Поиск материала «Mehnat ta’limi, Texnologiya, 7 sinf, Eshpo‘latov B, 2017» для чтения, скачивания и покупки

Bu dars usullari o‘quvchilarda kasbiy bilim, ko‘nikma va malakalarni rivojlantirib, kasbiy sifatlar hamda ma’naviy dunyoqarashni shakllantiradi. Darsda “Muloqot”, “Nazorat darsi”, “Suhbat”, “Viktorina”, “Ari uyasi”, “Texnik hujum”, “Oyda qolib ketmaylik”, “Taqdimot”, “Ijodkor kim”, “Bugungi ishni ertaga qo‘yma”, “O‘zing o‘yla, o‘zing top, o‘zing yasa”, “Eng boy o‘quvchi”, “Arra”, “Intellektual ring”, “Bilimlar qasriga sayohat”, “Mozaika”, “Domino”, “Zinama-zina”, “50×50”, “Zanjir” kabi metod, o‘yin va mashqlardan foydalanish samara beradi.

Mehnat kodeksining yangi tahriri: qabul qilishning zarurligi va yangiliklar

Loyihaning ishlab chiqilishi qator sabablar bilan izohlanadi:

birinchidan, amaldagi Mehnat kodeksi 1995 yilda ishlab chiqilgan va quyidagi kamchiliklarga ega:

mehnat va jamoat munosabatlarini huquqiy tartibga solish doirasining aniq ta’rifi yoʻqligi;
xodimlar va ish beruvchilar manfaatlari muvozanatini taminlamaydigan, ularning tashabbusiga toʻsqinlik qiladigan, bozor iqtisodiyoti talablarini inobatga olmaydigan qoidalar mavjudligi;
juda koʻp malumotnomalar, koʻpincha manzilsiz havolalardan asossiz foydalanish;
ishchilarning ayrim toifalari (uyda ishlovchilar, jismoniy shaxslarda mehnat faoliyati bilan shugʻullanadigan ishchilar, shuningdek хususiy tadbirkorlarda ishlaydigan ishchilar, kollegial ijro etuvchi organlari azolari, oʻrindoshlar, mavsumiy ishchilar, masofaviy ishchilar) mehnatini tartibga solish xususiyatlariga etarlicha e’tibor bermaslik;
fuqarolik, oilaviy va boshqa bir qator huquq sohalarida qonunchilik hujjatlariga zid boʻlgan qoidalarning mavjudligi;
mehnat qonunchiligiga rioya etilishi ustidan davlat va jamoat nazorati masalalariga, shu jumladan korrupsiyaga qarshi kurashish toʻgʻrisida qonun hujjatlari me’yorlarini hisobga olgan holda tegishli e’tiborning yetishmasligi;
Mehnat kodeksining ayrim qoidalarining xalqaro huquq me’yorlariga, shu jumladan, Oʻzbekiston Respublikasi tomonidan ratifikasiya qilingan bazi xalqaro shartnomalarga mos kelmasligi.

ikkinchidan, amaldagi Mehnat kodeksi 2017-2021 yillarda Harakatlar strategiyasini amalga oshirish doirasida, ayniqsa, tadbirkorlikni ragʻbatlantirish, ish bilan taminlashning zamonaviy shakllarini rivojlantirish, kasb-hunarga oʻqitish tizimlarini joriy etish, mehnat munosabatlarini tartibga solishning yangi vositalarini aks ettirmaydi, shuningdek mehnat munosabatlari sohasidagi zamonaviy AKTni joriy qilish koʻzda tutmaydi.

Yangi tahrirdagi Mehnat kodeksi ikki qismdan, 34 bobdan va 621 moddadan iborat (amaldagi MKda – 294 modda). Umumiy qism barcha mehnat qonunchiligi institutlari uchun muhim boʻlgan asosiy jihatlarni birlashtirgan.

MKning alohida qismi mehnat qonunchiligining ayrim institutlariga bagʻishlangan:

individual mehnat munosabatlari;
xodimlarni kasbiy tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish;
ayrim toifadagi ishchilarning mehnatini tartibga solish xususiyatlari;
ishchilarning mehnat huquqlarini himoya qilish;
mehnat nizolarini koʻrib chiqish.

” Xususiy bandlik agentliklari toʻgʻrisida “gi va ” Aholini ish bilan taminlash toʻgʻrisida “gi qonunlarning qabul qilinganligini hisobga olgan holda, MKga “bandlik” boʻlimi kiritilgan boʻlib, unda amaldagi qonunchilik me’yorlarini takrorlamasdan, asosiy e’tibor ish beruvchining huquq va majburiyatlari, bandlik sohasida asosiy kafolatlarga qaratiladi.

MKning alohida boʻlimi individual mehnat munosabatlariga bagʻishlangan: mehnat shartnomasi, ish vaqti, dam olish vaqti, ish haqi va mehnat me’yori, kafolat va kompensasiya toʻlovlari, mehnat intizomi, mehnat shartnomasi taraflarining moddiy javobgarligi, mehnatni muhofaza qilish.

Mehnat kodeksining yangi tahririda ijtimoiy va huquqiy himoyani kuchaytirishga muhtoj ishchilarning ayrim toifalari – ayollar va oilaviy majburiyatlarni bajarish bilan shugʻullanadigan shaxslar, 18 yoshga toʻlmagan ishchilar, nogironlar, oʻrindoshlik asosida ishlovchilar, yakka tartibdagi tadbirkorlar mehnatini tartibga solishning oʻziga xos xususiyatlari aks etgan.

Yangi tahrirdagi Mehnat kodeksi loyihasining asosiy yangiliklari quyidagilar sanaladi:

XMTning Oʻzbekiston tomonidan ratifikasiya qilingan konvensiyalari asosida ular mehnat munosabatlarini huquqiy tartibga solishning asosiy tamoyillari aniqlashtirilgan;
lokal normativ hujjatlarning qonunlar bilan oʻzaro bogʻliqligini oʻrnatilgan;
ham ishchi, ham ish beruvchi mehnat huquqi sub’yekti sifatida belgilangan;
xodimning asosiy huquqlari va majburiyatlari kengaytirilgan, masalan: qonunda nazarda tutilgan tartibda va shartlarda mehnat shartnomasini tuzish va mehnat me’yorlariga rioya qilish, odamlarning hayoti va sogʻligʻiga zudlik bilan tahdid soladigan har qanday holat toʻgʻrisida bevosita rahbaringizni darhol xabardor qilish;
ish beruvchining huquqlari va majburiyatlari kengaytirildi, masalan: vijdonan ishlagani uchun xodimni mukofotlash, ishchidan ish vazifalarini bajarishini talab qilish, ish beruvchining mulkiga hurmat va boshqalar, mehnat qonunchiligiga, jamoaviy bitimlar va korxonaning boshqa mahalliy hujjatlar xodimga mehnat shartnomasida nazarda tutilgan ish bilan taminlash va boshqalar;
Mehnat munosabatlarining paydo boʻlishi uchun asoslarni kengaytirish (tanlov orqali oʻtish va lavozimga saylash, vakolatli davlat organi tomonidan xodimni ishga yuborish, chet el fuqarosi yoki fuqaroligi boʻlmagan shaxsni yollashda ishlash huquqini belgilash);
oilaviy majburiyatlar bilan bogʻliq mehnat munosabatlarini tartibga solishda “gender betarafligi” tamoyilidan foydalanilgan;
ijtimoiy sheriklik tushunchasi mehnat sohasiga kiritilgan, uning xususiyatlari, tamoyillari, mehnat sohasida ijtimoiy sheriklik boʻyicha komissiyalar tuzish tartibi belgilangan;
хodimlar bilan muddatsiz mehnat shartnomasi tuzishga, shuningdek muddatli mehnat shartnomasi tuzilishi mumkin boʻlgan maksimal muddatni 5 yildan 3 yilgacha kamaytirish huquqiga ruxsat beriladi;
ish bilan taminlash jarayonlarini raqamlashtirish, elektron mehnat daftarchalarini yuritish, mehnat shartnomalarini tuzish va yagona malumot bazasida roʻyxatdan oʻtkazish mexanizmlarini joriy etish;
хodimning ish stajiga ushbu tashkilotdagi ish stajiga qarab ishdan boʻshatish toʻlovlarini tabaqalashtirish joriy etilmoqda;
хodimlarning shaxsiy malumotlarini himoya qilish mexanizmi joriy etilmoqda;
ish vaqti turlari kengaytirildi: smenali ish, moslashuvchan ish vaqti, ish kunini qismlarga boʻlish, ish safari paytidagi ish vaqtlari va boshqalar;
tartibni belgilashga ruхsat berilmoqda, unga koʻra agar bayram kuni dam olish kuniga toʻgʻri kelsa, dam olish kuni bayram kunidan keyingi kunga oʻtkaziladi;
koronavirus pandemiyasini inobatga olgan holda xodimga qisman, lekin 1 MHEKMdan kam boʻlmagan ish haqi toʻlash, shuningdek, ish haqi toʻlanmagan tatilni 6 oygacha uzaytirish joriy etilmoqda;
хodimning hayoti yoki sogʻligʻiga tahdid soladigan ishni bajarishdan bosh tortish tartibi joriy etilmoqda.

Loyiha oʻzgartirilishi, unga qoʻshimchalar kiritilishi yoki rad etilishi mumkin.

Lola Abduazimova.

Поиск материала «Mehnat ta’limi, Texnologiya, 7 sinf, Eshpo‘latov B., 2017» для чтения, скачивания и покупки

Найденные материалы, документы, бумажные и электронные книги и файлы:

Ниже показаны результаты поиска поисковой системы Яндекс. В результатах могут быть показаны как эта книга, так и похожие на нее по названию или автору.

Search results:

Hurmatli o‘quvchilar, sizlar 5- va 6- sinflarda mehnat ta ’ limi bo‘yicha metall, yog‘och, pazandachilik va tikuvchilikga oid birmuncha bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘ldingiz. 7 – sinfda mana shu ishlarni yanada mukammalroq o‘rganasiz. Mehnat ta ’ limining “ Texnologiya va dizayn” va “Servis xizmati” yo‘nalishlarining turli mavzulari bo‘yicha murakkabroq ishlarni bajarib, olgan bilimlaringizni rivojlantirasiz. Bu bilan egallagan bilimingiz orqali sidqidildan va ijodkorlik bilan ishlashda, ko‘zlagan maqsadga intilishda va yuksak samaralarga erishishda har qanday qiyinchilikni yenga olasiz. e-library.namdu

Siz bu sahifada O`zbekistonning (Toshkent) 7 sinf uchun Texnologiya kitobini tekinga ko`chirishingiz mumkin. Bundan tashqari, kitob bilan tanishish uchun bu kitobga prevyu yuklab olish mumkin. www.Test-uz

Канцтовары: бумага, ручки, карандаши, тетради. Ранцы, рюкзаки, сумки. И многое другое. my-shop Купить

Hurmatli o‘quvchilar, Sizlar 5- va 6- sinflarda dars jarayonida bo‘yicha metall, yog‘och bilan ishlash, pazandachilik va tikuvchilikka oid birmuncha bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘ldingiz. 7 – sinfda esa « Texnologiya va dizayn» va «Servis xizmati» yo‘nalishlarining turli mavzulari bo‘yicha murakkabroq ishlarni bajarib, olgan bilimlaringizni rivojlantirasiz. Bu bilan egallagan bilimingiz orqali sidqidildan va ijodkorlik bilan ishlashda, ko‘zlagan maqsadga intilishda va yuksak samaralarga erishishda har qanday qiyinchilikni yenga olasiz. ziyouz

Umumiy o`rta ta’lim maktablarining 7 – sinfi uchun darslik. Texnologiya 7 – sinf . Darslik. Daraja: Umumiy o`rta ta`lim. Yo’nalish: Ilmiy- ta ` limiy . Turi: Darslik. uzsmart

Просмотров: 3218. 7 – sinf Ko’ylak haqida umumiy ma’lumot mavzusida o’tkazgan bir soatlik dars ishlanmasi. Просмотров: 903. Mehnat ta ’ limi fanidan VII- sinflarga III-chorak uchun test topshiriqlari. aim

Texnologiya fanidan barcha sinf darslik. Darsliklarning elektron shakllari. Чтобы загрузить вопросы об Олимпийских играх, щелкните один раз нужный файл или нажмите кнопку « скачать ». 9-biologiya-test скачать 9- sinf -biologiya-yozma скачать 9- sinf -biologiya-yozma скачать 9-10-11- sinf -olimpiada biologiya скачать 9-biologiya-yozma. mbaza

Mehnat ta ` limi fanining mazmuni shartli ravishda uchga, ya`ni kasb ta ` limi tayyorgarligi, kasblar buyicha tayyorgarlik va kasbga maxsus tayyorgarlik kismlariga bulinadi. Bu qismlar xar bir dars va mashgulotlarning tarkibiga singib ketgan bulib, ularning o’qituvchilar va uslubchilar tomonidan ilmiy uslubiy nuqktai nazardan hisobga olingan xolda taxlil qilib borilishi kasb ta ` limi mashgulotlarining aniq maqsadga yunaltirilgan bulishini ta`minlaydi. Тулик тайёр рефератни бизнинг сайтдан юклаб олишингиз мумкин. skachat-besplatno

Mehnat ta ‘ limi ( Texnologiya ) 2017-yil darslik.pdf ( 7 . 7 mb). Наиболее читаемые. 202 ta mantiqiy savollari javoblari bilan. bellashuv

Texnologiya fanidan choraklik 5-6- 7 -8-9 sinflar testlar. Чтобы загрузить вопросы об Олимпийских играх, щелкните один раз нужный файл или нажмите кнопку « скачать ». 9-biologiya-test скачать 9- sinf -biologiya-yozma скачать 9- sinf -biologiya-yozma скачать 9-10-11- sinf -olimpiada biologiya скачать 9-biologiya-yozma. mbaza

O’xshashlar. Mehnat ta ’ limi o’qituvchilarini tayyorlashda mustaqil ishlarning innovatsion shakl va metodlaridan foydalanish. Mehnat ta ’ limi darslarida zamonaviy pedagogik texnologiyalar asosida amaliy mashg’ulotlar samaradorligini oshirish. Ilmiy pedagogik izlanishlarni tashkil etishning prinsip va metodlari. Ingliz tili darslarini ilg’or pedtexnologiyalar asosida tashkil etish. Mehnat ta ` limi darslarida laborotoriya darslarini tashkil qilish uslubiyoti. Qoidalar Reklama beruvchilar uchun Biz bilan aloqa. arxiv

Mazkur darslikda umumiy o’rta ta’lim maktablarining 5—9- sinf o’quvchilarini « Mehnat ta ’ limi » fanidan metallga, yog’ochga va gazla maga ishlov berish texnologivalari, pazandachilik va qishloq xo’jaligi asoslari yo’nalishlari bo’yicha o’qitish uchun pedagogika, psixologiya va maxsus fanlardan olgan bilimlarini mujassamlashtirish bilan birga tanlagan ixtisosliklari bo’yicha 3. «M ehnat ta ’ limi o‘qitish metodikasi, kasb tanlashga yo‘llash» o‘quv fanini o‘qitish jarayonida ta ’ limning zamonaviy metodlari, pedagogik va axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foyda-lanishning o’ziga xos jihatlari. e-library.namdu

M azkur dastur bo’Iajak mehnat ta ’lim i, kasb tanlashga yo’llash o’qituvchilarining m eh n at ta ’ limi , kasb tanlashga yo’llashni o’qitish m etodikasi asosida kasbga yo’naltirish ishlarini xalq xo’jaligi tarm oqlari istiqbolini hamda kasb-hunar kollejlari sohalashtirilganligini hisobga oigan holda bajarishiga xizmat qiladi. 3. « Mehnat ta ’ limi o‘qitish metodikasi, kasb tanlashga yo‘llash» o‘quv fanini o‘qitish jarayonida ta ’ limning zamonaviy metodlari, pedagogik va axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foyda lanishning o‘ziga xos jihatlari. jdpu

Texnologiya fanidan 1-2-3-4-5-6- 7 -8-9- sinf o’g’il bolalar va qiz bolalar uchun 2021-2022 o’quv yiliga mo’ljallangan yillik taqvim-mavzu ish rejalarni yuklab oling. testlar Referatlar Salomatlik sirlari Savol Javob Senariylar Shaxsiy rivojlanish Sherlar Sport yangiliklari Ta ’lim yangiliklari Talabalarga Taqdimotlar Tarjimai hol Testlar Texnologiya fanidan Texnologiya yangiliklari Topishmoqlar Tush tabiri Yangiliklar Yillik ish rejalar. bilimlar

L.P.Ovchinnikova ilmiy izlanishlarida sirtqi ta ’lim talabalariga ta ’lim berish uchun turli xil intensiv texnologiyalar (loyiha, modul, multimedia, oʻyin, case study), ularning didaktik imkoniyatlari va kamchiliklari hamda ulardan samarali foydalanish usullarini oʻrgangan. K.O.Maskevich oʻrta maktabning yuqori sinfida intensiv ta ’lim texnologiyalari asosida chet tillarini oʻqitishning sifat va samaradorligini oʻrgangan. I.U.Odinayev esa oliy ta ’lim tizimida rus tilini oʻqitishda intensiv ta ’lim texnologiyalaridan foydalanishning samaradorligini nazariy va amaliy jihatdan asoslab bergan. znanio

Texnologiya darslarini unumli mehnat asosida o ‘qitish tamoyili ayrim pedagogika nazariyotchilari o’qitishni unumli mehnat bilan qo’shib olib borib bo’lmaydi degan fikrni ilgari surgan edilar. Texnologiya ta ‘ limi darslarida bajariladigan ishlar mashq asosida olib borilsa yetarli bo’ladi degan noto’g’ri fikrni ilgari surgan edilar. Lekin hayot shuni ko’rsatdiki bu fikr noto’g’ri ekanligini ya’ni o’quvchi o’z mehnatining yakunini ko’rgandagina unda mehnatga qiziqish hamda mehnat kishisiga hurmat ortishi isbotlangan. cyberleninka

Texnologiya fanidan variativ ish rejalarni ushbu sahifada yuklab olishingiz mumkin: 2021-2022 agro texnologiya variativ ish rejalar to’plami. Принять ежегодные календарно-тематические планы на 2021-2022 учебный год для мальчиков и девочек по технологиям. Скачать годовые планы работы в сфере технологий. Годовой план работы по технологии для 1 класса — скачать baxtiyor

2. Belgilab qo‘yilsinki: umumiy o‘rta va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta ’ limining davlat ta’lim standartlari 2017-2018 o‘quv yilidan boshlab bosqichma-bosqich amaliyotga joriy etiladi; umumta’lim maktablarining boshlang‘ich sinflari uchun filologiya fanlari va aniq fanlar bo‘yicha mashq daftarlarini nashr etish hamda yetkazib berish O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi Respublika maqsadli. bilimlar

Maktab islohotida mehnat ta ‘ limi fanining vazifalari. Mehnat ta ‘ limining mazmuni, yo’nalishlar bo’yicha o’qitishga qoyiladigan talablar. Umumta’lim maktablari 1-9 sinflarda mehnat ta ‘ limi , kasb tanlashga yo’llash mazmuni Dastur mazmuni va uning yo’nalishlari. 5- 7 sinflarda umumiy mehnat tayyorgarligi. 8-9 sinf kasbiy tayyorgarlik mazmuni. Akademik litsey va kasbhunar kollej (maktab) larida o’qishni davom ettirish uchun tayyorgarlik. Mehnat ta ` limi darslarini rejalashtirish Rejalashtirishning maqsadi va vazifalari. fayllar

Kadrlar tayyorlash sohasidagi davlat siyosati, uzluksiz ta`lim tizimi orqali shaxsning har tomonlama barkamol bo`lib yetishini ko`zda tutadi. Bunda shaxs uzluksiz ta ` limda va kadrlar tayyorlashda ta`lim xizmatlarining iste`molchisi hamda ishlab chiqaruvchisi sifatida namoyon bo`ladi. O’quv jarayoni va maktab o’quvchilarining sifatini boshqarishning axborot-tahliliy ta’minoti. Ta’lim sifatini boshqarishning axborot-tahliliy metodologiyasi kabi innovatsion texnologiyalardan foydalanish har bir bolaning individual ravishda, sinfda , parallel ravishda, umuman maktabda rivojlanishini batafsil yoritilgan. znanio

Barcha fanlarda bo‘lgani kabi mehnat ta ’ limi fanining o‘qitilishida ham axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish samaradorlikka xizmat qiladi. Jumladan, mehnat ta ’ limi darslarida axborot majmui — ma’lumotnomalar, multimediyalar, mavzularga oid texnologik xaritalar, ish qobiliyatini tashkil etishga oid filmlar, tarqatma materiallar, ko‘rgazmali qurollar, sxemalar, rasmlar, chizmalar, animatsiyalar, matnlar, tasviriy axborotning statistik va dinamik ifodalari, ovozli obrazlardan (yozilgan ovoz, musiqa va boshqalar) foydalanish mumkin. hozir

Ana shu maqsadda o’qitishni o’quvchilarning u yoki bu shakldagi ta ‘ limiy faoliyati tadqiqotni eslatadigan, o’quvchilar uchun “kashfiyotlar” bilan tugaydigan, ya’ni ular mustaqil holda xulosa chiqaradigan va qandaydir amaliy vazifani hal qiladigan metodlarga asoslanish taklif etiladi. Muammoli ta’lim talabalarning fikrlash jarayonini ishga solib, ularning mavhum tafakkuri, analitik-sintetik faoliyatiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi, chunki, bu texnologiya talabadan muammo asosida bayon etilgan o’quv materialining echimini topishni taqozo qiladi. vaqt.ucoz

Ta ’ limning samaradorligi. HOZIRGI KUNDA TA’LIM JARAYONIDA INTERAKTIV metodlar, innovatsion texnologiyalar , pedagogik va axborot texnologiyalari o’quv jarayonida qo’llashga bo’lgan qiziqish, e’tibor kundan kunga kuchayib bormoqda, bunday bo’lishining sabablaridan biri, shu vaqtgacha an’anaviy ta ’ limda o’quvchi talabalarni faqat tayyor bilimlarini egallashga o’rgatilgan bo’lsa, zamonaviy texnologiyalar ularni egallayotgan bilimlarini o’zlari qidirib topishlariga, mustaqil o’rganib, taxlil qilishlariga multiurok

O‘. O. Tohirov, D. S. Mirahmedova, Z. S. Shamsiyeva. TEXNOLOGIYA . Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 5- sinfi uchun darslik. O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta ’ limi vazirligi tomonidan tavsiya etilgan. Qo‘lingizdagi 5- sinf “ Texnologiya ” darsligi Sizning kelajak hayotingizda muhim o‘rin egallaydigan amaliy mehnat faoliyatiga tayyorgarlik ko‘rishingizda hamda o‘zingiz qiziqqan kasb-hunar turlaridan birini to‘g‘ri tanlashingizda katta ahamiyat kasb etadi. Bu yil Siz nafaqat mustaqil, balki o‘quv ustaxonalarida guruhlarga bo‘linib ish laysiz. www.sadikov

Sana:_ Mavzu: Texnologiya darslarida xavfsiz mehnat usullari va о‘quv qurollari bilan ishlashda xafsizlik texnikasi qoidalari Maqsad: Ta ’ limiy : O‟quvchilarga texnologiya fani haqida ma`lumot berish. Tarbiyaviy: O‟quvchilarni mehnatsevarlik ruhida tarbiyalash,ish qurollaridan. Texnologiya darsida esa, mehnat qurollari, ulardan foydalanish qoidalarini o`rganamiz. Undan tashqari rangli qog`oz, plastelin, tabiiy materiallardan biror narsa yasash, yaratishni o`rganamiz. O`quvchilar bilan birga klaster usulida mehnat qurollarini tarmoqlaymiz. www.sadikov

Mehnat ta ’ limi uchinchi sinf pdf. Школьные учебники. Metodika o’qish 3 klass. Next Post. Odobnoma fanidan 3 sinf pdf darslik. foydali-fayllar

7 – sinf Ona tili №17 7 – sinf Ona tili. Matematika fanidan majburiy blok testlari №2 Matematika majburiy blok. Texnologiya attestatsiya №23. Iyul 31, 2022Iyul 31, 2022 da chop etilgan. InfoMaster tomonidan. 14. Kasb nima? A) Unumli mehnat bilan shiģullanish; B ) Jamiyat uchun foydali mehnat qilish Bo’ limlar . info-master

Просмотров: 1004. 5 – sinf texnologiya qizlar uchun dars ishlanma 2018-2019 o’quv yili uchun. Просмотров: 4448. 5,6, 7 Sinflar Texnologiya fanidan dars ishlanmalar. Mehnat ta ’ limi (o‘g‘il bolalar) ish reja. aim

Ta ‘lim texnologiyalari fanidan seminar mashg‘ulotlarni bajarishga mo‘ljallangan ushbu metodik ko‘rsatmaning maqsadi – O‘zbekiston Respublikasi ta ‘lim to‘g‘risidagi qonun vazifalaridan kelib chiqqan holda hozirgi zamon talablariga javob beradigan mutaxassislarni tayyorlashda ularning seminar mashg‘ulotlarni tashkillashtirish, o‘quv mehnati va dam olish madaniyatini uyushtirishdir.O‘zbekiston Respublikasi inson huquqlari va erkinliklariga og‘ishmay rioya etilishini ta ‘minlaydigan demokratik huquqiy. znanio

• bu ta’lim, kommunikatsiya, axborot va boshqaruvning jamlangan va tartibga solingan optimal yo’llari va vositalaridir, bu ta’lim jarayonini uzgaruvchan sharoitlarda, ajratilgan vaqt davomida samarali natijalarga kafolatli erishishni va aniq ta’lim jarayonlarini amalga oshirishni instrumental ta’minlovchisi hisoblanadi (PT jarayonli –bayonli aspekti); • bu mavjud jarayondir, ta’lim jarayoni sub’ektlarining hamkorlikdagi yuzaga kelgan tartibli xarakatidir (PT jarayonli xarakat aspekti). Pedagogik texnologiya – bu ta ’ limni texnologiyalashtirish sohasida pedagogik xodisalar va jarayonlarda qo`llaniladigan tushuncha. abiturtest

O’qituvchilar va o’quvchilar uchun Texnologiya fanidan testlar. 5-6- 7 -8-9 sinflardan testlar, barcha mavzulardan testlar, mavzulashtirilgan testlar, barcha choraklar uchun choraklik testlar, savollar to’plami, barcha testlar javoblari bilan yuklab olishingiz mumkin. testlar Referatlar Salomatlik sirlari Savol Javob Senariylar Shaxsiy rivojlanish Sherlar Sport yangiliklari Ta ’lim yangiliklari Talabalarga Taqdimotlar Tarjimai hol Testlar Texnologiya fanidan Texnologiya yangiliklari Topishmoqlar Tush tabiri Yangiliklar Yillik ish rejalar. bilimlar

6 sinfda o’quv rejasidan asbob-uskunalar va ularni ishlatishga o’rganish DTS da necha soat ajratilgan? DTS da mehnat ta ’ limining 5-9 sinflar uchun ajratilgan umumiy soatlarni ko’rsating? znanio

2. Texnologiya ta ’ limining metodlari haqida tushunchalar. Texnologiya ta ’ limini tashkil etishga nisbatan qo‘yiladigan muhim talablardan biri metodlarning xilma-xilligi va ularning muayyan maqsadga xizmat etishidir. Ta ’ limda qo‘llaniladigan mantiqiy metod barcha o‘rta ta’lim maktablari uchun umumiy va eng ko‘p tarqalgan metoddir. O‘qituvchi mantiqiy metod – hikoya, o‘quv materialini og‘zaki bayon etishini, suhbatni qo‘llar ekan, u o‘quvchilarga faqat o‘zidagi bilimlarni ularga o‘tkazibgina qolmay, balki o‘quvchilarda ayni yo‘nalishga qiziqish ham uyg‘otadi. fayllar

На данной странице Вы можете найти лучшие результаты поиска для чтения, скачивания и покупки на интернет сайтах материалов, документов, бумажных и электронных книг и файлов похожих на материал «Mehnat ta’limi, Texnologiya, 7 sinf, Eshpo‘latov B., 2017»

Для формирования результатов поиска документов использован сервис Яндекс.XML.

Нашёлся 1 млн ответов. Показаны первые 32 результата(ов).

Mehnat ta’limi

Mehnat ta’limi fani o‘qituvchisi o‘quvchining politexnik dunyoqarashini shakllantirishi, materiallarni qayta ishlashning yangi zamonaviy texnika va texnologiyalari to‘g‘risida tasavvur uyg‘otishi, kasb-hunarlar haqida ma’lumot berishi, kasb tanlashga, ilk maktab yoshidan mehnatga ijodiy yondashishga, mustaqil ishlashga, tejamkorlikka o‘rgatishi hamda estetik madaniyatini rivojlantirishi lozim. Fanni o‘qish orqali o‘quvchilar kundalik hayotida zarur bo‘ladigan uy-ro‘zg‘or ishlarini texnologiya asosida bajarishni o‘rganadi, qobiliyati va qiziqishiga mos kasb-hunar tanlaydi, oila budjetiga hissa qo‘shadi, bo‘sh vaqtidan unumli foydalanadi, o‘zgalar mehnatini qadrlashga hamda o‘z mehnatidan zavqlanishga odatlanadi, ustoz-shogird an’analari ahamiyatini, milliy urf-odatlar, qadriyatlarni qadrlashni, hunarli kishining rizqi butun bo‘lishini tushunib yetadi.

Mehnat ta’limi mashg‘ulotlari samaradorligini oshirish uchun o‘qituvchi darsga ijodiy izlanib tayyorgarlik ko‘rishi lozim. Har bir o‘qituvchi o‘z ustida ishlashi, ta’lim portallaridan turli buyumlarni tayyorlash texnologiyalarini o‘rganishi, dizayn loyihalaridan namunalar olgan holda ijodiy yondashib foydalanishi lozim. O‘qituvchi kasbiy kompetentliligini oshirishda mustaqil ta’limning o‘rni katta. Kasbiga doir kerakli ma’lumotlarni egallashi va muntazam ravishda ta’lim sohasidagi modernizatsiyalash jarayonlari bilan tanishib borishi hamda yangiliklarni dars jarayoniga tatbiq etishi o‘qituvchining kasbiy kompetensiyalarini rivojlantiradi.

Quyidagi pedagogik texnologiyalarni mehnat ta’limi darslarida qo‘llash yaxshi natija beradi:

- izohli — illustratsiya materiallaridan foydalanib dars jarayoni tashkil etiladi;

– reproduktiv — tafakkur faoliyatini rivojlantirishga yo‘naltirilgan ta’lim jarayoni;

– produktiv — bu metod unumli daraja deb ham ataladi. Bunda oldin egallagan bilimlar asosida o‘zlashtirilishi lozim bo‘lgan evristik faoliyat vujudga keladi;

– ijodiy daraja — bu faoliyat baholashga tegishli bo‘lib, o‘quvchi egallangan bilimlari asosida yangi axborot izlab topadi va ijod qiladi.

Bu dars usullari o‘quvchilarda kasbiy bilim, ko‘nikma va malakalarni rivojlantirib, kasbiy sifatlar hamda ma’naviy dunyoqarashni shakllantiradi. Darsda “Muloqot”, “Nazorat darsi”, “Suhbat”, “Viktorina”, “Ari uyasi”, “Texnik hujum”, “Oyda qolib ketmaylik”, “Taqdimot”, “Ijodkor kim”, “Bugungi ishni ertaga qo‘yma”, “O‘zing o‘yla, o‘zing top, o‘zing yasa”, “Eng boy o‘quvchi”, “Arra”, “Intellektual ring”, “Bilimlar qasriga sayohat”, “Mozaika”, “Domino”, “Zinama-zina”, “50×50”, “Zanjir” kabi metod, o‘yin va mashqlardan foydalanish samara beradi.

Masalan, “Yog‘och va boshqa materiallardan xalq hunarmandchiligi ish usullari asosida buyumlar tayyorlash” mavzusini o‘rgatishda darsning mustahkamlash qismida “O‘zing o‘yla, o‘zing top” o‘yin mashqidan foydalanilsa, “Intellektual ring” o‘yin mashqi va “Eng boy o‘quvchi” metodi orqali integratsiyalashgan jarayonni vujudga keltirib, ingliz tilida so‘zlashish muhitini paydo qilish mumkin. Yangi mavzu “Sapyor” o‘yini va “Nilufar guli” graforganayzer sxemasi asosida tayyorlangan tarqatma materiallar bo‘yicha mustahkamlanadi. Uyga vazifa qilib, mavzuga oid test savollari tuzib kelishni topshirish mumkin.

Mehnat ta’limi fani o‘qituvchisining kasbiy mahoratini va pedagogik salohiyatini oshirishda ilg‘or pedagogik va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari, darsliklarning yangi avlodi, videodarslar, videoroliklarning o‘rni katta. Murakkab mavzular bo‘yicha ijodkor o‘qituvchilar tomonidan 5–7-sinflar uchun videodarslar tayyorlanib, ta’lim portallariga joylashtirildi. Yangi o‘quv yilida o‘qituvchilar ulardan foydalanib mazmunli dars tashkil etishi mumkin.

Mehnat ta’limi fanidan 2015-2016-o‘quv yilida 1-, 4-, 5-sinf darsliklari 7 tilda ijara tizimida chop etilishi rejalashtirilgan. Ushbu darsliklarning yangi avlodi bugungi kun talabiga mos, mavzularga oid foto-illustratsiyalarga boy, takomillashtirilgan holda chop etilmoqda.

O‘quvchilarni darslikdan unumli foydalanishga o‘rgatish fan o‘qituvchisining vazifasidir. Bunda o‘qituvchi darslikdagi nazariy ma’lumotlar asosida amaliy mashg‘ulotni bajarish bosqichlarini namunali tashkil etsa, o‘quvchi darslikdan ko‘rib, o‘rganib, unga ijodiy yondashgan holda mustaqil ravishda darsda va darsdan tashqari vaqtlarda, uyda ham bajarishi mumkin. Bu jarayon o‘quvchini o‘z ustida ishlashga, izlanishga, mustaqillikka o‘rgatadi. Faqat 1-sinf darsligida berilgan topshiriqni bajarishda albatta o‘qituvchi, ota-ona, aka-opalarning yordami kerak bo‘ladi.

Mehnat ta’limi amaliy fan bo‘lgani sababli o‘quvchilar bilan nafaqat dars jarayonida, balki darsdan tashqari to‘garak mashg‘ulotlarida ham shug‘ullanish lozim. To‘garakka o‘quvchilarni jalb etish, mashg‘ulotlarni ularning qiziqishi va qobiliyatiga mos tashkil etish ta’lim samaradorligini oshiradi. To‘garak mashg‘ulotlari yillik taqvim rejasini maktabning ichki sharoiti, hududiy moslik, urf-odatlarga ko‘ra tuzish maqsadga muvofiqdir.

Fan metodbirlashmasining yillik ish rejasiga ham sifat va samaradorlikni oshirishga qaratilgan vazifalar, ichki nazorat, ochiq darslar va namunali tarbiyaviy soat, tadbirlar, ijodiy ko‘rgazmalar, tajriba almashish bo‘yicha ma’ruzalarni kiritish lozim.

Avgust kengashlarining sho‘ba yig‘ilishlarida yuqorida bildirilganlar hamda sho‘ba yig‘ilishi uchun tavsiya etilgan mavzular bo‘yicha muhokama uyushtirib, har bir o‘qituvchi yangi o‘quv yilida o‘z oldiga vazifalar belgilab olishi lozim.

Sho‘ba yig‘ilishlarida muhokama uchun quyidagi mavzular tavsiya etiladi:

1) Mehnat ta’limi o‘qituvchilarining kasbiy kompetentliligini oshirishda mustaqil ta’limning o‘rni;

2) Mehnat ta’limi darslarida o‘quvchilarning amaliy mashg‘ulotlarni bajarish texnikasini oshirishda mediaresurslardan foydalanish;

3) Murakkab mavzularni o‘zlashtirishda innovatsion texnologiyalar;

4) Amaliy mashg‘ulotlarni samarali tashkil etishda texnologik xaritalardan foydalanish;

5) Mehnat ta’limi fanidan to‘garak mashg‘ulotlarini tashkil etishning ilg‘or usullari;

6) Maktab o‘quvchilarini kasb-hunarga yo‘naltirishda individual olib boriladigan ishlarni tashkil etish;

7) Amaliy mashg‘ulotlarda o‘quvchilar egallagan bilim, ko‘nikma va malakalarni hayotga tatbiq etish yo‘llari;

8) Mehnat ta’limi darslarida o‘quvchilarning ijodkorlik qobiliyatini rivojlantirishda “Ustoz-shogird” an’analarining o‘rni;

9) 2015-2016-o‘quv yilida umumiy o‘rta ta’lim maktablarida foydalaniladigan “Mehnat ta’limi” darsligi bilan ishlashning qulay usullari;

10) Mehnat ta’limi fanini o‘qitishda madaniy merosimiz, milliy qadriyatlarimizning o‘rni;

11) O‘quvchilarni kasb tanlashga yo‘naltirishda maktab, ota-ona, mahalla, hududiy kasb-hunar kollejlarining hamkorligi;

12) Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining aqliy faoliyatini rivojlantirishda qo‘l mehnatidan unumli foydalanish;

13) Mehnat ta’limi darslarida o‘quvchilarni kasb-hunarga yo‘naltirishda fanlararo bog‘liqlik;

14) Fan xonasidagi jihozlardan unumli foydalanish va saqlash usullari;

15) Mehnat ta’limi fanidan xalq hunarmandchiligi yo‘nalishlari bo‘yicha ko‘rgazmalar tashkil etishning o‘ziga xos xususiyatlari.

Respublika ta’lim markazi

Pratov O’., To’xtayev A.S., Azimova F.O’. Botanika. 5-sinf

Umumiy o’rta ta’lim maktablarining 5-sinfi uchun darslik. — Ташкент: O’zbekiston, 2011. — 96 b.

Учебник для 5-го класса общеобразовательной средней школы. На узбекском языке.

Mazkur darslik, hozirgi davr talabidan kelib chiqib, yangi pedagogik texnologiyalar asosida davlat ta’lim standarti va dasturlariga mos ravishda tayyorlandi.
Yangi «Ta’lim to‘grisida»gi qonunda umumiy o’rta ta’lim o’quvchilariga bilimlarning zarur hajmini berish, mustaqil fikrlash, tashkilotchilik qobiliyati va amaliy tajriba ko’nikmalarini rivojlantirish, dastlabki kasbga yo’nallirish hamda ta’limning navbatdagi bosqichini tanlashga yordam berishi ta’kidlab o’tilgan.
Go‘zal tabiatni rang-barang o’simliklar olamisiz tasavvur qilib bo’lmaydi. Yer yuzida o’simliklar turi juda keng tarqalgan. Bu o’simliklarni jazirama cho’llardan tortib, to baland tog’lar cho’qqisigacha boigan turli tuproq va iqlim sharoitida uchratish mumkin. 0‘zbekistonda tabiiy holda o’sadigan yuksak o’simliklarning 4500, O’rta Osiyoda 8000, Yer yuzida esa 500 000 dan ortiq turi borligi aniqlangan. Tabiatda o’simliklar uchramaydigan joy nihoyatda kam.
O’simliklarning turli sharoitda o’sishi tabiatshunoslik darslaridan sizga ma’lum. O’zbekistonda yoz oylarida suvsiz, qumli va sho’rxok cho’llarda, hamisha qor va muzliklar bilan qoplanib yotadigan, baland tog’larda o’sadigan, g’orlar ichkarisida osilib o’sadigan ajoyib o’simliklar haqida eshitgansiz. Tabiatda dengiz, daryo, ko‘l va kanallarda, shuningdek, botqoqliklarda o’sadigan o‘simliklar ham kam emas. Ular uzoq yillar davomida turli sharoitda o‘sishga moslashgan.
Tabiatshunoslik darslarida olgan bilimingiz siz uchun yangi fan — biologiyaning bir bo’limi — botanikani yanada mukammal o‘rganishga katta yordam beradi.

Чтобы скачать этот файл зарегистрируйтесь и/или войдите на сайт используя форму сверху.
Регистрация

Узнайте сколько стоит уникальная работа конкретно по Вашей теме:
Сколько стоит заказать работу?

5 sinf mehnat darslik skachat

Darslik yaratish mas’uliyatli va murakkab vazifa. Uni yaratishda olimona fikrlar bilan birga pedagogik mahorat, metodist qarashi ham juda-juda zarur. Uzluksiz ta’lim tizimi uchun yaratilgan darsliklar biri-ikkinchisini takrorlamasligi, aksincha mazmunan to‘ldirishi, o‘quvchi bilimini bosqichma-bosqich yuksaltirishga xizmat qilishi lozim. Shu nuqtai nazardan umumta’lim maktablari uchun yaratilgan “Adabiyot” darsliklarini tahlilqilishda davom etsak. (dastlabki 5-sinf “Adabiyot” darsligi tahliliga bag‘ishlangan maqola “Darakchi” gazetasining 2017 yil 27 aprel sonida bosilib chiqqan. Ushbu maqolani ta’lim tizimi va o‘qituvchi-murabbiylar nashri bo‘lgan “Ma’rifat” gazetasi sahifalarida ko‘rishni orzu qilgan edik. Maqola tahririyat stolida bir necha oy navbatini kutdi, lekin chop etilmadi).

Ayrim darsliklar avvalida O‘zbekiston Respublikasining davlat madhiyasi berilishi odatiy tusga kirgan. 5-sinf “Adabiyot” darsligida madhiya berilmagani holda 6-8-sinf darsliklarida mavjud. 7-9-sinf darsliklarida esa berilmagan. Bizningcha, davlat madhiyasi yoki har bir sinf darsligida berilishi kerak yoki faqat 5-sinfda berish bilan kifoyalanish kerak.

2013 yil “Ma’naviyat” nashriyotida chop etilgan S.Ahmedov, R.Qo‘chqorov, Sh.Rizayev hammuallifligidagi umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 6-sinfi uchun “Adabiyot” darslik-majmuasini varaqlar ekanmiz, besh sahifadan iborat kirish qismi bu yoshdagi o‘quvchi uchun ko‘plik qilmasmikan, degan mulohazaga bordik.

5-sinf “Adabiyot” darsligiga kiritilgan yozuvchi yoki shoir ijodi 6-sinfda davom ettirilsa, avvalgi sinfda berilgan ma’lumotlar to‘ldirilishi, boyitilishi lozim. Afsuski, 6-sinf darsligidagi ayrim ijodkorlarning tarjimai holi aynan takrorlangan yoki yangi ma’lumotlar bilan boyitilmagan. Hatto ayrim o‘rinlarda salmoqli hajmdagi matnlar, adib hayoti va ijodi yuzasidan berilayotgan savol-topshiriqlar ham hech bir o‘zgarishsiz keyingi sinf darsligiga ko‘chib o‘tgan. Buni Muqimiy, Hamid Olimjon, Erkin Vohidov, O‘tkir Hoshimov tarjimai holi misolida kuzatish mumkin. Fikrimizning isboti uchun bir-ikkita misol keltiramiz: “Muhammad Aminxo‘ja Mirzaxo‘ja o‘g‘li Muqimiy 1850-yilda Qo‘qon shahrida Bekvachcha mahallasida novvoy oilasida tug‘ilgan.

Muqimiy dastlab o‘z mahallasida mulla Abduhalil maktabida tahsil oladi. Shoirning ilm o‘rganishi va badiiy ijodga erta qiziqishida uning volidasi, qobiliyatli ayol Oyshabibi aytib bergan ko‘plab ertak va qo‘shiqlarning ta’siri kuchli bo‘lgan. Muqimiy dastlab Qo‘qondagi “Hokim oyim” madrasasida ta’lim oladi. 1872-1873 yillarda Buxoroga borib, u yerdagi “Mehtar anbar” madrasasida o‘qishni davom ettiradi. 1876 yilda o‘qishni tamomlab, Qo‘qonga qaytadi. Uylanadi. Shoir dastlab yer qurilishi mahkamasida mirzalik, so‘ngra Sirdaryo yoqasida joylashgan Oqjardagi paromda pattachilik qiladi. “ (1-qism, 91-92-betlar).

Shu tarzda salkam bir yarim sahifalik 5-sinfda berilgan ma’lumotni o‘quvchi 6-sinfda takror o‘qishga majbur bo‘ladi.

Xuddi shu holatni Erkin Vohidov hayoti va ijodiga oid materiallar misolida ham ko‘rish mumkin: “Erkin Vohidov universitetni tugatgach, uzoq yillar nashriyotlarda ishladi, o‘zbek va jahon adabiyotining sara asarlarini chop qilishda faol ishtirok etdi. 1964-yilda yaratilgan “Nido” dostonidan so‘ng birin-ketin “Orzu chashmasi”, “Palatkada yozilgan doston”, “Quyosh maskani”, “Ruhlar isyoni” kabi ajoyib dostonlar yozdi. ” (1-qism, 133-135 betlar). Bir sahifadan ortiqroq hajmdagi ushbu ma’lumotlar ham 5-sinf darsligining 142-sahifasini to‘ldirib turibdi. Boz ustiga, shoir tarjimai holidan so‘ng berilgan “Erkin Vohidovning bolaligi haqida nimalarni bilasiz? Shoirning qanday to‘plamlari chop etilgan? Shoir she’riyatdan boshqa yana qanday janrlarda qalam tebratgan?” (1-qism, 135-bet) tarzidagi savollar ham ikkala sinfda aynan takrorlangan.

Buni texnik xato bilan xaspo‘shlab bo‘lmaydi. Bu o‘quvchi shaxsini mensimaslik ortidan kelgan bee’tiborlikning natijasidir. Muallif darslikdagi har bir mavzuni yoritish jarayonida o‘quvchini ko‘z oldiga keltirishi, o‘zini uning o‘rniga qo‘yib ko‘rishi lozim. Qolaversa, amaliyotchi fan o‘qituvchilari nega paytgacha jim turishgan, munosabat bildirishmagan?

Nazariy ma’lumotlarni taqdim etishda ham nomutanosibliklar ko‘zga tashlanadi. Xususan, 5-sinf darsligida masal janri yoritilgani holda 6-sinfda ham shu janrga qayta murojaat etiladi. Agar nazariy ma’lumot bir-birini to‘ldirib, yangi ma’lumot bilan boyitsa-ku, e’tiroz tug‘ilmagan bo‘lar edi. Ma’lumotni takrorlashdan chekinib, bu o‘rinda badiiy tasvir vositalari haqida ma’lumot berilganida, bizningcha, maqsadga muvofiq bo‘lar edi. Negaki, o‘quvchi darslikning bir necha o‘rnida badiiy tasvir vositalari bilan bog‘liq savol yoki e’tiroflarga duch keladi. Xususan, “Shum bola”dan olingan parcha (1-qism, 24-bet), “Tanobchilar” satirasi1-qism, (98-bet), Hamid Olimjonning “O‘zbekiston” she’ri (1-qism, 106-bet) tahlili jarayonida, Avaz O‘tar ijodi yuzasidan berilgan savol-topshiriqlarda (2-qism, 71-bet) o‘quvchida haqli savol tug‘iladi. Badiiy tasvir vositalari va ularning turlari haqida qisqa nazariy ma’lumot berish orqali o‘quvchiningsavoliga javob berish, mustaqil ravishda badiiy asarlardan shu san’atlarni topishga yo‘naltirish mumkin.

5-sinf “Adabiyot” darsligi kabi 6-sinf darsligida ham o‘quvchi uchun murakkab bo‘lgan jumlalar mavjud. Hamid Olimjon ijodi haqida gap borganda mana bunday shoirona ifodani o‘quvchi anglashga qiynalmasmikan: “Shoir lirik she’rlarining qamrovi keng, mavzulari rang-barang. Ammo bu she’riyatda shunday bir mavzu borki, u hammasidan oldinda, barchasidan ko‘ra ehtirosliroq, tuyg‘ular po‘rtanasi favvoradek otilib turadigan yuksak tog‘lardagi shaloladek sof, toza, jo‘shqin ifoda topgan bir mavzu – Vatan mavzusi, tug‘ilib o‘sgan diyorga muhabbat va minnatdorlik hislari”; “O‘zbekiston” she’ri Hamid Olimjon poeziyasining badiiyat, mahorat bobidagi eng ko‘rkam namunalaridandir. Unda o‘xshatish, qiyoslash, jonlantirish, mubolag‘a, qarshilantirish, tovushlar uyg‘unligini anglatuvchi alliteratsiya, poetik takror, ta’kid kabi bir qancha badiiy tasvir vositalaridan foydalanib, Hamid Olimjon O‘zbekistonning o‘ziga xos, betakror poetik timsolini yaratgan. ” (1-qism, 104-106-betlar) va hokazo. E’tibor qaratsak, ushbu jumlada badiiy tasvir vositalarining sakkizta turi sanalgan.

Holbuki, “O‘zbekiston” she’rining ilk satrlaridan o‘quvchida paydo bo‘ladigan poetik kayfiyat haqida so‘zlang”, “She’rda qiyos, qarshilantirish kabi poetik tasvir vositalariga murojaat etishning sababini izohlang”, “O‘zbekiston” she’rida yana qanday badiiy tasvir vositalari qo‘llangan?” (1-qism, 107-bet) kabi savollar berilgani holda biror o‘rinda ushbu badiiy tasvir vositalari haqida ma’lumot berilmagan. Natijada, o‘quvchi badiiy tasvir vositalari nima ekanligini bilmay, anglamay darslikni yakunlaydi.

5-sinf “Adabiyot” darsligi haqidagi mulohazalarimizda savol va topshiriqlar mavzuga, o‘quvchining yoshi va saviyasiga mos bo‘lishi kerakligini ta’kidlagan edik. Ushbu kamchilik 6-sinf darsligi uchun ham begona emas.

Kirish qismi uchun berilgan savol-topshiriqlar orasidagi “Yozuvchi Abdulla Qahhor “Adabiyot – atomdan kuchli, lekin uning kuchini o‘tin yorishga sarflamaslik kerak” degan edi. Shu gapni izohlab berishga urinib ko‘ring-chi”, (1-qism, 9-bet)degan savolga o‘quvchi javob topa olarmikan?

“Adabiy asar asosida yaratiladigan kinofilm yoki spektakllar o‘sha asar bilan bir xil bo‘lishi kerak, deb hisoblaysizmi? Kinofilm va qissaning o‘ziga xos hikoya yo‘sinini solishtirishga harakat qiling” (“Adabiyot” 1-qism, 25-bet) degan savol bilan 6-sinf o‘quvchisiga murojaat qilish qanchalar o‘rinli?

Shuningdek, savollardagi uslubiy xatolarni ham tuzatish zarurati bor. Erkin Vohidov ijodi xususida berilgan “To‘liq qasidani yoki uning biror parchasini yoddan ifodali o‘qing” (1-qism, 144-bet) tarzida berilgan savolni “Qasidani to‘liq holda yoki uning biror parchasini yoddan ifodali o‘qing” tarzida o‘zgartirish lozim.

“Alisher Navoiyning “Farhod va Shirin” dostonini sarguzasht asarning mukammal namunasi desa bo‘ladi” (1-qism, 65-bet) degan fikr, bizningcha, munozarali. Bu asarni “Gulliverning sarguzashtlari”, “Robinzon Kruzo” bilan bir qatorga qo‘yish mumkinmi? Buyuk mutafakkir mazkur asarda sarguzasht asarlarga xos elementlardan unumli foydalanganini tan olgan holda dostonning bunday baholanishi unchalik to‘g‘ri emas, deb e’tirof etishga haqlimiz.

Jahon adabiyotidan tavsiya etilgan badiiy asarlar o‘quvchiga ma’naviy ozuqa berishi, tafakkur olamini kengaytirishi, uni o‘ziga rom eta olishi kerak. Janni Rodarining mustaqil o‘qish uchun berilgan “Telefonda aytilgan ertaklar” turkumidan berilgan “Qutbdagi gunafsha” ertagi o‘quvchiga qanday ma’naviy ozuqa berarkin, degan savol bilan o‘zimizga murojaat etaylik. Ertak yakuniga e’tibor bering: “Tongda hamma gunafshaning so‘lib qolganini ko‘ribdi, u ingichka tolasiga egilib, oppoq qor ustida rangsiz va jonsiz yotganmish. Agar uning oxirgi o‘y-fikrlarini so‘zda ifodalash mumkin bo‘lsa, biz, hoynaxoy quyidagi so‘zlarni eshitgan bo‘lardik: “Mana, men o‘lyapman. Lekin kimdir boshlash kerak edi-da. Qachonlardir bu yerda million-million gunafsha ochilib yotadi. Muzlar eriydi, orollar hosil bo‘ladi, ulardan bolalarning qo‘ng‘iroqday sho‘x kulgisi eshitilib turadi” (1-qism, 81-bet). Yakun go‘yo ko‘tarinki ruh bilan yakunlanyapti. Lekin buni o‘qigan bola uning zaminidagi tagma’noni ilg‘ay olmaydi, balki kelajakda tabiat qonuni, tabiiy muvozanat buzilar, ya’ni Shimoliy qutb muzlari erib, u yerda yangi hayot boshlanar ekan-da, degan xulosani chiqaradi.

“Bemor” hikoyasidan so‘ng nazariy ma’lumot sifatida berilgan “Badiiy asar tili haqida tushuncha” mavzusi o‘quvchi uchun murakkablik qiladi. Bu o‘rinda o‘quvchi uchun murakkab bo‘lgan ilmiy fikrlardan ko‘ra “Bemor” hikoyasida badiiy til imkoniyatlari qay darajada namoyon bo‘lgani misollar orqali sodda va aniq ifoda etilsa, maqsadga muvofiq bo‘lar edi. Aksincha, mualliflar bir yarim sahifalik nazariy ma’lumotda “Abdulla Qahhor o‘zining mo‘’jazgina “Bemor” hikoyasi orqali biz bilan o‘tkazgan badiiy muloqoti o‘zining ta’sir kuchini yuz yillar davomida saqlab qolishi badiiy til naqadar qudratli hodisa ekanining yaqqol isbotidir” (1-qism, 117-bet), degan fikr bilan cheklanadilar.

Darslik-majmuaning 2-qismidagi “Xalq qo‘shiqlari” mavzusida tavsiya etilgan “Boychechak” qo‘shig‘ining tahlili ham izohtalab. Mualliflar fikricha, boychechak mehnatkash inson ramzidir. Qo‘shiq quyidagicha izohlanadi: Qo‘shiq matnidagi “boychechakni tutdilar, tut yog‘ochga osdilar” deyilishining ma’nosiga e’tibor beraylik.

Ma’lumki, xalqimizda tut daraxti muqaddas hisoblanadi. Xalq tut daraxti mevasini sevib iste’mol qiladi. Uning tanasidan taroq, bola uchun beshik yasashadi. Boychechak xalq orasida ramziy ahamiyatga ega bo‘lib, unda chuqur ma’no bor. Uni “tutadilar”, “Tut yog‘ochga osadilar” “qilich bilan chopadilar”, “baxmal bilan yopadilar”. Xalqda o‘z kuchi bilan qiynalib maqsadga erishsa, “Axir u qattiq yerdan qatalab chiqqan boychechakning o‘zi-da”, deyishadi. Bu ifodalarning barchasida boychechak mehnatkash inson ramzi ekaniga ishora qilinadi” (2-qism, 30-bet). Bu fikrlarni o‘qigan o‘quvchi boychechakning tut daraxtiga osilishi, qilich bilan chopilishi, baxmal bilan yopilishining sababini bilishga qiziqadi, lekin bunga ma’nili javob ololmaydi. Mualliflar qo‘shiq tahlilini folklorshunos olimlarning fikrlariga tayangan holda amalga oshirsalar, o‘quvchida ortiqcha savolga o‘rin qoldirmasalar, ayni muddao bo‘lar edi.

Darslikda tavsiya etilgan Alisher Navoiyning “Mahbub ul-qulub” asaridagi “tanbih” so‘ziga izoh berish lozim edi. Chunki o‘quvchi bu so‘zning ma’nosini anglamasligi yoki tanbeh, ya’ni dakki ma’nosida tushunishi mumkin. Bu o‘rinda tanbih o‘git, pand-nasihat, eslatma ma’nolarida kelayotganini aniqlashtirish lozim.

“Hikmatli so‘zlar haqida tushuncha” mavzusi uchun berilgan savol va topshiriqlardagi “Hikmatli so‘z” va “aforizm” tushunchalarini izohlab bering” tarzidagi savolni ham mulohaza qilib ko‘rish kerak. Chunki bu savolga o‘quvchi mavzuda berilgan “hikmatli so‘zni ayrimlar grek tilidan o‘zlashgan “aforizm” deb ham qo‘llaydilar” degan javobdan boshqa fikr bera olmaydi. Darslik uchun tuzilgan savol ma’lum bir matn mazmunini qamrab olishi, eng muhimi, o‘quvchini fikrlatishi, mulohazaga chorlashi kerak. Zero, adabiyot darsliklarining vazifasi o‘quvchini fikrlatish, uning nutqini, badiiy didini o‘stirishdir.

Avaz O‘tar ijodidan berilgan quyidagi to‘rtlik darslikdan o‘rin olmasa ham uning ma’rifatparvarlikni targ‘ib qiluvchi she’rlari o‘quvchida shoir ijodi haqida muayyan xulosalar chiqarish imkonini beradi:

“Biling, ushbu zamon g‘amnokidirman,
Kuyib o‘rtanmish elning xokidurman.
Avazkim, nazm elin cholokidurman,
Boshin olmoqqa xonning pokidurman”.

Abayning “Nasihatlar” kitobidan berilgan pandlarni darslikda ancha-muncha ixchamlashtirgan holda mazmunan o‘quvchi uchun mos keladiganlarini saralagan holda berish joiz. Negaki, Abay nasihatlari adibning muayyan yoshdagi hayotiy tajribalari mahsuli sifatida 6-sinf o‘quvchisiga og‘irlik qiladi. Natijada hayotiy misollar bilan dalillanganmagan bu nasihatlarni o‘quvchi yuzaki qabul qiladi va tez yoddan chiqaradi. “Nasihatlar”dagi “Yettinchi so‘z”, “O‘n yettinchi so‘z”lar o‘quvchini qiziqtira olarmikan? “O‘n yettinchi so‘z” dagi Aql va G‘ayrat Yurakka, ya’ni ko‘ngilga bo‘ysunishi kerak degan fikr ham nisbiy va munozaralidir. Ko‘ngil istagi va amri bilan qilingan hamma ish ham to‘g‘ri bo‘lavermaydi. “O‘ttiz yettinchi so‘z”dan o‘rin olgan “G‘ayratsiz jahl – tul, qayg‘usiz oshiq – tul, shogirdsiz olim – tul” (2-qism, 81-bet) nasihatini o‘quvchiga qanday tushuntiramiz? Qolaversa, shu qismdan o‘rin olgan 2-,3-,8,-9-,15-nasihatlarni ham o‘quvchi hazm qila olmaydi.

Bolani kitobxon qiladigan, uni kitoblar olami sari yo‘llaydigan asosiy omil darslik. Agar shoir yoki yozuvchi ijodidan berilgan namunalar bolani o‘ziga rom etsa, u albatta, ijodkorning boshqa asarlarini ham izlab topadi. “Rangin tuyg‘ular” bo‘limi Zulfiya ijodi bilan boshlanadi. Ammo shoira ijodidan berilgan she’rlar o‘quvchini shoira ijodidan uzoqlashtiradi. Holbuki, shoiraning o‘quvchi yoshiga mos asarlari ham bor edi. Berilgan she’rlar na o‘quvchi tuyg‘ulariga ta’sir qiladi, na she’rlar yuzasidan berilgan ilmiy tahlillar uni qoniqtiradi. Zulfiyaning “Nevara”, “Men o‘tgan umrga” she’rlarida murakkab va katta hayotiy yo‘lni bosib o‘tgan ayolning umr haqidagi falsafiy qarashlari bayon etilgan. Bu she’rlardagi tuyg‘ularni 12-13 yoshli o‘quvchiga majburlab singdirib bo‘ladimi?

Pirimqul Qodirovning “Avlodlar dovoni “romanidan berilgan 23 sahifalik “Nizomning tantiligi” hikoyasini “Yulduzli tunlar” romanidan Bobur shaxsiga hurmat uyg‘otuvchi va shu orqali o‘quvchida insoniylik tuyg‘ularini shakllantiruvchi parcha bilan almashtirish mumkin edi.

Darslikda ijodkor tarjimai holining batafsil xronikasini berish qanchalik to‘g‘ri? Ijodkor hayoti va ijodiga oid matnlarda sanalar, joy hamda asarlar nomi shu darajada ko‘pki, o‘quvchi emas, o‘qituvchi ham shoshib qoladi. Misol tariqasida Turob To‘la haqidagi ma’lumotni keltiramiz: “. yoshlar gazetasida adabiy xodim, O‘zbekiston Davlat radioeshittirish qo‘mitasida muharrir va suxandon, O‘zbekiston Davlat nashriyoti (O‘zdavnashr) muharriri, “O‘zbekfilm” kinostudiyasida ssenariy bo‘limi mudiri, Respublika Kinochilar uyushmasida kotib, Madaniyat vazirligi san’at ishlari boshqarmasi boshlig‘i, Hamza nomidagi teatr direktori, O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi huzuridagi Adabiyotni targ‘ib etish markazi rahbari” (1-qism, 27-bet) kabi. Bunday ma’lumotlar o‘quvchini chalg‘itadi, qolaversa, oliy o‘quv yurtiga kirish imtihonlariga tayyorlanayotgan abituriyentlar ham son-sanoqsiz va keraksiz ma’lumotlarni yod olishga qanchadan-qancha kuch sarflaydilar.

Har bir asardan keyin uning tahlilini berish ijobiy holat. Lekin tahlilda ham e’tibor qaratish lozim bo‘lgan jihatlar bor. Turob To‘laning 4 sahifalik hikoyasiga 5 betdan iborat izoh berilishi natijasida o‘quvchining fikrlashi uchun hojat qoldirilmaydi.

“Adabiyot” darsliklarini tahlil qilishdan maqsad katta mehnat va mashaqqatlar samarasi bo‘lgan kitobni yoki yuqori ilmiy salohiyatga ega bo‘lgan mualliflarni tanqid qilish emas. Aksincha, bu mutaxassis sifatidagi burchimiz va vazifamiz bo‘lib, yangi darsliklarni yaratish, qayta nashr etish jarayonida nazarda tutish uchun bildirilgan taklif-mulohazadir.

Suratlar manbasi: Google Images

Shahnoza Ergasheva,
filologiya fanlari nomzodi
Xurshida Hamroqulova,
filologiya fanlari nomzodi