8 sinf ona tili 2022
– o‘zining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish;
Kelasi o’quv yilidan barcha boshlang’ich sinf o’quvchilari bepul ovqat bilan ta’minlanishi mumkin
Prezidentning “2022–2026 yillarga mo’ljallangan Yangi O’zbekistonning taraqqiyot strategiyasini “Insonga e’tibor va sifatli ta’lim yili”da amalga oshirishga oid davlat dasturi to’g’risida”gi Farmoni va Davlat dasturi loyihasi jamoatchilik muhokamasiga qo’yildi. Bu haqda avvalroq xabar bergan edik.
– 2023/2024 o’quv yilidan boshlab respublikaning barcha viloyatlari va Toshkent shahrida boshlang’ich sinf o’quvchilarini bepul ovqat bilan ta’minlash yo’lga qo’yiladi;
– 2023 yil 1 apreldan boshlab 27 ta professional ta’lim muassasalari o’qituvchilarining oylik maoshlari 20 foizga oshirilib, o’rtacha 3 mln so’mga teng bo’ladi;
– 2023 yil 1 iyundan boshlab respublikaning barcha aholi punktlarida transport vositalari harakatlanishining eng yuqori tezligi soatiga 70 kilometrdan 60 kilometrgacha tushiriladi;
– tadbirkorlik sub’yektlarining huquqiy himoyasini yanada kuchaytirish va javobgarligini liberallashtirish maqsadida 2023 yil 1 martdan boshlab tadbirkorlik sub’yektlariga nisbatan yangi turdagi javobgarlik va jazo choralarini joriy etishga bir yillik moratoriy o’rnatiladi;
– 2023 yilda 53 ta “Yangi O’zbekiston” massivlari va 161 ta boshqa massivlarda, jumladan, xususiy pudrat tashkilotlari tomonidan yangi uy-joylar qurishning yillik hajmlari 2 barobarga oshirilib, 90 mingga yetkaziladi;
– 26 ming nafar fuqaroga bozor tamoyillariga asoslangan ipoteka kreditlari, shuningdek, 11 ming nafar fuqarolarga boshlang’ich badal va foiz to’lovlarining bir qismini qoplashga subsidiyalar ajratish uchun Davlat byudjetidan yetarli mablag’lar yo’naltiriladi;
– 2023 yilda jamoatchilik fikri asosida shakllantiriladigan loyihalarni moliyalashtirish uchun Davlat byudjetidan 8 trln so’m, shundan “Obod qishloq” va “Obod mahalla” dasturlari uchun 4 trln so’m yo’naltiriladi;
– 2023 yil 1 iyuldan boshlab, “Mahalla byudjeti” tizimini barcha tumanlar va shaharlarda joriy etish orqali mahallalarga o’z muammosini mustaqil hal etish hamda ijtimoiy loyihalarni amalga oshirish uchun 800 mlrd so’mgacha mablag’ yo’naltiriladi;
– quvvati 20 kVt va undan past bo’lgan quyosh, shamol va biogaz elektr stansiyalarini past (0,23-0,4 kV) kuchlanishli elektr tarmoqlariga ulash uchun texnik shart olish talab etilmasligi belgilanmoqda;
– 2023 yil 1 sentyabrdan boshlab byudjet tashkilotlariga quyosh paneli va issiq suv kollektorini o’rnatish majburiyati yuklatiladi hamda 2026 yilga qadar ularning binolari energiya iste’molining 60 foizi “yashil energiya”ga bosqichma-bosqich o’tkaziladi.
«Ona tili» 8-sinflar uchun 8- 8- 1-dars
C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.
E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;
Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)
Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar.
Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz – elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )
Foydalaniladigan adabiyotlar:
«Ona tili» 8-sinf uchun darslik. 8-sinf darsligining elektron varianti.
I. Darsning borishi:
a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish
c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish
II. O’tgan mavzuni so’rash.
a) individual – tarqatma materiallar, kartochka.
b) Frontal (guruh bilan ishlash)
III. Yangi mavzu
119-mashq. Matnni o`qing.
OQILONA JAVOB
Alisher Navoiy Husayn Boyqaro saroyida bosh vazirlik qilgan kezlarida podsho doim uning so`zlariga quloq solib, shoir bilan maslahatda ish tutar ekan. Kunlardan bir kun erta tongda Husayn Boyqaro saroyga kirib ketayotib Navoiyga qarabdi-yu, ko`rsatkich barmog`i bilan boshini ko`rsatibdi. Ayni shu choqda Navoiy barmog`i bilan tilini ko`rsatibdi. Husayn bosh chayqabdi, saroyga kirmay, qaytib ketibdi. Bu manzarani kuzatib turgan Navoiyning shogirdlari imo-ishoralarning sababini so`rashibdi. Shunda Navoiy:
− Qani, o`zlaring o`ylab topinglar, − debdi-da, imo-ishoralar sirini aytmabdi. Shogirdlar o`ylab-o`ylab, hech topisholmabdi. Nihoyat, ulardan biri shoirni so`zlatish maqsadida siyohdonni ag`darib yuboribdi. Shunda Navoiy:
− Abdullatif, bunchalar parishonxotir bo`lmasangiz, axir siyohdonni ag`darib yubordingiz-ku! − debdi.
− Kechirasiz, ustoz, − unga yuzlanibdi shogirdi, − haligi muammoning sababini o`ylab, xayolim qochibdi. Shunda Navoiy shogirdlariga bo`lgan voqeaning sir-asrorini aytib berishga majbur bo`libdi.
− Husayn Boyqaro mendan: “Boshga baloni nima keltiradi?” – deb so`radilar. Men esa: “Til”, − deb javob berdim.
Shogirdlar Navoiyning ziyrak va donishmandligiga yana bir marta qoyil qolishibdi.
(M.Murodov, “Allomalar ibrati”)
120-mashq. Quyida berilganlar ichidan yuqoridagi matnning umumiy xulosasini toping.
1. Tilingni avayla, omondir boshing. (Yusuf Хos Hojib)
2. Aytilgan so`z – otilgan o`q. (Maqol)
3. Noo`rin so`z boshga balo ketirar.
4. So`zingni o`ylab so`zla, Qayg`u-alam kelmaydi. (Yusuf Xos Hojib)
5. Podsho oldida uch toifadin guzir yo`qdir: birinchisi – olimi boamal, ikkinchisi – vaziri sohibra’y uchinchisi – munshiyi rostnavis. (Gulxaniy )
101-topshiriq. Matnni o`qing. Gaplarning kesimini aniqlang hamda ot kesim va fe’l kesim kabi turlarga ajrating.
Farobiy shunday yozadi: “Agar saltanat har qanday talabga javob bersa-yu, ammo uni donishmandlik tark etsa, mamlakat hukumatsiz qoldi, deyavering. Bu mamlakatni boshqaruvchi hukmdor ham o‘z mavqeyini butkul yo‘qotadi. Mamlakat esa halokatga yuz tutadi”.
IV. Yangi mavzuni mustahkamlash: Og’zaki savol-javob
1. Ot kesim va fe’l kesimni farqlang.
2. Qaysi hollarda ot kesim va ega orasida tire qo`yiladi?
3. Qaysi matnda tilga e’tiborli bo`lish haqida fikr berilgan?
4. Bahrom Go`r nega hakimni o`ziga vazir etib tayinlamadi?
Uyga vazifa
103-topshiriq. Maqollardagi bo‘sh o‘rinlarni quyidagi so‘zlardan tanlab to‘ldiring: bog`, haqiqat, adolat, tog`, xalq, olomon, daraxt, buta, qozi, boy, odil.
1… kishi oyday, oqib turgan soyday. 2. …ning yuzi yorug`, qo`li uzun. 3. Haq ishni … qo`llar. 4. Yolg`iz … o`rmon bo`lmas. 5. Ko`p biriksa, … qular.
– Uyga vazifa 99-topshiriq.
O’quv ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari
«Ona tili» 8-sinflar uchun
8-« » «_____________» 8-« » «_____________»
56-57-dars -NAZORAT ISHI
INSHO VA UNING TAHLILI
Darsning maqsadi:
a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.
b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.
c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.
Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):
Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;
Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi :
– mavjud axborot manbalaridan foydalanib (internet, telefon, kompyuter, elektron pochta), ma’lumotlar topish.
O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:
– shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish, o‘z xatti-harakatini adekvat baholash, halollik, to‘g‘rilik kabi sifatlarga ega bo‘lish.
Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:
– o‘zining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish;
– milliy va umuminsoniy qadriyatlarni farqlay olish.
Dars jarayoni
1.Tashkiliy qism 4 minut
2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut
3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut
4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut
5.O’quvchilarni baholash 3 minut
6. Uyga vazifa 2 minut
Tashkiliy qism:
A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;
B) O’quvchilar bilan salomlashish.
C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.
D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;
E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;
Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)
Dars jihozi: INSHOLAR MATNI
Foydalaniladigan adabiyotlar: INSHOLAR TO’PLAMI KITOBCHASI
I. Darsning borishi:
a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish
c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish
II. Darsning rejasi:
a) Insho mavzularini berish
b) Matn yuzasidan suhbat
c) Insho yozdirish
III. INSHONING MAVZULARI
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
V. Uyga vazifa GAP TUZISH
VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.
O’quv ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari
Ona tili» 8-sinflar uchun
8-« » «_____________» 8-« » «_____________»
58-dars HOL
Darsning maqsadi:
a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.
b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.
c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.
Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):
Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;
Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi :
– mavjud axborot manbalaridan foydalanib (internet, telefon, kompyuter, elektron pochta), ma’lumotlar topish.
O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:
– shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish, o‘z xatti-harakatini adekvat baholash, halollik, to‘g‘rilik kabi sifatlarga ega bo‘lish.
Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:
– o‘zining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish;
Milliy va umummadaniy kompetensiya:
– milliy va umuminsoniy qadriyatlarni farqlay olish.
Dars jarayoni
1.Tashkiliy qism 4 minut
2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut
3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut
4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut
5.O’quvchilarni baholash 3 minut
6. Uyga vazifa 2 minut
Tashkiliy qism:
A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;
B) O’quvchilar bilan salomlashish.
C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.
D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;
E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;
Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)
Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar.
Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz – elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )
Foydalaniladigan adabiyotlar:
«Ona tili» 8-sinf uchun darslik. 8-sinf darsligining elektron varianti.
I. Darsning borishi:
a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish
c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish
II. O’tgan mavzuni so’rash.
a) individual – tarqatma materiallar, kartochka.
b) Frontal (guruh bilan ishlash)
III. Yangi mavzu
105-topshiriq. Gaplarni ko‘chiring. Ajratilgan gap bo‘laklarining qanday so‘roqqa javob bo‘lishini va qanday bo‘lakka tobelanayotganini hamda qaysi so‘z turkumiga mansubligini aniqlang.
yashay olmaydi. (L.Berne) 3. Biri mahv bo‘layotgan joyda ikki kishi birlashib biri-birini qutqarishi mumkin. (O.Balzak) 4. Kishi jamiyat uchun yaralgan. U yolgiz yashashga layoqatli emas va yakka yashashga jur’ati yetmaydi. (U.Blekstoun Degil inson desang ani ne ajab, Bo‘lmasa qirq yasharda aql-u adab. (Sayfi Saroyi) 2. Kishi ko‘pgina narsalarsiz ham yashay oladi, lekin tanholikda) 5. Kishi uzlatda yashay olmaydi, unga jamoat kerak. (I.Gyote) 6. Faqat odamlar orasidagina kishi o‘z-o‘zini anglashga qodir. (I.Gyote)
- Bilib oling.
Hol ravish, kelishik shaklidagi va ko‘makchili otlar,olmoshlar, sifat, son, taqlid so‘z va fe’lning xoslangan shakllari bilan ifodalanishi mumkin.
Bir mustaqil so‘z bilan ifodalangan hol sodda, kengaygan birikma bilan ifodalangan hol murakkab hol sanaladi.
123--mashq. Yuqoridagi ilmiy matnni jadval shaklida ifodalang.
106-topshiriq. Quyidagi guruhlardan hol ishtirok etganlarini ajrating.
I. 1.Kimning qalbi hamma uchun tepayotgan bo‘lsa, u odam chinakam buyukdir. (R.Rollan) 2.Har na yaxshilik qilsang, qilki yurt uchun, O’zingdan orttir-u o‘zgaga bermak uchun. (Haydar Xorazmiy) 3.Inson nafas olganda butun olam bilan qorishib ketadi. (Budda)
II. 1.Yolg`iz boshing uchun mehnat qilsang, o`z qorni uchun o`tlagan hayvonning biri bo`lasan. (Abay) 2. Odam tabiatan ijtimoiy mavjudotdir. (Arastu) 3.Umum farovonligi uchun xizmat qilish istagi qalbning zaruriy ehtiyojiga, shaxsiy baxt shart-sharoitiga aylanishi kerak. (A.Chexov)
III. 1.Inson ijtimoiy, davlat manfaatlariga qanchalik keng naf keltirsa, u shunchalik kamolotga yetishgan bo‘ladi. (D.Mendeleyev) 2.Xalq uchun mehnat qilish − kechiktirib bo‘lmaydigan vazifa. (V.Gyugo) 3.Inson odamlar orasidagina odam bo‘la oladi. (I.Vexer)
IV. 1.Tanholik bir me’yordagi qon aylanishiga muhtoj sog‘lom organizmga muvofiq kelmaydi. (R.Rollan) 2.Ayrim kishining yoxud ayrim millatning farovonligi barcha uchun mushtarak farovonlik bilan uzviy bogliq. (A.Barbyus) 3. Aynan boshqalarning xayrixohligidan bahra topgan holdagina hayot nash’ali bo‘ladi. (I.Gyote)
V. 1.Shaxsiyatparastlik − oshkora ojizlik. (M.Prishvin) 2.Insonga baho berishda uning niyatlari majmuyini va harakatlari natijasini ko‘rib chiqish kerak. (Mo Szi) 3.Yolg‘izlik halokatga olib keladi. Zero, inson o‘ziga kerakli narsalarni faqat jamiyat yordamida qo‘lga kiritishi mumkin. (Ibn Sino)
Uyga vazifa 107-topshiriq.
O’quv ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari
Ona tili» 8-sinflar uchun
8-« » «_____________» 8-« » «_____________»
59-dars MUMTOZ MATN VA LUG‘ATLAR BILAN ISHLASH
Darsning maqsadi:
a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.
b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.
c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.
Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):
Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;
Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi :
– mavjud axborot manbalaridan foydalanib (internet, telefon, kompyuter, elektron pochta), ma’lumotlar topish.
O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:
– shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish, o‘z xatti-harakatini adekvat baholash, halollik, to‘g‘rilik kabi sifatlarga ega bo‘lish.
Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:
– o‘zining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish;
Milliy va umummadaniy kompetensiya:
– milliy va umuminsoniy qadriyatlarni farqlay olish.
Dars jarayoni
1.Tashkiliy qism 4 minut
2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut
3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut
4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut
5.O’quvchilarni baholash 3 minut
6. Uyga vazifa 2 minut
Tashkiliy qism:
A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;
B) O’quvchilar bilan salomlashish.
C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.
D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;
E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;
Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)
Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar.
Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz – elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )
Foydalaniladigan adabiyotlar:
«Ona tili» 8-sinf uchun darslik. 8-sinf darsligining elektron varianti.
I. Darsning borishi:
a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish
c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish
II. O’tgan mavzuni so’rash.
a) individual – tarqatma materiallar, kartochka.
b) Frontal (guruh bilan ishlash)
III. Yangi mavzu
109-topshiriq. Matnni diqqat bilan o‘qib chiqing.
HAQIQAT VA MAJOZ
Bir kishi quturgan tuyadan jonini qutqarish uchun jar ustiga egilgan ikki shoxga osilib, jar yoqasiga oyoq qo`yadi. Lekin oyog`i ostidagi indan to`rtta ilon bosh chiqarib turganini ko`rib qoladi. Jarning ostiga nazar tashlasa, u yerda ulkan bir ajdaho og`zini katta ochgancha uning tushishini kutib turganligiga, yuqoriga qarasa, oq va qora sichqonlar u osilib turgan shoxlarni to`xtovsiz kemirayotganliklariga ko`zi tushadi. Bu ahvoldan qutulish chorasini o`ylab turganida shunday yonginasida asalari uyasini ko`radi va barmog`ini asalga botirib, yalay ketadi. Asalning shirinligi uning boshini shu darajada aylantirgan ediki, natijada u o`zining qanday ahvoldaligini unutib qo`yadi: oyoqlarini to`rt ilonning boshiga qo`yganligi va bu ilonlar uni har lahzada chaqib olishlari mumkinligi, sichqonlar shoxlarni kemirib bitirishlari va shox sinsa, u ajdaho komiga tushishi muqarrarligi xayolidan ko`tariladi. Jaholat pardasi aql nurini to`sib qo`yadi va oz fursat o`tmay, u jarga qulab halok bo`ladi.
(“Kalila va Dimna”dan
110-topshiriq. Bu hikoyatda oq va qora sichqon, to`rt ilon, asal, ajdaho majoziy ma’no ifodalamoqda. Ular nimaning ramzi ekanligini ayting. Majoziy ma’noni ta’riflang.
Tayanch tushunchalar: o`lim, olam asosini tashkil qiluvchi unsurlar, o`tkinchi dunyo, kecha va kunduz.
124-mashq. Matn mazmunini ravon og‘zaki nutqda bayon eting.
111-topshiriq. Quyida berilgan so‘zlardan foydalanib, matndagi ajratilgan so‘zlarning izohini yarating va lug‘at daftaringizga qayd qiling: aniq; ilmsizlik; tanglay, og`iz.
Uyga vazifa
125-mashq. Matnning har bir xatboshisi mazmunini bittadan qisqa jumlada ifodalang
O’quv ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari
Ona tili» 8-sinflar uchun
8-« » «_____________» 8-« » «_____________»
60-dars MUMTOZ MATN VA LUG‘ATLAR BILAN ISHLASH
Darsning maqsadi:
a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.
b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.
c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.
Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):
Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;
Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi :
– mavjud axborot manbalaridan foydalanib (internet, telefon, kompyuter, elektron pochta), ma’lumotlar topish.
O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:
– shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish, o‘z xatti-harakatini adekvat baholash, halollik, to‘g‘rilik kabi sifatlarga ega bo‘lish.
Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:
– o‘zining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish;
Milliy va umummadaniy kompetensiya:
– milliy va umuminsoniy qadriyatlarni farqlay olish.
Dars jarayoni
1.Tashkiliy qism 4 minut
2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut
3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut
4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut
5.O’quvchilarni baholash 3 minut
6. Uyga vazifa 2 minut
Tashkiliy qism:
A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;
B) O’quvchilar bilan salomlashish.
C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.
D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;
E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;
Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)
Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar.
Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz – elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )
Foydalaniladigan adabiyotlar:
«Ona tili» 8-sinf uchun darslik. 8-sinf darsligining elektron varianti.
I. Darsning borishi:
a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish
c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish
II. O’tgan mavzuni so’rash.
a) individual – tarqatma materiallar, kartochka.
b) Frontal (guruh bilan ishlash)
III. Yangi mavzu
126-mashq. Matndagi ko`chma ma`nodagi so`zlarni o`z ma’nosida qo`llab, matnni qayta so`zlab bering.
127-mashq. Matndagi hol vazifasida kelgan so‘zlarni ma’nodoshlari bilan almashtirish mashqini bajaring. Bunda quyidagi so‘zlar qatoridan foydalaning: tinimsiz, chora izlamoq, tezda, ko`p o`tmay.
112-topshiriq. Zamonaviy o‘zbek adabiyotidan ko`chma ma’noli so‘zlarga misollar toping.
topshiriq. Quyidagi to‘rtliklarda qanday majoziy ma’noli so‘zlar borligini aniqlang.
Dunyo binokori tuzar qasr-ayvon,
Tuzib bo`ladi-yu, qiladi vayron.
Falakka yetkazib bugun toqini,
Ertaga etadi yer bilan yakson.
Uyga vazifa
113-topshiriq. Mumtoz adabiyotdan majoziy mazmundagi she’rdan namuna topib, yod oling. She’rning mazmunini tushuntirib bering.
O’quv ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari
Ona tili» 8-sinflar uchun
8-« » «_____________» 8-« » «_____________»
61-dars TO‘LDIRUVCHI
Darsning maqsadi:
a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.
b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.
c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.
Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):
Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;
Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi :
– mavjud axborot manbalaridan foydalanib (internet, telefon, kompyuter, elektron pochta), ma’lumotlar topish.
O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:
– shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish, o‘z xatti-harakatini adekvat baholash, halollik, to‘g‘rilik kabi sifatlarga ega bo‘lish.
Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:
– o‘zining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish;
Milliy va umummadaniy kompetensiya:
– milliy va umuminsoniy qadriyatlarni farqlay olish.
Dars jarayoni
1.Tashkiliy qism 4 minut
2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut
3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut
4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut
5.O’quvchilarni baholash 3 minut
6. Uyga vazifa 2 minut
Tashkiliy qism:
A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;
B) O’quvchilar bilan salomlashish.
C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.
D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;
E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;
Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)
Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar.
Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz – elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )
Foydalaniladigan adabiyotlar:
«Ona tili» 8-sinf uchun darslik. 8-sinf darsligining elektron varianti.
I. Darsning borishi:
a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish
c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish
II. O’tgan mavzuni so’rash.
a) individual – tarqatma materiallar, kartochka.
b) Frontal (guruh bilan ishlash)
III. Yangi mavzu
114-topshiriq. Gaplarni ko‘chiring. Ajratilgan gap bo‘laklarining so‘rog‘ini, qanday bo‘lakka tobelanayotganini va qaysi so‘z turkumiga mansubligini aniqlang.
1. Arzimagan va befoyda narsalarga keragidan ortiqcha vaqt sarflash dono odam uchun nihoyatda og‘irdir va bu uni mislsiz tashvishga soladi. (Aflotun) 2. Modomiki, vaqt eng qimmatbaho mulk ekan, unda vaqtni talon-toroj qilish eng og‘ir gunohdir. (B.Franklin) 3. Inson boshiga tushishi mumkin bo‘lgan eng og‘ir yo‘qotish vaqtni boy berishdir. (Teofrast) 4. Odam tabiatan qiziq yaratilgan: boyligini yo‘qotsa, xafa bo‘ladi-yu, umri zoye ketayotganiga esa parvo qilmaydi. (Abul Faroj) 5. Vaqtini boy berayotganida xunob bo‘ladigan odam eng dono odamdir. (Dante) 6. Vaqtning qadriga yetmagan kishi
ga shon-sharaf nasib bo’lmaydi. (L.Vovenarg)
Bilib oling.
Gapning fe’l bilan ifodalangan biror bo‘lagiga boshqaruv yo‘li bilan bog‘langan,kimni? nimani? qayerni? kimga? nimaga? kimda? nimada? kimdan? nimadan? kim uchun? nima uchun? kim haqida? nima haqida?kim bilan? nima bilan? kabi so`roqlarga javob bo`luvchi ikkinchi darajali bo‘lakka to‘ldiruvchi deyiladi.
To‘ldiruvchi quyidagi so‘zlar bilan ifodalanadi:
ot: Dilshod maktubni xolasiga berib, ko‘chaga chiqib ketdi;
olmosh: Mayli-da, kimgadir Yoqsa, yoqmasa, Ularga qo`shilib Yig`lasharmidik. (M.Yusuf)
harakat nomi: Uning kulib boqishlarini bir zum ham unutmayman.
sifat: Yaxshiga qora yuqmas, yomonga el boqmas;
son: Beshni beshga qo‘shsak, o‘n bo‘ladi;
sifatdosh: Bilmagandan bilgan yaxshi, to‘g‘ri ishni qilgan yaxshi;
taqlid so’z: Taqir-tuquringni yig’ishtir;
undov so’z: Ohimni eshitmadi;
modal so’z: Yo‘qni yo‘q deydi, borni bor deydi.
To’ldiruvchi birikma holida bo‘lishi mumkin: Men uning go‘zal siymosida qalbim ko‘zgusini, visol orzusini, umidim gulshanini ko’rardim.
Erkin birikma bilan ifodalangan to‘ldiruvchi murakkab to‘ldiruvchi sanaladi.
To‘ldiruvchi gap mazmunini to‘ldirish, oydinlashtirish vazifasini bajaradi.
IV. Yangi mavzuni mustahkamlash: Og’zaki savol-javob
1. To‘ldiruvchi qanday bo‘lak?
2. To‘ldiruvchi qaysi so‘z turkumlari bilan ifodalanadi?
3. To‘ldiruvchi holdan qanday farq qiladi?
4. Jumladagi xatolikni tuzating: Bog‘ni muhtasham devorini bir muddat tomosha qildi.
5. Yer kurrasin boshin tang‘idik she’riy jumlasini nasriy gapga aylantiring.
Uyga vazifa
127-mashq. Sinfdoshingizning tug‘ilgan kuni bilan qutlash uchun matn yarating. Matnga sarlavha tanlang. “Tabrik nutqi” tanlovida ishtirok eting.
117-topshiriq. Тabrik nutqida qo‘llanadigan faol so‘zlar lug‘atini tuzing.
128-mashq. Matnda tasvirlangan shartli vaziyat doirasida o‘z xatti-harakatingizni yozma ifodalang
O’quv ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari
Ona tili» 8-sinflar uchun
8-« » «_____________» 8-« » «_____________»
62-dars MUMTOZ MATN VA LUG‘ATLAR BILAN ISHLASH
Darsning maqsadi:
a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.
b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.
c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.
Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):
Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;
Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi :
– mavjud axborot manbalaridan foydalanib (internet, telefon, kompyuter, elektron pochta), ma’lumotlar topish.
O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:
– shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish, o‘z xatti-harakatini adekvat baholash, halollik, to‘g‘rilik kabi sifatlarga ega bo‘lish.
Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:
– o‘zining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish;
Milliy va umummadaniy kompetensiya:
– milliy va umuminsoniy qadriyatlarni farqlay olish.
Dars jarayoni
1.Tashkiliy qism 4 minut
2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut
3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut
4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut
5.O’quvchilarni baholash 3 minut
6. Uyga vazifa 2 minut
Tashkiliy qism:
A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;
B) O’quvchilar bilan salomlashish.
C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.
D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;
E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;
Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)
Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar.
Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz – elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )
Foydalaniladigan adabiyotlar:
«Ona tili» 8-sinf uchun darslik. 8-sinf darsligining elektron varianti.
I. Darsning borishi:
a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish
c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish
II. O’tgan mavzuni so’rash.
a) individual – tarqatma materiallar, kartochka.
b) Frontal (guruh bilan ishlash)
III. Yangi mavzu
117-topshiriq. Matnni diqqat bilan o‘qib chiqing.
Yana turk lafzining mahbub jonibidin yasanmog‘i muqobalasida sort lafzida orosta va oroyish lafzi bor. Ammo bezanmak muqobalasida demaydurlar va ul yasanmog‘ning mubolag‘asidur va ani mundoq debdurlarkim,
Erur bas chu husn-u malohat senga,
Yasanmoq, bezanmak ne hojat senga.
Va xo‘blarning ko‘z va qoshlari orasinki, qabog‘ derlar, forsiyda bu uzvning oti yo‘qtur. “Masnaviy”da bir jamoat xo‘b ta’rifida mundoq deyilibdurkim,
Mengizlari gul-gul, mijalari xor,
Qabog‘lari keng-keng, og‘izlari tor.
(Alisher Navoiy, “Muhokamat ul-lug`atayn”)
129-mashq. Matn mazmunini bayon eting.
118-topshiriq. Matndagi ajratilgan so‘zlarning ma’nolarini quyida berilgan izohlar orasidan aniqlang va lug‘at daftaringizga qayd qiling: 1) tana a’zosi; 2) yuzdagi xol; 3) nutq hosil qiluvchi a’zo; 4) bezak, bezalgan; 5) qarshilik; 6) ko‘z kosasini qoplovchi; 7) ochilib-yopilib turadigan teri; 8) poliz o‘simligi.
130-mashq. Matnning tarkibiy qismlarini bog‘lovchi so‘zlarni aniqlang.
131-mashq. Quyidagi so‘zlardan foydalanib, matndagi to‘ldiruvchi vazifasida kelgan so‘zlarni ma’nodoshlari bilan almashtirish mashqini bajaring: o`rtasi, o`zingga, nutq, tavsif.
IV. Yangi mavzuni mustahkamlash: Og’zaki savol-javob
1. Matnda qaysi so`zlarning fors tilidagi muqobili haqida so`z boradi?
2. Bu so`zlarning forsiy muqobilini sanang.
3. Forsiyda qaysi “uzvning oti yo`qdur”?
4. Navoiy fikrini dalillashda nimadan foydalangan?
Uyga vazifa
119-topshiriq. Alisher Navoiyning “Muhokamat ul-lug`atayn” asari matnidan parcha yod oling
O’quv ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari
Ona tili» 8-sinflar uchun
8-« » «_____________» 8-« » «_____________»
63-dars ANIQLOVCHI VA UNING TURLARI
Darsning maqsadi:
a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.
b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.
c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.
Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):
Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;
Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi :
– mavjud axborot manbalaridan foydalanib (internet, telefon, kompyuter, elektron pochta), ma’lumotlar topish.
O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:
– shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish, o‘z xatti-harakatini adekvat baholash, halollik, to‘g‘rilik kabi sifatlarga ega bo‘lish.
Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:
– o‘zining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish;
Milliy va umummadaniy kompetensiya:
– milliy va umuminsoniy qadriyatlarni farqlay olish.
Dars jarayoni
1.Tashkiliy qism 4 minut
2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut
3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut
4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut
5.O’quvchilarni baholash 3 minut
6. Uyga vazifa 2 minut
Tashkiliy qism:
A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;
B) O’quvchilar bilan salomlashish.
C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.
D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;
E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;
Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)
Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar.
Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz – elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )
Foydalaniladigan adabiyotlar:
«Ona tili» 8-sinf uchun darslik. 8-sinf darsligining elektron varianti.
I. Darsning borishi:
a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish
c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish
II. O’tgan mavzuni so’rash.
a) individual – tarqatma materiallar, kartochka.
b) Frontal (guruh bilan ishlash)
III. Yangi mavzu
122-topshiriq. Gaplarni ko‘chiring. Ajratilgan gap bo‘laklarining qanday so‘roqqa javob bo‘lishini, qanday bo‘lakka tobelanayotganini va qaysi so‘z turkumiga mansubligini aniqlang. 1. Hunari va odobi bo`lmagan kishidan baxt va davlat ketadi. (Mahmud Qoshg`аriy) 2.Hunar bilan davlat birikishi barcha nodir narsalardan ham qimmatliroqdir. (Ahmad Yugnakiy) 3.Kasb ayla nishot mehnat oyinlik aro, Kim ishrat umidi keldi g`amginlik aro. (A.Navoiy) 4.Tikansiz gul, sadafsiz dur, mashaqqatsiz hunar bo`lmas. (Mashrab) 5. Kissayi purzar emish elga hunar, Behunar elni derlar: rishi xar. (Gulxaniy) 6. Qaysi ilm va hunar kishining aqliga, ruhiga tarbiya berar ekan, unday ilm va hunar o`z egasini har doim qo`llab-quvvatlaydi. (A.Donish)
Bilib oling.
Narsa-buyumning rang-tusi, mazasi, hajmi, kim yoki nimaga qarashliligini bildirib, gapning ot bilan ifodalangan bo‘lagini aniqlab kelgan ikkinchi darajali bo‘lak aniqlovchi deyiladi. U qanday, qaysi, nechanchi, qancha, nechta, kimning, nimaning, qayerning so‘roqlaridan biriga javob bo‘ladi. Aniqlovchi aniqlagan (bog‘langan) bo‘lak aniqlanmish hisoblanadi.
Aniqlovchi gapning bаrcha bo‘laklarini aniqlashtirib kelishi mumkin. Aniqlovchi ega, ot kesim, aniqlovchi, to‘ldiruvchi va holga bog‘lanadi: Bahay-bat samolyot (ega) yerga ohista qo‘ndi. Salimjon — a’lochi o‘quvchi (ot kesim). Ilg‘or ishchilarga (to‘ldiruvchi) mukofotlar topshirildi. Mehnat faxriylari bilan yangi bog‘da (hol) uchrashdik. Tadbirkor insonning (aniqlovchi) ishlariga havasing keladi.
| 123-topshiriq. Aniqlovchilarni aniqlab, uch guruhga ajrating va jadvalga tushiring: Qarashlilik ma’nosini ifodalovchi aniqlovchi | Belgi-xususiyat ma’nosini ifodalovchi aniqlovchi | Shaxs yoki narsani boshqa tomondan nomlovchi |
1. Nodonlardek otangning kimligini pesh qilma, O`zingga sen hunardin o`zgani ota bilma. (A.Jomiy) 2. Kamol ahli aro, albatta, topg`ay izzati oliy, Har qaysi kasbida har kimsakim qildi hunar ixlos. (Ogahiy) 3. Har bir hunarg`a bordur mushkul base mashaqqat, Beranj muft davlat bor elga nogahonda. (Nodim) 4. Hojatmand kishini noumid qaytarma. (Luqmoni Hakim) 5. Agar yerga topshirsang bir arpa dona, O`rim vaqti berar biri yuz dona. (A.Jomiy) 6.Rayimbek dodxoh qilich yalanglab, sipohlar oldida olomong‘a qarab yugurdi. Biroq uning bu g‘ayrati o‘zi uchun halokat bilan natijalanib, Usta Mo‘minjon ismlik bir miltiq ustasining otqan o‘qi bilan ko‘kragidan yaralanib yiqildi. (A.Qodiriy)