashtirish bo‘yicha Hukumat qarori loyihasini Vazirlar Mahkamasiga kiri�ish.

Qaror loyihasida Jamg‘armaning asosiy vazifalari, huquq va majburiyatlari, mablag‘larni shakllantirish va ulardan foydalanish tartibini belgilash.

Xalq ta’limi vazirligi

Umumiy o‘rta ta’lim muassasalari darsliklari va o‘quv-metodik majmualarining erkin savdosini tashkil etish.

1. Xalq ta’limi tizimida foydalaniladigan darslik hamda o‘quv-metodik majmualarni chop etish va ularning erkin savdosini tashkil etish bo‘yicha tanlov o‘tkazish va g‘oliblarni aniqlash.

Tashabbuskor korxona va nashriyotlarning mablag‘lari

Xalq ta’limi vazirligi

davlat va nodavlat nashriyot uylari

2. Tanlov g‘oliblari tomonidan xalq ta’limi tizimida foydalaniladigan darsliklar va o‘quv-metodik majmualarning erkin savdosini tashkil etish.

Takliflardan kelib chiqib

O‘qituvchilarning ilg‘or tajribasi va faoliyatida qo‘llagan zamonaviy metodikalarni ommalashtirish.

1. Ilg‘or tajribaga ega bo‘lgan va faoliyatida zamonaviy metodikalarni qo‘llaydigan o‘qituvchilarni aniqlash tartibini ishlab chiqish va xalq ta’limi vaziri buyrug‘i bilan tasdiqlash.

Xalq ta’limi vazirligining budjetdan tashqari mablag‘lari

Xalq ta’limi vazirligi

2. Ilg‘or tajribaga ega bo‘lgan va faoliyatida zamonaviy metodikalarni qo‘llaydigan o‘qituvchilar ro‘yxatini shakllantirish.

3. O‘qituvchilarning ilg‘or tajribasi va zamonaviy metodikalarini ommalashtirish.

Xalqaro va mahalliy mutaxassislarni jalb etgan holda zamonaviy metodikalar asosida o‘qituvchilar malakasini oshirish.

1. Xalq ta’limi vazirligi tizimidagi malaka oshirish muassasalariga chet tili, aniq va tabiiy fanlar bo‘yicha malakali xorijiy mutaxassislarni jalb qilish.

Ushbu maqsadlar uchun ajratilgan Davlat budjeti mablag‘lari

Xalq ta’limi vazirligi

Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

2. Xalq ta’limi vazirligi tizimidagi malaka oshirish muassasalari, umumiy o‘rta, o‘rta maxsus, professional va oliy ta’lim tashkilotlarining malakali xodimlari hamda xorijiy mutaxassislardan iborat bo‘lgan trenerlar guruhlarini shakllantirish.

3. Trenerlar guruhlari tomonidan joylarga chiqqan holda pedagog kadrlarning bilim va mahoratini baholash hamda baholash natijasi bo‘yicha aniqlangan bo‘shliqlarni bartaraf etishga qaratilgan hamda ilg‘or metodikalarga asoslangan sayyor o‘quv mashg‘ulot va seminar-treninglar o‘tkazilishini ta’minlash.

4. Trenerlar guruhlari a’zolarining oylik ish haqiga ustama to‘lash bo‘yicha qo‘shma qaror qabul qilish.

5. “Uzluksiz kasbiy ta’lim” maxsus elektron platformasi orqali o‘qituvchilar uchun qo‘shimcha individual malaka oshirish kurslarini joriy etish.

2023-yil 1-yanvardan boshlab

Umumiy o‘rta ta’lim muassasalari o‘qituvchilarining pedagogik ish rejasi va yuklamalarini qayta ko‘rib chiqish.

1. Yosh mutaxassislar (5 yilgacha pedagogik stajga ega bo‘lgan) zimmasiga darsga tayyorgarlik ko‘rish jarayonida maxsus pedagogik xarita va dars ishlanmalarini tayyorlash majburiyatini yuklash yuzasidan pedagogik jamoatchilik fikrini o‘rganish (so‘rov o‘tkazish).

Xalq ta’limi vazirligi

Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi

2. So‘rov natijalaridan kelib chiqib, u mumiy o‘rta ta’lim muassasalari o‘qituvchilarining pedagogik ish rejasi va yuklamalari ga o‘zgartirish kiritish masalasini ko‘rib chiqish.

II. Jamiyatda o‘qituvchi kasbi nufuzini oshirish, ular uchun qulay ijtimoiy sharoitlar yaratish va mehnatini munosib rag‘batlantirish

Pedagog kadrlar faoliyatini keng jamoatchilik o‘rtasida targ‘ib qilish.

1. Ilg‘or o‘qituvchilar faoliyatini yoritish bo‘yicha media-reja ishlab chiqish.

Xalq ta’limi vazirligi

O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasi

(Abduxalikov) ,

Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi

2. Media-reja asosida ko‘rsatuv, qisqa metrajli roliklar va filmlar yaratish va ularni ommaviy axborot vositalari orqali namoyish etish.

2022/2023 o‘quv yilidan boshlab

3. Respublika ta’lim markazi takliflari asosida “Zamonamiz qahramoni” rukni ostida turkum media mahsulotlar yaratish va ularni ommalashtirish.

Xalq ta’limi sohasida islohotlarga ko‘maklashish jamg‘armasi, qonunchilik hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa manbalar

4. Ijtimoiy video mahsulotlarni tayyorlash va elektron ommaviy axborot vositalari orqali keng yoritish.

Jinoiy javobgarlikka tortilgan shaxslarning umumiy o‘rta ta’lim tizimida rahbarlik lavozimiga tayinlanishini cheklash.

1. Mavjud normativ-huquqiy hujjatlarni tahlil qilish hamda jinoiy javobgarlikka tortilgan shaxslarning umumiy o‘rta ta’lim tizimida rahbarlik lavozimida mehnat faoliyatini amalga oshirishini cheklash bo‘yicha xorij tajribasini o‘rganish.

Xalq ta’limi vazirligi

Davlat xizmatlarini rivojlantirish agentligi

2. Jinoiy javobgarlikka tortilgan shaxslarning xalq ta’limi tizimida rahbarlik lavozimiga tayinlanishini cheklash bo‘yicha normativ-huquqiy hujjatlarga o‘zgartirish kiritish.

Bunda, shu jumladan quyidagi shaxslarning umumiy o‘rta ta’lim muassasalariga rahbarlik lavozimiga tayinlanishini taqiqlashni nazarda tutish:

ilgari o‘zining aybli harakatlari sababli mehnat shartnomasi tugatilgan shaxslar;

qo‘llanilgan jazo chorasidan, sudlanganlik holati tugallanganligidan yoki olib tashlanganligidan hamda o‘ziga nisbatan amnistiya yoki afv etish akti qo‘llanilganligidan qat’i nazar, qasddan sodir etgan jinoyati uchun ilgari hukm qilingan shaxslar;

jinoyat ishlari aybdorligi to‘g‘risidagi masala hal etilmagan holda tugatilgan jinoyatlarni sodir etgan shaxslar.

Bolaga nisbatan g‘ayriqonuniy ishlarni amalga oshirib, javobgarlikka tortilgan shaxslarning umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida mehnat faoliyatini olib borishini taqiqlash.

1. Mavjud normativ-huquqiy hujjatlar va xorij tajribasini tahlil qilish.

Xalq ta’limi vazirligi

Davlat xizmatlarini rivojlantirish agentligi

2. Bolaga nisbatan g‘ayriqonuniy ishlarni amalga oshirib, javobgarlikka tortilgan shaxslarning umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida mehnat faoliyatini olib borishini taqiqlash bo‘yicha Vazirlar Mahkamasiga taklif kiritish.

Xalqaro tan olingan va milliy baholash tizimida berilgan sertifikatlar (ularning kombinatsiyasi) ro‘yxatini tasdiqlash.

1. Xalqaro tan olingan va milliy baholash tizimida berilgan sertifikatlar (ularning kombinatsiyasi) ro‘yxatini hamda har oylik ustama olish uchun ularning eng kam darajasini tasdiqlash bo‘yicha qo‘shma qaror qabul qilish.

2. Tasdiqlangan qo‘shma qarorni rasmiy veb-saytga joylashtirish.

Har yili 1-avgustgacha

Xalq ta’limi vazirligi

Xalqaro standartlar talablariga javob beradigan milliy baholash tizimida olingan sertifikatga ega bo‘lgan pedagog kadrlarga qo‘shimcha ustamalar to‘lash tizimini joriy etish.

1. Ta’lim sohasida xizmat ko‘rsatuvchi vakolatli xalqaro tashkilotlarni jalb qilgan holda pedagog kadrlarning umumta’lim fanlari bo‘yicha bilim darajasi va kasbiy mahoratini baholash tizimini ishlab chiqish va ichki normativ hujjat bilan tasdiqlash.

Xalq ta’limi vaziri jamg‘armasi

Xalq ta’limi vazirligi

Ta’lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi

(Tashkenbayev) ,

2. Maktab o‘qituvchilarining umumta’lim fanlari bo‘yicha bilim darajasi va kasbiy mahoratini baholash tizimining xalqaro standartlar talablariga javob berishini sertifikatsiyadan o‘tkazish.

3. Xalqaro standartlar talablariga javob beradigan milliy baholash tizimlarida olingan tegishli darajadagi sertifikatga ega bo‘lgan pedagog kadrlarga to‘lanadigan ustama haq miqdorini oshirish bo‘yicha Vazirlar Mahkamasiga taklif kiritish.

Yoshlarni chaqiruvga qadar boshlang‘ich tayyorlash ishlarini takomillashtirish.

1. Yoshlarni chaqiruvga qadar boshlang‘ich tayyorlash ishlarini takomillashtirish, shu jumladan quyidagilar bo‘yicha Vazirlar Mahkamasiga takliflar kiritish:

umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida chaqiruvga qadar boshlang‘ich tayyorgarlik (keyingi o‘rinlarda — ChQBT) fanidan dars berayotgan hamda oliy ta’lim muassasalarining harbiy ta’lim fakultetini tugatgan o‘qituvchilarning harbiy unvonlarini oshirish;

umumiy o‘rta, o‘rta maxsus va professional ta’lim muassasalarida ChQBTni tashkillashtirishning yagona tartibini belgilash;

ta’lim muassasalarining bitiruvchi sinf va kurslarida tahsil olayotgan o‘quvchilar bilan harbiy poligonlarda amaliy otish mashg‘ulotlarini o‘tkazishning aniq mexanizmini belgilash;

ChQBT fani doirasida o‘quv qurol-aslahalardan foydalanishni o‘rgatish;

ChQBTga oid hisobot hujjatlarining yagona shakllarini joriy etish;

ChQBT fani o‘qituvchilarini rag‘batlantirish mexanizmini belgilash;

o‘quvchilarni harbiy qismlarga va harbiy ta’lim muassasalariga ekskursiyaga yuborish;

harbiy texnikalar ko‘rgazmalarini tashkil etish.

( Qurbonov ),

Ichki ishlar vazirligi

Xalq ta’limi vazirligi

Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

III. Iqtidorli yoshlar bilan ishlash, o‘quvchilarning bo‘sh vaqtlarini mazmunli tashkil etish va ularni kasb-hunarga yo‘naltirish tizimini takomillashtirish

Xalqaro fan olimpiadalari bo‘yicha milliy terma jamoalarning faoliyatini yanada rivojlantirish va natijadorligini oshirish.

1. Umumiy o‘rta ta’lim muassasalari o‘quvchilarini xalqaro fan olimpiadalariga tayyorlash jarayonlariga malakali xorijiy mutaxassislarni jalb qilish.

2022-yil may — avgust

Ushbu maqsadlar uchun ajratilgan Davlat budjeti mablag‘lari,

Xalq ta’limi vazirligining budjetdan tashqari mablag‘lari, qonunchilik hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa manbalar

Xalq ta’limi vazirligi

manfaatdor vazirlik va idoralar

2. Umumiy o‘rta ta’lim muassasalari o‘quvchilarini olimpiadalarga tayyorlash uchun maxsus metodik qo‘llanmalar va topshiriqlar majmualarini yaratish.

3. Xorijiy mamlakatlarning terma jamoalari bilan hamkorlikda qo‘shma yig‘inlarni tashkil etish.

4. Milliy terma jamoa a’zolari va kelgusi yil uchun rezervga kiritilgan o‘quvchilarni mavsumiy o‘quv yig‘inlari doirasida xalqaro olimpiadalar metodikasi asosida markazlashgan holda tayyorlab borish amaliyotini joriy qilish.

2022/2023 o‘quv yilidan boshlab

Ayrim fanlar chuqur o‘qitiladigan sinflari mavjud umumiy o‘rta ta’lim maktablari faoliyatini takomillashtirish.

1. Xalq ta’limi vazirligi tizimidagi ayrim fanlar chuqur o‘qitiladigan sinflari mavjud umumiy o‘rta ta’lim maktablarining kadrlar salohiyati, ta’lim sifati ko‘rsatkichlari va moddiy-texnika bazasini xatlovdan o‘tkazish.

Xalq ta’limi vazirligi

Davlat test markazi

Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari

2. Kadrlar salohiyati va moddiy-texnika bazasi yetarli bo‘lgan hamda ta’lim samaradorligi bo‘yicha yuqori natijalarga erishayotgan ayrim fanlar chuqur o‘qitiladigan sinflari mavjud umumiy o‘rta ta’lim maktablari ro‘yxatini shakllantirish va ularga iqtidorli o‘quvchilarni qabul qilish bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasiga taklif kiritish.

O‘quvchilar o‘rtasida kitobxonlikni yanada ommalashtirish.

1. Zamonaviy ko‘nikmalar, liderlik, moliya, axborot texnologiyalari, dasturlash, marketing, menejment, motivatsiya, ijtimoiy media marketing (SMM), muvaffaqiyatli shaxslar biografiyasi va psixologiya bo‘yicha adabiyotlar ro‘yxatini shakllantirish va ularni umumiy o‘rta ta’lim muassasalari uchun xarid qilish.

Ushbu maqsadlar uchun ajratilgan Davlat budjeti mablag‘lari

Xalq ta’limi vazirligi

Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi

Yoshlar ishlari agentligi (Sa’dullayev)

2. Ushbu adabiyotlar asosida umumiy o‘rta ta’lim muassasalari o‘rtasida viktorinalar tashkil etish.

Ijodkor va iqtidorli o‘quvchilarni qo‘llab-quvvatlash tizimini joriy etish.

1. Umumiy o‘rta ta’lim muassasalari kesimida ijod bilan shug‘ullanadigan o‘quvchilar ro‘yxatini shakllantirish.

2. Madaniyat muassasalariga o‘quvchilarning ijodiy ishlarini chop etishni tavsiya qilish.

3. O‘quvchilarga ularning ijodiy ishlarini chop etishga ko‘maklashish.

Har yangi o‘quv yilida

Xalq ta’limi vazirligi

“Barkamol avlod” bolalar maktablarida talab yuqori bo‘lgan to‘garaklarni yo‘lga qo‘yishda xususiy sektor ulushini oshirish.

1. Tajriba-sinov tariqasida viloyatlarda bittadan “Barkamol avlod” bolalar maktablarida quyidagi mexanizm asosida o‘quvchilarni maktabdan tashqari mashg‘ulotlarga jalb qilish tartibini joriy etish:

o‘z kasbi ustalari bo‘lgan shaxslarga “Barkamol avlod” bolalar maktablaridagi bo‘sh xonalar va maydonlarni to‘garak tashkil etish uchun bepul asosda taqdim etish;

ota-onalar badali miqdorini to‘garak rahbari tomonidan erkin belgilash;

“Ijtimoiy himoya yagona reyestri” axborot tizimida ro‘yxatga olingan oilalar farzandlarini (to‘garaklarga qatnashadigan o‘quvchilar umumiy sonining 20 foizidan ko‘p bo‘lmagan qismini) bepul o‘qitish;

to‘garaklarni tashkil etish bilan bog‘liq kommunal xarajatlarni to‘liq Davlat budjeti mablag‘lari hisobidan to‘lash.

“Barkamol avlod” bolalar maktabi direktori tomonidan tadbirkorlar uchun to‘garaklar faoliyatini boshlash uchun zarur shart-sharoitlar yaratiladi;

tadbirkorlik subyekti berilgan to‘garak xonasini jihozlash va ta’mirlash ishlarini o‘z zimmasiga oladi.

2022/2023 o‘quv yilidan boshlab

Ushbu maqsadlar uchun ajratilgan Davlat budjeti mablag‘lari, Ijrochilar mablag‘lari

Xalq ta’limi vazirligi

Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari

“Barkamol avlod” bolalar maktablarida “Zamonaviy kasblar” laboratoriyasini tashkil etish.

1. Har bir hududda barcha sharoitlarga ega bo‘lgan bittadan “Barkamol avlod” bolalar maktablarini aniqlash.

Ushbu maqsadlar uchun ajratilgan mahalliy budjet mablag‘lari

Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari, Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi

Xalq ta’limi vazirligi

2. “Zamonaviy kasblar” laboratoriyasini tashkil etish uchun zarur bo‘lgan uskunalar ro‘yxatini shakllantirish.

3. Respublika bo‘yicha 14 ta “Barkamol avlod” bolalar maktablarida “Zamonaviy kasblar” laboratoriyasini tashkil etish va to‘garak rahbarlarini o‘qitish.

O‘zbekiston “Yoshlik” jismoniy tarbiya va sport jamiyati faoliyatini takomillashtirish.

1. O‘zbekiston “Yoshlik” jismoniy tarbiya va sport jamiyati faoliyatini takomillashtirish bo‘yicha chora-tadbirlar dasturini tasdiqlash.

Chora-tadbirlar dasturida quyidagilarni nazarda tutish:

jamiyatga a’zo bo‘lish va badal to‘lovini amalga oshirishni raqamlashtirish;

umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida jamiyatga a’zolik guvohnomalarini tantanali ravishda topshirish marosimlarini o‘tkazish;

sportning kamida 10 ta turidan Xalq ta’limi vazirligi terma jamoasi va zaxirasini shakllantirish, ularning turli xalqaro sport tadbirlarida ishtirokini ta’minlash.

Xalq ta’limi vazirligi

Sportni rivojlantirish vazirligi

Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari

2. Chora-tadbirlar dasturida belgilangan vazifalarni o‘z muddatlarida amalga oshirish.

O‘quvchilarning qiziqishi va qobiliyatlarini aniqlash bo‘yicha yagona elektron platforma yaratish hamda har bir 5 — 11-sinf o‘quvchisi uchun elektron �Ish daftari”ni joriy etish.

1. Xalq ta’limi tizimida o‘quvchilarning qiziqishi va qobiliyatlarini aniqlash bo‘yicha yagona elektron platformani yaratish.

o‘quvchilarning qiziqish va qobiliyatlarini aniqlash bo‘yicha diagnostik testlar o‘tkazish;

o‘quvchilarga respublikadagi mavjud professional ta’lim muassasalari hamda ulardagi mavjud yo‘nalishlar to‘g‘risida ma’lumotlar berish.

Xalq ta’limi vazirligining budjetdan tashqari mablag‘lari

Xalq ta’limi vazirligi

Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi

Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi

2. Ekspertlar guruhini shakllantirish (zarur hollarda chet ellik ekspertlarni jalb etish) orqali o‘quvchilarni kasb-hunarga yo‘naltirish, ularning kasbiy qiziqishlarini rivojlantirish, kelajakda o‘z kasbini ongli va mustaqil tanlashlariga ko‘maklashuvchi elektron “Ishchi daftari”ni ishlab chiqish.

3. Har bir 5 — 11-sinf o‘quvchisi uchun elektron shaxsiy kabinet yaratgan holda “Ish daftari”ni joriy etish.

Maktab o‘quvchilarini professional ta’lim muassasalariga jalb etish bo‘yicha targ‘ibot-tashviqot ishlarini olib borish.

1. O‘quvchilarda kasbga bo‘lgan qiziqishni yanada oshirish maqsadida “Kasb va yoshlar” ochiq muloqot oyligini tashkil etish va uning doirasida:

yirik korxona, tashkilot va ta’lim muassasalarini jalb etish;

mehnat yarmarkalarini tashkil etish;

o‘z faoliyati davomida yuqori natijalarga erishgan kasb egalari bilan uchrashuvlar tashkil etish.

2. Tadbirlarni ommaviy axborot vositalarida keng yoritish.

Har yili aprel-may oylarida

Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi

Yoshlar ishlari agentligi

Oliy va o‘rta maxsus

Xalq ta’limi vazirligi

Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari

IV. Alohida ta’lim ehtiyojlari bo‘lgan bolalar uchun ta’lim tizimini takomillashtirish va inklyuziv ta’lim jarayonlarini kengaytirish

Alohida ta’lim ehtiyojlari bo‘lgan bolalar uchun ixtisoslashtirilgan maktab va maktab-internatlarning pedagog kadrlari va mutaxassislari salohiyatini oshirish.

1. Alohida ta’lim ehtiyojlari bo‘lgan bolalar uchun ixtisoslashtirilgan maktab va maktab-internatlarning pedagog kadrlari va mutaxassislari malakasini oshirish tizimini yaratish.

2022/2023 o‘quv yilidan boshlab

Xalq ta’limi vazirligi

Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

2. Pedagoglar uchun “Alohida ta’lim ehtiyojlari bo‘lgan bolalar bilan ishlash” mavzusida seminar-treninglarni muntazam tashkil etish.

Alohida ta’lim ehtiyojlari bo‘lgan bolalarga ta’lim-tarbiya berish masalalari bo‘yicha ota-onalar uchun metodik tavsiyalar ishlab chiqish.

1. Tegishli yo‘nalishlar bo‘yicha alohida ta’limga ehtiyoji bo‘lgan bolalarning ota-onalari uchun metodik tavsiyalar ishlab chiqish.

Ushbu maqsadlar uchun ajratilgan Davlat budjeti mablag‘lari,

Xalq ta’limi vazirligining budjetdan tashqari mablag‘lari, qonunchilik hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa manbalar

Xalq ta’limi vazirligi

Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi

2. Metodik tavsiyalarni chop etish va ommaviy axborot vositalarida keng targ‘ib qilish.

3. Tavsiyalarni alohida ta’lim ehtiyojlari bo‘lgan bolalarning ota-onalariga yetkazish.

Brayl yozuvidagi bosma nashr (kitob)larni chop etish bozorini rivojlantirish.

1. Brayl yozuvidagi kitob (badiiy adabiyot, darslik, o‘quv qo‘llanma)larni tayyorlash va chop etish bilan bog‘liq barcha uskuna va jihozlar, Brayl shriftidan foydalanish uchun mo‘ljallangan qog‘oz mahsulotlarini O‘zbekiston Respublikasi hududiga olib kirishda bojxona to‘lovlaridan ozod etish hamda Brayl yozuvidagi kitob (badiiy adabiyot, darslik, o‘quv qo‘llanma)larni chop etish bilan shug‘ullanadigan nashriyotlarga soliq imtiyozlarini taqdim etish masalasi bo‘yicha tegishli takliflarni ishlab chiqish uchun ishchi guruh shakllantirish.

Xalq ta’limi vazirligi

Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi

2. Tegishli takliflarni ishlab chiqish va Vazirlar Mahkamasiga kiritish.

3. Topshiriqdan kelib chiqib, zarur hollarda me’yoriy-huquqiy hujjat loyihasini ishlab chiqish va Vazirlar Mahkamasiga kiritish.

Respublika o‘g‘il bolalar hamda qiz bolalar o‘quv-tarbiya muassasalarida tarbiyaviy-axloqiy ishlarni takomillashtirish.

1. Respublika o‘g‘il bolalar hamda qiz bolalar o‘quv-tarbiya muass�salarida tarbiyalanayotgan o‘quvchilarda mehnat ko‘nikmalari va mustaqil ijodiy fikrlash qobiliyatini shakllantirish, ularni kasbga yo‘naltirish va bo‘sh vaqtlarini samarali tashkil etish bo‘yicha qo‘shma chora-tadbirni qabul qilish.

Bunda, quyidagilarni nazarda tutish:

9 — 11-sinf bitiruvchilarini o‘rta maxsus, professional va oliy ta’lim muassasalari, “Temurbeklar maktabi”, Ichki ishlar vazirligi akademiyasi va Jamoat xavfsizligi universitetiga o‘qishga kirishga hamda muddatli harbiy xizmatni o‘tashga yo‘naltirish;

professional yoki oliy ta’lim muassasalariga o‘qishga kirmagan 11-sinf bitiruvchilarining tizimdagi tashkilotlarga (Qo‘riqlash xizmati, Jamoat tartibini saqlash, kinologiya va boshqalar) ishga joylashishiga ko‘maklashish;

kasb-hunarni egallash istagida bo‘lgan 9 — 11-sinf bitiruvchilarni “Ishga marhamat” monomarkazlari, kasb-hunarga o‘qitish markazlari va mahalla aholisini kasb-hunarga o‘qitish maskanlariga yo‘naltirish.

Ichki ishlar vazirligi

Xalq ta’limi vazirligi

V. Ta’lim tizimini raqamlashtirish

Ta’limni raqamlashtirish bo‘yicha axborot tizimlari hamda elektron ta’lim resurslarini (kontent) yaratish.

1. Ta’limga oid o‘yinlar orqali o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini shakllantirish maqsadida interaktiv virtual ta’lim platformalarini (SmartLand, Edumarket va boshqalar) kontent bilan boyitish ishlarini tashkil etish.

Xalq ta’limi vazirligining budjetdan tashqari mablag‘lari, qonunchilik hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa manbalar

Xalq ta’limi vazirligi

Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi

2. Umum�y o‘rta ta’lim muassasalari o‘quvchilari uchun ilmiy-ommabop qisqa metrajli animatsion video roliklarni (Edukids) tayyorlash.

3. O‘quvchi-yoshlarga o‘zbek tilini o‘rgatishga qaratilgan platforma va mobil ilovalar ishlab chiqish. Bunda:

o‘zbek tilini xalqaro standartlar bo‘yicha o‘qitish metodikasini ishlab chiqish;

o‘zbek tilini yozish, o‘qish, eshitish va gapirish yo‘nalishlari bo‘yicha o‘rgatishga mo‘ljallangan mobil ilova ishlab chiqish hamda uni doimiy ravishda kontent va test savollari bilan boyitish.

O‘quvchilarni “Bir million dasturchi” loyihasiga keng jalb qilish etish orqali ularni zamonaviy kasblarga yo‘naltirish.

1. Informatika va axborot texnologiyalari fani o‘qituvchilarini “Bir million dasturchi” loyihasi doirasida trener sifatida tayyorlash.

Xalq ta’limi vazirligining budjetdan tashqari mablag‘lari, qonunchilik hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa manbalar

Xalq ta’limi vazirligi

Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi

2. Trenerlar yordamida o‘quvchilarni loyihaga keng jalb etish.

3. Munosib faoliyat olib borgan o‘qituvchilarni rag‘batlantirish tizimini yo‘lga qo‘yish.

Umumiy o‘rta ta’lim m�assasalari hududining xavfsizligini ta’minlash, o‘quvchilar davomatini doimiy ravishda monitoring qilish maqsadida “Xavfsiz maktab” tizimini joriy qilish.

1. Umumiy o‘rta ta’lim muassasalariga “Xavfsiz maktab” loyihasi doirasida nazorat kameralari va biometrik identifikatsiyatizimlarini o‘rnatish bilan bog‘liq moliyalashtirish manbalarini aniqlash.

Ushbu maqsadlar uchun ajratilgan Davlat budjeti mablag‘lari , Xalq ta’limi vazirligining budjetdan tashqari mablag‘lari, qonunchilik hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa manbalar

Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari,

Xalq ta’limi vazirligi

Ichki ishlar vazirligi

Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi

2. “Xavfsiz maktab” loyihasini kamida 130 ta umumiy o‘rta ta’lim muassasasida joriy etish.

3. “Xavfsiz maktab” loyihasini bosqichma-bosqich barcha umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida joriy etish.

Xalq ta’limi tizimida Yagona boshqaruv dasturiy majmuasini (keyingi o‘rinlarda — Yagona dasturiy majmua) bosqichma-bosqich joriy etish.

1. Yagona dasturiy majmuani ishga tushirish.

2. Manfaatdor vazirlik va idoralarning axborot tizimlari va ma’lumotlar bazalarida shakllangan quyidagi ma’lumotlarni real vaqt rejimida “Elektron hukumat” tizimining idoralararo integratsiya platformasi orqali doimiy ravishda Yagona dasturiy majmuaga taqdim etish:

2.1. o‘quvchilarning tug‘ilganligi haqidagi ma’lumotlar;

2.2. o‘qituvchi va xodimlarning mehnat faoliyati haqidagi ma’lumotlar;

Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi

2.3. oliy va professional ta’lim muassasalarida o‘qiganlik haqidagi ma’lumotlar;

Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

2.4. o‘qituvchilarga berilgan malaka toifa sertifikatlari haqidagi ma’lumotlar;

Ta’lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi

(Tashkenbayev)

2.5. o‘qituvchilarga chet tili fani bo‘yicha berilgan sertifikatlar haqidagi ma’lumotlar.

Davlat test markazi

3. Bosqichma-bosqich ish haqi va unga tenglashtirilgan to‘lovlarni hisoblash modulini ishga tushirish va uni Moliya vazirligi axborot tizimlari bilan integratsiya qilish.

Xalq ta’limi vazirligi

4. O‘qituvchilar shaxsiy kabineti modulini ishlab chiqish va unda:

oliy va professional ta’lim olganlik to‘g‘risidagi hujjatlarini;

xalqaro tan olingan va milliy sertifikatlarini;

biriktirilgan sinflar va dars soatlarini;

oylik ish haqi va boshqa ma’lumotlarni ko‘rish imkonini yaratish.

Xalq ta’limi vazirligi

Xalq ta’limi sohasida davlat �izmatlarini ko‘rsatish tarmog‘ini kengaytirish.

1. Umumiy o‘rta ta’lim olganlik to‘g‘risidagi hujjatlar dublikatini berish bo‘yicha davlat xizmatlarini joriy etish.

Xalq ta’limi vazirligi

Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi

2. Bolalarni davlat umumiy o‘rta ta’lim muassasalariga o‘qishga qabul qilish hamda o‘quvchilarni bir umumiy o‘rta ta’lim muassasasidan boshqasiga o‘tkazish bo‘yicha davlat xizmatlari ko‘lamini kengaytirish.

3. Chet el fuqarolari va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar farzandlarini O‘zbekiston Respublikasining umumiy o‘rta ta’lim muassasalariga qabul qilish bo‘yicha davlat xizmatini joriy etish.

4. Eksternat tartibida imtihonlar olish bo‘yicha davlat xizmatini joriy etish.

Umumiy o‘rta ta’lim muassasalari bitiruvchilari uchun “Elektron shahodatnoma” axborot tizimini joriy etish.

1. “Elektron shahodatnoma” axborot tizimining texnik topshiriqlarini ishlab chiqish va tasdiqlash.

Xalq ta’limi vazirligi

Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi

2. “Elektron shahodatnoma” axborot tizimini yaratish.

3. “Elektron shahodatnoma” axborot tizimini tajriba-sinovdan o‘tkazish.

4. “Elektron shahodatnoma” axborot tizimini barcha umumiy o‘rta ta’lim muassasalari faoliyatida joriy etish.

VI. Umumiy o‘rta ta’lim muassasalari moddiy-texnika bazasini mustahkamlash va �larning infratuzilmasini yaxshilash

Umumiy o‘rta ta’lim muassasalarini birlamchi sport anjomlari bilan ta’minlash.

1. Har yili umumiy o‘rta ta’lim muassasalarini birlamchi sport anjomlari bilan ta’minlash va jihozlashning manzilli dasturini ishlab chiqish.

2. Manzilli dasturga asosan talab etiladigan mablag‘larni ajratish, sport anjomlari xarid qilish va umumiy o‘rta ta’lim muassasalariga yetkazish.

2023-yildan boshlab, har yili

Davlat budjeti mablag‘lari

Xalq ta’limi vazirligi

Sportni rivojlantirish vazirligi

Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari

Umumiy o‘rta ta’lim muassasalaridagi chaqiruvga qadar boshlang‘ich tayyorgarlik fani xonalarining moddiy-texnika bazasini kuchaytirish va o‘quv maydonlari holatini yaxshilash.

1. Mavjud chaqiruvga qadar boshlang‘ich tayyorgarlik fani xonalari va o‘quv maydonlarini xatlovdan o‘tkazish.

Mahalliy budjet mablag‘lari

Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari ,

Xalq ta’limi vazirligi

2. O‘tkazilgan xatlovlar natijasida aniqlangan moddiy-texnika bazasi va holati yaxshi bo‘lmagan chaqiruvga qadar boshlang‘ich tayyorgarlik fani xonalari va o‘quv maydonlarini bosqichma-bosqich jihozlash.

Xalq ta’limi vazirligi tasarrufidagi muassasalarda mavjud foydalanilmayotgan avariya holatidagi bino va inshootlarni buzish hamda atrofini obodonlashtirish.

1. Xalq ta’limi vazirligi, Davlat aktivlarini boshqarish agentligi, Qurilish vazirligi, Ichki ishlar vazirligi va mahalliy davlat hokimiyati organlari vakillaridan iborat ishchi guruh tuzish.

Xalq ta’limi sohasida islohotlarga ko‘maklashish jamg‘armasi

Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari,

Xalq ta’limi vazirligi

Davlat aktivlarini boshqarish agentligi

Ichki ishlar vazirligi

2. Ishchi guruh tomonidan Xalq ta’limi tasarrufidagi muassasalarda mavjud foydalanilmayotgan avariya holatidagi bino va inshootlarni xatlovdan o‘tkazish hamda xatlov natijalari asosida manzilli ro‘yxatni shakllantirish.

3. Manzilli ro‘yxatga kiritilgan bino va inshootlarni belgilangan tartibda buzish hamda atrofini obodonlashtirish.

Xalq ta’limi vazirligi tizimidagi sog‘lomlashtirish oromgohlari moddiy-texnika bazasini yaxshilash.

1. Sog‘lomlashtirish oromgohlarini xatlovdan o‘tkazish.

Xalq ta’limi vazirligi

Iqtisodiy taraqqiyot va kambag‘allikni qisqartirish vazirligi

O‘zbekiston kasaba uyushmalari federatsiyasi

manfaatdor vazirlik va idoralar

2. Xatlov natijalaridan kelib chiqib oromgohlar moddiy-texnika bazasini yaxshilash bo‘yicha Vazirlar Mahkamasiga taklif kiritish.

“Bolalar kutubxonalari” va umumiy o‘rta ta’lim muassasalari kutubxonalarini “Elektron kutubxona” tizimiga ulash.

1. “Elektron kutubxona” tizimiga ulanadigan “Bolalar kutubxonalari” va umumiy o‘rta ta’lim muassasalari kutubxonalarining reja-jadvalini tasdiqlash.

2. Reja-jadval asosida “Bolalar kutubxonalari” va umumta’lim muassasalari kutubxonalarini “Elektron kutubxona” tizimiga ulash uchun bosqichma-bosqich jihozlash.

3. “Bolalar kutubxonalari” va umumiy o‘rta ta’lim muassasalari kutubxonalari xodimlarida “Kutubxona kitob fondi va kitobxonlar ro‘yxatini yuritish” elektron platformasidan foydalanish ko‘nikmasini shakllantirish bo‘yicha qisqa muddatli o‘quvlarni tashkil etish.

2023 — 2026-yillar davomida

Mahalliy budjet mablag‘lari hisobidan

Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari,

Xalq ta’limi vazirligi

Umumiy o‘rta ta’lim muassasalarini davriy bosma nashrlar bilan ta’minlash.

Umumiy o‘rta ta’lim muassasalarini faqat xalq ta’limi yo‘nalishidagi davriy bosma nashrlar, xususan, “Ma’rifat”, “Uchitel Uzbekistana”, “Tong yulduzi”, “Klass!” gazetalari, “Xalq ta’limi”, “Til va adabiyot ta’limi”, “Boshlang‘ich ta’lim”, “G‘uncha”, “Gulxan” jurnallariga obuna qilish.

Umumiy o‘rta ta’lim muassasalariga obuna uchun ajratilgan mablag‘lar

Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari,

Таълим / Образование

Книга — лучший и самый надёжный друг человека на все времена. Книга никогда не предаст. Книга всегда скажет правду и покажет верный путь к истине, даже если она содержит ложь. Конечно для этого надо уметь читать и между строк, уметь видеть истинные ценности в вещах и оценивать с обытия с разных точек зрения.

Книги сопровождают человека всю его жизнь, начиная со младенчества. Они являются нашими верными спутниками и помощниками, учителями и наставниками. Книги учат нас, что такое хорошо и что такое плохо, учат нас быть смелыми и отважными, сильными и гордыми. По книгам мы учимся любить и жить, так как это подобает настоящему человеку. В данной странице можете скачать электронную версию учебников для 11-ых классов.

Учебники изданные за последние годы

Ўзбек тилида	На русском языке
Адабиёт 1-қисм (2018) Адабиёт 2-қисм (2018)	Литература 1-часть (2018) Литература 2-часть (2018)
Астрономия (2018)	Астрономия (2018)
Биология (2018)	Биология (2018)
Чақирувга қадар бошланғич тайёргарлик (2018)	Начальная допризывная подготовка (2018)
Давлат ва ҳуқуқ асослари (2018)	Основы государства и права (2018)
Дунё динлари тарихи (2018)	История религий мира (2018)
Физика (2018)	Физика (2018)
Тарбия (2021)	Воспитание (2021)
Француз тили (2018)	Французский язык (2018)
Инглиз тили (2018)	Английский язык (2018)
Информатика (2018)	Информатика (2018)
Жаҳон тарихи (2018)	Всемирная история (2018)
Алгебра 1-қисм (2018) Алгебра 2-қисм (2018)	Алгебра 1-часть (2018) Алгебра 2-часть (2018)
Маънавият асослари (2018)	Основы духовности (2017)
Немис тили (2018)	Немецкий язык (2018)
Она тили 1-қисм (2020) Она тили 2-қисм (2020)	Русский язык (2018)
Рус тили (2018) Рус тили (2022)	Узбекский язык (2018)
Ўзбекистон тарихи (2018)	История Узбекистана (2018)
Тадбиркорлик асослари (2018)	Основы предпринимательства (2018)
Умумий кимё (2018)	Общая химия (2018)

11 yillik ta’lim: Yutuq va kamchiliklar

Shu yilning 16 iyun sanasida O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev Toshkentning Uchtepa tumanidagi 78-umumta’lim maktabini borib ko‘rdi. Unda maktab va kollejlar o‘rtasidagi bog‘liqlikni mustahkamlash, xususan, tajriba sifatida ushbu ta’lim maskanida 11 yillik ta’limni qayta tiklash, uning qoshida o‘quv-kasb korxonasi tashkil etish zarurligini ta’kidladi. Jumladan, prezident shunday dedi: «Yuqori sinflarda bolalar shaxs bo‘lib, jamoa bo‘lib shakllanadi. Ayni o‘sha paytda ularni o‘zlari o‘rgangan muhitdan ajratib qo‘ymaslik kerak. Bu yoshlarning ruhiyatiga, davomatiga, oxir-oqibat ta’lim-tarbiyasiga salbiy ta’sir qilishi mumkin. Shu bois ta’lim jarayonining uzluksizligini ta’minlash, o‘quv dasturlarini takomillashtirish zarur. »

Bu ta’lim tizimidagi ulkan qadamlardan bo‘ldi deyish mumkin. Bir qator internet saytlari hamda Xalq ta’limi vazirligidagi manbaga asoslanib aytadigan bo‘lsak, poytaxt maktablaridagi bitiruvchilarning ota-onalari o‘rtasida so‘rovnoma o‘tkazildi. So‘rovnomada ota-onalardan farzandlar ta’limni 10-11 sinflar negizida davom ettirishi yoki kollej-litseylarga yo‘l olishi bo‘yicha fikrlari so‘raldi. Natija esa ota-onalarning 70 foizi 11 yillik ta’lim qayta tashkil etilishi tarafdori ekanini ko‘rsatdi. Bu holat yuzasidan kelgusida viloyatlar miqyosida ham keng jamoatchilik fikri o‘rganiladi. O‘zbekiston Respublikasi bosh vazirining ko‘rsatma berishicha, shu yil sentabridan Toshkent shahridagi har bir tumandan 4tadan maktabda tajriba-sinov tariqasida 10-11 sinflar ochilishi ko‘zda tutilgan.

Keling, endi bu borada juda ko‘pchilik yurtdoshlarimiz qatori biz ham o‘z taklif va mulohazalarimizni bildirib o‘tsak:
11 YILLIK TA’LIMNING AFZALLIKLARI
Sinfdoshlar yana ikki yil birga. Avvalo, to‘qqiz yillik qadrdonlar birdaniga tarqab ketmaydi. Ular yana ikki yil birga bo‘lishadi, baxtli bolalik va o‘quvchilik damlari ko‘pga cho‘ziladi deb bemalol aytish mumkin. Sinfdoshlar bir-birini yanada yaxshiroq bilib borishadi.

Nazorat osonlashishi. Ko‘pchilik ta’kidlaganidek, o‘quvchi-yoshlarni nazorat qilish, ta’lim-tarbiya berish birmuncha osonlashadi (ammo baribir muammolar bo‘lishi tabiiy). Jumladan, mahalla-ko‘y, maktab va ota-onalar o‘rtasidagi o‘zaro hamkorlik va jipslik yanda mustahkam bo‘ladi (albatta, ba’zi istisnolarni hisobga olmasak).

Fanlar kamligi. Maktablarda kollej yoki litseylardagi kabi fanlar ko‘p emas. Maktablarda faqat umumta’lim fanlari o‘qitiladi. Kollejlarda esa bunga qo‘shimcha ravishda mutaxassislik fanlari ham o‘tiladi. Fanlar kamligi o‘quvchiga darslarni yaxshi o‘zlashtirish imkonini berishi mumkin (o‘quvchining salohiyatidan kelib chiqib).

Ta’lim maskanining qulay yerda joylashgani. Bu birinchi navbatda ota-onalarga moddiy qulaylik yaratadi. O‘quvchilar ham nisbatan uzoqroqdagi kollej yo litseyga emas, qadrdon maktabiga boradi. Bu omil ham qaysidir ma’noda ta’lim sifatiga ta’sir o‘tkazadi.

O‘qishga kirishga intilish kuchayadi. 10-11 sinfda o‘qiyotgan o‘quvchi oliy o‘quv yurtiga kirishda nisbatan yaxshiroq tayyorlanishi mumkin. Sababi, bunda sessiya, semestr degan tushunchalar o‘z ahamiyatini yo‘qotadi. Endi ulg‘ayayotgan o‘quvchi sessiyalar haqida qayg‘urmaydi, balki darslarda faol qatnashib, uyga vazifani ham zo‘r tayyorlab, umumta’lim fanlarini yaxshi o‘zlashtirish orqali oliy o‘quv yurtiga kirish imkoniyatini birmuncha oshiradi. Ammo bunda bitta salbiy jihat bor: kirolmaganlar taqdiri ne kechadi?

O‘quvchilar u yoq-bu yoqqa sang‘ib yurmaydi. Nazorat yaxshi bo‘lganidan keyin o‘smir yoshdagi o‘quvchilar har yoqqa sang‘imay, bor e’tiborni ta’limga, yaxshiroq dars tayyorlashga qaratadi. Shuning o‘zi ham olg‘a siljish degani. To‘g‘ri, hamma yigit-qizlarni ham a’lo xulqli deb bo‘lmaydi. Ammo yakunda baribir tarozining «Yaxshi» pallasi «Yomon»ini bosadi.

O‘qituvchi «polapon»lariga qayg‘uradi. Maktabdagi 9 yillik qadrdon o‘qituvchilar (bunga boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari ham kiradi) kollejdagi 3 yillik yangi o‘qituvchilardan ko‘ra o‘quvchilarga jonkuyarroq bo‘lishadi. O‘quvchilarga yangi o‘qituvchiga moslashishdan ko‘ra eski – qadrdon o‘qituvchilari bilan ta’limni davom ettirish ancha osonroq. Lekin bunda ham bitta kamchilik ko‘zga tashlanishi mumkin: o‘quvchilar orasida yangi do‘stlarni orttirishni yaxshi ko‘ruvchilar, yangilikka intiluvchilar, boshqa joylarni ham ko‘rishni istovchilar istalgancha topiladi. Demak, bu bilan ham hisoblashish kerak.

Mehr-oqibat tushunchalari kuchayadi. Mehr-oqibat har yerda bor, ammo gap uning qayerda, qanchaligida. Chunonchi, 16-17 yoshdagi o‘quvchi 9 yillik maktabdoshlari bilan qadrdonroq bo‘ladi, ularga mehri ko‘proq tovlanadi. Yangi do‘stlariga esa unchalik mehr ko‘rsatmasligi, ishonmasligi, kezi kelsa, ko‘p narsaga ko‘z yumishi mumkin. Loqaydlik ham aslida mana shunaqa oddiy narsalardan kelib chiqadi. Loqaydlik bor yerda esa. O‘zingiz ko‘rib turibsiz dunyoda nimalar bo‘layotganini.

11 YILLIK TA’LIMNING KAMChILIKLARI
Faqat shahodatnoma berilishi. Haqiqatan ham, birinchi o‘rinda shu joyi ko‘pchilikni o‘ylantirib qo‘ymoqda. Sababi, 11 yillik ta’limni tugatgandan so‘ng diplom emas, shahodatnoma (attestat) beriladi. Tabiiyki, shu joyiga kelganda diplomning salmog‘i bosadi. Kollejni bitirgan-ku, har holda, diplomi orqali biror joyga ishga joylashadi, ammo 11 sinfni bitirganlar-chi, ularning taqdiri ne kechadi? Bordi-yu, o‘qishga kira olmasa, vaziyat yanada murakkablashadi. (O‘ylashimizcha, yangi tizimda o‘quv-kasb ustaxonasi ochilishi shuni inobatga olgan holda tuzilsa kerak).

Qisqa muddat. Tan olish kerak, to‘qqiz yillik ta’limdan keyingi yana uch yillik ta’limga deyarli barchamiz o‘rganib, moslashib bo‘ldik. Agar birdaniga 11 sinfga qaytilsa, ikki yillik muddat ko‘p narsaga ozlik qilib qolmaydimi? Ya’ni bunda ham nazariy, ham amaliy bilimlarni egallashga ulgurish yo biror kasbning etagini tutish kerak.

Ortiqcha mablag‘. 10-11 sinflar uchun darslik va o‘quv qo‘llanmalar chiqarish uchun ozmuncha mablag‘ ketmaydi. Ular zamon talabiga mos tarzda ishlab chiqilishi uchun ma’lum vaqt kerak bo‘ladi. Qisqa fursatlarda esa birdaniga zo‘r darsliklar yaratish amrimahol.

Kollej yo litseydagilar masalasi. O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalaridagi o‘quvchiyu o‘qituvchilar – barcha xodimlar-chi, ularning taqdiri bilan ham qiziqib ko‘rmoq kerak. Deylik, bir o‘qituvchi kollejda dars beradi. Kollej uyiga yaqin joylashgan. Bordi-yu, bu yer o‘rniga uni uzoqroqdagi boshqa maktabga jo‘natishsa-chi. Xuddi shuningdek o‘quvchilar ham, boshqalar ham har yoqqa sochiladi. To‘g‘ri, buni muammo o‘rnida qabul qilmaslik mumkin. Biroq shu kabi ovoragarchiliklar ham ma’lum vaqt ta’lim sifatiga ta’sir etmay qolmaydi.

Ta’lim sifati muammosi. O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalaridagi dars jarayonidan 10-11 sinflardagisi ustunlik qila oladimi? Bunda ko‘pgina predmetlar o‘zgarib, ketadi, juda ko‘p hujjatlarga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritishga to‘g‘ri keladi. Hatto «Ta’lim to‘g‘risida»gi Qonun ham, «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» ham isloh qilinishiga to‘g‘ri keladi.

Xullas, shu kabi yutuq va kamchiliklar ko‘zga tashlanadi. Yuqoridagilar, albatta, bizning o‘zaro fikrlarimiz. Yana qanchalab aytilmagan va qolib ketgan jihatlarni sanab o‘tish mumkin. Gap davlatimizning ta’lim sohasini yanada rivojlantirishi, uni zamon talabiga moslashi to‘g‘risida ketar ekan, turli fikrlar yuzaga chiqishi tabiiy.

Hurmatli o‘quvchilar, qadrli yurtdoshlar! Agar ona-vatanimiz haqida chindan jon kuydirsangiz, quyidagi savollarga javo bering-chi:
1. Yaxshilab o‘ylab ko‘ring: ta’limdan bosh maqsad nima?
2. Qayerda o‘qigan muhimmi yoki qanday o‘qigan? Umuman, ta’lim hamda bilim olish makon va zamon tanlaydimi? Oddiy misol. Kollejni bitirib turib ham hech nimani qoyillatmaslik yoki, aksincha, 11-sinfni tamomlasa-da, o‘z bilimi, qobiliyati bilan davlatga foydasi tegadigan inson bo‘lib yetishish mumkin.
3. Ta’lim-tarbiyani faqat maktab yoki kollejdagilarga, ayniqsa, o‘qituvchilarga tashlab qo‘ygan to‘g‘rimi yoki buni ota-onaning o‘zi bo‘yniga olish kerakmi? Yoinki ota-ona ham, maktab-kollej ham birday mas’uliyat bilan yondashmog‘i lozimmi? Agar shunday bo‘lsa, bunday mas’uliyatli ota-onalar qanday shakllanadi hamda shunday fe’lli o‘qituvchi-pedagoglarga ega bo‘lmoq uchun nimalar qilish darkor?
4. Agar niholni boshidanoq noto‘g‘ri parvarishlasangiz yoki ekishdayoq xatolikka yo‘l qo‘ysangiz, oqibatda nima bo‘ladi?
5. Eng muhimi, har birimiz o‘zimizga o‘zimiz shunday savolni beraylik: davlatimiz biz uchun qo‘ldan kelgancha harakat qilmoqda. Ayniqsa, muhtaram prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev xalq uchun qayg‘urmoqda, jonajon O‘zbekistonimizning buyuk kelajagi uchun bor kuch va imkoniyatlarini ishga solmoqda. Biz-chi, vatanimiz, davlatimiz uchun nima qildik va qilyapmiz?

Bu savollarni yana kengaytirish mumkin. Biz esa eng muhimlarini keltirib o‘tdik. Aslida, bolalarimiz 11 sinfda o‘qisa yaxshimi yoki kollejda ta’limni davom ettirgan afzalmi degan savolning o‘zi noto‘g‘ri. Buning o‘rniga farzandlarimiz qayerda o‘qimasin, davlatimizga foydasi tegadigan inson va yetuk kadr bo‘lib yetishishi – eng muhimi deyishimiz kerak emasmi?

Agar ushbu muhim savolga yuqoridagi mulohazalar orqali qisman bo‘lsa-da javob topilgan bo‘lsa, demak, yozganlarimiz behuda ketmabdi.

Boburshoh ABDUG‘AFFOROV