Ona tilidan o chiq dars
X O T I R A M A SH Q I
4-sinf ona tili fanidan “Sifat soʻz turkumini oʻtish uchun” mavzusida dars taqdimoti
Sekin, bepoyon, ayyor, qiyg’os, tasodifan, ulkan, shod, zimdan, tasodifiy, suluv, yaxshilik, qahramon, kar, zo’rg’a, chuchmal, sal-pal, olg’a, bulturgi, achigan, kerakli, maqtanchoq, donolik, nari-beri, nohaqdan-nohaq, ochiq-oydin, pishgan, pushti, chiroy, uchuvchi, dastavval, oyday, keyin, yalanglik, egri-bugri, chanqovbosdi, chalqancha, qasddan, quvurilgan.
- bepoyon
- ayyor
- ulkan
- shod
- tasodifiy
- suluv
- kar
- chuchmal
- bulturgi
- kerakli
- maqtanchoq
- pushti
- egri-bugri
- chanqovbosdi
Sifatlar zanjiri
Oq, qora, aqlli, inoq, qo’ng’ir, rasvo, olijanob, bahodir, razil, loqayd, davlatmand, dono, orasta, achchiq, qimmatbaho,
TO’G’RI VA CHIROYLI YOZAMIZ!
- Olijanob
- Qaqshatqich
- Ilma-teshik
- Hurkovuch
- Ahmoq
- Harom-xarish
- Ko’ylakchang
X O T I R A M A SH Q I
fast – chaqqon
lazy – dangasa
sweet – shirin
round – dumaloq
easy – oson
pink – pushti
fast – chaqqon
lazy – dangasa
sweet – shirin
round – dumaloq
easy – oson
pink – pushti
Quyidagi sifatlarni o’z va ko’chma ma’nolarida qo’llab so’z birikmalari tuzing.
Otlashgan sifat qatnashgan gaplarni toping.
- Senga o’xshash bilmasvoy bolalarga ketgan vaqtimga achinaman.
- Yaxshining yaxshiligi tegar har yerda, Yomonning yomonligi tegar tor yerda.
- Achchiqni achchiq kesar.
- Avtomashina uzoqni yaqin qiladi.
- Ko’pni ko’rgan otaxonlardan so’rash kerak.
- Donoga ishorat, nodonga kaltak.
- Og’ir ko’tarma, bolam.
Tezkor savollarga javob bering!
- Asaldan shirin, Zahardan achchiq?
- Sifat tilshunoslikning qaysi bo’limida o’rganiladi?
- “ Taxir dori” so’z birikmasidagi sifatning ma’no guruhi?
- “ Oqsoqol” qo’shma sifati qaysi so’z turkumlaridan yasalgan?
- Quyidagi gapdagi otlashgan sifatlar miqdorini toping: Yaxshi bilan yursang, yetarsan murodga.
- “ Sifat” so’zining har bir harfiga muvofiq 5 ta sifat so’z turkumiga mansub so’z ayting.
- “ Gajir” so’zining ma’nosi?
- -gi, -ki, -qi qo’shimchalari qanday ma’noli sifatlarni hosil qiladi?
- Boshlang’ich sinfda “sifat” atamasi nechanchi sinfdan kiritiladi?
- “ Burni ko’tarilgan” frazeologik birligiga antonim sifatni ayting.
- Sifatlar yasalishiga ko’ra necha xil?
- “ Achchiq-chuchuk” so’zi qaysi so’z turkumiga mansub?
- Katta-kichik besh o’rtoq, Uyushsa bo’lar to’qmoq.
- Sifatning so’roqlari?
- “ Achchiq gap” so’z birikmasidagi sifatning ma’no guruhi?
- “ Tepakal” qo’shma sifati qaysi so’z turkumlaridan yasalgan?
- Quyidagi gapdagi otlashgan sifatlar miqdorini toping: Yomon kishidan yaxshilik kutma.
- “ Sifat” so’zining har bir harfiga muvofiq 5 ta sifat so’z turkumiga mansub so’z ayting.
- “ gungurt ” so’zining ma’nosi?
- -iy, -viy qo’shimchalari qanday ma’noli sifatlarni hosil qiladi?
- 1-sinfda sifat so’z turkumi qanday nom bilan o’rganiladi?
- Sifatlar tuzilishiga ko’ra necha xil?
- 4-sinf “O’qish kitobi”dagi Yusuf Xos Hojibning “Bahor ta’rifida” rivoyatidan olingan parchani o’qing. Undagi sifat so’z turkumiga mansub so’zlarni topib, ma’no guruhini aniqlang.
BAHOR TA’RIFIDA Yusuf Xos Hojib
Sharqdan bahor nasimi esib keldi, olamni bezamoq uchun firdavs yo’lini ochdi.
Oq rang ketib, bo’z yerni alvon rang qopladi, olam o’ziga oro berib bezanmoq taraddudiga tushdi.
Zerikarli qishni bahor nafasi haydadi, musaffo bahor yana o’z hukmiga kirdi. Uyquga kirgan daraxtlar yana yashil to’n kiydi, oq, sariq, ko’k, qizil rangli harir yopinchiqlar bilan bezandi.
Bo’z yer yuziga yashil parda tortdi, go’yo xitoy karvoni ipak matolarini har tomonga yoydi. Dala-tuz, tog’, o’nqir, past-baland qirlar ko’k va alvon rangga ko’milib burkandi. Turli-tuman chechaklar qiyg’os ochildi, olam ichi ifor va kofur isi bilan to’ldi. Dimog’larni chog’ qiluvchi sabo yeli ko’tarildi, butun olamga mushk-anbar hidi taraldi.
P a l i n d r o m
Ona tilidan o’chiq dars
Lingvistik kompetensiya: o‘zbek tilida nutq tovushlarini to‘g‘ri talaffuz qila oladi, so‘zlarni talaffuz me’yorlariga rioya qilagan holda bo‘g‘inlab ko‘chirish qoidasiga rioya qila oladi, mavzuga oid so‘zlarni og‘zaki va yozma nutqda qo‘llay oladi, tinish belgilarini to‘g‘ri qo‘llay oladi.
Darsning jihozi: mavzuga mos rasmlar.
Darsning uslubi: musobaqa dars
Darsning borishi:
I. Tashkiliy qism:
Salomlashish;
Davomatni aniqlash;
Darsga tayyorgarlik ko‘rish;
Darsning maqsadini aytish,
II. O‘tgan mavzuni so‘rash va mustahkamlash.
1- harakat. Mashg‘ulot qoidasi bilan tanishtirish.
— vaqtdan unumli foydalanish;
— o‘zgalarning fikrini qadrlash;
— bir-birini hurmat qilish;
— yangilik kiritishga harakat qilish;
— faol ishtirok etish.
2- harakat. Uy vazifasini tekshirish. Daftarlarni almashtirish.
O‘tilgan mavzuni mutahkamlashda grafik testdan foydalanamiz. Har bir test orqasiga raketa tasviri tushirilgan. Qaysi qator birinchi bajarsa shu qatorning raketasi uchadi.
Birinchi bajargan qator raketasi doskaga osiladi va raketa haqida ma’lumot beriladi. Raketaning foydasi va uning zarari haqida ma’lumot beriladi.
III. Darslik bilan ishlash. Ertak bilan mavzu boshlanadi: Bir bor ekan, bir yo‘q ekan qadim zamonda to‘rt aka-uka ahil, inoq yashar ekan. Ular otasi va onasi buyurgan vazifalarini o‘z vaqtida bahamjihat bajarishar ekan.Ularning ismlari Ot, Sifat, Son va kenjatoyi Fe’l ekan.
3- harakat. (Qatorlar guruhlarga ajrtaib olinadi va guruhlarga nom beriladi.
3- guruh: „Son”. degan nomga ega bo‘ladilar. Har qaysi guruh o‘zi uchun belgilangan joyga noan’anaviy holda o‘tiradilar. ) Kunlarning birida aka-ukalar sayohatga chiqishibdi. Shunda eng kichik ukasi Fe’lni yo‘qotib qo‘yishibdi. Shuncha izlashsa ham topa olishmabdi. Yo‘l yurishibdi, yo‘l yurishsa ham mo‘l yurishibdi. Yo‘lda “Bo‘ginlar ko‘prikchasi”ga duch kelishibdi. Ko‘prikdan o‘tmoqchi bo‘lishsa, ko‘prik hech yo‘l bermasmish. Shunda ko‘prik tilga kirib: “shartimni bajar”, – debdi. 1-shart. (Bu shartda o‘rtaga bir bo‘g‘in beriladi oldi va orqa tomonga bo‘g‘in qo‘yib so‘ zhosil qilinadi. Shartni bajargan guruh rag‘bat kartochkasiga ega bo‘ladi) Shrtni bajarib bo‘lgan aka-ukalar ko‘prikdan o‘tib ukasi ketgan yo‘lni bilib olishibdi.
Yo‘lda mashqlar mamlakatiga kelishibdi. ( 2- shart. Bu yerda 300- va 301-mashqlar bajariladi. )
300-mashq. Berilgan gapga mos fe’l tanlab qo‘yiladi.
301-mashq. Berilgan fe’llarga mos ot tanlab qo‘ying. (quyosh, to‘rg‘ay, echki, ot) so‘zlari.
Mashqlar mamlakatida mashqlarni bajarib bo‘lgan aka-ukalar yo‘llarida davom etishibdi. Yo‘l yurishibdi, yo‘l yurishsa ham mo‘l yurishibdi. Yo‘llarida Charxpalakga duch kelishibdi. Charxpalakdan ukase Fe’l haqida so‘rashibdi.. Shunda charxpalak,- ha bilaman qayerga ketganini, shartimni bajarsangiz aytaman,-debdi. (3-shart.
Harfdan fe’l yasa mashqi. Bunda bitta har guruhlarga beriladi, shu harfdan boshlangan fe’lga doir so‘zlar yoziladi)
Charxpalakning shartini bajargan aka- ukalar ukasihaqida ma’lumot olib yo‘llarida davom etishibdi.
Yo‘lda uzum bog‘iga duch kelishibdi. Bog‘bon ulardan qayerga va nima uchun ketishayotganini so‘rabdi. Aka –ukalar bo‘lgan voqeani aytib berishibdi. Shunda bog‘bon ulardan uzumlarni parvarish qilishda yordam berishini iltimos qilibdi. (4-shart. “Uzum pishdi” didaktik o‘yini. Bunda uzum tasviri tushirilgan plakatlar beriladi.Barglariga “Ot”, “Sifat”, “Son” so‘zlari va so‘roqlari yozilgan bo‘ladi. Har bir guruh uzum donalariga so‘z turkumlariga oid so‘zlar yozadi. Birinchi yozib bo‘lgan guruh rag‘bat karyochkasiga ega bo‘ladi.)
Uzum pishishida yordam bergn aka-ukalar ukasihaqida ma’lumot olib yo‘llarida davom etishibdilar.
Dam olish daqiqasi tashkil etiladi. Navro‘z haqida she’rlar va “Navro‘z urf -odatlari” haqida klaster usulida ma’lumot beriladi. Har bir ishtirokchi bittadan quyosh, bulut, gullar va BAHOR so‘zlarini doskaga yopishtiradi. Doskada bahor so‘zi va manzara hosil bo‘ladi.
IV. Mustahkamlash. Aka-ukalar yurib- yurib “Pisa” saroyiga yetib kelishibdi. Ularning ukasi Fe’l pisa saroyida asirlikda ekanligini bilishibdi. Pisa podshosi ukasini nima evaziga qo‘yib yuborishini so‘rabdi. Podsho ularga bir shartim bor shu shartni bajarsangiz ukangizni qo‘yib yuboraman,- debdi. (5-shart. Pisa testi yechiladi.) shartni to‘liq hatosiz bajargan akalar o‘z ukasinni qutqarib yurtiga ravona bo‘lishibdi.
Qaysi rasm kim so‘rog‘iga javob bo‘ladi?
6 – sinf Ona tili Mavzu: Fe’llarning yasalishi Darsning maqsadi: Ta’limiy
Ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o‘rganish jarayonida o‘quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tilimizga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.
Tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o`quvchilarga DTS asosida dars berish. Shu bilan bir qatorda milliy iftixor, qadriyat sifatida e’tirof etish va uni hurmat qilishga o`rgatish.
Rivojlantiruvchi: O`quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o`rgatish.
Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):
Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;
Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi:
– darslik (lug‘atlar), kutubxona hamda media manbalardan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saqlash.
O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:
– mustaqil o‘qib o‘rganish, doimiy ravishda o‘z-o‘zini jismoniy, ma’naviy rivojlantirish, ijodiylik ko‘nikmalarini oshirib borish.
Milliy va umummadaniy kompetensiya:
– madaniy me’yorlarga va sog‘lom turmush tarziga hamda adabiy til me’yorlariga amal qilish.
Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:
– guruhlarda hamkorlikda ishlay olish va bunda muomala madaniyatiga ega bo‘lish.
Dars turi: Yangi bilim beruvchi
Dars metodi: “ Savol – javob”, “O‘rnini top” o‘yini, “Gaplarni davom ettir”, “Guruh bilan ishlash”,
Dars jihozi: darslik, doska, bor, “Ofarin”, “Barakalla”, “Ota-onasiga ming rahmat” “Harakat qil” , “Bugungi darsning eng tirishqoq o‘quvchisi” kartochkalari
- Tashkiliy qism.
Kunning muhim voqealari aytib o‘tiladi:
O‘qituvchi tomonidan bugungi kunda tavallud topgan mashhur shaxslar, yurtimiz va jahon maydonida sodir bo’lgan muhim ijtimoiy-siyosiy ma’lumotlar, bayramlar haqida qisqacha ma’lumot berib o‘tiladi.
- O‘tilgan mavzuni takrorlash:
- Yangi mavzuni tushuntirish.
“O‘rnini top” o‘yini
188-mashq. Gaplarni ko‘chiring, nuqtalar o‘rniga qavs ichidagi qo‘shimchalardan mosini qo‘yib, fe’llar hosil qiling va ularning yasalishini izohlang. Guruhlar yozma tarzda javob berishadi.
1. Odobli va adolatli inson qo‘lidagi qalam baxt-saodat uchun xizmat qilib yurgan odamlarni zavq. (-la,-ir,-lan) tiradi, bir-biriga yaqin. (-sa, -lash, -man)tirib, do‘stlikni mustahkam. (-sira, -la, -y)di. (H. Ziyoyev) 2. Goho miriqib gap. (-cha,-ir,-la)shib, o‘y. (-in, -la, -choq)shib olish ham kerak-ku? Xotiralar odamning yuragini toza. (-lik, -gar, -la)ydi. (Sh. Xolmirzayev) 3. Yuzimga qarab turib «sen. (-la, -sira, -sa)mang» deydi-ya?! (Abdulla Qahhor) 4. U Marg‘ilonga yaqin. (-roq, -lash, -la)ib qolganda kun og‘ib qolgan edi. (Tohir Malik)
Namuna: Yuzimga qarab turib «sensiramang» deydi-ya?!
189-mashq. -la qo‘shimchasi yordamida yasalgan fe’llarni jadvalga joylashtiring, ularning yasalishini izohlang.
Tuzlamoq, dodlamoq, yangilamoq, tezlamoq, voyvoylamoq, yaxshilamoq, varaqlamoq, to‘g‘rilamoq, sekinlamoq, ho‘plamoq, qishlamoq. yaxshilamoq, varaqlamoq, to‘g‘rilamoq, sekinlamoq, ho‘plamoq, qishlamoq.
190-mashq. Quyidagi qo‘shimchalar yordamida har bir guruh alohida fe’llar yasang va ular ishtirokida gaplar tuzib, yozing: -i, -y, -illa, -lan, -lash, -sira.
Namuna: boy+i, tinch+i. Maktabimiz muzeyi yangi eksponatlar bilan boyitildi.
- Yangi mavzuni mustahkamlash
Quyidagi qo‘shimchalar yordamida har bir guruh alohida fe’llar yasang va ular ishtirokida gaplar tuzib, yozing:
-la, –ira, -a, -(a)r, -(a)y, -(i)k, -(i)q, -ir
- So‘z yasalishi deganda nimani tushunasiz?
- Fe’llar qaysi qo‘shimchalar yordamida yasaladi?
- Taqlid so‘zlardan qaysi qo‘shimchalar yordamida fe’l yasaladi?
Darsda faol ishtirok etgan o‘quvchini “Bugungi darsning eng tirishqoq o‘quvchisi” naminatsiyasi g`olibi deb e’lon qilaman. Darsda kam ishtirok etgan o‘quvchilarga qo‘shimcha savollar beramiz. O‘quvchilarning baholarini e’lon qilamiz.
Baholash mezonlari bilan tanishtirildi. “Ofarin”, “Barakallo”, “Bugungi darsning eng tirishqoq o‘quvchisi”, “Ota-onasiga ming rahmat”, “Harakat qil” so‘zlari yozilgan shakllar.
192-mashq. Uyga vazifa. Yiltiradi, keltiradi, suvsiradi, kulimsiradi, suvsa, borsa so‘zlarini qismlarga ajrating, fe’l yasovchi va shakl yasovchi qo‘shimchalarni izohlang, ular ishtirokida gaplar tuzing.
Do’stlaringiz bilan baham:
Ma’lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2023
ma’muriyatiga murojaat qiling