Dars ishlanmalar
b) Frontal (guruh bilan ishlash)
1-dars «Ona tili» 6– “A”, “B” sinf 6 «A» 6 «B» Mavzu: O’zbekistonda davlat tili va boshqa tillarning rivoji
1. Yetti o’lchab, bir kes (Maqol). 2. Qishpolvon o’z vazifasin uch oy ichra o’tarkan, Xizmat qilish navbat bilan Bahoroyga o’tarkan. (Po’lat Mo’min) 3. Kuzatishimcha, odamlar gapirayotgan gapning, taxminan, yetmish-sakson foizi ortiqcha ekan. (Asqad Muxtor) 4. Ular yana besh qadam bosishgach, o’ra labiga kelishdi. (Tohir Malik) 5. Bu sopol ko’za-chi, so’zimga ishon, Sodiq xizmat qildi ming yil odamga. (Qodir Dehqon)
1. Sanoq sonlar nimani bildiradi va ular qanday ifodalanadi?
2. Yuzlik sonlar qanday hosil qilinadi?
399-mashq. Uyga vazifa. «Ko’chat ekib, bog’ yarating» mavzusida matn tuzing. Matnda sanoq sonlardan foydalaning.
IV. Yangi mavzuni mustahkamlash: Og ’ zaki savol-javob.
V. Uyga vazifa
VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.
O’quv-tarbiya ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari: _______________________
Ona tili» 6– “A”, “B” sinf
Sana: ___________ _________ Soati______
MAVZU: DONA SON, UNING YASALISHI
Darsning maqsadi:
a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.
b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.
c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.
Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):
Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi:
– darslik (lug‘atlar), kutubxona hamda media manbalardan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saqlash.
O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:
– mustaqil o‘qib o‘rganish, doimiy ravishda o‘z-o‘zini jismoniy, ma’naviy rivojlantirish, ijodiylik ko‘nikmalarini oshirib borish.
Milliy va umummadaniy kompetensiya:
– madaniy me’yorlarga va sog‘lom turmush tarziga hamda adabiy til me’yorlariga amal qilish.
Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:
– guruhlarda hamkorlikda ishlay olish va bunda muomala madaniyatiga ega bo‘lish.
Dars jarayoni
1.Tashkiliy qism 4 minut
2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut
3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut
4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut
5.O’quvchilarni baholash 3 minut
6. Uyga vazifa 2 minut
Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)
Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar.
Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz – elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )
Foydalaniladigan adabiyotlar:
«Ona tili» 6 -sinf uchun darslik. 6-sinf darsligining elektron varianti.
I. Darsning borishi:
a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish
c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish
II. O’tgan mavzuni so’rash.
a) individual – tarqatma materiallar, kartochka.
b) Frontal (guruh bilan ishlash)
III. Yangi mavzu
1-topshiriq. Quyidagi sonlarga –ta qo’shimchasi, dona, nafar, bosh, tup, bog’ so’zlarini qo’shib birikmalar tuzing.
Olti, besh, uch, o’ttiz, ellik, yetmish.
BILIB OLING. Narsalarning miqdorini donalab ifodalaydigan sonlar dona son deyiladi. Ular -ta qo’shimchasi yordamida yasaladi.
Donalash ma’nosi -ta qo’shimchasidan tashqari dona so’zi bilan ham ifodalanadi.
Donalab sanalayotgan narsalarning turini ta’kidlash uchun -ta qo’shimchasi o’rnida bosh (hayvonlar), nafar (shaxslar), tup (o’simliklar, litr (suyuqlik), gramm (og’irlik) kabi so’zlar ham ishlatiladi.
400-mashq. Gaplarni yozing. Sonlarning yasalishini tushuntirib bering.
1. Kecha tog’ang berib ketgan zog’oradan ikkitasini olib qo’yganman, birgalashib choy ichamiz. 2. Nafis chayqaladi bir tup na’matak Yuksakda shamolning belanchagida, Quyoshga ko’tarib bir savat oq gul, Viqor-la o’shshaygan qoya labida. (Oybek) 3. Derazamning oldida bir tup O’rik oppoq bo’lib gulladi. (Hamid Olimjon) 4. Bir tup kessang, o’n tup ek. (Maqol) 5. Jo’jalardan ikkitasini kalxat oldi, qolgan ikki kam o’ttiztasi o’sib tovuq bo’ldi. Sakkiztasini olib qolib, yigirmatasini bozorga olib borib sotib, bitta ona-bola echki olib kelib, bularni ham boqa berdi. (Ertakdan)
401-mashq. Dona sonlarni qatnashtirib gaplar yozing. Dona sonlarni yasovchi vositalarning tagiga chizing.
402-mashq. Qavs ichidagi sonlarni kerakli shaklga solib, gaplarni ko’chiring.
1. So’ylasin Afrosiyob-u So’ylasin O’rxun xati, Ko’hna tarix shodasida (bir) marjon, o’zbegim. (E. Vohidov) 2. Saidiy kelganda Murodxo’ja domla (to’rt) gina sigirni sog’ib eplamagan xotinining palpisligidan koyib urishmoqda edi. (Abdulla Qahhor) 3. (Bir) kampir Ahmadjonni (ikki) sherigi bilan uyiga olib kirdi. (Abdulla Qahhor) 4. Meni qo’rqitayotgandir desam, (ikki)si chindan sudrab chiqib avtomobilga soldi. (Abdulla Qahhor) 5. Birinchi arava g’ildiraklariga bog’langan (uch) ot bor-u, qolgan otlardan darak yo’q. (Mirmuhsin)
1. Dona sonlarning yasalishi haqida gapiring.
2. -ta qo’shimchasi va dona, tup, nafar, bosh so’zlari yordamida hosil bo’lgan dona sonlar ishtirokida gaplar tuzing.
403-mashq. Uyga vazifa. Dona sonlarni qatnashtirib «Bahorgi dala ishlari» mavzusida hikoya yozing. Dona sonlarning yasalishini tushuntirib bering.
IV. Yangi mavzuni mustahkamlash: Og ’ zaki savol-javob.
V. Uyga vazifa
VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.
O’quv-tarbiya ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari: _____________________
Ona tili» 6– “A”, “B” sinf
Sana: ___________ _________ Soati______
MAVZU: CHAMA SON, UNING YASALISHI
Darsning maqsadi:
a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.
b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.
c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.
Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):
Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;
Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi:
– darslik (lug‘atlar), kutubxona hamda media manbalardan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saqlash.
O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:
– mustaqil o‘qib o‘rganish, doimiy ravishda o‘z-o‘zini jismoniy, ma’naviy rivojlantirish, ijodiylik ko‘nikmalarini oshirib borish.
Milliy va umummadaniy kompetensiya:
– madaniy me’yorlarga va sog‘lom turmush tarziga hamda adabiy til me’yorlariga amal qilish.
Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:
– guruhlarda hamkorlikda ishlay olish va bunda muomala madaniyatiga ega bo‘lish.
Dars jarayoni
1.Tashkiliy qism 4 minut
2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut
3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut
4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut
5.O’quvchilarni baholash 3 minut
6. Uyga vazifa 2 minut
Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)
Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar.
Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz – elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )
Foydalaniladigan adabiyotlar:
«Ona tili» 6 -sinf uchun darslik. 6-sinf darsligining elektron varianti.
I. Darsning borishi:
a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish
c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish
II. O’tgan mavzuni so’rash.
a) individual – tarqatma materiallar, kartochka.
b) Frontal (guruh bilan ishlash)
III. Yangi mavzu
Topshiriq. Berilgan sanoq sonlarga -tacha -lab, -larcha qo’shimchalarini qo’shing. Ma’noda qanday o’zgarish bo’lganini ayting.
Bir, ikki, uch, to’rt, besh, olti, yetti, yuz, ming.
BILIB OLING. Narsaning miqdorini taxminlab, chamalab ko’rsatadigan sonlarga chama son deyiladi. Ular -tacha, -lab, -larcha kabi qo’shimchalar yordamida yasaladi.
404-mashq. Gaplarda qatnashgan sonlarni aniqlang. Ulardan chama son shakllarini hosil qilib, o’zi birikkan so’z bilan ko’chiring.
1. Bekatda o’n odam avtobus kutib turishardi 2. Barvasta, yoshi ellikka borib qolgan bo’lsa ham, qomati sambitdek tik. (X To’xtaboyev) 3. Mashrab bilan Akmal esa o’n besh-yigirma bolaga javobgar. (O. Yoqubov) 4. Ichkaridan yoshi yetmishlardan oshgan nuroniy bir chol chiqib kelibdi. (N. Aminov) 5. Shoikrom o’n kuncha ilgari ishga ketayotib birrov kirib ukasidan hol so’ragan edi. (O’. Hoshimov) 6. Yo’q, uning oldida bundan besh-olti yil ilgarigi yarimta tana emas, katta qalb, katta hayot egasi go’zal hayot qo’shig’ini kuylardi. (O’. Umarbekov)
405-mashq. Gaplardagi sonlarni guruhlarga ajratib, jadvalga joylashtiring.
1. Axir o’n ikki yashar ukasini ko’rmaysizmi, shu yoshidan uloq chopmoqchi. (Abdulla Qodiriy) 2. Og’zini yumganicha, ovozini ichiga yutib, bir-ikki kulib oldi u. (X To’xtaboyev) 3. Uch-to’rt pud g’alla ketsa ketar. Bir qop g’alla deb, hammasidan ayrilib qolmaylik tag’in! (O. Yoqubov) 4. Tarixingdir ming asrlar, Ichra pinhon, o’zbegim. Senga tengdosh Pomir-u Oqsoch Tiyonshon, o’zbegim. (E. Vohidov) 5. Bayroq dastasida, stanokda, g’ishtda ming-minglab qo’llar taftini sezaman. (Asqad Muxtor)
406-mashq. Birdan o’ngacha bo’lgan sanoq sonlardan chama sonlar hosil qiling va ular ishtirokida birikmalar tuzing.
l. Chama sonlarni hosil qiluvchi vositalar haqida gapirib bering. 2. Adabiyot kitobingizdan chama sonlar qatnashgan 6 ta gap topib yozing. Ularning yasalishini tushuntiring.
407-mashq. Uyga vazifa. «Ertaklar olamiga sayohat» mavzusida hikoya tuzing. Unda chama sonlardan foydalaning.
IV. Yangi mavzuni mustahkamlash: Og ’ zaki savol-javob.
V. Uyga vazifa
VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.
O’quv-tarbiya ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari: ________________________
Ona tili» 6– “A”, “B” sinf
Sana: ___________ _________ Soati______
MAVZU: JAMLOVCHI SON, UNING YASALISHI
Darsning maqsadi:
a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.
b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.
c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.
Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):
Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;
Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi:
– darslik (lug‘atlar), kutubxona hamda media manbalardan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saqlash.
O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:
– mustaqil o‘qib o‘rganish, doimiy ravishda o‘z-o‘zini jismoniy, ma’naviy rivojlantirish, ijodiylik ko‘nikmalarini oshirib borish.
Milliy va umummadaniy kompetensiya:
– madaniy me’yorlarga va sog‘lom turmush tarziga hamda adabiy til me’yorlariga amal qilish.
Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:
– guruhlarda hamkorlikda ishlay olish va bunda muomala madaniyatiga ega bo‘lish.
Dars jarayoni
1.Tashkiliy qism 4 minut
2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut
3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut
4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut
5.O’quvchilarni baholash 3 minut
6. Uyga vazifa 2 minut
Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)
Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar.
Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz – elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )
Foydalaniladigan adabiyotlar:
«Ona tili» 6 -sinf uchun darslik. 6-sinf darsligining elektron varianti.
I. Darsning borishi:
a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish
c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish
II. O’tgan mavzuni so’rash.
a) individual – tarqatma materiallar, kartochka.
b) Frontal (guruh bilan ishlash)
III. Yangi mavzu
1-topshiriq. Berilgan sanoq sonlarga -ala, -ov qo’shimchalarini qo’shib ko’chiring. Bu qo’shimchalarni qaysi sonlarga qo’shib bo’lmasligini ayting. Sanoq sonlarga qo’shilgan yuqoridagi qo’shimchalarning qanday ma’no ifodalashini tushuntiring.
Bir, ikki, uch, besh, olti, sakkiz, o’n.
2-topshiriq. Unli bilan tugagan ikki, olti, yetti sonlariga -ala, -ov qo’shimchalari qo’shilganda asos qismda qanday o’zgarish bo’lganini aniqlang.
BILIB OLING. Narsalarning miqdorini jamlab ko’rsatadigan sonlar jamlovchi sonlar deyiladi. Ular -ov, -ala, -ovlon kabi qo’shimchalar yordamida yasaladi.
ESDA SAQLANG. -ov, -ala qo’shimchalari faqat ikkidan o’ngacha bo’lgan sonlarga qo’shilib, jamlik ma’nosini ifodalaydi. Bu qo’shimchalar unli bilan tugagan sanoq sonlarga qo’shilganda asos qismdagi i unlisi tushib qoladi.
408-mashq. Avval sanoq sonli, keyin dona sonli, so’ng chama va jamlovchi sonli gaplarni yozing.
1. Ikkovining orasida hech qanday sir yotmaydi. (Ibrohim Rahim) 2. Sizlar mana shu to’qqizta xivichni birga qo’shib sindirib ko’ringlar-chi! (Ertakdan) 3. U yig’lab, to’rt tomonga yuguribdi. (Ertakdan) 3. Bunyod yetti kun kezdi. Yetti qora tun kezdi. Eng oxiri tun chog’i Bir hid sezdi dimog’i. (Hamid Olimjon) 4. Po’lat qizga nisbatan bir yosh katta bo’lsa ham bir-biriga yondosh bo’lib, qadrdon qo’shni edilar. (Sh. Rashidov) 5. Yuragi shuvullab, cheklanib o’tarkan, uch-to’rt yashar qizchaga ko’zi tushdi. (Oybek) 6. Durroj ham Sherning so’zini ma’qul ko’rdi va shu o’rmonda ikkovi do’stona yashay boshladi. (Navoiy) 7. To’rtko’z bo’lsa bizdan o’n qadamcha ilgariroqda chopib borar, goh bizga yaqin kelib, atrofimizda o’ynoqlar edi. (G’ayratiy)
409-mashq. Nuqtalar o’rniga quyida berilgan sonlardan mosini qo’yib, gaplarni ko’chiring.
1. . tepalik orqasiga o’tib qarasak, bir chuqurga tushib qolgan To’rtko’z badanidan qon oqib ingrab yotibdi. (G’ayratiy) 2. Umidjon jonholatda . qo’li bilan boshini ushlab: «Yo’q, kerak emas, podshoh bo’lmayman», deya qichqirib yubordi. (N. Aminov) 3. Har . mehmon: «Biz, farosatsizlarni kechiring, otaxon», deya mezbonning oyog’iga yiqilishdi. (N. Aminov). 4. Hotamjon . oyog’ini qimirlatolmay yotardi. (O’. Umarbekov) 5. . dalaning poynagiga qarab yurdilar. (G’afur G’ulom)
Sonlar: Ikkalamiz, uchala, ikkala, uchovlari, bir, bitta.
410-mashq. Birdan o’ngacha bo’lgan sonlarga -ov, -ala qo’shimchalarini qo’shib, jamlovchi sonlarni hosil qiling. Ularni qatnashtirib gaplar tuzing va yozing.
1. Jamlovchi sonlar qanday yasaladi? Ular nima uchun shunday nomlanadi?
2. Jamlovchi son yasovchi qo’shimchalar qaysi son asoslariga qo’shilganda ular tarkibida o’zgarish yuz beradi?
IV. Yangi mavzuni mustahkamlash: Og ’ zaki savol-javob.
V. Uyga vazifa
VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.
O’quv-tarbiya ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari: _____________________
Ona tili» 6– “A”, “B” sinf
Sana: ___________ _________ Soati______
MAVZU: TAQSIM SON, UNING YASALISHI
Darsning maqsadi:
a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.
b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.
c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.
Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):
Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;
Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi:
– darslik (lug‘atlar), kutubxona hamda media manbalardan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saqlash.
O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:
– mustaqil o‘qib o‘rganish, doimiy ravishda o‘z-o‘zini jismoniy, ma’naviy rivojlantirish, ijodiylik ko‘nikmalarini oshirib borish.
Milliy va umummadaniy kompetensiya:
– madaniy me’yorlarga va sog‘lom turmush tarziga hamda adabiy til me’yorlariga amal qilish.
Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:
– guruhlarda hamkorlikda ishlay olish va bunda muomala madaniyatiga ega bo‘lish.
Dars jarayoni
1.Tashkiliy qism 4 minut
2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut
3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut
4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut
5.O’quvchilarni baholash 3 minut
6. Uyga vazifa 2 minut
Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)
Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar.
Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz – elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )
Foydalaniladigan adabiyotlar:
«Ona tili» 6 -sinf uchun darslik. 6-sinf darsligining elektron varianti.
I. Darsning borishi:
a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish
c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish
II. O’tgan mavzuni so’rash.
a) individual – tarqatma materiallar, kartochka.
b) Frontal (guruh bilan ishlash)
III. Yangi mavzu
1-topshiriq. Berilgan sanoq sonlarga -tadan qo’shimchasini qo’shing. Ma’noda qanday o’zgarish bo’lganini ayting.
Bir, ikki, o’n, yuz, ming.
BILIB OLING. Narsalarning miqdorini taqsimlab ko’rsatadigan sonlarga taqsim son deyiladi. Ular -tadan qo’shimchasi yordamida yasaladi.
412-mashq. Gaplarni o’qing. Taqsim sonlarni topib, yasalishini tushuntiring.
1. Azim har yelkasiga to’rttadan odam sig’adigan yigit bo’libdi. (Abdulla Qahhor) 2. Laylak har yili uchtadan bola ochar ekan. (Ertakdan) 3. U bu yilgi bahorda har yuz ona qo’ydan bir yuz yigirma bittadan qorako’l qo’zisi oldi. (G’afur G’ulom) 4. Eshakning ustiga ikkitadan bo’lib mindik. (X To’xtaboyev) 5. Ular ikkitadan bo’lib saf tortishdi.
413-mashq. Arab raqamlarida berilgan sonlarni harflar bilan yozing, ular ishtirokida gaplar tuzing.
7—8 tadan, 15 ovi, 2 tasi, 25 tadan, 50 tadan, 3 tachasidan, 9 tadan, 1 tadan, 7 tadan.
414-mashq. Gaplarni ko’chiring. Taqsim sonlarning tagiga chizib, hosil bo’lishini tushuntiring.
1. Men ikkoviga bittadan ezilgan shaftoli beraman. (Oybek) 2. Qurolsiz, navkarsiz mulla Fazliddin Ahmad Tanbalday yuz-ikki yuztadan qurolli yigitlari bor beklarga qanday bas keladi?! (P. Qodirov) 3. Har birining oldiga bir siqimdan mayiz, ikkitadan non, bir choynakdan choy qo’yib chiqdim. (M. Abdullayev) 4. Pakana buvi tuxum olib hammamizga ikkitadan ulashib chiqdi. (X. To’xtaboyev) 5. Odamlar bitta-ikkitadan bo’lib maydonga to’plana boshlashdi. (A. Abdumalikov)
415-mashq. Uyga vazifa. Gaplarni o’qing, sonlarni ajratib oling va ularni taqsim sonlarga aylantirib gaplar tuzing.
1. Bulbulning maqomlari, kuylari to’qqiz yuz to’qson to’qqiz emish. (Oybek) 2. Hamma yerim o’ttiz yetti gektar. (G’afur G’ulom) 3. Bitta qovun kamida o’n so’m turadi. (X. To’xtaboyev) 4. Go’yo quyoshning botishini birinchi marta ko’rayotgandek ko’zlarida hayrat aks etdi. (N. Arslonov) 5. Poyezddan tushgan uch-to’rt yo’lovchi tarqalib, bekatda Yigitalining yolg’iz o’zi qoldi. (Tohir Malik)
1. Taqsim sonlar qanday hosil qilinadi?
2. Ular gapda qanday gap bo’lagi vazifasini bajaradi?
3. Taqsim sonlar ishtirokida gaplar tuzing.
IV. Yangi mavzuni mustahkamlash: Og ’ zaki savol-javob.
V. Uyga vazifa
Dars ishlanmalar
Joriy yilning 3-fevral kuni Buyuk mutafakkir,davlat arbobi Nizomiddin Mir Alisher Navoiy 582 yilligi munosabati bilan «Buyuk alloma hayoti ibrat na’munasi»mavzusida
8-«D»sinf rahbari L.Tojiyeva ochiq tarbiyaviy soat tashkil etdi.
3 февраля, 2023 by 10-мактаб Dars ishlanmalar
Помню и чту предков
Задумывались ли вы о своих предках, о своих корнях? Знаете ли историю своих отцов и дедов? Для меня эта тема очень важна. Хочу поделиться историей своих предков.
Мой отец Егамбердиев Тогаймурат был одним из самых уважаемых людей в Ташкентской области, в городе Янги базаре. Его знали, как участника Великой Отечественной войны 1941-1945 гг., известного общественного деятеля, прекрасного работника, аксакала. Он покалечил ногу, сражаясь на войне. А отправился туда добровольцем, став самым юным участником в панфиловском отряде. Сказал, что ему 18 лет, хотя было 16.
Храбро сражался с 1942 по 1945 гг. На войне был радистом. При выполнении задания, рядом взорвалась мина и покалечила его ногу. Он полз около 16 километров по снегу, время от времени теряя сознание, пока не нашел свой отряд.
Из-за травмы ему пришлось вернутся домой в 1945 году. У отца было много медалей и орденов, как за храбрость во время войны, а в мирное время его чествовали за добросовестный труд.
Даже во время заслуженного отдыха его привлекали, чтобы поднять то или иное предприятие, которое находилось на грани банкротства. Активно занимался общественной деятельностью: к нему обращались дети репрессированных за помощью, он не отворачивался от них. Даже выделил отдельную комнату для их приема. Приходили и за семейными советами.
Я всегда восхищалась своим отцом. Он был высоким, красивым. Русские друзья его называли Иваном Поддубным. Каждый раз когда я смотрела на него, думала а каким был мой дед?! Я часто задавала вопросы о нем отцу.
В то время об этом редко кто говорил и вообще нельзя было упоминать эту тему. Отец мне сказал, что мы из княжеского сословия, и что мой дед был одним из богатейших людей. У него были прислуги, 7 жен. Пятой жене он поставил памятник из бронзы. Во время революции памятник был расплавлен и из него сделали монеты. А дом дедушки был использован в качестве здания тюрьмы, так как он был очень крепким. Дом деда и посей день используется какой-то организацией. Мой папа сделал большие усилия, чтобы вернуть наследие деда, однако не получилось.
Бабушка моя тоже была уникальным человеком. Мой дед хотел взять ее в жены, но кто-то уже ее приметил и началась настоящая война за сердце бабушки. Дед собрал армию, вооружившись мечами, копьями. Бабушка стала последней, 7-й женой моего деда. Ее звали Кымбат, ей было 17 лет.
Папа мне сказал, что я могу гордится своими предками. Бабушка, когда стала женой деда, с караваном ездила в Бухару за мукой. Сама могла поднять с легкостью мешок молотого зерна, что я могу ее сравнить с царицей Тумарис.
Запомнилась еще одна история. После революции, когда деда не стало, на семью напали бандиты. Мои предки не растерялись. Папа, бывший участник войны, с легкостью скрутил одного из трех бандитов. И бабушка не осталась в стороне: шумовкой ударила одному по ушам, аж тот лишился уха.
Может и у вас есть увлекательная история о предках? Ведь это так познавательно. Не забывайте о своих корнях, время быстротечно.
Автор Феруза Егамбердиева, педагог школы №10 г. Учкудук
13 января, 2023 by 10-мактаб Dars ishlanmalar
“SAVODGA O‘RGATISH DAVRIDA INTERFAOL USULLARDAN FOYDALANISH’’
SAVOD O’RGATISH DAVRIDA O’QUVCHILAR NUTQINI O’STIRISH
Ta’limning yangi mazmuni o’quvchilarning har tomonlama kamol topishga, ularni faollashtirishga qaratilgandir. Ayniqsa, bolalarni xat-savodga o’rgatish,luq’atni boyitish nutqlarni rivojlantirish orqali boshqa o’quv fanlarini o’zlashtirishga erishmoq lozim.
Xat savod o’rgatish ta’limning muhim bosqichi bo’lib, bu davrda o’quvchilarga to’g’ri o’qish, chiroyli yozish hamda o’qiganlarni so’zlab berish o’rgatiladi. Nutqni gaplarga gapni so’zlarga so’zni bo’qinlarga ajratish tovushlarni eshitib va talaffuz qilib bir-biridan farqlash so’zda tovushlarning birin-kеtinligiga e’tibor berishni ham bilib olishlari ta’minlanadi. Bolalarning nutqni o’stirishda kеsma harflar bilan ishlashga o’rgatish alohida ahamiyat kasb etadi. Ular yordamida bolalar boq’inlar tuzishga tеz o’rganadilar. Ochiq va yopiq bo’q’inlarni turli ko’rinishdan to’zilgan gaplar tuzishni ham mashq qiladilar. Kichik matnlarni ovoz chiharib bo’g’inlab ongli to’g’ri va ravon o’qishda o’rganadilar. Bu davrda bolalarni sidirqa ya’ni so’zlarni bo’g’inlab o’qishlariga aloqida ahamiyat berish lozim.
Bola avval ichida bo’g’inlab o’qish so’ng ovoz chiharib so’zni butunicha aytish o’qish yozuv bilan uzviy boq’lab olib boriladi. Bu usul bolalarning oqzaki va yozma nutqning baravar rivojlantirishga yordam bеradi.
O’qish darslarida o’quvchilar so’zdagi harflarni bir-biriga boq’lab yozish so’z va gaplarni kichik hamda bosh harflarni alifbе kitobida bеrilgan tartibda yozishga o’rgatiladi. Xat savod o’rgatish davrida bolalarni bosma harflar bilan yozma harflarning o’xshash tomonlarini farqlab bosma harflarni yozma ravishda ko’chirib yozishga ham o’rgatish foydalidir. Chunki ular ko’pincha bosma harflarni aralaShtirib yozib qo’yadilar.Shunday paytda ular e’tiborini yozuv namunalariga jalb qilish, yozuvlarini to’g’ri va chiroyli bo’lishiga erishmoq lozim.Bolalarning oq’zaki nutqini rivojlantirish ishlari ham bu davrning asosiy vazifalaridan biridir.
Alifbе davrida bolalarga tovush talaffuziga mos kеladigan so’zlar tanlanadi. Bolalarni yozuvga o’rgatishda dastlab yozilishi talaffuziga mos kеladigan so’zlar tanlanadi. Bolalarni yozuvga o’rgatishda so’z tarkibidagi harflarning to’g’ri aniq yozilishi va qo’shilishiga daftarlarni ozoda tutishga bolalar e’tibori tortiladi. Bu davrdagi darslarni maqsadga muvofiq tashkil etish o’quvchilar bilimining kеlgusida pishiq- puxta bo’lishiga mustahkam zamin yaratadi. Savod o’rgatish ishlarini to’g’ri tashkil qilish uchun quyidagilarga e’tibor berish lozim:
1.Ta’limning didaktik jixatlariga e’tibor bеrib uni so’nggi yutuqlar
bilan to’ldirib borish;
2. O’quvchilarning yosh va fiziologik jiqatlariga e’tibor berish;
3.Ularda mustaqil faoliyatni rivojlantirish usullarini kеng qo’llash;
4. O’qish va yozishning uzviyligiga e’tibor berish;
5. Alifbo va unga qo’shimcha matеriallardan ijodiy foydalanish;
Мaktabda o’quvchilarning oqzaki va yozma nutqini o’stirish uchun kurash barcha o’qituvchilarning ayniqsa ona tili o’qituvchilarining asosiy vazifasi sanaladi. O’quvchilar nutqini o’stirish ularga o’z halqining adabiy tilini o’rgatish dеmakdir. Adabiy til esa normaShtirilgan qonun-qoidali til. Ona tili o’qituvchisi o’quvchilarni ana shu adabiy tilda so’zlashga odatlantira borish kеrak. O’qituvchining nutqni o’stirish ishi bola maktabga 1-qadam qo’ygan kunidan boshlanadi. Nutq ko’nikmalari izchil ravishda olib borilgan amaliy ishlar natijasidagina hosil bo’ladi. Shuning uchun o’qituvchi grammatikaning har bir bo’limiga oid mashqulotda o’tilgan mavzu asosiyda o’quvchilarning nutq ko’nikmalarini o’stirishga e’tibor berishi lozim. O’qituvchi o’quvchilarni matnni to’g’ri ,ifodali, ravon talaffuz etishiga katta e’tibor berishi kеrak. Bu ko’nikmaga dastavval nutqning ixcham,sodda va ravon mazmundor bo’lishi kiradi. Shuning uchun har bir grammatika va imlo darsida nutq o’stirishi o’qituvchining diqqat markazida turishi, o’quvchilarni to’g’ri talaffuzga o’rgatish va so’z boyligini kеngaytirish birinchi darajali vazifa qilib qo’yilishi Shart.
Savod ta’limida o’quvchining nutq o’stirishda bir turdagi mashq’ulotlar o’zoq davom etsa o’quvchilar tеz charchab qoladi. Shuni hisobga olib mashqulotlarning turi va usullarini o’zgartirib turish maqsadga muvofiqdir. Shuningdek, dastlabki mashq’ulotlar ta’sirchanlik va mu’jizakorlik jihatidan yo’qsak darajada bo’lishi kеrak. Chunki bolalar yozish va o’qishdеk aqliy faoliyatga birdaniga kirisha olmaydilar.
Savod ta’limning adabiy til mеyorlariga rioya qilgan holda olib borilishi qisqa va lo’nda ta’sirchan va tabiiy muloyim va ravon bo’lishi bolalar jamoasini tashkil etishda katta ahamiyatga egadir.
O’quvchilarning nutqini mukammal rivojlantirish uchun o’qituvchi ko’p izlanishi va ko’p bilim malaka va ko’nikmaga ega bo’lmoq’i lozim. Zеro, kеlajagimiz bo’lmish bolalar o’z ustozlari bilan fahrlanib yurishsin!
SAVODGA O‘RGATISH DAVRIDA INTERFAOL USULLARDAN
FOYDALANISH (DIDAKTIK O‘YINLAR MISOLIDA)
Alifbe darsligiga qo‘yiladigan xususiy talablar savodga o‘rgatishning o‘ziga xos xususiyatlaridan, o‘zbek tilining tovush tarkibidan kelib chiqadi:
a) darslikda harflar tovush talaffuzi hamda yozuvdagi ifodasiga ko‘ra o‘quvchining oson o‘zlashtirishini hisobga olgan holda tartiblanadi. Masalan, o, n, a kabi harflar ham talaffuzi, ham yozilishi jihatidan oson harflar jumlasiga kiradi. Qolaversa, ta’limga otaonalar e’tibori nihoyatda kuchaygan hozirgi davrda o‘quvchilarning aksariyati bunday harf-tovushlarni o‘zlashtirgan holda maktab ostonasiga qadam qo‘ymoqdalar.
Albatta, sinfda o‘quvchilaning bilim darajasi bir xilda bo‘lmaydi. Binobarin, f, z, sh, ch kabi tovushlarning yozilishi va talaffuzining bolalar uchun birmuncha murakkabligini hisobga olgan holda keyingi bosqichlarda o‘rganiladi;
b) tovush-harflarni o‘rganish jarayonida unga ilova tarzida berilgan so‘zlar o‘quvchilar uchun amaliy jihatdan tanish buyum, narsa yoki hodisani ifodalashiga e’tibor qaratiladi;
d) darslikda berilgan so‘zlar, o‘quvchilarning aniq fikr yuritishini hisobga olgan holda,
aksariyat narsa-buyum nomlaridan iborat bo‘ladi;
c) so‘zlarning to‘g‘ri tanlanishi va tartiblanishi asosida imloga oid bilimlar izchil rivojlantirib boriladi
SAVOD O‘RGATISHNING TAHLIL-TARKIB USULI
Boshlang‘ich sinfda o‘quvchining kelajakdagi taraqqiyotini belgilab beruvchi ruhiy, ta’limiy
asoslar qo‘yiladi. Barkamol avlod taraqqiyoti savod chiqarishning asosi bo‘lgan alifbe
darslarining ta’limiy-tarbiyaviy sifat darajasiga bog‘liq.
Savodga o‘rgatish jarayonida qo‘llaniladigan tahlil-tarkib tovush usulining asosiy
xususiyatlari quyidagilardan iborat
Tahlil-tarkibning savodga o‘rgatish davridagi bosqichlari
1) matndan gapni ajratib olish;
2) gapni so‘zlarga bo‘lish, birorta so‘zni tanlash;
3) so‘zni bo‘g‘inlarga bo‘lish;
4) bo‘g‘indan tovushni ajratish, uning bosma va yozma shaklini ko‘rsatish hamda o‘rgatish.
1) kesma harfdan bo‘g‘in va so‘z tuzish;
2) tuzilgan so‘zni bo‘g‘inlab o‘qish;
3) bir necha so‘zlarni o‘qish;
4) yaxlit gapni o‘qish;
5) yaxlit matnni o‘qish.
Bolalarni savodga o‘rgatishda tahlil-tarkib qilishga undovchi mantiqiy topshiriqlardan foydalanib, o‘quvchilarda fikr rivojlantiriladi. Fikrlash jarayonida o‘quvchilar tafakkur yuritish orqali qator mantiqiy amallarni bajaradilar. Ya’ni so‘zning tovush tarkibini, so‘z
tarkibidagi bo‘g‘inlarni, bo‘g‘inlarning ochiq yoki yopiqligini tahlil qiladilar. O‘quvchilar so‘zlarni, ularning elementar belgilariga asoslangan holda yaxlit, ajralmaydigan bo‘laklarga ajratadilar. Tahlil o‘quvchilardagi mavjud ko‘nikmalarga, so‘zning tovush tarkibiorasidagi elementlarning assotsiativ (o‘zaro bog‘lanishli) aloqalarini anglash tajribasiga asoslangan holda amalga oshiriladi.
SAVODGA O‘RGATISH DAVRIDA INTERFAOL USULLARDAN
FOYDALANISH (DIDAKTIK O‘YINLAR MISOLIDA)
“Olma terish” didaktik o‘yini
Olma shakllari ortiga didaktik topshiriqdagi bo‘g‘inlar yoziladi. Doskaga “anor, ona, nina,norin, olma, shaftoli” rasmlari ilinadi. O‘quvchi bo‘g‘inni o‘qib, shu bo‘g‘inga mos rasmni topib nomini aytadi
“So‘z andazalari bilan ishlang”
“So‘z andazalari bilan ishlang” shartli belgisi bilan berilgan o‘quv materiallarini o‘rganishda uning mazmuniga ijodiy yondashgan holda, “Javoblar raqamlarda”, “Sonlar so‘zlaganda” kabi didaktik o‘yinlardan foydalanish maqsadga muvofiqdir
“Javoblar raqamlarda”
O‘quvchilarning qo‘liga tayoqcha uchiga mustahkamlangan, 1, 2, 3 sonlari yozilgan
kartonlar beriladi. O‘qituvchi so‘zlarni birin-ketin aytadi. Agar so‘zlar bir bo‘g‘inli bo‘lsa,
o‘quvchilar 1 raqamini, ikki bo‘g‘inli bo‘lsa, 2 raqamini, uch bo‘g‘inli bo‘lsa, 3 raqamini
“O‘zingni yelpi”
Bir o‘quvchi taklif etilib, unga yelpig‘ich beriladi. O‘quvchilar unga savollar beradilar.
Doskadagi o‘quvchi savolga tez javob berishi lozim. Javob bera olmasa, yelpig‘ich bilan o‘zini yelpiydi. Agar yelpig‘ichda o‘zini yelpish esidan chiqsa, mag‘lub bo‘lib, o‘yindan chiqadi. Javob berolmasa ham o‘zini yelpisa, keyingi savolni qabul qilishi mumkin bo‘ladi.
O‘yin oxirida uning nechta savoldan qanchasiga javob bergani aniqlanadi. Shu tariqa o‘quvchida ziyraklik, topqirlik, o‘zini tuta bilish layoqatlari rivojlantiriladi.
Maktab ona tili ta’limi, shu jumladan, uning poydevorini tashkil etgan boshlang’ich sinflarning ona tili ta’limi har doim jamiyat talablari asosida rivojlanib boradi va shaxs taraqqiyotiga xizmat qiladi. Ta’lim rivojlantiruvchi xarakterga ega bo’lib, o’quvchi bilimlarini takomillashtirishga asoslanadi.
Shu bois, bugungi kunda milliy pedagogikamiz hamda uning ajralmas qismi hisoblangan boshlang’ich ta’lim oldida turgan eng muhim vazifa, kichik o’quvchilarda serqirra, barqaror faoliyatini tarkib toptirish, faollikni ta’minlashdan iboratdir.
Ayniqsa, boshlang’ich sinfda — maktab ta’limning eng murakkab
davrida o’zlashtirish bo’sh o’quvchilarni bemalol yaxshi o’qiydiganlar qatoriga qo’shish, katta ijtimoiy, iqtisodiy ,siyosiy va pedagogik ahamiyat kasb etishini unutmaslik lozim. Boshlang’ich sinf o’qituvchilarining ko’pchiligi ona tili o’qitish jarayonida o’zlashtirishi bo’sh o’quvchilar bilan ishlashda sezilarli qiyinchiliklarga duch kelmoqdalar. Bo’sh o’zlashtiruvchilar ko’p hollarda ta’lim jarayonining kuzatuvchisi, nofaol
ishtirokchisiga aylanib qoladilar. Bu hol, shubhasiz, ularda ona tilidan
o’ta zarur bo’lgan bilim, ko’nikma va malakalarning egallanmay qolinishiga hamda imloviy, talaffuz va nutqiy malakalarning yetarli rivojlanmay qolinishiga sabab bo’ladi. Shunday ekan, bo’sh o’zlashtirishni keltirib chiqaradigan asosiy omillar mavjudki, ularni har bir darsda e’tiborga oimoq muhim.
O’quvchi bilan bog’liq tomonlari.
- Fanga qiziqishi past.
- Salomatligi talab darajasida emas.
- Imlo qoidalarini puxta bilmaydi.
- Tayanch bilimlari yetarli emas.
- Tez yozish ko’nikmasini hosil qilmagan.
- So’zlarning aytilishi bilan yozilishini farqlay olmaydi.
- Mahalliy shevaning ta’siri bo’ladi.
O’qituvchi bilan bog’liq jihatlar.
- Nutqida nuqsoni bor bolalar bilan alohida ishlamaydi.
- O’quvchilarga mustaqil fikr yuritishni o’rgatmaydi. “Mening aytganim – aytgan, deganim – degan” qabilida ish olib boradi.
- Kundalik darslarni tizimli tahlil qilmaydi.
1. Darslarni o’zlashtirishga ulgurmagan o’quvchilar bilan individual ish olib bormaydi — differensial ta’limi amalga oshirmaydi.
2.O’quvchilar dars jarayonida shevani qo’llashiga ruxsat beradi.
3. O’quvchilarning individual xususiyatlarini hisobga olmaydi.
4. O’quvchilarning qobiliyatlarini hisobga olmaydi.
5.O’quvchilarda so’zni va fikrni to’g’ri bayon qilish ehtiyojini yuzaga keltirmaydi.
Oilaviy muhit bilan bog’liq tomonlari.
- Ota- onalar bolalari bilan muntazam ishlamaydi.
- Uyda bolaning kun tartibi to’g’ri tashkil qilinmaydi.
- Ko’p hollarda o’zlari ham yetarli bilimga ega bo’lmaydilar.
- Bolalari bilan turli mavzularda tez- tez suhbatlar olib borib, ularning ishlarini, uy topshiriqlarini bajarishini nazorat qilib bormaydilar.
- Maktab bilan doimiy hamkorlik qilmaydilar.
- Dars tayyorlash uchun alohida sharoit yaratib bermaydilar.
Yuqorida aytilgan sabablar bartaraf etilib,bo’sh o’zlashtiruvchi o’quvcilarda o’qish, uqish va fikrini og’zaki va yozma shakllarda to’g’ri bayon qilish malakalari o’rganilayotgan til materiallari bilan uzviy aloqadorlikda amalga oshirilsa, bu murakkab jarayon muvaffaqiyatli kechadi. O’quvchilarning bo’sh o’zlashtirishiga sabab bo’ladigan ayrim hollarni ko’rib o’tdik xolos, holbuki, boshqa sabablar ham mavjud.
Quyida boshlang’ich sinflarda imloviy savodxonligi bo’sh o’quvchilar bilan ishlash bo’yicha ayrim tajribalarni ko’rib chiqamiz.
O’quvchilar ko’p hollarda o’zlari mustaqil ishlamaydilar, ayrim so’zlarning ma’nosini aniq bilmay , yozuvda xato qiladilar. Bunday o’quvchilar boshlang’ich sinflarning barcha guruhlarida uchraydi.
O’qituvchilar har bir sinfga mos topshiriqlarni belgilab olishlari kerak. Bu topshiriqlar darsda va undan tashqari mashg’ulotlarda imloviy savodxonligi bo’sh o’quvchilar bilan
1-sinfda sodda topshiriqlardan foydalanish lozim:
1.Kataklardagi kerakli harfni toping.
2.Rasmdagi narsalar nomini toping va yozing.
3. Yulduzchalar o’rnini unli harflar bilan to’ldiring: t*roq, ozod*,
- Tushirib qoldirilgan so’zlarni qo’yib, ko’chiring.
Biz __________ bolalarmiz.
4.Gapni davom ettiring.
- Berilgan so’zlar qatorini davom ettiring. Bunda ko’proq uyadosh
so’zlardan foydalanish mumkin.
Masalan: gul-atirgul, lolagul, rayhon, chinnigul, …
Kishi nomlari: Sharofat, Akmal,Po’lat, Laylo,…
Bunday o’quvchilar bilan sinfdan tashqari 4-5 nafar o’quvchi bilan individual mashg’ulot olib boriladi. Bunda qoida atroflicha tushuntirilib, shu mavzuga doir sodda misollar keltiriladi, mashqlar bajariladi.O’quvchilar yozma ishida yo’l qo’ygan xatolarning asosiy sabablarini bilib oladilar. Ularni qiziqtirish maqsadida vaqti bilan “Kim chiroyli va xatosiz yozadi?” rukni ostida kichik matnli diktantlar, bayonlar o’tkazib turadi.
Yozma ishni o’quvchi bilan birga tekshirish. O’quvchilarning
o’ziga diktanti yoki bayonini o’qitib turib, xatosini toptirish, tuzattirish.
Boshlang’ich sinflarda eng muhim va murakkabi – savod o’rgatish jarayonidir. Har bir bolaning qay darajada bilimga ega ekanligi ham shu jarayonda namoyon bo’ladi. Chunki bolalar maktabga kelganlarida turli tayyorgarlik darajasida bo’ladilar.Shuning uchun ham ular ona tili darslarida talaffuz me’yorida juda ko’p xatolarga duch keladilar.
Bolalar yozuvda shakli o’xshash harflarni ( ch- sh, b- d,k-h,
n-m) o’qishda talaffuzi yaqin tovushlarni almashtiradilar. O’quvchilarni bunday xatoliklardan saqlash uchun tovush mashqlarini
o’tkazish lozim. Bu mashqlar asosida o’quvchilar idroki o’sadi, darsga qiziqishi ortadi. Bunday topshiriqlar bolalarni toliqtirib qo’ymasligi uchun darsni ko’pincha o’yin — mashg’ulot tarzida olib borish foydali.
Kuzatishlarim asosida shunga amin bo’ldimki, 1-2- sinf o’quvchilari nutqidagi kamchiliklarni bartaraf etish uchun o’rganilayotgan harf qatnashgan so’zlar tez aytishlar, topishmoqlar, hadislardan foydalangan ma’qul. Masalan o’quvchi “r” tovushini aytishga qiynalsa, o’qituvchi shu tovush qatnashgan bir necha
so’z tanlaydi ( masalan arra, archa, ro’mol, rasm, parda).
O’qituvchi bu so’zlarni aytadi,o’quvchi esa takrorlaydi.
Shundan keyin shu harfga doir topishmoq va mashqlar ham shu
usulda takrorlanadi. “R” tovushli topishmoq:
- Qanoti bor uchmaydi, quruqlikda turmaydi.
- Erta turadi, jar chaqiradi.
“ Sirli xat ” o‘yini
Pochtachi siymosidagi bola sinfga kiradi va shunday deydi : “ Men bir nechta sirli xat oldim. Kimga tegishliligi no`malum. Xat ustiga faqat savollar yozilgan. Menimcha , kim shu savollarga to`g`ri javob bersa xat shu o`quvchiga tegishli bo`ladi . Shundan so`ng “ Pochtachi ” xatjild ustiga yozilgan savollarni o`qiydi. Savollarga kim to`g`ri javob bersa, xat o`sha o`quvchiga topshiriladi. Xatjild ichidagi qog`ozda rag`batnatiruvchi so`zlar bo`ladi. Bu o`yindan o`quvchilar diqqatini jamlash, ta`lim jarayonining qiziqarli bo`lishi va samaradorligini oshirish maqsadida foydalanish mumkin. Ilmiy adabiyotlarda didaktik o`yinlarni uyushtirishda darsning asosiy didaktik maqsadini hisobga olish lozimligi ko`rsatib o`tilgan. O`yindan darsning barcha bosqichlarida foydalanish mumkin. Didaktik o`yinlar quyidagi 2 bosqichda amalga oshiriladi: 1 – bosqich: O`qituvchi o`quvchilarni darsgacha bo`lgan vaqtda tayyorlaydi. Ular darsga kerakli o`quv qurollarini oldindan tayyorlaydilar, mavzuga oid materiallar bilan mustaqil tanishib, darslik va boshqa nazriy materiallarni ko`zdan kechiradilar. 2 – bosqich: O`quvchilarga o`yin mohiyati tushuntiriladi, rollar bo`lib beriladi, manbalar bilan, tanishtiriladi va o`yin amalga oshriladi. Bu jarayonda o`qituvchining o`rni juda muhim. U o`yin va o`yin qoidalarini o`quvchilarga yetkazadi va o`yinda bevosita o`zi ham ishtirok etib, ular bilan hamkorlikda faoliyat yuritadi, turli talablarni bajarishda na`muna bo`ladi, qo`shimcha ma`lumotlar berib boradi.
“ Diqqat bolalar” ta’limiy o’yini.
Buning uchun o’quvchilar diqqat bilan o’qituvchining topshirig’ini eshitib darhol javob berishlari kerak bo’ladi.O’qituvchi bir kichik matnni o’qiydi o’quvchilar esa matnda nechta gap ishtirok etganini aytishlari kerak. Har bir gap ohangga rioya qilib, o’qib beriladi.
Kuz.Paxta dalasi.Paxtalar qiyg’os ochilgan.
Matnda nechta gap o’qildi?(Uchta).
Birinchi, ikkinchi va uchinchi gapni ayting?
Bu gapda nechtadan so’z ishtirok etgan?
Bu o’yin orqali o’quvchilar gap haqidagi bilimlarini mustahkamlaydilar.
“Sirli rasm” ta’limiy o’yini.
O’quvchilarning mantiqiy fikrlashlarini o’stirish maqsadida o’tkaziladi.Bu o’yinda rasmlar har xil shaklda qirqib olinadi va konvertga solinadi. Rasm shakllariga mavzuga oid savollar yoziladi.O’quvchilar shakllardagi savollarga to’gri javob berib,doskaga ilingan rasmni qismlarini to’ldiradilar.Qaysi o’quvchi- ning rasm qismlari birinchi to’ldirilsa, savollarga to’g’ri javob berilsa, g’olib sifatida rag’batlantiriladi.
| „Kim chaqqon“ ta’limiy o‘yin. Doskaga ko‘rgazma osiladi, o‘quvchilar harflarga mos so‘zlarni topib, jadvalni to‘ldirishadi va unga egalik qo‘shimchalarini og‘zaki qo‘yib jadvalni to‘g‘ri to‘ldirgan va qo‘shimchalarni to‘g‘ri qo‘ygan o‘quvchilar rag‘batlantiriladi. |
Namuna: M-mashinam , mashinang , mashinasi.
| M | -mashina | S | -malina | B | -baliq |
| E | -etik | A | -asal | A | -atir |
| H | -handalak | N | -novvot | Y | -yelim |
| M | -marvarid | D | -dutor | R | -ruchka |
| O | -olma | I | -ishxona | A | -atlas |
| N | -nihol | Q | -qalam | M | -maymun |
“Domino” (So‘z top)o‘yini.
O‘qituvchi matn ichidan biron so‘z aytadi, o‘quvchilar davom ettiradilar. O‘qituvchi boshlagan shahar nomidan boshlangan so‘z qaysi harfda tugasa, o‘quvchi shu harfdan boshlangan shaharni topib aytishi kerak. Masalan: “Toshkent” o‘qituvchi Toshkent so‘zini aytsa o‘quvchilar Taxtapul – Labzak – Kitob – Balx – Xiva –Andijon-Namangan-kabi so‘zlarni topadilar.
| “Kim birinchi” didaktik o‘yin Unda o‘quvchilar unli va undosh tovushlar bilan tugagan ot so‘z turkumiga oid so‘zlarga berilgan qo‘shimchalarni qo‘yib, jadvalni to‘ldirishadi, kim birinchi to‘ldirsa g‘olib bo‘ladi. |
| Unli tovushlar bilan tugagan ot so‘z turkumiga oid so‘zlar -m, -ng, -si | Undosh tovushlar bilan tugagan ot so‘z turkumiga oid so‘zlar -im, -ing, -i |
| Lolam | Guling |
| Olmang | Tilim |
| Otasi | Telefoning |
| Opam | Daftaring |
| Oilasi | Kitobi |
10-umumiy o’rta ta’lim maktabi boshlang’ich sinf o’qituvchisi
Haydarova Norjon Axrorovnaning metodik tavsiyasi
To’garak hujjatlari va dars ishlanmalari
10-sinf O’zbekiston tarixi fanidan kompetensiya asosida tayyorlangan namunaviy dars ishlanmalar jaml.
“TARIX FANIDAN INNOVATSIYA” oylik to’plamlari
Tasviriy san’at fanidan yillik dars ishlanmalar to’plami (1-4-sinf uchun)
“Eng yaxshi dars ishlanmasi – 2017” ko’rik-tanlovi g’oliblarining dars ishlanmalari (Kuchli 10 tali.
Mustaqillik dars ishlanmalaridan namunalar hamda “Mustaqillik darslari”da foydalanish uchun TAVSIYA
Tanlovning 10 foydasi
9-sinf O’zbekiston tarixi fanidan kompetensiya asosida tayyorlangan namunaviy dars ishlanmalar jamla.
10-11-sinflar uchun ayrim fanlardan homaki yillik dars ishlanmalar jamlanmasi
Huquq fanidan dars ishlanmalarim
Chizmachilik fanidan yillik dars ishlanmalar to’plami (8-9-sinflar uchun)
About shuhrat
Fikr bildirish Javobni bekor qilish
Bo’limlar
- “Ming bir hikmat” videojamlanmalar (1)
- Attestatsiya savollari (2)
- Davlat dasturlari (3)
- DTS va o’quv dasturlari (1)
- Elektron kutubxona (3)
- Elektron tarixiy kitoblar (2)
- E’lonlar (5)
- Radio (1)
- Savol-javoblar (2)
- Yevropa mamlakatlari (1)
- Dars ishlanmalar (10)
- Ibratli hikoyalar o’qituvchilarga (2)
- Ilg’or texnologiyalar (1)
- METODIKA (32)
- TA’LIM METODLARI (23)
- 1)Darsning tashkiliy qismi uchun tavsiya (2)
- 2)O’tilgan mavzuni mustahkamlash uchun tavsiya (2)
- 3)Yangi mavzuni bayoni uchun tavsiya (1)
- 4)Yangi mavzuni mustahkamlash uchun tavsiya (2)
- 6)Uyga vazifa uchun tavsiya (7)
- 7)O’quvchilar uchun RAG’BAT kartochkalar (3)
- “Interaktiv taqdimotli o’yinlar” (4)
- Fanlardan taqdimotlar (4)
- Taqdimot shablonlari (2)
- “Bilimlar bellashuvi” ga tayyorlanmoqchimisiz? (12)
- “Fan olimpiadasi” ga tayyorlanmoqchimisiz? (13)
- ALLOMALAR (18)
- Bahorgi ta’til topshiriqlari (7)
- Foydali maslahatlar (2)
- Ibratli hikoya (2)
- Krossvordlar (6)
- Huquq fanidan krossvordlar (2)
- ONLINE TESTLAR (6)
- 8-sinf O’zbekiston tarixi: Online test savollari (5)
- 6-sinf tarix: Yopiq test savollari. (5)
- Buxoroning tarixiy obidalariga virtual sayohat (10)
- Samarqandning tarixiy obidalariga virtual sayohat (18)
- Toshkentning tarixiy obidalariga virtual sayohat (2)
- Xivaning tarixiy obidalariga virtual sayohat (9)
- Bolam baxtli bo’lsin, desangiz… (7)
- Ibratli hikoyalar ota-onalar uchun (2)
- Tarbiya (16)
- ENG-ENG-ENG… (1)
- Siz buni bilasizmi? (13)
- Tarix fanidan videojamlanma (7)
Fevral 2023
Du Se Ch Pa Ju Sh Ya « Apr 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 Arxivlar
Yangi sharhlar
- Ta’lim metodlari haqida umumiy ma’lumot ” Fazilat “ga
- 5-§. Buxoro xonligi (8-sinf O’zbekiston tarixidan online test savollari) ” Sabina “ga
- 5-9- sinflar uchun tayyorlagan nazorat ishlari savollari hamda javoblari ” Дляра “ga
- Ta’lim metodlari haqida umumiy ma’lumot ” Nozima “ga
- 6-sinf tarix.1-bo’lim: Eng qadimgi tuzumdan sivilizatsiya sari (102 ta yopiq test savollari) ” shuhrat “ga
- 6-sinf tarix.1-bo’lim: Eng qadimgi tuzumdan sivilizatsiya sari (102 ta yopiq test savollari) ” Charosxon Voxidova “ga
Boshqaruv paneli
© 2016-2021 yil Sh.Nurg’oziyev ishlanmasi
Ushbu veb-sayt O`zbekiston Respublikasining “Mualliflik huquqi va turdosh huquqlar to`g`risida”gi Qonuni bilan himoyalangan. Sayt materiallarini ko`chirib olib, ruxsatsiz chop etish qat`iyan ta`qiqlanadi. Veb-sayt mobil telefon, planshet, kompyuter va boshqa shunga o’xshash uskunalar orqali foydalanishga moslashtirilgan.
Saytimiz mehmonlari! Sizlardan iltimos saytimiz bo’yicha kamchiliklar bo’lsa, tanqidiy yondashgan holda o’z fikrlaringizni bildiring. Sizning sayt bo’yicha bildirgan tanqidiy fikrlaringiz saytimiz rivoji uchun xizmat qiladi. “Xalq ta’limi a’lochisi”, “Xalq ta’limi fidoyisi” Nurg’oziyev Shuhrat Xasanovich
Yangi fikrlar
- Ta’lim metodlari haqida umumiy ma’lumot ” Fazilat “ga
- 5-§. Buxoro xonligi (8-sinf O’zbekiston tarixidan online test savollari) ” Sabina “ga
- 5-9- sinflar uchun tayyorlagan nazorat ishlari savollari hamda javoblari ” Дляра “ga
Murojaat qiling:
- Jizzax v, Do’stlik tumani
- Telefon: + 998 (94) 918 02 27
- Email: Shuhratbek.uz@umail.uz