4-sinf matematika fanidan Noma`lum ko`paytuvchini toping mavzusida dars ishlanma

D)30ta 4.30521 soni nechta orttirilsa, 30949 soni hosil bo`ladi? A)428ta

4-sinf uchun matematika fanidan test topshiriqlari

3.Kamola berilgan 27ta misolning uchdan bir qismini bajardi.Nechta misol qoldi?

D)30ta 4.30521 soni nechta orttirilsa, 30949 soni hosil bo`ladi? A)428ta

D)780ta 5.Taqqoslang: 4 soat – 40 min * 4 soat + 20 min A) > B)

S 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 J

To’g’ri yechilgan misolni belgilang.

4070 × 200 = 81400
B) 8020 × 60 = 480200
D) 1930 × 500 = 965000

3264 soni 8 dan necha marta katta?

408 marta
B) 48 marta
D) 3256 marta

Sportchi 72 metr masofani 9 soniyada yuguradi. U bir soniyada necha metr masofani yuguradi?

9 m B) 7m D) 8 m

Ikki soatning 3 dan 1 qismi necha daqiqaga teng?

40 daq. B) 20 daq. D) 30 daq.

Hisoblang: 30 × 600 : 9000 × 40000 =?

8000 B) 80000 D) 800

Bo’linmani toping. 239400 : 90 =?

2660 B) 266 D) 26600

Bo’linma va qoldiqni toping. 8472 : 100 =?

84 (72 qoldiq)

D) 840 (72 qoldiq)

Ko’paytmani toping. 7480 × 70 =?

9. Agar a=16272 va b=8 bo’lsa, a:b – 34 ifodaning qiymatini toping.

A) 2030 B) 2000 D) 2034

10. Hisoblang 8430×57=?

A) 59010 B) 48051 D) 480510

11. Tenglamaning yechimini belgilang. 218:x-100=9

12. Bo’linmani toping. 15257:73=?

A) 103 B) 209 D) 29

13. Perimetri 36sm bo’lgan kvadratning yuzini toping.

A) 81 sm² B) 9sm² D) 72sm²

14. Agar a=24348 va b=6 bolsa, a×b ifodaning qiymatini toping.

A)207810 B) 146088 D) 136572

15. ko’paytmani toping. 764×45=?

A) 34380 B) 43830 D) 48430

16. Ifodani hisoblang: 3700+(56-9000:300)×112=?

A) 4012 B)3388 D)5690

17. Taqqoslang. 7m+58sm*8m – 43sm

A) > B)

S 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 J

4-sinf matematika fanidan “Noma`lum ko`paytuvchini toping” mavzusida dars ishlanma

Yangi mavzu. Noma’lum kamayuvchini toping !

194- betdan ayirishda sonlar o’zaro qanday bog’langanligini o’qing va jadvalni to’ldiring.

Kamayuvchi

Ayriluvchi

Ayirma

Tenglamaning yechilishi va tekshirilishini tushuntiring

X-240=510 Tekshirish:
X=510+240 750-240=510
X=750 510=510

. Tenglamalarni yeching.

“ Chaqqonlar “ “Quvnoqlar” “ Zukkolar”

(x-11)-10=40 (x-20)-30=50 (x-35)-64=72

x-11=40+10 x-20=50+30 x-35=72+64

x-11=50 x-20=80 x-35=136

x= 50+11 x=80+20 x=136+35

t: (61-11) – 10 = 40 t: (100-20)-30=50 t: (171-35)-64=72

Quruvchilar ko’p qavatli uylardagi 1 638 ta xonadonni qurib topshirdilar.Ulardan bir xonali xonadonlar 125 ta, ikki xonali xonadonlar bir xonali xonadonlardan 6 marta ko’p , qolganlari esa uch xonali xonadonlardir. Quruvchilar nechta uch xonali xonadonni qurib topshirganlar ?

1) 125 x 6 = 750 ta
2) 125+750=875 ta
3) 1638-875=763 ta

Qurib topshirdilar- 1 638 ta xonadon

Javob: Quruvchilar 763 ta

Bir xonali – 125 ta

uch xonali xonadonni
qurib topshirganlar .

Ikki xonali – ?,6 marta ko’p

Uch xonali xonadonlar -? ta

Dam olish daqiqasi .

Hisoblashlarni bajaring, ayirishni qo’shish bilan, qo’shishni esa ayirish bilan tekshiring.

706+839 119=
620 001-472 536 =

2 013+442 726 =
800 211-56 724=

40001 – 38 092 =
14 008 +7 807 =

706+839 119= 839825

Tek: 839 825 – 839 119 = 706

620 001-472 536 =147 465

Tek:147 465 + 472 536= 620 001

2 013 + 442 726 = 444 739
Tek: 444 739 – 442 726 = 2 013

800 211 – 56 724= 743 487
Tek: 743 487 + 56 724 = 800 211

40001 – 38 092 = 1909
Tek: 1909 + 38 092 = 40001

14 008 +7 807 =21 815
Tek: 21 815 – 7 807 = 14 008

Figuralarning o’lchamini toping

8 dm x 50 sm

Yarim metrga

Yuzi- 40 kv dm

5 yil = 60 oy 4 sutka 98 soat ” width=”640″

O`tloqda quyonlar berkinib o`tiribdi, faqat ular-

ning 10 ta qulog`i ko`rinib turibdi. Quyonlar nechtaligini toping?

Таrozi pallasida turna 2 oyog`i bilan turganda og`irligi 2 kilogramm chiqadi. Agar turna 1 oyoqda tursa uning og`irligi qancha?
Qishloqda 4 kecha 4 kunduz to`xtamasdan qor yog`di. Qishloqda necha sutka qor yog`di?
Bir odam shaharga ketayotgan edi, yo`lda uning 3ta tanishi qarshisidan chiqdi. Nechta odam shaharga bordi?
Maratning 1 so`mlikdan iborat 100 so`m puli bor edi. O`quv- qurollari sotib olgan do`konga 97 so`m to`lashi kerak. Qaysi yo`l bilan pullarini tez hisoblasa bo`ladi?

Uyga vazifa :

243-misol 244-masala

Qiziqarli matematika — misol va masalalar, siz bilmagan sirlar, tez hisoblash usullari

Matematika — qiziqarli va noodatiy fan. Qiziqarli matematika esa kishi aqlini charxlaydi va kundalik hayotda duch keladigan masalalarni osonroq yechishga yordam beradi. Agar siz matematika fanini zerikarli deb hisoblasangiz, unda siz ayni manzil bo’yicha kelibsiz. Quyida sizga ushbu fan bo’yicha qiziqarli ma’lumotlar taqdim etiladi.

Matematikaning qiziqarli darslari

Pifagor teoremasining vizual isboti

Agar uchburchak sferada chizilsa, uning barcha burchaklari to’g’ri (90°) bo’ladi

Pi (π) soni aslida nima

Logarifmlarni oson tushunish uchun

Qiziqarli va tez hisoblash usullari

Foizni hisoblash

Har qanday sonning ma’lum foizini topish uchun (masalan 200 ning 40 foizi), har ikki sonni 10 ga bo’lib, shunchaki ularni ko’paytirish kerak (20 x 4 = 80).

Karra jadvalini osonroq eslab qolish

5 ga ko’paytirish va bo’lish

Har qanday sonni tezda 5 ga ko’paytirish uchun uni 2 ga bo’ling, agar butun son hosil bo’lsa, oxiriga bitta 0 qo’shing, agar butun son chiqmasa, shunchaki natijadagi vergulni bir xona oldinga suring (10 ga ko’paytirish). Masalan:

254 x 5 = 1270; 254 / 2 = 127 (bitta «nol» qo’shilsa, 1270 bo’ladi).
4855 x 5 = 24275; 4855 / 2 = 2427,5 (verguldan keyingi son bir xona oldinga surilsa, 24275 bo’ladi).

5 ga bo’lish ham shunga o’xshash, buning uchun son avval 2 ga ko’paytiriladi, so’ng hosil bo’lgan son verguli bir xona orqaga suriladi (ya’ni 10 ga bo’linadi), masalan:

5450 / 5 = 1090; 5450 x 2 = 10900 (bir xona vergul orqaga surilsa, 1090,0 bo’ladi, verguldan keyingi nol yozilmasa ham mumkinligi tufayli, javob 1090 qoladi).
840 / 5 = 168; 840 * 2 = 1680, vergul surilsa, 168.

11 ga ko’paytirish

2 xonali sonni 11 ga tezda ko’paytirish uchun, ko’paytiriluvchining har bir sonlarini yig’indisini ularning bosh va oxirgi sonlari orasiga qo’yish kifoya, masalan: 41 x 11 = 4 (4+1) 1 = 451. Buning yana bir tomoni mavjud, agar ikkita son yig’indisi 2 xonali son hosil qilsa, hosil bo’lgan yig’indining birinchi soni ko’paytiriluvchining birinchi soniga qo’shiladi, masalan: 48 * 11 = 4 (4+8) 8 = 4 (12) 8, 12 dan 1 soni olinib, 4 ga qo’shiladi va natijada 528 hosil bo’ladi.

4 ga ko’paytirish

Har qanday sonni hayolda 4 ga tezda ko’paytirishning siri shundaki, shunchaki u sonni ikki marta 2 ga ko’paytirish kerak. Masalan, 74 x 4 = (74 x 2) x 2 = 148 x 2 = 296, ko’pincha bu usul juda qo’l keladi.

Qiyin ko’paytirishlar

Agar katta sonlarni ko’paytirish kerak bo’lsa va sonlardan biri juft bo’lsa, ko’paymani osonroq hisoblash uchun ularni guruhlash mumkin, masalan:
32 x 125 => 16 x 250 => 8 x 500 => 4 x 1000 = 4000

Yana bir usuli, sonlarni alohida-alohida ko’paytirib, so’ngra qo’shish, masalan: 84 x 7 => (80 x 7) + (4 x 7) => 560 + 28 = 588, bunda karra jadvalini yoddan bilganlarga juda oson bo’ladi va kundalik hayotda ko’paytmalarni ko’pchilik aynan shu usul yordamida hisoblaydi.

Qiziqarli matematika

Katta-kichik belgisini osonroq eslab qolish

Ko’pchilik o’quvchilar, hatto matematikani zo’r biladiganlar ham ba’zan katta-kichik belgisiga ko’zi tushsa, bir necha soniya uni qay biri nimani anglatishini eslay olmay qolishadi. Uni oson eslab qolish uchun belgilarni ochko’z timsoh deb tasavvur qilish kerak, u doimo katta narsani (ya’ni sonni) yeb qo’yishga intiladi.

Ajoyib misol

1 x 8 + 1 = 9
12 x 8 + 2 = 98
123 x 8 + 3 = 987
1234 x 8 + 4 = 9876
12345 x 8 + 5 = 98765
123456 x 8 + 6 = 987654
1234567 x 8 + 7 = 9876543
12345678 x 8 + 8 = 98765432
123456789 x 8 + 9 = 987654321

1 sonlari

Kalkulyatorda bir nechta 1 lar sonini xuddi o’ziga ko’paytirib ko’ring, juda qiziq javob chiqadi, masalan 1111 x 1111 yoki 111111 x 111111

Xayratlanarli kvadratlar

Quyidagi kvadratni 3 ming yillar oldin xitoyik olimlar o’ylab topishgan ekan, undagi sonlar yig’indisi eniga ham, bo’yiga ham, diagonaliga ham 15 ga teng bo’ladi

4	9	2
3	5	7
8	1	6

Mana yana bitta undan ham ajoyib kvadrat, unda 4 ta sonlar yig’indisi har qanaqasiga 66 ga teng bo’ladi, hatto 2 x 2 katakdagi sonlar ham

1	8	29	28
30	27	2	7
4	5	32	25
31	26	3	6

Boshqa kishi o’ylagan sonni topish

Bu kishini chalg’ituvchi «fokus» ko’pchilikka tanish, lekin u yosh bolalarga taqdim etilsa, ular hayratlanmay qolmaydi, buning uchun:

Bir son o’ylang, unga keyingi o’rinda keluvchi sonni qo’shing. Natijaga 7 ni qo’shing, 2 ga bo’ling. Endi hosil bo’lgan sondan o’ylagan soningizni ayirib tashlang. Javobi 4 chiqdi, shundaymi?

Bu qanday bajariladi:

Bitta son o’ylang: masalan, 52
O’ylagan soningizga keyingi o’rinda keluvchi sonni qo’shing: 52 + 53 = 105
Unga 7 ni qo’shing: 105 + 7 = 112
2 ga bo’ling: 112 / 2 = 56
O’ylagan soningizni ayirib tashlang: 56 — 52 = 4 (javob 4)

Bu «fokus»ning mohiyatini hali ham tushunmagan bo’lsangiz, bu misolda kishi qanaqa son o’ylamasin, javob siz qo’shing degan songa 1 qo’shilib (bizning namunada bu 7 soni), o’sha sonning ikkiga bo’lingani chiqadi, agar kishi o’ylagan songa 9 ni qo’shing desangiz yakuniy javob 5 chiqadi ((9+ 1) / 2), 3 qo’shing desangiz, javob 2 va shu tariqa davom etadi.