Физика, 7 синф, Ҳабибуллоев П. Қ, Бойдедаев А, Баҳромов А. Д, Бурҳонов С. О, 2017

Учебник по физике для 7 класса на узбекском языке.

Fizika, 7 sinf, Habibullayev P.Q., Boydedayev A., Bahromov A.D., 2017

Fizika, 7 sinf, Habibullayev P.Q., Boydedayev A., Bahromov A.D., 2017.

Учебник по физике для 7 класса на узбекском языке.

Фрагмент из книги:
Tevarak-atrofimizda velosiped, avtomobil va odamlar yurishini; osmonda qush, vertolyot, samolyot va raketalar uchishini 2-rasm); suvda baliq, akula va delfinlar suzishini; Yer Quyosh atrofida, Oy esa Yer atrofida aylanishini kuzatishimiz mumkin. Jismning harakati ma’lum qonun-qoidalarga bo‘ysunadi. Masalan, olimlar kuzatish natijalari asosida osmon jismlarining qaysi vaqtda fazoning qaysi joyida bo‘lishini aniqlay oladilar. Jumladan, ular Oy va Quyoshning qachon tutilishini oldindan aytib berishlari mumkin.

Sanoq jism.
Harakatning nisbiyligini hisobga olish uchun «sanoq jism» tushunchasi kiritiladi. Masalan, odam va avtomobillarning harakati yoki tinch holati Yerga nisbatan olinadi. Bu holda Yer – sanoq jism hisoblanadi. Atrofi mizdagi barcha jismlarning tinchlik holati yoki mexanik harakati ana shunday sanoq jismlarga nisbatan qaraladi. Agar Yerning Quyosh atrofi dagi harakati qaralayotgan bo‘lsa, Quyosh sanoq jism bo‘ladi.

3-rasmda yerga nisbatan 10 m/s tezlik bilan ketayotgan platforma ustida shu yo‘nalishda 1 m/s tez lik bilan ketayotgan odam tasvirlangan. Bu odamning harakati uchun platforma sanoq jism deb olinsa, uning tezligi 1 m/s bo‘ladi. Agar sanoq jism sifatida Yer tanlab olinsa, odamning tezligi 11 m/s bo‘ladi (10 m/s + 1 m/s = 11 m/s). Yo‘lda ketayotgan avtomobil, poyezd va bosh qa larning harakatida sanoq jism sifatida Yer shari o‘rniga uning sirtida qo‘zg‘almas holatda joylashgan bino, daraxt kabilarni olish mumkin.
Masalan, avtomobilning harakati yo‘l yoqasidagi daraxtga nisbatan ku zatilayotgan bo‘lsa, ayni paytda shu daraxt sanoq jism deb olinadi.

MUNDARIJA.
Kirish.
KINEMATIKA ASOSLARI.
I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma‘lumotlar.
1-§. Jismlarning ҳаракатi.
2-§. Fаzо ва vаqt.
3-§. Kinematikaning asosiy tushunchalari.
4-§. Skalyar va vektor kattaliklar hamda ular ustida amallar.
II bob. To‘g‘ri chiziqli harakat.
5-§. To‘g‘ri chiziqli tekis harakat haqida tushuncha.
6-§. To‘g‘ri chiziqli tekis harakat tezligi.
7-§. To‘g‘ri chiziqli tekis harakatning grafik tasviri.
8-§. Notekis harakatda tezlik.
9-§. Tekis o‘zgaruvchan harakatda tezlanish.
10-§. Tekis o‘zgaruvchan harakat tezligi.
11-§. Tekis o‘zgaruvchan harakatda bosib o‘tilgan yo‘l.
12-§. Tekis tezlanuvchan harakatlanayotgan jism tezlanishini aniqlash (1-laboratoriya ishi).
13-§. Jismlarning erkin tushishi.
14-§. Yuqoriga tik otilgan jismning harakati.
III bob. Tekis aylanma harakat.
15-§. Jismning tekis aylanma harakati.
16-§. Aylanma harakatni tavsiflaydigan kattaliklar orasidagi munosabatlar.
17-§. Markazga intilma tezlanish.
DINAMIKA ASOSLARI.
IV bob. Harakat qonunlari.
18-§. Jismlarning o‘zaro ta‘siri. Kuch.
19-§. Nyutonning birinchi qonuni — inersiya qonuni.
20-§. Jism massasi.
21-§. Nyutonning ikkinchi qonuni.
22-§. Nyutonning uchinchi qonuni.
23-§. Harakat qonunlarining aylanma harakatga tatbiqi.
24-§. Elastiklik kuchi.
25-§. Prujina bikirligini aniqlash (2-laboratoriya ishi).
V bob. Tashqi kuchlar ta’sirida jismlarning harakati.
26-§. Butun olam tortishish qonuni.
27-§. Og‘irlik kuchi.
28-§. Jismning og‘irligi.
29-§. Yuklama va vaznsizlik.
30-§. Yerning tortish kuchi ta’sirida jismlarning harakati.
31-§. Yerning sun’iy yo‘ldoshlari.
32-§. Ishqalanish kuchi. Tinchlikdagi ishqalanish.
33-§. Sirpanish ishqalanish. Dumalash ishqalanish.
34-§. Sirpanish ishqalanish koeffitsiyentini aniqlash (3-laboratoriya ishi).
35-§. Tabiatda va texnikada ishqalanish.
SAQLANISH QONUNLARI.
VI bob. Impulsning saqlanish qonuni.
36-§. Impuls.
37-§. Impulsning saqlanish qonuni.
38-§. Reaktiv harakat.
VII bob. Ish va energiya. Energiyaning saqlanish qonuni.
39-§. Mexanik ish.
40-§. Jismni ko‘tarishda va shu masofaga gorizontal ko‘chirishda bajarilgan ishini hisoblash (4-laboratoriya ishi).
41-§. Potensial energiya.
42-§. Kinetik energiya.
43-§. Mexanik energiyaning saqlanish qonuni.
44-§. Jism kinetik energiyasining uning tezligi va massasiga bog‘liqligini aniqlash (5-laboratoriya ishi).
45-§. Quvvat.
46-§. Tabiatda energiyaning saqlanishi. Foydali ish koeffitsiyenti.
Ilova. Laboratoriya ishlarida o‘lchash xatoliklarini hisoblash.
Mashqlarning javoblari.
Qo‘shimcha mashqlarning javoblari.

Бесплатно скачать электронную книгу в удобном формате, смотреть и читать:
Скачать книгу Fizika, 7 sinf, Habibullayev P.Q., Boydedayev A., Bahromov A.D., 2017 – fileskachat.com, быстрое и бесплатное скачивание.

Скачать pdf
Ниже можно купить эту книгу по лучшей цене со скидкой с доставкой по всей России. Купить эту книгу

Физика, 7 синф, Ҳабибуллоев П.Қ., Бойдедаев А., Баҳромов А.Д., Бурҳонов С.О., 2017

Физика, 7 синф, Ҳабибуллоев П.Қ., Бойдедаев А., Баҳромов А.Д., Бурҳонов С.О., 2017.

Учебник по физике для 7 класса на таджикском языке.

Мо дар синфи 6-ум оиди бузургиҳо, сохти модда, ҳодисаҳои механикӣ, гармӣ, рӯшноӣ ва садо маълумотҳои ибтидоӣ гирифта будем. Бо ин бори нахуст доир ба фанни физика соҳиби тасаввурот шудем. Акнун ба муфассал омӯхтани ҳар як қисми физика шурӯъ мекунем. Аз он ҷумла, дар синфи 7-ум қисми “Механика”-ро меомӯзем. Калимаи “Механика” аз куҷо пайдо шудааст? Дар қисми “Механика”-и физика чиҳо омӯзонда мешаванд?

АСОСҲОИ КИНЕМАТИКА.
Механика аз се бахш: кинематика, динамика ва статика иборат аст. Мо омӯзиши механикаро бо шиносоии бахши кинематика шурӯъ мекунем. Дар бахши кинематика ҳаракати механикии ҷисмҳо омӯхта мешавад, лекин омилҳои ба зуҳур расонандаи ин ҳаракат, яъне, таъсири қувваҳо ба инобат гирифта намешавад. “Кинематика” аз калимаи юнонии “kinematos” гирифта шуда, маънои “ҳаракат”-ро дорад. Сипас бо бахши ба ҳаракати ҷисмҳои механикӣ омўзонандаи вобастагии массаи онҳо ва таъсири байниҳамдигарияшон – динамика шинос мешавем. Барои ба ҳаракат овардани ягон ҷисм ба онҳо қувваҳои маълум бояд таъсир расонанд. Бо қонуниятҳои пайвастшавии ин қувваҳо дар мавзўи бузургиҳои векторӣ шинос мешавем. Дар статика бошад, қонуниятҳои пайвастшавии қувваҳои таъсиргузор ва шартҳои дар мувозинат будани ҷисмҳо омўхта мешавад.

Мо барои омўхтани кинематика дар бораи мафҳум (нуқтаи моддӣ, системаи сарҳисоб, траэктория) ва бузургиҳо (роҳ, кўчиш, вақт, суръат, шитоб)-и зарурӣ тасаввуроти умумӣ ҳосил мекунем. Баъд чӣ гуна омўхташавии ҳаракати ҷисмҳо, чӣ гуна ҳал шудани масъалаҳои оддиро оид ба кинематика дониста мегирем. Аз маълумотҳои дар бахши мазкур овардашуда барои омўзиши бахшҳои минбаъдаи “Механика” истифода мебарем.

МУНДАРИҶА.
Муқаддима.
АСОСҲОИ КИНЕМАТИКА.
Боби I. Маълумотҳои умумӣ оид ба ҳаракати механикӣ.
§1. Ҳаракати ҷисмҳо.
§2. Фазо ва вақт.
§3. Мафҳумҳои умумии кинематика.
§4. Бузургиҳои скалярӣ ва векторӣ ва амалҳои болои онҳо.
Боби II. Ҳаракати ростхатта.
§5. Мафҳум дар бораи ҳаракати ростхаттаи мунтазам.
§6. Суръати ҳаракати ростхаттаи мунтазам.
§7. Тасвири графикии ҳаракати ростхаттаи мунтазам.
§8. Суръат дар ҳаракати номунтазам.
§9. Шитоб дар ҳаракати собитшитоб.
§10. Суръати ҳаракати собитшитоб.
§11. Роҳи тайшуда дар ҳаракати собитшитоб.
§12. Муайян кардани шитоби ҷисм дар ҳаракати собитшитоб (Кори лаборатории 1).
§13. Афтиши озоди ҷисмҳо.
§14. Ҳаракати ҷисми ба боло амудӣ партофташуда.
Боби III. Ҳаракати гирдхаттаи мунтазам.
§15. Ҳаракати гирдхаттаи мунтазами ҷисм.
§16. Муносибатҳои байни бузургиҳои тавсифкунандаи ҳаракати гирдхатта.
§17. Шитоби марказрав.
АСОСҲОИ ДИНАМИКА.
Боби IV. Қонунҳои ҳаракат.
§18. Таъсири байниҳамдигарии ҷисмҳо. Қувва.
§19. Қонуни якуми Нютон – қонуни инерсия.
§20. Массаи ҷисм.
§21. Қонуни дуюми Нютон.
§22. Қонуни сеюми Нютон.
§23. Татбиқи қонунҳои ҳаракат дар ҳаракати гирдхатта.
§24. Қувваи чандирӣ.
§25. Муайян кардани сахтии пружина (Кори лаборатории 2).
Боби V. Ҳаракати ҷисмҳо бо таъсири қувваҳои берунӣ.
§26. Қонуни ҷозибаи умумиҷаҳонӣ.
§27. Қувваи вазнинӣ.
§28. Вазни ҷисмҳо.
§29. Зиёдавазнӣ ва бевазнӣ.
§30. Ҳаракати ҷисмҳо дар зери таъсири қувваи ҷозибаи Замин.
§31. Радифони маснӯи Замин.
§32. Қувваи соиш. Соиши оромиш.
§33. Соиши лағзиш. Соиши ғелиш.
§34. Муайян кардани коэффитсиенти соиши лағзиш (Кори лаборатории 3).
§35. Соиш дар табиат ва техника.
ҚОНУНҲОИ БАҚО.
Боби VI. Қонуни бақои импулс.
§36. Импулс.
§37. Қонуни бақои импулс.
§38. Ҳаракати реактивӣ.
Боби VII. Кор ва энергия. Қонуни бақои энергия.
§39. Кори механикӣ.
§40. Ҳисоб кардани кори иҷрошуда ҳангоми бардоштан ва ба ин масофа уфуқӣ кӯчондани ҷисм (Кори лаборатории 4).
§41. Энергияи потенсиалӣ.
§42. Энергияи кинетикӣ.
§43. Қонуни бақои энергияи механикӣ.
§44. Муайян кардани вобастагии суръат ва массаи энергияи кинетикии ҷисм ба он (Кори лаборатории 5).
§45. Тавоноӣ.
§46. Бақои энергия дар табиат. Коэффитсиенти кори фоиданок.
Илова. Ҳисоб кардани хатогиҳои ченкунӣ дар корҳои лабораторӣ.
Ҷавоби машқҳо.

Бесплатно скачать электронную книгу в удобном формате, смотреть и читать:
Скачать книгу Физика, 7 синф, Ҳабибуллоев П.Қ., Бойдедаев А., Баҳромов А.Д., Бурҳонов С.О., 2017 – fileskachat.com, быстрое и бесплатное скачивание.

Скачать pdf
Ниже можно купить эту книгу по лучшей цене со скидкой с доставкой по всей России. Купить эту книгу

Fizika fanini o’qitishda ilmiy tadqiqot metodlari va steam texnologiyasi Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Axmedova Zamira Raxmatovna

Fizika grekcha “tabiiy”, “tabiat” so’zlaridan olingan bo’lib, tabiiy borliq haqidagi fan hisoblanadi. Fizika fanini maktabda o’qitish o’quvchilarning borliq haqidagi, atrof-olam haqidagi bilimlarini oshirishga yordam beradi. Bugungi kunda mamlakatimizda uzluksiz ta’limni rivojlantirish, xalqaro texnologiyalarni xalq ta’limiga olib kirish takomillashmoqda. Ushbu maqola fizika fanini o’qitishda ilmiy tadqiqot metodlari va STEAM texnologiyasining ahamiyatiga bag’ishlangan.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

RESEARCH TECHNIQUES AND STEAM TECHNOLOGY IN TEACHING PHYSICS

Physics Greek is a science about natural existence, derived from the words” natural“,” nature”. Teaching physics in school helps to increase the students’ knowledge about being, the surrounding world. Today, the development of continuous education in our country, the introduction of international technologies into public education is improving. This article is devoted to the methods of scientific research in the teaching of physics and the importance of STEAM technology.

Текст научной работы на тему «Fizika fanini o’qitishda ilmiy tadqiqot metodlari va steam texnologiyasi»

FIZIKA FANINI O’QITISHDA ILMIY TADQIQOT METODLARI VA

Axmedova Zamira Raxmatovna zamira-axmedova@inbox.ru Qashqadaryo viloyati, Kitob tumani, 32-maktab

Annotatsiya: Fizika grekcha “tabiiy”, “tabiat” so’zlaridan olingan bo’lib, tabiiy borliq haqidagi fan hisoblanadi. Fizika fanini maktabda o’qitish o’quvchilarning borliq haqidagi, atrof-olam haqidagi bilimlarini oshirishga yordam beradi. Bugungi kunda mamlakatimizda uzluksiz ta’limni rivojlantirish, xalqaro texnologiyalarni xalq ta’limiga olib kirish takomillashmoqda. Ushbu maqola fizika fanini o’qitishda ilmiy tadqiqot metodlari va STEAM texnologiyasining ahamiyatiga bag’ishlangan.

Kalit so’zlar: BBB metodi, “Test” metodi, STEAM texnologiyasi, Evristik ta’lim metodi.

RESEARCH TECHNIQUES AND STEAM TECHNOLOGY IN TEACHING

Axmedova Zamira Raxmatovna zamira-axmedova@inbox.ru School No 32, Kitob district, Khashkadarya region

Abstract: Physics Greek is a science about natural existence, derived from the words” natural”,” nature”. Teaching physics in school helps to increase the students’ knowledge about being, the surrounding world. Today, the development of continuous education in our country, the introduction of international technologies into public education is improving. This article is devoted to the methods of scientific research in the teaching of physics and the importance of STEAM technology.

Keywords: method of BBB, method of test, technology of STEAM, education method named Evristik

Bugungi kunda mamlakatimizda innovatsion va ilmiy salohiyatni rivojlantirish yo’lida harakat shiddat bilan ortib borayotgan bir davrda yosh avlodning tarbiyaviy, ma’naviy- axloqiy , innovatsion, ilmiy va intellektual salohiyatini yuksaltirish, o’quv jarayonlariga yangi-yangi o’qitish metodlari, texnologiyalari va innovatsiyalarni tatbiq qilish asosiy burchimizdir.

O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 29-apreldagi “O’zbekiston Respublikasi xalq ta’limi tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini

www.openscience.uz 259 i m^^bi

tasdiqlash to’g’risida”gi famonida ham O’zbekiston Respublikasida umumiy o’rta va maktabdan tashqari ta’limni tizimli isloh qilishning ustuvor yo’nalishlarini belgilash, o’sib kelayotgan yosh avlodni ma’naviy -axloqiy va intellektual rivojlantirishnisifat jihatdan yangi darajaga ko’tarish, o’quv-tarbiya jarayoniga ta’limning innovatsion shakllari va usullarini joriy etish maqsad qilingan.

Ta’lim, bir so’z bilan aytganda, mamlakatning kelajakdagi istiqbolini ta’minlaydigan yosh avlodni tarbiyalash, savodli qilishdir.Turli ilmiy tadqiqot metodlarini fizika fanini o’qitish jarayonida qo’llash ta’lim samaradorligini oshiradi, o’quvchilarning mustaqil fikrlash jarayonini shakllantiradi, o’quvchilarda mavzuni o’rganishga ishtiyoq va qiziqishni oshiradi, olingan bilimlarni mustahkamlash, o’zlashtirish, ulardan amaliyotda erkin foydalanish ko’nikma va malakalarini shakllantiradi.

Pedagogik texnologiyalarni amalga oshirishning muhim vositasi bo’lgan interfaol metodlar turli fanlar, turli guruhlarda qayta takrorlanishi o’qituvchilarga qulaylik yaratadi. “Klaster”, “Sinkveyn”, “Idrok xaritasi”, “Venn diagrammasi”, “Blits -so’rov”, “Tushunchalar tahlili”, “Charxpalak”, “Zinama-zina”, “Zig-zag” kabi interfaol metodlar qayta takrorlanishi, egiluvchanlik xususiyatiga egaligi ularni turli fanlarni o’qitishda qo’llash imkoniyatini yaratadi.Qolaversa, hozirgi kunda umumta’lim maktabi o’qituvchilari tajribasida “Charxpalak”, “Aqliy hujum”, “Dumaloq stol”, “BBB”, “Bumerang” “Klaster”, “Test”, “PIZA” va kichik guruhlarda ishlash metodlari qo’llanilmoqda.

Masalan: “BBB” (Bilaman, Bilishni xohlayman, Bilib oldim )metodi o’quvchilarni mustaqil fikrlashga undaydi. Bilimlarni o’zlashtirishga mas’uliyat va qiziqishni tarbiyalaydi. 7-sinf fizika darsida bu metoddan quyidagicha foydalanish mumkin. Buning uchun o’qituvchi doskaga uch ustundan iborat jadval tuzadi.Birinchi qismga “Bilaman”, ikkinchi qismga “Bilishni xohlayman”, uchinchi qismga “Bilib oldim” deb yozadi . Sinfda fikrlar tugagandan so’ng o’quvchilarga yana murojaat qilib, “Dinamika” haqida yana nimalar bilishni xohlashini so’raydi.

Keyin uchala ustunni umumlashtirib, birgalikda xulosa qilinadi:

Bilaman Bilishni xohlayman Bilib oldim

Dinamika -jismlarning kuch ta’ sirida harakatini o’rganadigan bo’lim. Dinamika yunoncha “kuchga oid” degani. Dinamikaning asosiy qonunlari uchta bo’lib, ular harakat qonunlari 2-qonuni: jismning boshqa jismlar bilan o’zaro ta’sirlashishi natijasida olgan tezlanishi unga ta’sir qilayotgan kuchga to’g’ri proporsional, shu jismning massasiga teskari proporsionaldir. a=F/m, birligi N/kg Isaak Nyuton kashf qilgan harakat qonunlari 1687-yilda e’lon qilingan. Bu qonunlar uning sharafiga “Nyuton qonunlari” deb ataladi. 3-qonuni: o’zaro ta’sirlashuvchi ikki jism bir- biriga miqdor jihatdan

deyiladi. teng, va bir to’g’ri chiziq

1-qonuni: har qanday bo’yicha qarama-qarshi

jism unga boshqa jism tomonga yo’nalgan

ta’sir etmaguncha o’zining kuchlar bilan ta’sirlashadi.

tinch holatini yoki to’g’ri Fi= -F2

chiziqli tekis harakatini

Maktab o’quvchilarining bilimlarini monitoring qilish uchun qo’llanadigan “Test” metodi haqida. “Test” atamasi birinchi marta amerikalik psixolog J.Kettel tomonidan 1890-yilda kiritilgan. “Test” atamasi inglizcha “test” so’zidan olingan bo’lib, tekshirish, nazorat, sinov ma’nolarini bildiradi. Pedagogikada “test” atamasi o’ziga xos shaklga va mazmunga, turli qiyinlik darajasiga ega bo’lgan, o’quvchilar o’zlashtirishi darajasini xolisona baholash imkoniyatini beradigan topshiriqlar tizimidan iborat. Test topshiriqlari – ta’lim natijalarini xolisona nazorat qilishning didaktik va texnologik vositalaridan hisoblanadi. Test sinovlari yordamida barcha o’quvchilarning bilimini bir vaqtda tekshirish, ularni mashg’ulotlarga puxta tayyorgarlik ko’rishga, mustaqil o’qish ko’nikmalarini rivojlantirishga o’rgatish, intizomini mustahkamlash kabi imkoniyatlar yaratiladi. Testlarning o’quvchilar o’zlashtirishi darajasi bo’yicha turlari va tasnifi:

1. Tanib olish testlari – “ha” yoki “yo’q, “to’g’ri” yoki “noto’g’ri” deb javob beriladigan savoldan iborat bo’ladi. Topshiriqda albatta o’quvchi bilishi yoki xususiyatlari haqida tasavvurga ega bo’lishi lozim bo’lgan obyekt haqida so’raladi.

2. Farqlash testlari – bir yoki bir necha to’g’ri javobga ega bo’lgan testlar.

3. Qiyoslash testlari – o’rganilgan obyektlarda umumiylik yoki farqlarni topish so’raladi, bunda qiyoslanayotgan xususiyatlar yoki parametrlar topshiriq shartida berilgan bo’ladi.

4. Bir necha variantli test-topshiriqlar – topshiriq sharti va barcha kerakli boshlang’ich ma’lumotlar beriladi, javoblar variantlari keltiriladi. Oquvchi berilgan topshiriq yechimini va to’g’ri javob qaysi ekanligini ko’rsatishi kerak bo’ladi.

STEAM texnologiyasi haqida. STEAM ta’lim texnologiyasi maktab o’quvchilarini yangicha o’qitish metodikasi bo’lib, an’anaviy o’qitish metodikasidan farqli metodika hisoblanadi. U o’quvchilarni bir vaqtning o’zida beshta – fan (Science), texnologiya (Technology), muhandislik, (Engineering), tasviriy san’at (Art), matematika (Math) bo’yicha o’qitishga mo’ljallangan. STEAM fan bo’yicha emas, balki mavzular bo’yicha integratsiyalashgan o’qitish tizimidir. STEAM ta’limi deganda amaliy mashg’ulotlar yordamida ilmiy-texnik bilimlarni real hayotda qo’llash tushuniladi.

STEAM texnologiyasida foydalaniladigan metodlardan biri Evristik ta’lim metodi hisoblanadi. Evristik degan so’zning ma’nosi savol javobga asosan “topaman” demakdir. Evristik metod bilan o’qitish maktablarda asosan XIX asr boshlaridan

www.openscience.uz 261 | m^^wi

boshlab qollanila boshladi. Fizikada mashg’ulotlar qiziqarli bolishi uchun, bu mashg’ulotlardagi har bir masala yoki topshiriq so’zma so’z quruq yodlash uchun emas, balki ularning oliy faoliyatlarini ishga soladigan xarakteri bolishi kerak. Amerikalik olim D. Poya evristik ta’lim metodi to’g’risida shunday degan edi: “Evristikani maqsadi yangiliklarga olib boruvchi metod va qoidalarni izlash demakdir”. U evristik metod mohiyatini quyidagidek izchillikda tuzilgan reja orqali amalga oshirishni tavsiya qiladi: 1. Masala yoki amaliy topshiriqning qo’yilishini tushunish. 2. Masalaning yechish rejasini tuzish. 3. Tuzilgan rejani amalga oshirish. 4. Orqaga nazar tashlash (hosil qilingan yechimni tekshirish). Bu rejani amalga oshirish jarayonida o’qituvchilar quyidagi savollarga javob topadilar. 1. Masalada nima noma’lum? 2. Masalada nimalar ma’lum? 3. Masalaning sharti nimalardan iborat? 4. Ilgari shunga o’xshagan masalalar yechilganmi? 5. Agar shunga o’xshagan masalalar yechilgan bolsa, undan foydalanib qo’yilayotgan masalani yecha oladimi? Albatta yuqoridagi reja-sxema o’quvchilarning ijodiy fikrlash faoliyatilarni shakllantiradi, ammo bu reja sxema o’quvchilarning ijodiy qobiliyatlarini shakllantiruvchi birdan bir yo’l bola olmaydi.

Xulosa o’rnida aytish mumkinki, umumta’lim maktablarida ilmiy tadqiqot metodlaridan foydalanish, ta’lim jarayonlariga STEAM texnologiyasini keng joriy etish, tahsil olayotgan yosh avlodning nazariy bilimlarinigina oshiribgina qolmasdan, ularni tezroq amaliy va kasbiy jarayonlarga kirishga undaydi. Bu esa mamlakatimiz zamonaviy ta’limining yutuqlaridan biridir.

1. “O’zbekiston Respublikasi xalq ta’limi tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasi

2. Ishmuhamedov R.J., Yo’ldoshev M. Ta’lim va tarbiyada zamonaviy pedagogik texnologiyalar. – T.: – Nihol nashriyoti, 2016

3. Berdiyeva O.B., Mirsaburov M.Matematika fanini o’qitish metodikasi moduli bo’yicha o’quv uslubiy majmua. – Termiz-2020.

4. https: //pm.piima.uz/steam-ta-lim/

1. “The concept of development of the public education system of the Republic of Uzbekistan until 2030

2. Ishmuhamedov R.J., Yuldashev M. Modern pedagogical technologies in education and upbringing. – T .: – Nihol Publishing House, 2016

3. Berdiyeva O.B., Mirsaburov M. Educational-methodical complex on the module of methods of teaching mathematics. – Termez 2020.

4. https: //pm.piima. uz/steam-ta-lim/