Adabiyot» 5-sinf uchun darslik. 2) 5-sinf
O’quv-tarbiya bo’yicha direktor o’rinbosari: ________________
5 класс
Ona tili, 5 sinf, Mamarajabova Z., Kalbayeva H., 2020
Ona tili, 5 sinf, Mamarajabova Z., Kalbayeva H., 2020.
Учебник по родному языку для 5 класса на узбекском языке.
Фрагмент из книги:
Mening Vatanim — O’zbekiston. O’zbekiston — hur va ozod o’lka. O’zbekiston Respublikasi 1991-yil 31-avgustda o‘z mustaqilligini e’lon qilgan. O’zbekistonning poytaxti — Toshkent shahri. Kundan-kunga chiroy ochayotgan Toshkent bugun Osiyoning eng go‘zal shaharlaridan biriga aylangan.
Nutq o‘stirish, 5 sinf, Mamarajabova Z., Kalbayeva H., 2020
Nutq o‘stirish, 5 sinf, Mamarajabova Z., Kalbayeva H., 2020.
Учебник по развитию речи для 5 класса на узбекском языке.
Фрагмент из книги:
Bizning Vatanimimiz – O’zbekiston Respublikasi. O’zbekiston – Markaziy Osiyodagi eng katta respublika. Toshkent – O’zbekiston Respublikasining poytaxti. 0 ‘zbekiston juda go‘zal, tabiati so‘lim, tabiiy boyliklari ko‘p diyor. Mamlakatimizning qadimiy shaharlari butun jahonga mashhur. O’zbekiston mustaqillikka erishgach, o’z rivojlanish yo’lini tanladi. O’tgan yillar ichida O’zbekistonning iqtisodi yuqori darajada o’sdi va rivojlanayotgan davlatlar qatoriga kirdi. Biz o’zbekistonlik ekanimizdan faxrlanamiz.
Talaffuz, 5 sinf, Fayziyeva U., 2020
Talaffuz, 5 sinf, Fayziyeva U., 2020.
Учебник по произношению для 5 класса на узбекском языке.
Kar bolalar nutqida 5-sinfda ham talaffuz kamchiliklari kuzatiladi. Bu kamchiliklar ularning eshitish imkoniyatlarining o ‘z nutqlarini nazorat qila olmaslik darajada pastligi, nutqining hali faol rivojlanmaganligidandir. Bu davrda o ‘quvchilarning nutqi va talaffuzlari ustida ishlashga bo‘lgan ehtiyoj har bir o‘quvchi uchun individual bo‘lganligi sababli o‘qituvchi berilgan talaffuz mashqlaridan differensial ravishda tanlab qo‘llashi talab qilinadi. Shu bilan bir qatorda darslikda berilgan barcha o ‘quv va korreksiya materialini barcha o‘quvchilarga rejalashtirgan holda, har bir o‘quvchining individual kamchiligiga alohida to ‘x talib borish ham maqsadga muvofiq. Chunki talaffuz mashqlari va qoidalari qanchalik ko‘p takrorlanib borilsa, o‘quvchilarning ko‘nikmalari shunchalik mustahkamlanib borishi ta ’minlanadi.
Ushbu darslik asosida muntazam va izchil ish olib borilsa, o ‘quvchilar talaffuzining me’yorga yaqinlashtirilishi ta ’minlanadi deb umid qilamiz.
O‘qish kitobi, 5 sinf, Shomuratova M., Ahmedova Sh., Ismatullayeva N., 2020
O‘qish kitobi, 5 sinf, Shomuratova M., Ahmedova Sh., Ismatullayeva N., 2020.
Учебник по чтению для 5 класса на узбекском языке.
Фрагмент из книги:
Vatan nima o‘zi? Donishmandlardan biri «Vatan – bu sening kindik qoning tomgan tuproq», desa, ikkinchisi «Sen suygan odamlar manzili», deydi. Boshqasi «Vatan – millat xotirasidir», deb zavqlanadi. Biz Vatan kalimasiga ne-ne so‘zlarni qo‘shib, aziz qadriyatlarga nom topamiz: Vatan tuprog‘i, Vatan tuyg‘usi, Vatan tarixi, Vatan kelajagi.
Matematika, 5 sinf, Yakubjanova D., 2020
Matematika, 5 sinf, Yakubjanova D., 2020.
Учебник по математике для 5 класса на узбекском языке.
Фрагмент из книги:
Bir tup xurmo daraxtidan 24 kg, ikkinchisidan 32 kg xurmo terib olindi. Hamma xurmolar 8 kg dan yashiklarga solindi. Xurmolar nechta yashikka joylangan? (Masalani ikki usul bilan yeching).
Календарно-тематическое планирование по русскому языку для 5 классов на 2020-2021 учебный год, всего 102 часа ( в неделю 3 часа)
Календарно-тематическое планирование по русскому языку для 5 классов на 2020-2021 учебный год, всего 102 часа ( в неделю 3 часа).
Ona tili, 5 sinf, Mahmudov N., 2020
Ona tili, 5 sinf, Mahmudov N., 2020.
Учебник по родному языку для 5 класса на узбекском языке.
Siz 1–4-sinfl arda ona tili fanining dastlabki tushunchalari haqida ma’lumotlar oldingiz. Yetuk matematik, biolog, shifokor, muhandis, diplomat yoki boshqa kasb egalari bo‘lish uchun, birinchi galda, ona tili va adabiyotni mukammal bilish darkor. Sizlar 5-sinfda so‘zlarning tovush qurilishi, to‘g‘ri yozilishi (imlo qoidalari), leksikologiya (so‘z ilmi), lug‘atshunoslik bo‘limlari, tinish belgilarining ishlatilish o‘rinlari haqida ma’lumotlarga ega bo‘lasiz, ba’zi ish qog‘ozlari bilan tanishasiz. Bundan tashqari, matn bilan tanishasiz. Matnlarni tahlil qilish jarayonida lug‘at bilan ishlaysiz va so‘zlarning ma’nosiga, qo‘llanishiga diqqatingizni qaratasiz.
Informatika va axborot texnologiyalari, 5 sinf, Kаmаltdinova D.T., Sayfurov D.M., 2020
Informatika va axborot texnologiyalari, 5 sinf, Kаmаltdinova D.T., Sayfurov D.M., 2020.
Учебник по информатике для 5 класса на узбекском языке.
Qo‘lingizdagi yangi avlod darsligi bilim xazinangizni yanada boyitish yo‘lida Sizning eng yaqin hamrohingiz bo‘lishiga ishonamiz. Ma’lumki, zamonaviy ilmiy texnika va axborot texnologiyalari rivojlanishi bilan birga sifatli bilim olish va o‘qitish uslublari ham har tomonlama o‘zgarib bormoqda.
Shu jarayonlar natijasida, hukumatimiz har tomonlama oqil, bilimdon, ishbilarmon kelajak yoshlarining o‘sib-ulg‘ayishini ko‘zlamoqda. Buning uchun ta’lim yo‘nalishida jahon standartlariga javob bera oladigan yangi qonun va loyihalar ustida ish olib bormoqda.
- O‘zbek tili, 5 sinf, Rafiyev A., Muhammadjonova G., Alovuddinova N., 2015
- Je parle français, Fransuz tili, 5 sinf, Nosirov A., 2017
- Biologiya, 5 sinf, Pratov O‘., To‘xtayev A., Azimova F., Tillayeva Z., 2020
- O‘zbek tili, 5 sinf, Rafiyev A., Muhammadjonova G., Alovuddinova N., 2020
- Geografiya, Tabiiy geografiya boshlang‘ich kursi, 5 sinf, Gulyamov P.N., 2020
- Matematika, 5 sinf, 1 qism, Xaydarov B.Q., 2020
- Informatika, 5 sinf, Kamolitdinova D., 2016
- Matematika, 5 sinf, Mirzaahmedov М.А., Rahimqoriyev А.А., To‘xtaxo‘jayeva М.А., 2016
Показана страница 18 из 278
) «Adabiyot» 5-sinf uchun darslik. 2) 5-sinf
2) 5-sinf «Adabiyot» darsligining elektron varianti.
I. Darsning borishi:
b) navbatchilik hisoboti, sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish
c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish
O’tgan mavzuni so’rash.
a) individual – tarqatma materiallar, kartochka.
b) Frontal (guruh bilan ishlash)
Yangi mavzu:
O‘tkir Hoshimov 1941-yilda Toshkentning Do‘mbirobod mahallasida tug‘ilgan. Yoshligidan ilmga, adabiyotga, san’atga qiziqqan bo‘lajak yozuvchi 5-sinfda o‘qib yurgan vaqtidayoq, demak, Siz tengi yoshlarida she’r mashq qila boshlagan edi. Dastlabki kitobi esa yozuvchining talabalik yillariga to‘g‘ri keladi. O‘tkir Hoshimov hayot qozonida qaynagan, yozuvchi sifatida hayotdan bir qadam ham ajramay qalam tebratgan ijodkor. U amaliy va ijodiy ishni baqamti olib bordi. Adibning hayot yo‘liga diqqat qiladigan bo‘lsak, u xat tashuvchi, musahhih, muxbir, gazetada bo‘lim mudiri, nashriyotda va jurnalda bosh muharrir kabi bosqichlarni bosib o‘tganiga guvoh bo‘lamiz. Keyingi yillarda bir necha marta xalq deputatligiga saylangan adib Oliy Majlisda qo‘mita raisi sifatida ham faoliyat ko‘rsatgan. Biroq bir lahza bo‘lsa-da, adabiy ijod bilan aloqani uzgani yo‘q. Keyingi 8—10-yilda ham adibning qator sermazmun kitoblari, publitsistik maqolalari chop etildi. Hozirda adibning «Urushning so‘nggi qurboni», «Muhabbat» kabi ko‘plab hikoyalari, «Nur borki, soya bor», «Ikki eshik orasi», «Tushda kechgan umrlar» nomli romanlari, «Odamlar nima derkin», «Shamol esaveradi», «Ikki karra ikki besh», «Bahor qaytmaydi», «Dunyoning ishlari» nomli qissalari respublikamiz va xorijda sevib o‘qilmoqda. «Qatag‘on», «Inson sadoqati», «To‘ylar muborak» dramalari mamlakatimiz teatrlarida sahnalashtirilgan. Respublika radiosida efirga berilayotgan, televideniyasida ko‘rsatilayotgan bir qancha radio va telespektakllar ham hassos yozuvchimiz asarlari asosida yaratilgandir. Bugun xalqimiz O‘tkir Hoshimovni ulkan adib, o‘tkir nafasli jurnalist, faol siyosatdon arbob sifatida taniydi, hurmat qiladi. Bu hurmatning boisi uning biz yuqorida tilga olgan asarlari, jo‘shqin ijtimoiy faoliyatidir.
Bolalar, bugun Siz bilan yozuvchining «Dunyoning ishlari» qissasi haqida gaplashamiz va Sizga bu asarni to‘liq o‘qib chiqishni maslahat beramiz. Chunki mazkur asar eng ezgu, eng samimiy tuyg‘ular haqida, eng e’zozli zot – ona to‘g‘risida hikoya qiladi. Onaning qanday inson ekanligini yaxshi bilamiz. U insonga hayot beradi, yuvib-taraydi, tarbiyalaydi. Ona uchun eng to‘tiyo narsa, o‘g‘ilmi-qizmi, uning farzandi. Ona o‘z farzandi uchun hamma narsaga, hatto jonini qurbon qilishga ham tayyor. Shuning uchun bo‘lsa kerak, ona haqida behisob she’rlar to‘qilgan, dostonlar, katta-katta asarlar bitilgan. Kichik maqollardan tortib, muborak hadislarimizgacha ona madh etiladi, e’zozlanadi. O‘tkir Hoshimovning bu asari har biri o‘ziga mustaqil sujetli hikoyalardan tashkil topgan. Undagi «Gilam paypoq», «Oq-oydin kechalar», «Tush», «Alla», «Oltin baldoq», «O‘ris bolaning oyisi», «Iltijo» kabi hikoyalar kishini befarq qoldirmaydi, ularda o‘g‘li uchun har qanday mashaqqatga, jon fido qilishga tayyor, sharqona axloq-odob qoidalarini o‘zida mujassam etgan Ona madh etiladi. Barcha hikoyalar mazmuni ona obrazi tufayli yaxlitlik kasb etadi. Asar ortiqcha maishiy tafsilotlar, jimjimadorliklardan xoli. Shu tufayli ham katta qiziqish va hayajon bilan o‘qiladi. Bu qissa, oqsoqol adibimiz, O‘zbekiston Qahramoni Said Ahmad aytganidek, «. dostondek o‘qiladi. Uni o‘qib o‘z onalarimizni o‘ylab ketamiz. »
Shu o‘rinda qissadagi «Gilam paypoq» hikoyasiga diqqat qilaylik. Unda ona o‘z jigarbandini kasallik xavfidan tezroq xalos qilish uchun har narsaga, hatto jonini ham berishga tayyor. Ona qattiq shamollab qolgan o‘g‘ilchasini shosha-pisha «Voy, endi nima qilaman! Voy, bolam o‘lib qoladi!» degan tahlika bilan halloslagancha tabib Hoji buvining uyiga yuguradi. Bola darddan biroz yengil tortgach, o‘z sog‘lig‘ini xavf ostiga qo‘ygani — oyog‘ini sovuqqa oldirgani ma’lum bo‘ladi.
Asardagi «Alla» deb nomlangan bob ham nihoyatda ta’sirchanligi bilan kishini rom etadi. Alla inson bolasi hayotda tinglaydigan ilk qo‘shiq, u vujudimizga ona suti bilan singgan va umrbod unutilmasdir. Yozuvchi bu ezgu qo‘shiqni ilohiy kuchga ega bo‘lgan, ko‘ngilni eritadigan ohang sifatida ta’riflaydi. Ushbu bobni hayajonsiz, entikmasdan o‘qish qiyin.
Yangi mavzuni mustahkamlash: Og’zaki savol-javob.
Uyga vazifa.
Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.
O’quv-tarbiya bo’yicha direktor o’rinbosari: ________________
«Adabiyot» 5-sinflar uchun
«________»___________________20___ yil
Mavzu: DUNYONING ISHLARI (Qissadan boblar)
Ko`nikma: adabiyotga hurmat hissini oshirish, erkin firlay olish qobiliyatini shakllantirish, tanish vaziyatlarda qolqy olish.
Malaka:Egallagan bilimlarini notanish va notanish vaziyatlarda qo`llay oladi.
estetik ong, adabiyotga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.
b) tarbiyaviy: Adabiyot fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish. Shu bilan bir qatorda milliy va
mumtoz adabiyotimizga milliy iftihor, qadriyat sifatida e’tirof etish va uni hurmat qilishga o’rgatish.
c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.
O`quvchilarda mavzuga nisbatan qiziqish uyg`otish, bilimlarini kengaytirishga erishish.
Usul: Aqliy hujum, savol-javob, guruhlarda ishlash
Shakl: yakka va guruhlarga ishlash
Vosita: Darslik? Testlar? Jadavallar, audio va video materilalar, didaktik va tarqatma materiallar
Nazorat: Savol-javob test. (Insho, bayon, matn yaratish)
O`quvchi: O`quvchilar mavzu yuzasidan bilim va ko`nikma hosil qiladilar, mustaqil fikrlay oladilar, nutqi rivojlanadi, qisqa vaqt ichida ma’lumotlarga ega bo`ladilar
O`quvchi: Mustaqil tadqiqot, izlanishni yo`lga q`oyadi, o`z fikrini savodli ifodalay olish va do`stlarini fikrini hurmat qilishga o`rganish, mavzu asosida qo`shimcha materiallar izlab topishga harakat qilish, ularni o`rganish. Do`stona muhitda hamkorlikda ishlash ko`nikmasini shakllantirish
Darsning texnik chizmasi:
Darsning borishi (reja):
1.Tashkiliy qism:
a)Salomlashish,
b)tozalikni aniqlash,
d)davomatni aniqlash
c) darsga tayyorgarlik ko`rish va dars rejasi
O’tgan mavzuni so’rash.
a) individual – tarqatma materiallar, kartochka.
b) Frontal (guruh bilan ishlash)
Yangi mavzu: ALLA
Qabriston g‘ishtin devor bilan o‘ralgan. Darvozaning narigi tomonida – go‘rkovning hujrasi. Berigi tomonida – tashqarida uning hovlisi.
Darvozaga yaqin kelishim bilan ichkaridan – hujra tomondan tilovat sadosi eshitildi. Xuddi shu payt hovli tomondan Alla ovozi yangrab ketdi:
Alla-yo, Alla, jonim bolam-a, Alla.
Kim bo‘ldi bu? Go‘rkovning kelinimi? Qizimi. U hamon sokin tovushda davom etardi:
Uxla, qo‘zim, alla-yo, shirin qizim, Alla.
Ertalab yomg‘ir yog‘gan edi. Darvozaning temir panjaralarida suv tomchilari yaltiraydi. Ko‘lmakda quyosh jilolanadi. Muzdek tutqichdan ushlagancha turib qoldim. Bir tomonda tilovat sadosi, bir tomonda alla. Ajab, ular bir-biriga xalaqit bermas, bir-birini rad etmas, ikkalasi qo‘shilib bahor nafasiga to‘lgan osmonda qabriston yelkasidagi kuchala chiqargan teraklar ustida parvoz qilar edi:
«Rabbano-o, rabbano-o-o. » «Alla-yo, alla».
Bir xil bo‘lib ketdim. Panjarador darvozaga suyanib uzoq turib qoldim.
Onam beshigim ustida alla aytganini eslay olmayman. Esimni taniganimda beshikda yotmaydigan bo‘lgan edim. Biroq oyim ukamga alla aytganini eshitganman. Ko‘p eshitganman.
Qish kechalari sandalga suqilib tizilishib yotardik. Uy nim qorong‘i. Piligi pastlatib qo‘yilgan chiroq xira nur sochadi. Shiftda lampa shisha uchidan chiqqan nur doirasi ko‘rinadi. Chiroq doim bir joyda turgani uchun shiftning o‘sha yeri sarg‘ayib qolgan. Hamma yoq jimjit. Shu qadar jimki, dadamning hujrasidagi soatning chiqillayotgani ham eshitiladi. Tashqarida bo‘ron guvillaydi. Quruq qorning derazaga chirsillab urilishi eshitilib turadi. Ukamning beshigi g‘ichirlaydi. Onam alla aytadi.
Alla, bolam, uxlay qola-a, alla, Quchog‘imda orom ol, alla.
Yo‘q, bu qo‘shiq emas. Oyimning ovozida qandaydir boshqa narsa bor. Mungmi, iltijomi.
Tog‘lardagi shunqorim-ey, alla, Beshikdagi qo‘chqorim-ey, alla.
Ukam ovunib qoladi. Oyimning o‘zi ham beshikni quchoqlagancha mudrab ketadi. Bir mahal beshik ustidagi qo‘li shilq etib yoniga tushdi. Ukam uyg‘onadi, beshik yana g‘ichirlaydi. Oyim ham cho‘chib ko‘zini ochadi. Beshikni ohista tebratadi:
Yigitlarning sardori bo‘l, jonim-a, Yuragimning madori bo‘l, alla.
Yana jimlik cho‘kadi. Soat chiqillaydi, qor derazaga chirsillab uriladi. Sekin-sekin ko‘zim uyquga ketarkan, qulog‘im ostida yana o‘sha ma’yus sado eshitiladi.
Oq uy — ola bargaklarda jonim-a, Yonib turgan chirog‘imsan, alla.
Keyin. katta bo‘lganimda ham qayerda Alla eshitsam, negadir yuragim shirin orziqish bilan talpinib ketar, nega bunaqa bo‘layotganini o‘zim bilmas edim. Bir yili uch-to‘rt qalamkashlar olis tog‘ qishlog‘iga bordik. Mashina yurmas edi. Ot minib o‘rganmaganim uchun charchab qoldim. Manzilga yetmasimizdan qorong‘i tushdi. Yaylovdagi qirg‘iz o‘tovida tunab qolishga to‘g‘ri keldi. Qimiz ichdik, sovuq suzma yedik. Keyin birimiz namatga, birimiz po‘stakka yonboshlagancha uxlab qolibmiz. Bir mahal sovuq qotib uyg‘onib ketdim. Atrof jimjit. Faqat olisda it akillaydi. O‘tov keragasidan shom yegan oy mo‘ralaydi. Shu payt qo‘shni o‘tovda chaqaloq yig‘isi, ketidan ayol kishining alla aytayotgani eshitildi. Men uning so‘zlarini aniq bilmasam ham alla aytayotganini his qilib turardim. Negadir yuragim shirin orziqib ketdi.
Yangi mavzuni mustahkamlash: Og’zaki savol-javob.
Uyga vazifa.
Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.
O’quv-tarbiya bo’yicha direktor o’rinbosari: _______________
«Adabiyot» 5-sinflar uchun
«________»___________________20___ yil
Mavzu: DUNYONING ISHLARI (Qissadan boblar)
Ko`nikma: adabiyotga hurmat hissini oshirish, erkin firlay olish qobiliyatini shakllantirish, tanish vaziyatlarda qolqy olish.
Malaka:Egallagan bilimlarini notanish va notanish vaziyatlarda qo`llay oladi.
estetik ong, adabiyotga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.
b) tarbiyaviy: Adabiyot fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish. Shu bilan bir qatorda milliy va
mumtoz adabiyotimizga milliy iftihor, qadriyat sifatida e’tirof etish va uni hurmat qilishga o’rgatish.
c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.
O`quvchilarda mavzuga nisbatan qiziqish uyg`otish, bilimlarini kengaytirishga erishish.
Usul: Aqliy hujum, savol-javob, guruhlarda ishlash
Shakl: yakka va guruhlarga ishlash
Vosita: Darslik? Testlar? Jadavallar, audio va video materilalar, didaktik va tarqatma materiallar
Nazorat: Savol-javob test. (Insho, bayon, matn yaratish)
Baholash: 5 balli tizim asosida
O`quvchi: O`quvchilar mavzu yuzasidan bilim va ko`nikma hosil qiladilar, mustaqil fikrlay oladilar, nutqi rivojlanadi, qisqa vaqt ichida ma’lumotlarga ega bo`ladilar
O`quvchi: Mustaqil tadqiqot, izlanishni yo`lga q`oyadi, o`z fikrini savodli ifodalay olish va do`stlarini fikrini hurmat qilishga o`rganish, mavzu asosida qo`shimcha materiallar izlab topishga harakat qilish, ularni o`rganish. Do`stona muhitda hamkorlikda ishlash ko`nikmasini shakllantirish
Darsning texnik chizmasi:
Умумтаълим мактабларини дарсликлар ва ўқув-методик қўлланмалар билан таъминлаш тартиби тўғрисидаги Низом (АВ томонидан 28.04.2014 й. 2577-сон билан рўйхатга олинган, 20.03.2014 й. Халқ таълими вазирлигининг 14-сон, Молия вазирлигининг 25-сон, Маданият ва спорт ишлари вазирлигининг 15-ққ-сон, Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлигининг 08-05-04-сон қарори билан тасдиқланган)
Мазкур Низом Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2006 йил 31 майдаги ПҚ-362-сонли “Умумтаълим мактаблари ў қ увчиларини дарсликлар билан таъминлаш тизимини такомиллаштириш борасидаги қ ўшимча чора-тадбирлар тў ғ рисида”ги ва 2012 йил 10 декабрдаги ПҚ-1875-сонли “Чет тилларни ўрганиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тў ғ рисида”ги қ арорларига мувофи қ умумтаълим мактабларини дарсликлар ва ў қ ув-методик қ ўлланмалар билан таъминлаш тартибини белгилайди.
1-БОБ. УМУМИЙ Қ ОИДАЛАР
1. Мазкур Низомда қ уйидаги асосий тушунчалар қ ўлланилади:
умумтаълим мактаблари – давлат умумий ўрта таълим мактаблари, ихтисослаштирилган мактаб, махсус мактаб ва мактаб-интернатлар ҳ амда нодавлат умумтаълим мактаблари;
дарслик – давлат таълим стандартларига мувофи қ ў қ ув дастури асосида дидактик, методик, педагогик-психологик, эстетик ва гигиеник талабларга жавоб берадиган, ў қ ув фанининг мавзулари тўли қ ёритилган, унинг асослари мукаммал ўзлаштирилишига қ аратилган, ў қ ув фанининг ма қ сад ва вазифаларидан келиб чи ққ ан ҳ олда таълим олувчиларнинг ёши ва психофизиологик хусусиятларини ҳ исобга олган ҳ олда ишлаб чи қ иладиган, назарий маълумотлардан таш қ ари амалий-тажриба ва синов маш қ ларини қ амраб олган китоб шаклидаги ў қ ув нашри ;
ў қ ув-методик қ ўлланмалар (бундан буён матнда ЎМ Қ лар деб юритилади) – умумтаълим мактаблари ў қ итувчиларига мўлжалланган ва Ўзбекистон Республикаси Хал қ таълими вазирлиги (бундан буён матнда Хал қ таълими вазирлиги деб юритилади) томонидан ў қ ув жараёнида фойдаланишга тавсия этилган методик қ ўлланмалар, шунингдек уларнинг мультимедиа иловалари;
Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳ узуридаги бюджетдан таш қ ари Республика ма қ садли китоб жам ғ армаси (бундан буён матнда Жам ғ арма деб юритилади) – бюджет ва бюджетдан таш қ ари манбалар ҳ исобига молиявий мабла ғ ларни бирлаштириш йўли ор қ али умумтаълим мактабларининг кутубхона жам ғ армалари учун дарсликлар ва ЎМ Қ ларни ҳ амда ўрта махсус, касб- ҳ унар таълими муассасаларининг кутубхона жам ғ армалари учун чет тиллари бўйича дарсликлар ва ЎМ Қ ларни сотиб олиш ҳ амда етказиб беришни бар қ арор ва муттасил молиялаштиришни таъминлайдиган жам ғ арма;
Жам ғ арма Васийлик кенгаши – Жам ғ армани бош қ аришнинг ю қ ори органи;
Жам ғ арма ижроия дирекцияси – Жам ғ арманинг ижрочи органи бўлиб, Жам ғ армага жорий ра ҳ барликни амалга оширади ҳ амда унинг фаолияти учун жавобгарликни ўз зиммасига олади;
дарсликлар тўплами – ҳ ар йили Жам ғ арма Васийлик кенгаши томонидан тегишли синфлар ва таълим тиллари бўйича тасди қ ланадиган ижара тизимига кирадиган дарсликлар.
2. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2006 йил 31 майдаги П Қ -362-сонли “Умумтаълим мактаблари ў қ увчиларини дарсликлар билан таъминлаш тизимини такомиллаштириш борасидаги қ ўшимча чора-тадбирлар тў ғ рисида”ги қарорига мувофи қ , умумтаълим мактабларининг биринчи синф ў қ увчилари учун дарсликлар ҳ ар йили, 2 – 4-синфлар учун – икки йилда бир марта ва 5 – 9-синфлар учун – тўрт йилда бир марта янгиланади.
Умумтаълим мактабларининг 2 – 4-синф ў қ увчилари учун чет тиллари бўйича дарсликларнинг иш дафтарлари ҳ ар йили янгиланади.
3. Дарсликлар тўплами умумтаълим мактабларининг кутубхона жам ғ армаларидан ихтиёрийлик асосида ижарага берилади.
Ў қ увчи ва ў қ итувчиларни чет тиллар бўйича дарсликлар ва уларни ЎМ Қ лар билан таъминлаш, уларни белгиланган муддатларга риоя этилган ҳ олда қ айта нашр этиш Жам ғ арманинг айланма мабла ғ лари ҳ исобидан бепул амалга оширилади.
2-БОБ. ДАРСЛИКЛАР ВА ЎМ Қ ларни НАШР ЭТИШГА
БУЮРТМАНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ВА БАЖАРИШ
4. Дарсликлар ва ЎМ Қ ларни нашр этишга буюртмани шакллантириш ва уларни умумтаълим мактабларига етказиб бериш мазкур Низомнинг 1-иловасидаги схемага мувофи қ амалга оширилади.
5. Хал қ таълими вазирлиги зарур дарсликлар ва ЎМ Қ лар билан таъминланганлиги бўйича умумтаълим мактаблари кутубхона жам ғ армаларини ҳ ар йили инвентаризация қ илиш ҳ амда умумтаълим мактаблари ў қ увчилари ва ў қ итувчиларининг дарсликлар билан таъминланганлигини ўрганиш асосида кейинги календарь йили учун дарсликлар ва ЎМ Қ ларга бўлган э ҳ тиёжнинг прогноз кўрсаткичларини чакана савдо тармо ғ и ор қ али, умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армаси ҳ исобидан бепул таъминланиш ва ижара асосида таъминланиш кесимида ҳ ар йили 1 июнгача Жам ғ арма ижроия дирекциясига та қ дим этади. Бунда кейинги календарь йили учун ў қ увчиларнинг исти қ бол контингенти Ўзбекистон Республикаси И қ тисодиёт вазирлиги билан келишилган ҳ олда ани қ ланади.
6. Республика бўйича дарсликлар ва ЎМ Қ ларга бўлган якуний э ҳ тиёж Хал қ таълими вазирлиги томонидан ани қ ланади.
7. Келгуси ў қ ув йилида фойдаланишга тавсия этилган дарсликлар ва ЎМ Қ лар рўйхати 1 августга қ адар мазкур Низомнинг 2-иловасига мувофи қ шаклда Хал қ таълими вазирлиги томонидан тасди қ ланиб, барча умумтаълим мактабларига етказилади ва оммавий ахборот воситалари ор қ али эълон қ илинади.
8. Ижара тизимига кирадиган дарсликлар рўйхати Жам ғ арма Васийлик кенгаши томонидан тасди қ ланади ва 10 августгача келгуси ў қ ув йилига дарсликларни харид қ илишга исти қ бол квоталарни шакллантириш учун умумтаълим мактабларига етказилади ва оммавий ахборот воситалари ор қ али эълон қ илинади.
9. Келгуси ў қ ув йилида фойдаланишга тавсия этилган дарсликлар ва ЎМ Қ лар рўйхати ҳ амда Жам ғ арма Васийлик кенгаши томонидан тасди қ ланган ижара тизимига кирадиган дарсликлар рўйхати умумтаълим мактабларининг кутубхона жам ғ армалари учун бюджет мабла ғ лари ҳ исобидан дарсликларни харид қ илишга ҳ ар йилги буюртмаларни шакллантириш ҳ амда Жам ғ арма мабла ғ лари ҳ исобидан дарсликлар билан таъминлашнинг исти қ бол кўрсаткичларини ани қ лаш учун асос бўлади.
10. Хал қ таълими вазирлиги томонидан ҳ ар йили 1 сентябргача келгуси ў қ ув йилига дарсликлар ва ЎМ Қ ларни харид қ илишга буюртмаларни шакллантириш учун талабнома (бундан буён матнда буюртма деб юритилади) шакли тасди қ ланади ҳ амда барча умумтаълим мактабларига етказилади.
11. Буюртма қ уйидаги кўрсаткичлар асосида шакллантирилади:
биринчи синфга ў қ увчиларни қ абул қ илишнинг исти қ бол кўрсаткичлари;
дарсликлар билан бепул таъминланадиган ижтимоий ёрдамга му ҳ тож бўлган оилалардаги ў қ увчиларнинг сони;
ота-оналар ёки уларнинг ўрнини босувчи шахслар орасида ўтказилган сўров натижалари;
умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армасида ўтказилган хатлов натижалари.
12. Умумтаълим мактабининг биринчи синфига ў қ увчиларни қ абул қ илишнинг исти қ бол кўрсаткичлари умумтаълим мактаби жойлашган ҳ удудда ҳ ар йили ўтказиладиган кузатувлар натижалари асосида ани қ ланади.
13. Келгуси ў қ ув йили учун дарсликлар тўплами билан бепул таъминланадиган ижтимоий ёрдамга му ҳ тож оилалардаги ў қ увчиларнинг рўйхати ҳ ар йили 1 сентябргача фу қ ароларнинг ўзини ўзи бош қ ариш органлари илтимосномасига ва ота-оналар қ ўмитасининг хулосасига асосан шакллантирилади.
14. Умумтаълим мактаблари томонидан ҳ ар йили 15 сентябрдан кечиктирмасдан ота-оналар қ ўмитаси билан биргаликда келгуси ў қ ув йилида ў қ увчиларни дарсликлар билан таъминлаш усулини танлаш юзасидан ота-оналар ёки уларни ўрнини босувчи шахслар орасида мазкур Низомнинг 3-иловасига мувофи қ шаклдаги анкета асосида сўров ўтказилади.
Бундай сўров умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армасидан дарсликлар тўплами билан бепул таъминланадиган ў қ увчиларнинг ота-оналари ёки уларни ўрнини босувчи шахслар орасида ўтказилмайди.
15. Биринчи синфга ў қ увчиларни қ абул қ илишнинг исти қ бол кўрсаткичлари, дарсликлар билан бепул таъминланадиган ижтимоий ёрдамга му ҳ тож бўлган оилалардаги ў қ увчиларнинг сони ҳ амда ота-оналар ёки уларнинг ўрнини босувчи шахслар орасида ўтказилган сўров натижалари асосида умумтаълим мактаби бўйича буюртма лойи ҳ аси тайёрланади. Бунда буюртма лойи ҳ асидаги дарсликлар ва ЎМ Қ лар сони умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армасида ўтказилган хатлов натижаларига асосан Хал қ таълими вазирлиги томонидан фойдаланишга тавсия этилган дарсликлар рўйхатига мувофи қ бўлган ва келгусида фойдаланиш учун яро қ ли деб топилган дарсликлар сонига камайтирилади.
16. Умумтаълим мактаби бўйича буюртма ҳ амда ота-оналар ёки уларнинг ўрнини босувчи шахслар томонидан дарсликлар ва ЎМ Қ ларни эркин сотиб олиш бўйича исти қ бол кўрсаткичлар (бундан буён матнда эркин сотиб олиш бўйича исти қ бол кўрсаткичлар деб юритилади) умумтаълим мактаби педагогик кенгаши томонидан му ҳ окама қ илинади ва тегишли баённома билан расмийлаштирилади.
17. Умумтаълим мактаби бўйича буюртма ҳ амда эркин сотиб олиш бўйича исти қ бол кўрсаткичлар умумтаълим мактаби томонидан ҳ ар йили 1 октябргача қ о ғ оз (имзоланган ва тасди қ ланган ҳ олда) ҳ амда электрон шаклда хал қ таълими муассасалари фаолиятини методик таъминлаш ва ташкил этиш туман (ша ҳ ар) бўлимига та қ дим этилади.
18. Умумтаълим мактаблари бўйича буюртмалар ҳ амда эркин сотиб олиш бўйича исти қ бол кўрсаткичлар хал қ таълими муассасалари фаолиятини методик таъминлаш ва ташкил этиш туман (ша ҳ ар) бўлими томонидан фанлар, таълим тиллари, дарсликлар ва ЎМ Қ лар номлари ҳ амда синфлар кесимида ҳ ар бир умумтаълим мактаби бўйича та ҳ лил қ илинади ва умумлаштирилади.
Туман (ша ҳ ар) бўйича буюртмалар ҳ амда эркин сотиб олиш бўйича исти қ бол кўрсаткичлар ҳ ар йили 10 октябргача Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси Хал қ таълими вазирлиги, вилоятлар хал қ таълими бош қ армалари ва Тошкент ша ҳ ар хал қ таълими бош бош қ армасига (бундан буён матнда ҳ удудий хал қ таълими органлари деб юритилади) та қ дим этилади.
19. Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги ва Хал қ таълими вазирлиги томонидан Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент ша ҳ ар ҳ окимликлари ҳ амда нашриёт, босмахона ва китоб-савдо ташкилотлари билан биргаликда ҳ ар йили октябрь-ноябрь ойларида барча вилоят марказлари, Нукус ва Тошкент ша ҳ арларида умумтаълим мактаблари учун келгуси ў қ ув йилига мўлжалланган дарсликлар ва ЎМ Қ ларнинг ихтисослаштирилган кўргазма-ярмаркалари ташкил этилади.
20. Туман (ша ҳ ар) бўйича буюртмалар ҳ амда эркин сотиб олиш бўйича исти қ бол кўрсаткичлар ҳ удудий хал қ таълими органлари томонидан та ҳ лил қ илинади ҳ амда Жам ғ арма ижроия дирекциясининг ҳ удудий вакиллари билан биргаликда дарсликлар ва ЎМ Қ ларнинг ихтисослаштирилган кўргазма-ярмаркалари натижаларини ҳ ам инобатга олган ҳ олда умумлаштирилади.
Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент ша ҳ ри бўйича буюртмалар ҳ амда эркин сотиб олиш бўйича исти қ бол кўрсаткичлар фанлар, таълим тиллари, дарсликлар ва ЎМ Қ лар номлари ва синфлар кесимида тасди қ ланади ҳ амда 20 ноябргача Хал қ таълими вазирлигига та қ дим этилади.
21. Ҳ удудий хал қ таълими органлари томонидан та қ дим этилган буюртмалар ҳ амда эркин сотиб олиш бўйича исти қ бол кўрсаткичлар Хал қ таълими вазирлиги томонидан умумлаштирилади ва ҳ ар йили 1 декабргача мазкур Низомнинг 4-иловасига мувофи қ шаклда келгуси ў қ ув йилида республика бўйича умумтаълим мактаблари ў қ увчилари учун дарсликлар ва ЎМ Қ ларни харид қ илишнинг исти қ бол квоталари шакллантирилади ҳ амда бир ой ичида кўриб чи қ иш ва тасди қ лаш учун Жам ғ арма Васийлик кенгашига та қ дим этилади.
Республика бўйича умумтаълим мактаблари ў қ увчилари учун дарсликлар ва ЎМ Қ ларни харид қ илишнинг исти қ бол квоталарини тасди қ лаш, шунингдек унга ўзгартириш ва қ ўшимчалар киритиш Жам ғ арма Васийлик кенгашининг қ арорига асосан амалга оширилади.
22. Республика бўйича дарсликларни харид қ илишнинг исти қ бол квоталарини ҳ ар бир ҳ удудлар кесимида шакллантиришда 1-синф ў қ увчиларига синфлар ва таълим тиллари бўйича буюртманинг умумий ҳ ажмидан 5% гача, 2 – 9-синф ў қ увчиларига дарсликлардан фойдаланиш даврларида синфлар ва таълим тиллари кесимида энг кўп ў қ увчилар контингенти та ҳ лили асосида умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армасининг захираси шакллантирилиши мумкин .
23. Жам ғ арма Васийлик кенгашининг қ арори билан республика бўйича дарсликлар ва ЎМ Қ ларни харид қ илишнинг исти қ бол квоталари тасди қ лангандан кейин, Хал қ таълими вазирлиги:
15 январгача республика бўйича ота-оналар ёки уларнинг ўрнини босувчи шахслар томонидан дарсликлар ва ЎМ Қ ларни эркин сотиб олиш бўйича исти қ бол кўрсаткичларни туман ва ша ҳ арлар ҳ амда умумтаълим мактаблари кесимида Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги ор қ али тегишли нашриёт, босмахона ва китоб-савдо ташкилотларига та қ дим этади;
1 февралгача республика бўйича дарсликлар ва ЎМ Қ ларни харид қ илишнинг исти қ бол квоталарини умумтаълим мактаби учун захирани инобатга олган ҳ олда ҳ ар бир умумтаълим мактабига етказилишини ташкил этади;
1 апрелгача қ онун ҳ ужжатлари талаблари асосида умумтаълим мактабларининг кутубхона жам ғ армалари учун дарсликлар ва ЎМ Қ ларни нашр этиш ва қ айта нашр қ илиш юзасидан тендер ва (ёки) танлов савдоларининг ўтказилишини ташкил этади;
умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армасининг захирасини ҳ исобга олган ҳ олда мазкур Низомнинг 5-иловасига мувофи қ шаклда Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент ша ҳ ри бўйича дарсликлар ва ЎМ Қ ларнинг та қ симотини тузади ҳ амда дарсликлар ва ЎМ Қ ларни 1 августгача барча умумтаълим мактабларига етказилишини таъминлайди.
24. Хал қ таълими вазирлиги томонидан тузилган дарсликлар ва ЎМ Қ ларнинг та қ симоти асосида ҳ удудий хал қ таълими органлари томонидан туманлар ва ша ҳ арлар бўйича, хал қ таълими муассасалари фаолиятини методик таъминлаш ва ташкил этиш туман (ша ҳ ар) бўлимлари томонидан эса, ҳ ар бир умумтаълим мактаби бўйича дарсликлар ва ЎМ Қ ларнинг та қ симоти тузилади.
25. Дарсликлар ва ЎМ Қ ларни харид қ илиш ва етказиб бериш, шунингдек қ онун ҳ ужжатларига мувофи қ Жам ғ арма томонидан молиялаштириладиган бош қ а харажатлар бўйича тўловлар Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигининг Ғ азначилиги ор қ али амалга оширилади.
26. Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги Хал қ таълими вазирлиги томонидан та қ дим этилган эркин сотиб олиш бўйича исти қ бол кўрсаткичлар асосида ҳ ар йили 1 июлгача зарур ҳ ажмлар ва номлардаги дарсликлар ҳ амда ЎМ Қ лар нашр этилишини таъминлайди.
27. Чакана савдо тармо ғ и ор қ али эркин сотиш учун нашр этилган дарсликлар ва ЎМ Қ ларни сотиш учун тегишли нашриёт, босмахона ва китоб-савдо ташкилотлари томонидан Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент ша ҳ ар ҳ окимликлари билан биргаликда ша ҳ арлар ва туманлар марказларида ихтисослаштирилган ярмарка-савдо шохобчалари, олис а ҳ оли пунктларида дарсликлар чакана савдоси тармо қ лари, шу жумладан, махсус мактаб бозорлари ташкил этилади.
3-БОБ. УМУМТАЪЛИМ МАКТАБЛАРИНИНГ АЙРИМ
ТОИФАДАГИ Ў Қ УВЧИЛАРИНИ ЎЗБЕКИСТОН
РЕСПУБЛИКАСИНИНГ ДАВЛАТ БЮДЖЕТИ
МАБЛА Ғ ЛАРИ Ҳ ИСОБИДАН ДАРСЛИКЛАР
БИЛАН АНИ Қ МАНЗИЛЛИ ТАЪМИНЛАШ
28. Дарсликлар ва ЎМ Қ ларни (чет тиллари бўйича дарсликлар ва уларга ЎМ Қ лар бундан мустасно) харид қ илиш ва етказиб бериш бўйича қ уйидаги харажатлар Жам ғ арма томонидан Ўзбекистон Республикасининг Давлат бюджети мабла ғ лари ҳ исобидан молиялаштирилади:
умумтаълим мактабларининг биринчи синф ў қ увчиларини таъминлаш учун;
“Ме ҳ рибонлик” уйлари, махсус мактаб ва мактаб-интернатларнинг тарбияланувчилари бўлган ў қ увчиларни таъминлаш учун;
ижтимоий ёрдамга му ҳ тож бўлган оилалардаги ў қ увчиларни таъминлаш учун, нодавлат умумтаълим мактаблари бундан мустасно;
умумтаълим мактаблари ижара тизимини дарсликлар билан бирламчи таъминлаш учун;
умумтаълим мактаблари ў қ итувчиларини ЎМ Қ лар билан таъминлаш учун.
29. Нодавлат умумтаълим мактабларининг 2 – 9-синф ў қ увчиларини Жам ғ арма мабла ғ лари ҳ исобидан харид қ илинган дарсликлар билан таъминлаш ижара тўлови асосида амалга оширилади, чет тиллари бўйича дарсликлар ва уларга ЎМ Қ лар бундан мустасно.
30. Биринчи синф ў қ увчилари, “Ме ҳ рибонлик” уйлари, махсус мактаб ва мактаб-интернатларнинг тарбияланувчилари бўлган ў қ увчилар ва ижтимоий ёрдамга му ҳ тож бўлган оилалардаги ў қ увчилар умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армаси томонидан дарсликлар тўплами билан бепул таъминланади. Бунда дарсликлар тўплами билан бепул таъминланадиган ижтимоий ёрдамга му ҳ тож оилалардаги ў қ увчиларнинг рўйхати 1 сентябргача фу қ ароларнинг ўзини ўзи бош қ ариш органлари илтимосномасига ва ота-оналар қ ўмитасининг хулосасига асосан умумтаълим мактабининг педагогик кенгаши томонидан тасди қ ланади.
31. Жисмоний ва (ёки) ру ҳ ий ривожланишида ну қ сони мавжуд бўлган ў қ увчиларни дарсликлар билан таъминлаш фойдаланишга яро қ ли бўлган мавжуд дарсликларни ҳ исобга олган ҳ олда умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армасини янгилаш ва тўлдириш ор қ али амалга оширилади.
32. Ў қ увчини бош қ а умумтаълим мактабига ўтказиш тў ғ рисида буйру қ чи қ арилган та қ дирда, унга бепул фойдаланиш учун берилган дарсликлар уч кун ичида умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армасига қ айтарилиши лозим. Бунда умумтаълим мактаби маъмурияти томонидан ў қ увчи жорий ў қ ув йилида дарсликлар тўплами билан бепул таъминланиши лозимлиги тў ғ рисида маълумотнома берилади. Ў қ увчи уни қ абул қ илган умумтаълим мактаби томонидан мазкур маълумотнома асосида дарсликлар тўплами билан бепул таъминланади.
33. Умумтаълим мактабининг кутубхона жам ғ армасида бош қ а умумтаълим мактабидан келган, шу жумладан, дарсликлар тўплами ижара асосида бериладиган ў қ увчилар учун дарсликлар тўплами бўлмаган та қ дирда, уларни зарур дарсликлар тўплами билан таъминлаш мазкур Низомнинг 5-бобида белгиланган тартибда амалга оширилади.
34. Умумтаълим мактабларининг ў қ итувчилари дарс маш ғ улотларини ўтказиш учун зарур бўлган дарсликлар ва ЎМ Қ лар билан умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армасининг захираси ҳ исобидан бепул таъминланади.
35. Ў қ увчи ва ў қ итувчиларга бепул фойдаланиш учун берилган дарсликлар ва ЎМ Қ лар ў қ ув йили якунида тўли қ ҳ ажмда умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армасига қ айтарилади, биринчи синф ў қ увчиларига берилган иш дафтарлари бундан мустасно.
4-БОБ. ДАРСЛИКЛАРНИ ИЖАРАГА БЕРИШ ВА УЛАР
БЎЙИЧА Ҳ ИСОБ-КИТОБЛАРНИ АМАЛГА ОШИРИШ
36. Ижара тизимидаги дарсликлар тўплами ў қ увчиларга умумтаълим мактаби маъмурияти ва ў қ увчининг ота-онаси ёки уларнинг ўрнини босувчи шахс ёхуд ҳ омий ўртасида мазкур Низомнинг 6-иловасига мувофи қ шаклда тузиладиган дарсликларни ижарага бериш тў ғ рисидаги намунавий шартнома асосида берилади.
37. Бепул фойдаланиш учун та қ дим этиладиган дарсликлар ва ЎМ Қ лар, шу жумладан, чет тиллари бўйича дарсликлар ва уларга ЎМ Қ лар умумтаълим мактаби маъмурияти ва ў қ увчининг ота-онаси ёки уларнинг ўрнини босувчи шахс ёхуд умумтаълим мактаби ў қ итувчиси ўртасида мазкур Низомнинг 7-иловасига мувофи қ шаклда тузиладиган дарсликлар ва/ёки ў қ ув-методик қ ўлланмаларни бепул фойдаланишга бериш тў ғ рисидаги намунавий шартнома асосида берилади.
38. Фойдаланишга берилганлиги тў ғ рисида ҳ ар бир дарслик ва ЎМ Қ га кутубхоначи томонидан тегишли қ айдлар қ ўйилади.
39. Дарсликлар тўплами учун ижара тўлови ми қ дори республика бўйича ягона бўлиб, у Жам ғ арма Васийлик кенгаши томонидан синфлар ва таълим тиллари кесимида тасди қ ланади ва 25 августгача Хал қ таълими вазирлиги томонидан барча умумтаълим мактабларига етказилади, шунингдек оммавий ахборот воситалари ор қ али эълон қ илинади.
40. Дарсликлар тўплами учун ижара тўлови ми қ дорини ани қ лаш жараёнида тегишли ми қ дордаги дарсликларни жорий молия йилида янгилаш ва ижара тизимига киритилишида уларни харид қ илиш ва етказиб бериш учун зарур бўладиган мабла ғ ларнинг шартномавий ҳ ажми, Жам ғ арма ижроия дирекциясининг ўтган молия йилидаги ҳ а қ и қ ий харажати ҳ амда ўтган молия йилидаги Жам ғ арма томонидан ҳ а қ и қ атда олинган ёки келгуси молия йилида олиниши кутиладиган даромадлар ҳ исобга олинади.
Бунда Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2006 йил 1 июндаги П Қ -363-сонли қарори билан тасди қ ланган Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳ узуридаги бюджетдан таш қ ари Республика ма қ садли китоб жам ғ армасининг мабла ғ ларини шакллантириш ва фойдаланиш тартиби тў ғ рисида низомга мувофи қ дарсликлар учун ижара тўловларини ҳ исоблаш ва тўлаш тартиби Васийлик кенгаши томонидан белгиланади .
41. Дарсликлар тўпламлари учун ижара тўлови ми қ дорларини ани қ лашда исти қ бол кўрсаткичлар қ ўлланганлиги сабабли, тегишли ў қ ув йилида ижара тўлови ми қ дорларини ҳ исоблашда камчиликлар мавжуд бўлиши ва бунинг натижасида ижара мабла ғ лари орти қ ча ёки кам тушиши мумкин. Белгиланган ижара тўлови мабла ғ ларининг орти қ ча ёки кам тушганлиги ани қ ланганда, мазкур орти қ ча ёки кам олинган сумма келгуси ў қ ув йилида тегишли синф ва таълим тили бўйича ижара тўловлари ми қ дорларини ҳ исоблашда камайтириш ёки ошириш йўли билан ҳ исобга олинади.
42. Дарсликлар тўплами учун ижара тўлови шартномага асосан 30 сентябргача тўли қ ҳ ажмда тўланади.
Ў қ увчиларнинг ота-оналари ёки уларнинг ўрнини босувчи шахслар пул мабла ғ лари ва қ тинчалик йў қ лиги сабабли, ижара тўлови муддатини узайтириш тў ғ рисида умумтаълим мактаби маъмуриятига мурожаат қ илиши мумкин. Бунда ижара тўлови муддати умумтаълим мактаби васийлик кенгаши қ арори ва директор буйру ғ и билан узайтирилади.
Ижара тўлови муддати узайтирилган та қ дирда, мазкур тўловнинг 50 фоизи 30 сентябргача, қ олган қ исми эса 30 ноябргача тўланиши лозим.
43. Дарсликлар тўплами учун ижара тўловлари умумтаълим мактабининг шахсий ғ азна ҳ исобвара ғ ига на қ д пул ёки на қ д пулсиз шаклда тўланади.
44. Ижара тўловлари тўланганлигини, шунингдек йў қ олган ёки фойдаланишга яро қ сиз ҳ олатга келиб қ олган дарсликлар ва ЎМ Қ лар учун зарар қ опланганлигини тасди қ ловчи тўлов ҳ ужжатлари (тўлов топшири қ номаси, квитанция) нусхаси ў қ увчининг (ў қ итувчининг) фамилияси, исми, отасининг исми, синфи ва таълим тили, тегишли ў қ ув йили, умумтаълим мактабининг ра қ ами ва унинг ҳ удудий мансублиги кўрсатилган ҳ олда умумтаълим мактабининг бухгалтериясига та қ дим этилиши зарур.
45. Ижара тўловлари, шунингдек йў қ олган ёки фойдаланишга яро қ сиз ҳ олатга келиб қ олган дарсликлар ва ЎМ Қ лар учун умумтаълим мактабининг шахсий ғ азна ҳ исобвара ғ ига келиб тушган мабла ғ лар Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги Ғ азначилиги ва унинг ҳ удудий бўлинмалари томонидан беш кун ичида Жам ғ арманинг шахсий ғ азна ҳ исобвара ғ ига ўтказилади.
46. Ижара тўловлари, шунингдек йў қ олган ёки фойдаланишга яро қ сиз ҳ олатга келиб қ олган дарсликлар ва ЎМ Қ лар учун умумтаълим мактабининг шахсий ғ азна ҳ исобвара ғ ига келиб тушган пул мабла ғ ларини умумтаълим мактабининг э ҳ тиёжлари ва бош қ а ма қ садлар учун сарфлаш та қ и қ ланади.
47. Нодавлат умумтаълим мактабларида дарсликлар тўплами учун ижара тўловларининг тўланиши уларнинг маъмурияти томонидан ташкил этилади. Бунда ижара тўловлари ушбу муассасалар томонидан мазкур Низомнинг 42-бандида белгиланган муддатда Жам ғ арманинг шахсий ғ азна ҳ исобвара ғ ига на қ д ёки на қ д пулсиз шаклда тўланади.
48. Дарсликлар тўплами ў қ увчиларга қ уйидаги муддатларда берилиши лозим:
дарсликлардан ижара асосида фойдаланадиган ў қ увчиларга шартномага асосан ижара тўлови тўлангандан, ижара тўловини тўлаш муддати узайтирилган ҳ олларда, унинг ярми тўлангандан кейин. Бунда ижара тўлови тўланганлигини тасди қ ловчи тўлов ҳ ужжати нусхасининг умумтаълим мактабининг кутубхоначисига та қ дим этилиши дарсликлар тўпламини бериш учун асос бўлади;
дарсликлардан бепул фойдаланадиган ў қ увчиларга тегишли шартнома тузилган ҳ олда 10 сентябргача.
49. Дарсликларни тўли қ сиз тўпламда ижарага беришга йўл қ ўйилмайди.
50. Ў қ увчини бош қ а умумтаълим мактабига ўтказиш тў ғ рисида буйру қ чи қ арилган та қ дирда, унга ижара асосида фойдаланиш учун берилган дарсликлар уч кун ичида умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армасига тўли қ тўпламда қ айтарилиши лозим. Бунда тўланган ижара тўлови қ айтарилмайди ва ў қ увчига умумтаълим мактаби маъмурияти томонидан дарсликлар тўпламидан фойдаланиш учун ижара тўлови тўланганлиги тў ғ рисида маълумотнома ва тегишли тўлов ҳ ужжатининг нусхаси берилади. Ў қ увчи уни қ абул қ илган умумтаълим мактаби томонидан мазкур маълумотнома ва тўлов ҳ ужжатининг нусхаси асосида дарсликлар тўплами билан бепул таъминланади. Маълумотнома йў қ олган та қ дирда, унинг дубликати берилади.
51. Дарсликлар ёки ЎМ Қ лардан фойдаланиш усулидан қ атъи назар, улар йў қ олган ёки фойдаланишга яро қ сиз ҳ олатга келиб қ олган та қ дирда, ў қ увчининг ота-онаси ёки уларнинг ўрнини босувчи шахслар ёхуд ҳ омийлар ёки ў қ итувчилар зарарни худди шундай дарслик ёки ЎМ Қ лар билан қ оплайди ёхуд унинг бирламчи ҳ ужжатларда ( ҳ исоб-фактурада, юк хатида) кўрсатилган қ ийматини қ уйидаги ми қ дорларда тўлайди:
биринчи синф ў қ увчиларининг ҳ ар бир дарслик ва (ёки) ЎМ Қ лари учун – унинг бир баравари ми қ дорида;
2 – 4-синф ў қ увчиларининг ҳ ар бир дарслик ва (ёки) ЎМ Қ лари учун – унинг икки баравари ми қ дорида;
5 – 9-синф ў қ увчиларининг ҳ ар бир дарслик ва (ёки) ЎМ Қ лари учун – унинг тўрт баравари ми қ дорида.
52. Умумтаълим мактабларида кўринарли жойга ижара тизими билан бо ғ ли қ қ уйидаги маълумотлар жойлаштирилиши шарт:
дарсликлар тўпламларини фойдаланишга бериш ва ижара тўловини тўлаш тартиби;
дарсликлар тўпламларидан фойдаланиш шартлари ва муддатлари;
жорий ў қ ув йили учун Жам ғ арма Васийлик кенгаши томонидан тасди қ ланган ижара тўловлари ми қ дорлари;
дарсликлар йў қ олган ёки фойдаланишга яро қ сиз ҳ олатга келтирилган та қ дирда, зарарни қ оплаш тартиби.
53. Тегишли ў қ ув йили учун орти қ ча тўланган ижара тўловлари ёки нотў ғ ри ўтказилган мабла ғ лар ани қ ланганда, умумтаълим мактаби томонидан Жам ғ арма ижроия дирекциясига ёзма равишда мурожаат қ илинади. Бунда Жам ғ арма ижроия дирекциясининг ҳ удудий вакили мазкур мурожаатнинг асослилигини умумтаълим мактабига борган ҳ олда ўрганади ва натижаси бўйича маълумотнома тузиб, уни кўриб чи қ иш учун Жам ғ арма ижроия дирекциясига та қ дим этади.
54. Орти қ ча тўланган ижара тўловлари ҳ амда нотў ғ ри ўтказилган мабла ғ лар мавжудлиги тасди қ ланганда, ушбу мабла ғ лар Жам ғ арма ижроия дирекцияси томонидан Жам ғ арманинг шахсий ғ азна ҳ исобвара ғ идан умумтаълим мактабининг шахсий ғ азна ҳ исобвара ғ ига қ айтарилади.
55. Умумтаълим мактабининг шахсий ғ азна ҳ исобвара ғ ига қ айтарилган мабла ғ лар бевосита умумтаълим мактаби томонидан қ онун ҳ ужжатларида белгиланган тартибда уларни тўлаган шахсларга қ айтарилади.
5-БОБ. ДАРСЛИКЛАРНИ Қ АЙТА ТА Қ СИМЛАШ
56. Умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армасида дарсликлар тўпламлари ёки муайян номдаги дарсликлар етишмовчилиги мавжуд бўлганда, умумтаълим мактаби маъмурияти томонидан ў қ ув йили бошлангунгача дарсликларни фойдаланишга бериш шарти, зарур бўлган сони, синфи ва таълим тилини ани қ кўрсатган ҳ олда қ ўшимча дарсликлар тўпламлари ёки дарсликларни ажратиш тў ғ рисида хал қ таълими муассасалари фаолиятини методик таъминлаш ва ташкил этиш туман (ша ҳ ар) бўлимига ёзма равишда мурожаат қ илинади.
57. Умумтаълим мактабларининг мурожаатига асосан, хал қ таълими муассасалари фаолиятини методик таъминлаш ва ташкил этиш туман (ша ҳ ар) бўлими томонидан тегишли ҳ удуддаги умумтаълим мактаблари бўйича синфлар ва таълим тиллари кесимида ў қ увчилар контингенти ва уларнинг дарсликлар билан таъминланиши та ҳ лил қ илинади.
Та ҳ лил натижаларига асосан, хал қ таълими муассасалари фаолиятини методик таъминлаш ва ташкил этиш туман (ша ҳ ар) бўлими томонидан тегишли туман (ша ҳ ар) ҳ удуди доирасида умумтаълим мактаблари орасида дарсликлар тўпламларини қ айта та қ симлаш тў ғ рисида буйру қ қ абул қ илинади.
Дарсликларни бериш ва қ абул қ илиш, уларнинг бир умумтаълим мактабининг балансидан бош қ а умумтаълим мактабининг балансига бепул ўтказилишини инобатга олган ҳ олда бухгалтерия ҳ исоби тў ғ рисидаги қ онун ҳ ужжатлари талаблари асосида амалга оширилади. Бунда дарсликлар тўплами учун ижара тўловлари уларни ўз балансига қ абул қ илган умумтаълим мактабининг шахсий ғ азна ҳ исобвара ғ ига тўланади.
58. Дарсликлар тўпламлари етишмовчилигини уларни тегишли ҳ удуддаги умумтаълим мактаблари бўйича қ айта та қ симлаш ор қ али бартараф этиш имконияти бўлмаган та қ дирда:
хал қ таълими муассасалари фаолиятини методик таъминлаш ва ташкил этиш туман (ша ҳ ар) бўлимлари томонидан тегишли ҳ удудий хал қ таълими органига;
ҳ удудий хал қ таълими органлари томонидан Хал қ таълими вазирлигига дарсликлар тўплами сони, синфи ва таълим тилини ани қ кўрсатган ҳ олда қ ўшимча дарсликлар тўпламларини ажратиш тў ғ рисида ёзма равишда мурожаат қ илинади.
59. Туманлар (ша ҳ арлар) бўйича дарсликлар тўпламлари юзасидан та ҳ лил ўтказиш ва уларни қ айта та қ симлаш ҳ удудий хал қ таълими органлари томонидан, Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент ша ҳ ри бўйича дарсликлар тўпламлари юзасидан та ҳ лил ўтказиш ва уларни қ айта та қ симлаш Хал қ таълими вазирлиги томонидан мазкур Низомнинг 57-бандида белгиланган тартибда амалга оширилади.
6-БОБ. ДАРСЛИКЛАР ВА ЎМ Қ ЛАРНИ УМУМТАЪЛИМ
МАКТАБИ КУТУБХОНА ЖАМ Ғ АРМАСИГА Қ АБУЛ Қ ИЛИШ
60. Қ абул қ илинган дарсликлар ва ЎМ Қ ларнинг ҳ исобини юритиш учун умумтаълим мактаби кутубхоначиси томонидан қ уйидагилар юритилади:
мазкур Низомнинг 8-иловасига мувофи қ шаклда Умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армасидаги барча турдаги дарсликлар ва ў қ ув-методик қ ўлланмаларнинг ҳ исобини юритиш китоби;
мазкур Низомнинг 9-иловасига мувофи қ шаклда Умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армасидаги ижара тизимига кирадиган дарсликларнинг ҳ исобини юритиш китоби;
мазкур Низомнинг 10-иловасига мувофи қ шаклда Умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армасидаги ижара тизимига кирмайдиган дарсликлар ва ў қ ув-методик қ ўлланмаларнинг ҳ исобини юритиш китоби;
мазкур Низомнинг 11-иловасига мувофи қ шаклда Умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армасининг инвентарь китоби;
мазкур Низомнинг 12-иловасига мувофи қ шаклда Йў қ олган дарсликлар ва ў қ ув-методик қ ўлланмалар ўрнига қ абул қ илинган дарсликлар ва ў қ ув-методик қ ўлланмалар ҳ исобини юритиш китоби.
61. Мазкур китоблар ра қ амланган, ип ўтказиб тикилган ва хал қ таълими муассасалари фаолиятини методик таъминлаш ва ташкил этиш туман (ша ҳ ар) бўлими ра ҳ бари томонидан имзоланиб, му ҳ рланган бўлиши лозим. Уларнинг тў ғ ри, ани қ ва тўли қ юритилиши учун умумтаълим мактабининг кутубхоначиси жавобгардир.
62. Дарсликлар ва ЎМ Қ лар мазкур Низомнинг 13-иловасига мувофи қ шаклда тузиладиган далолатномага асосан қ абул қ илинади ҳ амда умумтаълим мактабининг балансига кирим қ илинади.
63. Полиграфик ну қ сонлари ва (ёки) бош қ а камчиликлари мавжуд бўлган дарсликлар ва ЎМ Қ лар кейинчалик уларни тегишли нашриёт ёки босмахонага қ айтариш учун уч кун ичида умумтаълим мактаби томонидан дарсликлар ва ЎМ Қ ларни “Ў қ ув таълим-таъминот” давлат унитар корхонасининг (бундан буён матнда “Ў қ ув таълим-таъминот” ДУК деб юритилади) тегишли ҳ удудий филиалига қ айтарилади.
64. Полиграфик ну қ сонлари ва (ёки) бош қ а камчиликлари мавжуд бўлган дарсликлар ва ЎМ Қ лар шартномаларда белгиланган муддатларда тегишли нашриёт ёки босмахона томонидан қ абул қ илиниб, “Ў қ ув таълим-таъминот” ДУКнинг тегишли ҳ удудий филиалига бош қ аси билан алмаштириб берилади ҳ амда “Ў қ ув таълим-таъминот” ДУКнинг тегишли ҳ удудий филиали томонидан тегишли умумтаълим мактабига топширилади.
65. Дарсликлар ва ЎМ Қ ларни умумтаълим мактабининг кутубхона жам ғ армасига қ абул қ илиш ҳ амда ҳ исобдан чи қ ариш битта бирламчи ҳ ужжат ( ҳ исоб-фактура, юкхат) асосида ало ҳ ида партиялар бўйича амалга оширилади.
66. Қ абул қ илинган дарсликлар ва ЎМ Қ лар Умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армасидаги барча турдаги дарсликлар ва ў қ ув-методик қ ўлланмаларнинг ҳ исобини юритиш китобига, шундан кейин тегишлилиги бўйича Умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армасидаги ижара тизимига кирадиган дарсликларнинг ҳ исобини юритиш китоби ёки Умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армасидаги ижара тизимига кирмайдиган дарсликлар ва ў қ ув-методик қ ўлланмаларнинг ҳ исобини юритиш китобига кирим қ илинади.
Мазкур китобларни тўлдиришда йўл қ ўйилган хато бир чизи қ билан ўчирилади ва кейинги қ аторга тў ғ ри ёзув киритилади. Бунда китобларда очи қ қ аторлар қ олдириб кетиш, шунингдек улардаги ёзувларни ўчириш, бўяш, уларнинг устидан қ о ғ оз ёпиштириш та қ и қ ланади.
67. Умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армасига қ абул қ илинган дарсликлар ва ЎМ Қ лар маркаланади (штемпелланади).
68. Ҳ ар бир дарслик ва ЎМ Қ нинг ҳ исоби унга индивидуал инвентарь ра қ амини бериш ва ушбу ра қ амни ҳ ар бир дарслик ва ЎМ Қ му қ овасининг ички қ исмига ва 17 вара ғ ига қ ўйиб чи қ иш йўли билан олиб борилади.
69. Дарслик ва ЎМ Қ нинг индивидуал инвентарь ра қ амини ўзгартиришга ёки ўчириб ташлашга йўл қ ўйилмайди.
70. Фойдаланувчилар томонидан йў қ отилган ва уларнинг айби билан фойдаланишга яро қ сиз ҳ олатга келиб қ олган дарсликлар ва ЎМ Қ лар ўрнига қ абул қ илинган дарсликлар ва ЎМ Қ лар Йў қ олган дарсликлар ва ў қ ув-методик қ ўлланмалар ўрнига қ абул қ илинган дарсликлар ва ў қ ув-методик қ ўлланмалар ҳ исобини юритиш китобига қ айд этилади. Ушбу дафтарга қ айд этилган дарсликлар ва ЎМ Қ лар мазкур Низомнинг 14-иловасига мувофи қ шаклда тузиладиган далолатнома асосида кирим қ илинади.
71. Умумтаълим мактабига ҳ омийлик ёрдами сифатида та қ дим этилган ёки умумтаълим мактаблари томонидан бюджетдан таш қ ари мабла ғ лар ҳ исобидан харид қ илинган дарсликлар ва ЎМ Қ лар қ абул қ илинган пайтдан бошлаб уч кун ичида манбаси кўрсатилган ҳ олда умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армасида ало ҳ ида китобда ҳ исобга олинади.
7-БОБ. УМУМТАЪЛИМ МАКТАБИ КУТУБХОНА
ЖАМ Ғ АРМАСИДАГИ ДАРСЛИКЛАР ВА ЎМ Қ ЛАРНИ
ХАТЛОВДАН ЎТКАЗИШ, УЛАРНИ Ҳ ИСОБДАН
ЧИ Қ АРИШ ВА УТИЛИЗАЦИЯ Қ ИЛИШ
72. Хал қ таълими вазирлиги томонидан ҳ ар йили 1 июнгача умумтаълим мактаблари кутубхона жам ғ армаларидан ҳ исобдан чи қ арилиши лозим бўлган дарсликлар ва ЎМ Қ ларнинг рўйхати мазкур Низомнинг 15-иловасига мувофи қ шаклда уларнинг нашр этилган йили, номи, синфи, муаллифи ва ўртача вазни ани қ кўрсатилган ҳ олда тасди қ ланиб, умумтаълим мактабларига етказилади ҳ амда оммавий ахборот воситаларида эълон қ илинади.
73. Умумтаълим мактабларининг кутубхона жам ғ армалари ҳ ар йили 1 июлгача умумтаълим мактаби маъмурияти, ҳ исобчиси, кутубхоначиси ва бош қ а масъул ходимларидан иборат таркибда умумтаълим мактаби директорининг буйру ғ и билан тасди қ ланадиган комиссия томонидан хатловдан ўтказилади.
74. Хатлов натижалари мазкур Низомнинг 16-иловасига мувофи қ шаклда далолатнома билан расмийлаштирилади.
75. Хатлов жараёнида орти қ ча дарсликлар ва ЎМ Қ лар мавжудлиги ани қ ланган та қ дирда, улар умумтаълим мактабининг кутубхона жам ғ армасига кирим қ илинади.
76. Йў қ олган дарсликлар ва ЎМ Қ лар мазкур Низомнинг 17-иловасига мувофи қ шаклда, фойдаланиш муддати тугаган дарсликлар ва ЎМ Қ лар мазкур Низомнинг 18-иловасига мувофи қ шаклда тузиладиган далолатномалар асосида 1 августгача ҳ исобдан чи қ арилади ҳ амда бу ҳ а қ да тегишинча Умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армасидаги барча турдаги дарсликлар ва ў қ ув-методик қ ўлланмаларнинг ҳ исобини юритиш китобига, Умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армасининг инвентарь китобига ва Умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армасидаги ижара тизимига кирадиган дарсликларнинг ҳ исобини юритиш китобига ёзув киритилади.
Фойдаланиш муддати тугаган дарсликлар ва ЎМ Қ лар тўли қ ҳ ажмда ҳ исобдан чи қ арилиши лозим. Бунда умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армасидаги фойдаланиш муддати тугамаган дарсликлар ва ЎМ Қ ларни ҳ исобдан чи қ аришга йўл қ ўйилмайди.
77. Дарсликлар ва ў қ ув-методик қ ўлланмаларни ҳ исобдан чи қ ариш тў ғ рисидаги далолатномалар ва уларга илова қ илинган ҳ ужжатлар умумтаълим мактабида уч йил давомида са қ ланиши зарур.
78. Йў қ олган дарсликлар ва ЎМ Қ ларнинг қ иймати мазкур Низомнинг 51-бандида белгиланган ми қ дорда қ опланади.
79. Дарсликлар ва ЎМ Қ лар умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армасидан ҳ исобдан чи қ арилганда, бир ва қ тнинг ўзида умумтаълим мактабининг балансидан уларнинг қ иймати ҳ ам ҳ исобдан чи қ арилади.
80. Дарсликлар ва ў қ ув-методик қ ўлланмаларни ҳ исобдан чи қ ариш тў ғ рисидаги далолатномаларда кўрсатилган дарсликлар ва ЎМ Қ лар сони уларни умумтаълим мактабига қ абул қ илиш пайтида расмийлаштирилган ҳ ужжатлардаги маълумотлар билан солиштирилади.
81. Умумтаълим мактаблари томонидан дарсликлар ва ЎМ Қ ларнинг ўртача вазнини ҳ амда фойдаланувчилар томонидан йў қ олган ва қ иймати қ опланган дарсликлар ва ЎМ Қ лар ми қ дорини ҳ исобга олган ҳ олда умумтаълим мактаби бўйича утилизация қ илинадиган дарсликлар ва ЎМ Қ ларнинг ҳ ажми ани қ ланади ҳ амда хал қ таълими муассасалари фаолиятини методик таъминлаш ва ташкил этиш туман (ша ҳ ар) бўлимларига та қ дим этилади.
82. Тегишли ҳ удуд бўйича утилизация қ илинадиган дарсликлар ва ЎМ Қ ларнинг ҳ ажми тў ғ рисидаги маълумотлар хал қ таълими муассасалари фаолиятини методик таъминлаш ва ташкил этиш туман (ша ҳ ар) бўлимлари томонидан ҳ удудий хал қ таълими органларига, ҳ удудий хал қ таълими органлари томонидан эса, Хал қ таълими вазирлигига йў қ олган ва қ иймати қ опланган дарсликлар ва ЎМ Қ лар ми қ дорини кўрсатган ҳ олда та қ дим этилади.
83. Ҳ удудий хал қ таълими органлари ёки улар тизимига кирмайдиган умумтаълим мактаблари билан “Ў қ ув таълим-таъминот” ДУКнинг тегишли ҳ удудий филиали ўртасида утилизация қ илинадиган дарсликлар ва ЎМ Қ ларни олиб чи қ иб кетиш тў ғ рисида ёзма равишда келишув тузилади. Келишувда тегишли ҳ удуд бўйича утилизация қ илинадиган дарсликлар ва ЎМ Қ ларнинг умумий вазни кўрсатилади ҳ амда ҳ удудий хал қ таълими органи ёки Хал қ таълими вазирлиги тизимига кирмайдиган умумтаълим мактаби ра ҳ бари ва “Ў қ ув таълим-таъминот” ДУКнинг тегишли ҳ удудий филиали бош қ арувчиси томонидан имзоланади.
Утилизация қ илинадиган дарсликлар ва ЎМ Қ лар ҳ ар бир умумтаълим мактабидан “Ў қ ув таълим-таъминот” ДУКнинг тегишли ҳ удудий филиаллари томонидан мазкур Низомнинг 18-иловасига мувофи қ шаклда тузилган далолатнома асосида 1 сентябргача олиб чи қ иб кетилади. Бунда утилизация қ илинадиган дарсликлар ва ЎМ Қ ларни олиб чи қ иб кетишга тайёрлаш умумтаълим мактаблари томонидан, уларни юклаш ва олиб чи қ иб кетиш “Ў қ ув таълим-таъминот” ДУКнинг ҳ удудий филиаллари томонидан амалга оширилади.
84. Утилизация қ илинадиган дарсликлар ва ЎМ Қ лар “Ў қ ув таълим-таъминот” ДУКнинг тегишли ҳ удудий филиалига топширилгунга қ адар умумтаълим мактаблари томонидан фойдаланиладиган дарслик, ЎМ Қ ва адабиётлардан ало ҳ ида са қ ланади.
85. “Ў қ ув таълим-таъминот” ДУКнинг тегишли ҳ удудий филиаллари қ о ғ оз ма ҳ сулотларни қ айта ишлаш учун қ абул қ иладиган ташкилотни қ онун ҳ ужжатларида белгиланган тартибда ани қ лайди, у билан шартнома тузади ва унга утилизация қ илинадиган дарсликлар ва ЎМ Қ ларни топширади.
86. Утилизация қ илинадиган дарсликлар ва ЎМ Қ ларни топширишдан олинган мабла ғ лар “Ў қ ув таълим-таъминот” ДУКнинг тегишли ҳ удудий филиали томонидан уч иш куни ичида, биро қ дарсликлар ва ЎМ Қ ларни умумтаълим мактабидан олиб чи ққ ан кундан кейин олтмиш кундан кечиктирмасдан бажарилган ишлар учун тўлов ушлаб қ олинган ҳ олда Жам ғ арманинг шахсий ғ азна ҳ исобвара ғ ига ўтказилиши лозим.
87. “Ў қ ув таълим-таъминот” ДУКнинг тегишли ҳ удудий филиаллари бажарган ишлар учун тўлов ми қ дори Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги томонидан декларация қ илинадиган (тасди қ ланадиган) нархларга (тарифларга) мувофи қ белгиланади.
88. Ҳ удудий хал қ таълими органлари томонидан “Ў қ ув таълим-таъминот” ДУКнинг тегишли ҳ удудий филиаллари билан биргаликда утилизация қ илинган дарсликлар ва ЎМ Қ лар бўйича реестр тузилади ва 1 ноябргача Жам ғ арма ижроия дирекциясининг ҳ удудий вакилларига топширилади.
8-БОБ. БУХГАЛТЕРИЯ Ҳ ИСОБИ ВА Ҳ ИСОБОТ
89. Дарсликлар ва ЎМ Қ лар ҳ аракати бўйича бухгалтерия ҳ исоби ва ҳ исоботи умумтаълим мактаби ҳ исобчиси томонидан бухгалтерия ҳ исоби тў ғ рисидаги қ онун ҳ ужжатларида белгиланган тартибда амалга оширилади.
90. Умумтаълим мактаблари томонидан ҳ ар йили январь ва июль ойларининг 5-санасигача хал қ таълими муассасалари фаолиятини методик таъминлаш ва ташкил этиш туман (ша ҳ ар) бўлимларига тегишли ў қ ув йили учун мазкур Низомнинг 19-иловасига мувофи қ шаклда дарсликлар тўпламлари ҳ аракати тў ғ рисида ҳ исобот ҳ амда мазкур Низомнинг 20-иловасига мувофи қ шаклда йў қ олган ёки кейинчалик фойдаланишга яро қ сиз ҳ олатга келган дарсликлар ва ў қ ув-методик қ ўлланмалар тў ғ рисида ҳ исобот та қ дим этилади.
91. Туманлар ва ша ҳ арлар бўйича умумлаштирилган ҳ исоботлар, шунингдек ҳ ар бир умумтаълим мактаби бўйича ҳ исоботлар ҳ ар йили январь ва июль ойларининг 10-санасигача хал қ таълими муассасалари фаолиятини методик таъминлаш ва ташкил этиш туман (ша ҳ ар) бўлимлари томонидан ҳ удудий хал қ таълими органлари ва Жам ғ арма ижроия дирекциясининг ҳ удудий вакилларига та қ дим этилади.
92. Жам ғ арма ижроия дирекциясининг ҳ удудий вакиллари Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги Ғ азначилигининг тегишли ҳ удудий бўлинмалари томонидан умумтаълим мактабларининг шахсий ғ азна ҳ исобвара қ ларидан кўчирмалар сўраб олишга ҳ а қ ли.
93. Умумтаълим мактабларининг шахсий ғ азна ҳ исобвара қ ларидан кўчирмалар асосида ҳ удудий хал қ таълими органлари ва Жам ғ арма ижроия дирекциясининг ҳ удудий вакиллари томонидан ижара тўловлари ва йў қ олган ёки фойдаланишга яро қ сиз ҳ олатга келиб қ олган дарсликлар ва ЎМ Қ лар бўйича тушумлар синфлар ва таълим тиллари кесимида та ҳ лил қ илинади.
Умумтаълим мактаблари ва ҳ удудлар кесимида умумлаштирилган ҳ исоботлар ҳ удудий молия органлари билан келишилади ҳ амда ҳ ар йили январь ва июль ойларининг 15-санасигача Хал қ таълими вазирлиги ва Жам ғ арма ижроия дирекциясига та қ дим этилади.
94. Дарсликлар тўпламлари ҳ аракати тў ғ рисидаги ҳ амда йў қ олган ёки кейинчалик фойдаланишга яро қ сиз ҳ олатга келган дарсликлар ва ў қ ув-методик қ ўлланмалар тў ғ рисидаги ҳ исоботлар барча бос қ ичларда қ о ғ оз (имзоланган ва тасди қ ланган ҳ олда) ҳ амда электрон шаклда та қ дим этилади.
9-БОБ. УМУМТАЪЛИМ МАКТАБЛАРИ
КУТУБХОНАЧИЛАРИНИНГ ИШ НАТИЖАЛАРИНИ
БА Ҳ ОЛАШ МЕЗОНЛАРИ
95. Умумтаълим мактаби кутубхона жам ғ армасидаги дарсликлар ва ЎМ Қ лар ҳ исобининг юритилиши, улардан фойдаланилиши, уларнинг са қ ланиши, улар бўйича тўлов ҳ ужжатларининг мавжудлиги ва ҳ аракати, шунингдек ў қ увчилар орасида дарсликларни авайлаб-асраш туй ғ усини ривожлантиришга йўналтирилган тарбиявий ишлар умумтаълим мактабларининг кутубхоначилари томонидан олиб борилади.
96. Қ уйидагилар умумтаълим мактаблари кутубхоначиларининг иш натижаларини ба ҳ олаш мезонлари ҳ исобланади:
мавжуд дарсликлар ва ЎМ Қ ларни умумтаълим мактабининг кутубхона жам ғ армасига қ абул қ илиш ва ҳ исобдан чи қ ариш бўйича далолатномаларнинг тў ғ ри тузилганлиги ва са қ ланаётганлиги;
умумтаълим мактабининг кутубхона жам ғ армасида иш китобларининг тўли қ ва тў ғ ри юритилганлиги;
умумтаълим мактабининг кутубхона жам ғ армасида мавжуд дарсликлар ва ЎМ Қ лардан фойдаланиш ҳ олатининг та ҳ лил қ илинганлиги;
дарсликлар ва ЎМ Қ лар зарур шароитларда ва тартибли са қ ланаётганлиги;
умумтаълим мактабининг кутубхона жам ғ армасидаги дарсликлар ва ЎМ Қ лар ўз ва қ тида хатловдан ўтказилганлиги;
фойдаланиш муддати тугаган дарсликлар ва ЎМ Қ лар умумтаълим мактабининг кутубхона жам ғ армасидан ўз ва қ тида ҳ амда тўли қ ҳ исобдан чи қ арилганлиги;
ў қ увчилар ва ў қ итувчилар орасида дарсликлар ва ЎМ Қ ларни авайлаб-асраш туй ғ усини ривожлантиришга йўналтирилган тарбиявий ишлар олиб борилишини ташкил этиш самарадорлиги;
ўз фаолиятида ахборот технологияларидан самарали фойдаланганлиги.
10-БОБ. ЯКУНИЙ Қ ОИДАЛАР
97. Умумтаълим мактабининг маъмурияти қ уйидагилар учун масъулдир:
умумтаълим мактабида ў қ увчиларни ижара асосида дарсликлар билан таъминлашнинг ташкил этилиши ва унинг самарадорлиги;
ў қ увчилар, ота-оналар ёки уларнинг ўрнини босувчи шахсларнинг ижара тизими ҳ а қ идаги маълумотлар билан таништирилиши;
дарсликларни фойдаланишга бериш тў ғ рисидаги шартномаларнинг тузилиши;
ижара тўловлари тушумлари бўйича ҳ исоб-китобларнинг юритилиши, на қ д пул мабла ғ ларининг ўз ва қ тида банк кассасига топширилиши;
дарсликлар ва ЎМ Қ ларнинг са қ ланиши ва ҳ аракати ҳ амда ижара тизими учун ҳ ар йилги буюртмаларнинг шакллантирилиши.
98. Нотў ғ ри ёки қ албаки ҳ ужжатлар асосида дарсликлар тўпламини бепул фойдаланишга бериш ҳ олатлари ани қ ланганда, мазкур ҳ ужжатларни расмийлаштирган шахс қ онун ҳ ужжатларида белгиланган тартибда жавобгарликка тортилади ва тўланмаган ижара тўлови суммалари ушбу шахсдан ундирилади.
99. Фойдаланувчилар (ижарага олувчилар) ижара тўловларининг ўз ва қ тида ва тўли қ тўланиши, улардан о қ илона фойдаланилиши ҳ амда ў қ ув йили якунида олинган дарсликлар ва ЎМ Қ ларнинг тўли қ қ айтарилиши учун жавобгардир.
100. Жам ғ арма ижроия дирекциясининг ҳ удудий вакиллари ҳ удуддаги туман ва ша ҳ ар мактаблари бўйича ижара тизимининг юритилиши устидан ишларни мувофи қ лаштиради ва назорат қ илади.
Дарсликлар ва ў қ ув-методик қ ўлланмаларни
умумтаълим мактабларига етказиб бериш