5 sinf adabiyot yangi nashri
11. Qaysi janrda fikr qisqa va lo’nda ifodalanadi?
5- sinf Adabiyot 1 Chorak
Maqsad: O’quvchilarning bilim, ko’nikma va malakalarini sinovdan o’tkazish.
1. Badiiy adabiyotning asosiy quroli nima?
!A So’z. B. Yozuv. S. Ijod. D. Fikr.
2. Quyidagi parchada qanday badiiy-tasviriy vosita qo’llanilgan?
„ uchchovi ham o ‘ qigan , oq – qorani tanigan , yuzlari oyday , o ‘ zlari boy day , yotnon bilan yurmagan , yomon joyda turmagan ekanlar “
.A. Sifatlash B. O’xshatish S. Qarshilantirish D. Jonlantirish
3. Kcnja botir nima uchun zindonga solindi?
A. Podshohni qo’riqlay olmagani uchun B. Podshohni o’ldirmoqchi bo’lgani uchun.
S. Ilonni o’ldirgani uchun D. Podshohni o’ldirishda gumon qilingani uchun.
4. Quyidagi parpha qaysi asardan olingan?
, Menga nima azob ! Kel , shu yerda yurgandan ko ‘га dalalarga chiqib ketib o ‘ sha yerda tirikchilik qilsam nima bo ‘ ladi ?”
/A. „Susambil” B. „Uch og’a-ini botirlar” S. „Umr haqida ertak” D. „Qor malikasi”
5. H. Olimjon „Oygul bilan Baxtiyor” asarini qaysi crtakdan ta’sirlanib
yozgan?
A. „Guliqahqah” B. „Susambil” S. „Malikai Husnobod” D. „Uch og’a- ini botirlar”
6. „Susambil” ertagida bo’rilar hamlasi oldidan hayvon-jonivorlar
orasida qanday kengash bo’Iib o’tadi?
A. bo’rilar podshosini yengish haqida B. bo’rilarni o’ldirish haqida S. uy-uyiga tarqalish haqida D. bo’rilarni sarosimaga solish haqida
7. Quyidagi parcha qaysi asardan olingan?
Senday qonxo ‘r zolimdan
Qolmasin deb biror zot,
Bosh ko ‘tardik zulmdan
- Xalq og’zaki ijodidagi eng qisqa, lo’nda janr qaysi?
A. ertak B. masal S. maqol D. topishmoq - Adabiyot qanday turlardan iborat?
S. doston, hikoya, qissa, ertak D. drama, hajviyot, afsona
10. „Umr haqida ertak” dagi Sayyohga do’st-hamroh kim yoki nima
A. cho’ponlar B. yamoqchilar S. sayyohlar . D. sambit tayog’i
11. Qaysi janrda fikr qisqa va lo’nda ifodalanadi?
A. hikoyada B. latifada S. topishmoqda ‘: D. maqolda
12. Kimning duosi mustajob bo’ladi?
A. Ota -onasini hurmat qilganning. B. Do’stiga yaxshilik, qilganning.
S.Vataniga sodiq bo’lganning. D. Qarindosh-urug’iga mehrli
13. Hadisda fazilatlarning eng ulug’i qaysi hisoblanadi?
A. Topib olingan qimmatli olmosni egasiga berish.
B. Vijdoniy vazifasini ado etish.
S. Suvga tushib ketgan bolarii qutqarish. D. Dushmaniga yaxshilik qila olish.
14. Hadis nima?
A. Hadis — hikmatlar majmuyi. B. Hikoyatlarda aks etgan pandlar. S. Muqaddas kitoblar tavsifi. D. Muhammad payg’ambar hikmatlari.
15. Oygulni zindondan kim qutqardi?
A. Baliqchi chol B. Baxtiyor S.Otasi D. QulTarlon
16. Qaysi ijodkor „Masalning otasi” deb tan olingan?
A. Abdulla Avloniy B. Ezop S. Hamza Hakimzoda D. Bchbudiy
17. Qaysi masalda yaxshilikni bilmay yomonlik qilgan va ovchi qo’Iiga
tushgan hayvon taqdiri hikoya qilinadi?
A. „Bo’ri bilan laylak” B. „Kiyik bilan tokzor”
S. „Eshak bilan baqalar” D. „Ustiga tuz yuklangan eshak”
18. Ushbu masallarning qay birida farosatsizligi tufayli suvga cho’kkan
hayvon haqida hikoya qilinadi?
A. „Ustiga tuz yuklangan eshak”. S. „Bo’ri bilan laylak”.
B. „Yovvoyi echkilar”. D “Eshak bilan baqalar ”
19. „O’ldirmaytnan sani man, Yolg’iz qolgin yurtda san. Ayta ko ‘rsang sirimni,
Go’rda ko’rgin yeringni “ misralari qaysi a sardan olingan?
A. „Tuz haqi” B. „Bir parcha yer”
S. „Iskandar Zulqarnayn” D. „Umr haqida ertak”
20. Qabr toshlaridagi kishilarning ikki-uch yil yashaganlari haqidagi yozuvni Sayyohga kim tushuntirib bcradi? A. go’rkov B. Imom S. Shayx D. Sayyohning o`zi tushunib yetadi
21. “Roviy ”- so`zining ma`nosi nima ?
22 Imom Al- Buxoriy qanday olim bo`lgan ?
23 Yunonistonlik ulug` masalchi kim bo`lgan ?
24 “O`zimdan keyin baxtsiz bo`lib qolmanglar deb sizlarni o`qitdim”- dedi
Ushbu gap qaysi ertakdan olingan?
25. “O`tning bo`lig`I suvning tinig`I ” –qayer edi .
| S | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
| J | A | A | D | A | S | D | S | S | A | D | D | A | D | S | D | B | B | A | S | S |
21. “Roviy ”- ma`lumot beruvchi , aytuyvchidir .
24 “Uch og`a ini botirlar”ertagidan .
1. Shabnam, Chaqmoq, Popishak, To’ti kabilar ishtirok etgan asarni belgilang. *
A. „Uch og’a-ini botirlar” S. „Oygul bilan Baxtiyor”
B. „Susambil” D. „Odil Burgutshoh. “
2. „Yoshlik ayyomining ilk bahori” asarida yosh Alisher qaysi tarixchi olim bilan uchrashadi?
A. Xondamir bilan B. Sakkokiy bilai» S. Sharafiddin Aliy Yazdiy bilan D. Otasi bilan
3. Quyidagi parchadagi so’zlar „Odil Burgutshoh. ” asarining qaysi qahramoni tomonidan aytilgan?
Burgutshoh-chi?! — vaqtincha . tirik,
lekin shuncha qaug’u, ko’rgulik
uning jonin olishi kerak.
A. Qarchig’ay B. Popishak S. Chaqmoq D. To’ti Vazir
4. M. Osimning „Zulmat ichra nur” qissasidan olingan parchada qaysi voqea asar mohiyatini ochishga xizmat qiladi? •, A. 4 yoshli Alisherning kitobdagi suratni otasiga izohlab berishi
B. Alisher yod o’qigan g’azalga tog’alarining hayratga tushishi
S. Otasi kitob o’qiganida Alisherningyonigao’tirib tinglashi :
D. Alisherning do’sti Husayn bilan maktabga borishi.
5. Hans Xristian Andersen qaysi hunar va san’atni o’rgangan? ;
A, xonandalikni B. lotin tilini S. artistlikni D. yozuvchilikni
6.Qaysi mamlakatning shahanshohlari ham, fuqarolari ham xitoylardan?
A. Odens B. Chmmochin S. O’rta Osiyo D. Er
7.Bulbul ertagida o`lim tushagida yotgan shohga nima qayta hayot bag`ishlaydi
A. O`yinchoq bulbul B. Chinakan bulbul S. Oltin qilich D. Qimmat baho bayroq
8. „Zulmat ichra nur” qissasidan olingan parchada uchraydigan „dog’i”,
„rind”, „mazhab” so’zlarining ma’nosi qaysi qatorda to’g’ri ko’rsatilgan?
A. beparvo, ham, yo’l B. darvesh, yana, usul
S . oshiq , tag ‘ in , g ‘ oya D . kambag ‘ al , biroq , el .
9. , J 3 ulbul sayrar , arvohlar tobora xiralashar , shahanshohning yuragida
tez – tez qon yurishar edi “ So ‘ ng nima bo ‘ ldi ?
A. Azroil qo’shiq sehri bilan boyagi qimmatli narsalarni birma-bir qaytarib bera boshladi.
B. Bulbul esa hamon kuylardi.
S. Hatto Azroilning o’zi „Kuyla bulbuljon, kuyla!” — deb yalina boshladi.
D. „Rahmat senga, aziz qushcha!” dedi Shahanshoh.
10. Qaysi asarda turkiy xalqlarga xos milliy o’yin aks ettirilgan?
A „Oygul bilan Baxtiyor” B. „Uloqda” S. „O’zbek xarakteri” D. „Bulbul”
11. ,Ertaga o’rtoqlarimga toza maqtanadigan bo ‘ldim-da “ Ushbu gap
qaysi hikoyadan, kimning nutqidan olingan?
A. „Bulbul”, bulbul B. „Uch og’a-ini botirlar”, Kenjabotir
S. „Umr haqida e4ak”, Sayyoh ‘,D. „Meningo’g’riginabolam”, Qora buviningnabirasi
12. Nurxon, Haydar soqov, Shokir kabi qahramonlar qaysi asardan
olingan timsollar?
A. „Uloqda” S. „Kjchkina shahzoda”
B. „Fonarchiota” ‘”‘ D. „Meningo’g’riginabolam”
13. „Mening o’g’rigina bolam” hikoyasi qahramonlarini ko’rsating.
‘ A. Roqiyabibi, Buvamat ota, Ellikboshi Rahmonxo’ja
B. Nurxon, Haydar, Eson ko’knori
S. Buvamat ota, Haydar, Shokir
D. Ellikboshi Rahmonxo’ja, Roqiyabibi, Nurxon
14. ,Men о ‘sha о ‘g’ri kishini tanir edim. Haligacha hech kimga kimligini
aytgan emasman” jumlasini „Mening o’g’rigina bolam” hikoyasining qaysi qahramoni aytgan?
A. Qora buvi B. Karim qori S. Hikoyachi bola D. Matyoqub
15. Quyidagi parchada qanday badiiy- tasviriy vosita qo’Ilanilgan?
Kechasi jar bo’yida
Suv ko ‘p shirin oqadi
Yulduz о ‘ynab boqadi
— Kechasijar bo’yida.
A., o’xshatish B. sifatlash S. qarshilantirish D.jonlantirish
16. JIar qalay she ‘rga muhabbat umrimning ilk yillaridan boshlab qonimga,
qalbimga, fikrimga singib ketganini jur’at bilan ayta olaman “ so’zlari qaysi
shoirga tegishli?
A. H.Olimjon. B. M.Shayxzoda; S. U.Nosir D. Oybek
17. Quyidagi parchada tasviriy-badiiy vositalardan qaysi biri
qo’Ilangan?
Qizil, sariq va timqora,
Uch xil lola о ‘sadi
Kiprik misol to ‘sadi.
- Usmon Nosir necha yoshda shoir sifatida shuhrat qozongan?
A. 20 yoshda B. 25 yoshda S. 30 yoshda D.I 5 yoshda - Usmon Nosir qaysi asarlarni tarjima qilgan?
20. Dengiz oyna kabi yaltirar, to’lqinlarga suqim oqadi” misralarida
qay S i tasviriy- badiiy vosita qo’Ilanilgan?
A. O’xshatish B. Sifatlash S. Jonlantirish D. Metafora
21. Andersen qachon qayirda tug`ulgan?
22) “Bulbul” Ertagida qaysi mamlakat fuqorolari tasvirlangan?
23) “ O`tkan kunlar “, “ Mehrobdan chayon” romanlarining muallifi kim?
24) G`. G`ulomning ikkinchi jahon vaqtida yozgan sheriy asarlari qaysi ?
25) G`. G`ulomning “ Mening o`g`rigina bolam’’ hikoyasidagi Roqiyabibining yoshi qanchada edi?
| S | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
| J | D | S | A | A | S | B | B | B | D | B | D | B | D | S | A | S | B | D | A | A |
21) Andersen 1805-yil 2-aprelda Danyaning Odens shahrida tug`ilgan.
22) Ertakda chin-mochin degan mamlakatning imperatori, xitoy fuqorolari tasvirlangan.
23) Abdulla Qodiriy yozgan
24) “ Kuzatish”, “ Sen yetim emassan”, “Sog`inish”.
25) O`zini zo`rg`a eplaydigan Roqiyabibining yoshi 80 dan oshgan edi.
1. Quyidagi shoirlardan qaysi biri Amir Temurning chcvarasi bo’lgan?
A. Navoiy. , B. Bobur. S. Ulug’bek.. D. Badiuzzamon.
2. Bobur nomi qanday ma’noni anglatadi?
A. Dovyurak. B. Jasur. S. Mard. D. Sher..
Л „Risolai aruz” asari qaysi adib qalamiga mansub?
A. Navoiy. B. Bobur. S. Muqimiy. D. Furqat.
4. Boburning dihdagi eng katta armon nima edi?
A. Qarindoshlarning mehrsizligi. B. Oyshabegimdanjudolik.
5. Farzandining xastalanishi. D) Vatandan judolik.
5. Quyidagi baytda ifodalangan ma’no nima?
Birga о ‘sadiku, tikan birla gul Ey oqil, tikanmas] gulni dasta qil
A. Gul bilan tikan birga o’sadi.
B. Gul bilan tikanni birdek ko’rish lozim.
, S. Hayotda insonlardan faqat yaxshi tomonlarni o’rganish kerak. D. Gul va tikanni farqlash kerak.
6. Hayot hodisalarini ixcham ifoda etadigan kichik epik janr qaysi?
A. Afsona. B. Hikoya. S. Ertak. D. Maqol.
7. Sa’diy Sheroziy hikoyatlaridagi „Tab’i aybjo’ylik bo’lsa agar bas, tovus oyog’idan boshqasin ko’rmas” satrlari qanday maHoni bildiradi?
A. Tirnoq ostidan kir qidirish B. Chiroyli narsaga o’chlik. S. Jonivorlarni sevish D. Tovusni ta’riflash
8. Quyidagi parcha qaysi shoirning tarjimayi holidan olingan? “. men tug’ilgan qishloqning kunbotarida qadim Turkiston shahri, janubida O’tror, Boybalq xambalari. undan ngri Sirdaryo. “
A. G’.G’ulom. B. Oybek. S. Mirtemir. D. O’.Hoshimov.
9. Quyidagi parcha Mirtemirning qaysi she’ridan olingan?
Yog’ib o’tsang, tizza bo’yi o’t bo’lur,
O’t bo’lur, ham sut bo’lur, ham qut bo’lur. ‘
A. Baliqovi. B. To’rg’ay. , S. Bulut. D. Handalak.
10. Quyidagi misralarda qaysi badiiy vosita qo’llanilgan?
Qo ‘limda lovullar go ‘yoki yolqin, Quymadek bejirim ifor handalak.2 — Adabiyot
A. Sifatlash. В. Ox’hshatish. S.Jonlantirish. D.Istiora.
11. „O’tkirfaqattalantliyozuvchiginaemas, ajoyib dilbar inson hamdir”. Ushbufikrni kirn aytgan?
A. O.Yoqubov. B. E.Vohidov. S. AOripov. u-D. Said Ahmad.
12. Quyidagi misralar qaysi asar haqida bililgan?
„.. shu mushfiq, shujafokash onalarimiz oldidagi bir umr uzib bo’lmas qarzlarimizning aqalli bittasini uza oldikmi, degan bir andisha ko ‘z oldimizda ko ‘ndalang bo ‘ladi”.
A. Urushning so’nggi qurboni. B. Onajon. S. Inson sadoqati.
D. Dunyoning ishlari.
13. „Dunyoning ishlari”da yozuvchi nima uchun dunyodagi onalarning hammasi o’z onasiga o’xshashini istaydi? Noto’g’ri javobni toping.
A. O’zbek onalari farzandlariga mehribon bo’ladi.
B. Har kim uchun onasi dunyoda tengsizdir. S. Onadek mehrli inson dunyoda yo’q.
D. Yozuvchining onasidan boshqa mehribon ona dunyoda yo’q.
14. Xo’ja Iso timsoli qaysi asarda tasvirlangan?
A. „Meningo’g’riginabolam”. B. „Shum bola”. S. „Dunyoning ishlar”. D. „Sayohatnoma”
15. Uchuvchi yozgan asarni belgilang.
A. „Meningo’g’riginabolam”. B. „Bulbul”. S. „Kichkina Shahzoda”. D. „Shudring”
16. „lion o’ljasini chaynab o’tirmay but-butunligicha yutib yuboradi” surat tagidagi ushbu yozuv qaysi kitobda cdi?
A. „Kichkina Shahzoda” B. „Bo’ri bilan Laylak” S. „Uch og’a -ini botirlar” D. „Oygul bilan Baxtiyor”
17. Kichkina Shahzoda kimlar bilan do’stlashib ulardan ko’p narsani o’rgandi?
A. Qo’zichoq va tulki B. lion va tulki
S. lion va fil D. Qo’zichoq va bola
18. Sharq adabiyotida didaktik (tarbiyaviy) yo’nalishni kim boshlab bergan?
A. Navoiy ” B. Bobur S. Muqimiy D. Sa’diy Sheroziy
19. Muqimiy „Anhorida obi safo, Sebarga, obishor ekan” deya qay joyni ta’riflagan?
A. Chimyon B. Zohidon S. Bo’ribaliq D. Vodil
20. Firdavs, obi safo so’zlarining ma’nosi qaysi qatorda to’g’ri berilgan?
A. Jannat, tiniq suv B. To’qay, jannat bog’i, toza suv
S. Bilimsiz, kasb, suv D. Hunar, ilm, soflik
21.Urushning so’nggi qurboni kim bo’lgan?
22.Eng qisqa umr ko’rgan yorqin yulduz qaysi adib edi?
23. “To’rg’ay”, “Bulut” sherlarining muallifi kim?
24.Alisher Navoiyning birinchi dostonining nomi nima?
25.Ruboiy so’zining ma’nosi nima?
| S | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
| J | C | D | B | D | S | B | A | S | S | B | D | D | D | D | C | A | A | S | A | B |
21.Shoikromning onasi edi
24.Birinchi dostonnining nomi “Hayrat ul-abror”
25.Arabcha bo’lib, to’rtlik degan ma’noni anglatadi.
1. Abdulla Avloniy 1906 yillarda qaysi gazetalarda ishlagan?
A. “Taraqqiy”, “Xurshid” gazetalarida. B.Shuxrat gazetasida
S. Jamiyat tashkilotida D.Mushtum jurnalida
Ilg`ay olmas barchasin ko`zim kimning qalaniga mansub?
A. E.Voxidov “O`zbegim” B. A. Oripov “O`zbekiston” S.U.Nosir “Gulzor-chaman” D. Mirtemir qishlog`im
3. A. Oripovga 1998 yilda qanday unvon berildi?
A. O`zbekiston xalq shoiri B. O`zbekiston qaxramoni
S. Shuxrat medali D. Davlat mukofoti sovrindori
Abdulla Oripov ushbu misralarda kimni nazarda tutgan? A. Chingizxon B. Kolumb S. Oybek D. Navoiy
5.Tog’ sayri” sheYidagi 12 raqami nimani anglatadi?
A. O’tayotgan vaqtni. B. Tabiat mo’jizasini. S.Bahor tarovatini. D. Shoir xotiralarini
6. Xellados” hikoyasi qahramoni Jamol qachon quyidagi holatga
A. Yanguli bilan urishganda. B. Onasi vafot etganda. S. Bolalardankaltakyeganda. ; D. Skripka singanda.
7. Quyidagi baytda xalq og’zaki ijodining qaysi turidan foydalanilgan?
Sa ‘diy, ko ‘chat ekib mevasin yedi, Kim don sochsa, xirmon ko ‘tarar dedi. A. Masai. B. Matal. S. Maqol. D.Hikmat.
8. Erkin voxidovning ilk to`plami qanday nomlanadi?
A. O`zbegim B. Shulalar. S. Tong nafasi D. Istambul fojiyasi.
9. A.Oripovning ,,O’zbekiston — Vatanim manim” shc’rida: Osmon ilmi tug’ilgan ilk bor, Ko ‘ragoniy jadvallarida deyitganida kimning ilmi nazarda tutilgan?
A. Forobiy. B.Ulug’bek. S.Beruniy. D.AmirTemur
10. ,,Kolumbda bor alamim manim” misrasini qanday tushundingiz?
A. Kolumb Amerika qit’asini ochgan.
B. Amerika dastlab Beruniy tomonidan kashf etilgan. S. Beruniy dengiz ortida quruqlik borligini isbotlagan.
D. Beruniy qit’ani Kolumbdan oldin kashf etgan, biroq bormagan, Kolumb borganligi bois mazkur joy uning nomida.
11. ,J3izni. dilbar she’riy atining muattar havosidan bahramand etib
kelayotgan ” shoir kirn ?
A. Usmon “Nosir. B. Mirtemir. S. A.Oripov. D. E.Vohidov.
12.Bahor yomgiri” shc’rida shoir yomg’irni nimaga o’xshatadi?
A. Kumushga. B.Shu’laga. S.Ko’zyoshiga D, Durga
13. Quyidagi fikrni kirn aytgan?
“Men Erkin Vohidovni she’riyatda o’ziga xos sehr sohibi deb bilaman”
A.Said Ahmad. B. OdilYoqubov. S. Mirtemir. D. A.Orirov.
14. ,,Xellados” so’zining ma’nosi nima?
A.Inson nomi. B.Yanguli yashayotgan shahar.
S. Yangulining vatani. D. Hikoyaning nomi.
15,,Xellados” hikoyasi qahramoni Jamol asli qayerlik?
A. Gretsiyalik. ^B.Suxumilik. S.Tbilisilik. D.Botumilik.
16.0damlarga faqat she’ring emas, o’zing ham kerakligingni sezish — bu katta baxt. Shuning uchun hamjamoatmehnatidan hech qachon o’zimni olib qochgan emasman.” so’zlari qaysi ijodkorga tegishli?
A. Fitrat. B. U.Nosir. S. Mirtemir. D. E.Vohidov
17. Quyidagi misralarda qo’llanilgan tasviriy- badiiy vositani belgilang. Tog’laring tegrangda go’yo bo’gma ajdar bo’ldi-yu,
Ikki daryo — ikki chashming, chashmi giryon o’zbegim. A. Sifatlash. B. Jonlantirish. S.O’xshatish. D.Qarshilantirish.
18. ,,Nido” dostonidan olingan quyidagi parchada xalq og’zaki ijodining
qaysi turidan foydalanilgan?
Bobolarning hikmati Hayotga yorug’ yo’ldir.
Otang bolasi bo ‘Ima, Odam bolasi bo ‘I der.
A. Hikmat B. Masai S. Matal p. Maqol
19.Muhim tarixiy voqealar, ulug’ shohlarni madh etish uchun yoziladigan she’riy janr qaysi?
A. Boston. B. Memuar. S. Qasida. D. Madhiya.
20. Quyidagi parchada xalq og’zaki ijodining qaysi turidan foydalanilgan?
Bir kun tuz totgan yeringga, qirq kun ta ‘zim qil.
A. Maqol. B.Naql. S.Masai. D. Pand.
21. A. Avloniy qachon tug`ulgan?
22. A/Oripov birinchi kitobi qanday nomlanadi?
23. A. Oripovga 1998 yilda qanday unvon berildi?
24. “Nido” Dostoni nechanch yilda yaratilgan?
25. N. Dumbadze qaysi xalq vakili?
5-sinf 4-chorak
Adabiyot
Adabiyot millatning qon tomiridir. Bu fan bevosita qalb tarbiyasiga, yosh avlodga ma’naviyat va ma’rifat ulashishga xizmat qiladi. Adabiyot fani bo‘yicha sho‘ba yig‘ilishlarida muhokamaga qo‘yiladigan masalalar “Keksalarni e’zozlash yili” Davlat dasturining mazmun-mohiyatidan kelib chiqqan holda belgilanib, ta’sirchanligi, samarasi, natijaviyligi jihatidan o‘qituvchilarni yangi o‘quv yili oldidan boy va puxta bilim, ma’lumot hamda tavsiyalar bilan qurollantirishi zarur.
Mustaqillik yillarida ta’lim sohasida amalga oshirilgan islohotlar, ayniqsa, Prezidentimiz tomonidan adabiyotga berilayotgan e’tibor, kitob mutolaasi, oilaviy kitobxonlikni rivojlantirish, mustaqillik yillarida chop etilgan yangi adabiy-badiiy nashrlar, adabiyot ta’limining modernizatsiyalangani, o‘quv dasturlarining optimallashtirilgani, darsliklar mazmuni yildan-yilga yaxshilanib, kamchiliklar bartaraf etilayotgani va bu islohotlarning ta’lim jarayoniga ijobiy ta’siri haqidagi tajribalar umumlashtirilishi lozim.
2015-yilda qayta nashr etilib, yangi o‘quv yilidan pedagogik amaliyotga joriy etiladigan 5-sinf “Adabiyot” (S.Ahmedov, B.Qosimov, R.Qo‘chqorov, Sh.Rizayev) darsligi ekspertlar nazoratidan o‘tkazilib, kamchiliklari bartaraf etildi, takomillashtirildi, qayta ishlandi va chop etildi. Sho‘ba yig‘ilishlarida mazkur o‘zgarishlar amaliyotchilarga yetkazilishi va muhokama uyushtirilishi maqsadga muvofiqdir.
Mazkur darslik bilan ishlashda o‘qituvchilar o‘quv dasturi talablarini teran anglashlari, mavzular mazmun-mohiyatiga ko‘ra mashg‘ulotlarni rejalashtirish, o‘rganishga berilgan asarlar yuzasidan o‘quvchini mustaqil mutolaaga qiziqtirish, matn ustida ishlashga o‘rgatish, multimediya, elektron darslik va ilg‘or pedagogik texnologiyalardan o‘rinli foydalanish mahoratiga ega bo‘lish talab etiladi.
Oliy ta’lim muassasalari, hududiy xalq ta’limi xodimlarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish institutlari mutaxassislarining ilmiy salohiyatidan foydalanib, ularni safarbar qilgan holda umumiy o‘rta va oliy ta’lim muassasasalari faoliyatida amaliy integratsiyani ta’minlash lozim.
O‘quv, ilmiy-metodik, ma’naviy-axloqiy tarbiya ishlarida samarali natijalarga erishayotgan, kasbiy mahorati yuqori bo‘lgan o‘qituvchilarning ish tajribalarini o‘rganish, umumlashtirish va ommalashtirish hamda ta’lim jarayoniga tatbiq etish maqsadida tashkil etilgan “Mahorat maktablari”da o‘quv yili davomida amalga oshirilgan ishlarni o‘rganish foydadan xoli bo‘lmaydi.
Adabiyot fanidan 5–9-sinflar uchun yaratilgan elektron darsliklar, o‘quv filmlari, videodarslar, multimedia materiallaridan darsning kirish, yangi mavzu bayoni va mustahkamlash bosqichlarida foydalanish o‘quvchi tasavvurini boyitadi, o‘rganganlari xotirasida uzoq vaqt saqlanadi, mulohaza yuritishga yo‘naltiradi. O‘rganganlarini tekshirish, xato qilgan bo‘lsa, uni to‘g‘rilab olish imkonini beradi. Yig‘ilishlarda bu boradagi ilg‘or tajribalarni o‘rtoqlashish har bir amaliyotchi o‘qituvchi faoliyatida katta ahamiyatga ega bo‘ladi.
O‘quvchilarning dars mashg‘ulotlarida o‘rgangan bilimlarini mustahkamlash, ma’naviyatini yuksaltirish, mutolaaga qiziqtirishda to‘garak mashg‘ulotlarining o‘rni katta. Sinfdan tashqari tashkil etiladigan “Notiqlik san’ati”, “Ifodali o‘qish”, “Yosh adabiyotchi”, “Drama” kabi to‘garak mashg‘ulotlarining muntazam o‘tkazilishi o‘quvchilarning fanga qiziqishini o‘stirish bilan birga ifodali o‘qish, mustaqil ijod qilish, tushunarli va jozibali so‘zlash mahoratini ham oshiradi. Sho‘ba yig‘ilishlarida to‘garak mashg‘ulotlarini samarali tashkil etish yuzasidan tajriba almashish tavsiya etiladi.
Shuningdek, yig‘ilishlarda yakuniy davlat attestatsiyasi va bosqichli nazorat imtihonlari, fan olimpiadasi, bilimlar bellashuvining natijalari tahlil etilib, yakuniy bosqich g‘oliblarining yutuqlari, yo‘l qo‘yilgan kamchiliklar o‘rganilib, tegishli xulosalar chiqarish va kelgusi rejalarni belgilash lozim.
Sho‘ba yig‘ilishlarida muhokama qilish va tajriba almashish uchun quyidagi mavzular tavsiya etiladi:
1. “Mustaqillik darslari”ni qiziqarli tashkil etishda o‘qituvchining mahorati.
2. Adabiyot fanini o‘qitishga oid ilg‘or tajribalar va kelgusidagi vazifalar.
3. Adabiyot darslarida videodars va multimedialardan foydalanish.
4. Bilimlar bellashuvi: muammo va yechimlar.
5. Darslarda axborot va ta’lim texnologiyalaridan unumli foydalanish — samaradorlik omili.
6. Internet tarmog‘i va elektron darsliklar bilan ishlash tajribasidan.
7. Oilaviy kitobxonlik — barkamol shaxsni tarbiyalash vositasi.
8. “Mahorat maktablari” — adabiyot darslari samaradorligini yuksaltirish omili.
9. Fan oyliklarini noan’anaviy usullarda tashkil etish.
10. O‘qituvchining chuqur bilimi, kasbiy mahorati dars sifat va samaradorligi garovidir.
Berilgan mavzular yuzasidan bahs-munozaralar, mavzu himoyasi hamda davra suhbatlari tashkil etilishi mumkin.
Sho‘ba yig‘ilishlari amaliyotchi va metodistlarga asosiy metodik yordam va yo‘llanma berishini hisobga olib, yig‘ilishlar noan’anaviy usullarda, qiziqarli, o‘qituvchi va metodistlarni har jihatdan puxta qurollantiradigan tarzda o‘tkazilishi maqsadga muvofiqdir.
Respublika ta’lim markazi