Ona tili fanidan electron darsliklar, ona tili kitoblari 1-11-sinf

“Sinkveyn” metodi. Sinkveyn so‘zining ma’nosi “beshlik” bo‘lib, “Qofiyalanmagan besh qatorlik she’r” degan ma’noni anglatadi. O‘quvchilar “Sinkveyn” metodidan foydalanib, qofiyalanmagan besh qatordan iborat she’r yozadilar. Bunga ko‘ra birinchi qator bitta so‘zdan iborat bo‘lishi va bu ot so‘z turkumiga oid so‘z bo‘lishi, ikkinchi qator ikkita so‘zdan iborat bo‘lishi va bu sifat so‘z turkumiga oid so‘zlar bo‘lishi, uchinchi qator uchta so‘zdan iborat bo‘lishi va bu fe’l so‘z turkumiga oid so‘zlar bo‘lishi, to‘rtinchi qatorda to‘liq bir maqol keltirilishi va beshinchi qatorda birinchi qatordagi so‘zga sinonim bo‘lgan bir so‘z qo‘yilishi mumkin. Ushbu metoddan 2-, 3-sinflarga o‘tgandan keyin o‘quvchilar so‘z turkumlari haqida tushunchalarga ega bo‘lganlaridan so‘ng foydalanishi mumkin. 2-sinf ona tili darsligida so‘z bo‘limida shaxs va narsaning nomini, harakatini, belgisini, sanoq va tartibini bildirgan so‘zlar haqida ilk morfologik tushunchalar berilgan. O‘qituvchi o‘quvchining fikrini tinglaydi va shu bilan birga, o‘quvchilarni ham birbirlarining so‘zlariga e’tibor bilan qarashga o‘rgatadi. E’tiroz yoki qo‘shimchalar ham “hurmatli”, “sizlarning fikringizga qo‘shilgan holda”, “bizning ham ayrim fikrlarimiz bor edi” kabi so‘zlar orqali bildiriladi. Bu tarzda tashkil etilgan darsda o‘quvchi hech qanday tazyiqsiz erkin fikrlay boshlaydi va o‘z fikrlarini ochiq bayon etadi, boshqalarni ham hurmat qilishga o‘rganadi. Boshlang‘ich ta’limda ona tili o‘quvchilarda mantiqiy fikrlash, lug‘at boyligini oshirish, og‘zaki va yozma nutqini rivojlantirish (ya’ni to‘g‘ri o‘qish va yozish)ga, fonetika, leksika, so‘z yasalishi va gramatikaga oid bilimlarni o‘rganish uchun zamin yaratishga xizmat qilishi lozim. Ma’lumki, ona tili darsida ham lug‘at ishlarini o‘tkazish o‘quvchilarda o‘zi uchun notanish bo‘lgan so‘zni izohi haqida qiziqish paydo bo‘ladi. Bu so‘zlarning izohini topishda o‘quvchining o‘zi mustaqil izlanishi maqsadga muvofiqdir. Bunda quyidagi metod o‘quvchilarning so‘z boyligini oshirish bilan bir qatorda lug‘at bilan ishlashga ham o‘rgatadi.

Оna tili darslarida o`quvchilarni mustaqil fikrlashga o‘rgatuvchi interaktiv va noan’anaviy metodlari

Ниёзова, Муаззам. Оna tili darslarida o`quvchilarni mustaqil fikrlashga o‘rgatuvchi interaktiv va noan’anaviy metodlari / Муаззам Ниёзова, Давлатхон Рустамова. — Текст : непосредственный // Молодой ученый. — 2020. — № 4 (294). — С. 480-481. — URL: https://moluch.ru/archive/294/66754/ (дата обращения: 07.03.2023).

Ushbu maqolada ona tili fani bo‘yicha o‘quv mashg‘ulotlarida interaktiv usullardan foydalanish, dars samaradorligining qay darajada oshishi muammoligi ko‘rsatilgan. Shuningdek, muallif o‘quvchining diqqatini jamlashda, topqirlik, ijodkorlik qobiliyatlarini rivojlantirishda noan’anaviy metodlardan foydalanish haqida tavsiyalar berib o‘tgan.

Kalit so‘zlar: pedagogik texnologiya, interaktiv metod, qobiliyat, uslub, topqirlik, ijodkorlik, noan’anaviy metodlar.

В статье рассмотрены вопросы использования интерактивных методов обучения на уроках родного языка. Автор отмечает, что использование интерактивных методов на уроках родного языка существенно повышает их качество. Также предлaгает нетрадиционные методы концентрации внимания учащихся общеобразовательных школ.

Ключевые слова: педагогические технологии, интерактивные методы, способность, находчивость, творческая деятельность.

The article deals with interactive teaching approaches in mother tongue lessons. On the basis of concrete examples the author states that applying interactive methods significantly improves the quality of mother tongue lessons and offers nontraditional methods focused on elementary school children.

Key words: pedagogical technology, interactive methods, ability, style, resourcefulness, creative work.

Ma`lumki, mustaqil fikrlashga o‘rgatuvchi, ijodiy tafakkurini rivojlantiruvchi usullarni qo‘llab, o‘quvchilarga chuqur bilim berish boshlang‘ich ta’limning asosiy vazifasidir. Mazkur vazifani amalga oshirish uchun yangi pedagogik texnologiyalarni ta’lim jarayoniga olib kirildi. Yangi pedagogik texnologiyalar boshlang‘ich sinf o‘quvchisining aqlan rivojlanishi va kamol topishida muhim ahamiyat kasb etadi. Pedagogik texnologiyalarni bugungi kunda eng ommaviylashgan turlaridan biri bu interaktiv metodlardir. Interaktiv metodlar o‘quvchi va o‘qituvchining birgalikdagi faoliyati bo‘lib, o‘quvchilarni ijodiy fikrlashga, zarur xulosalarga kelishga, tahlil qilish va olingan bilimlarni amaliyotga qo‘llashga o‘rgatadi. O‘qituvchining asosiy vazifasi esa, o‘quvchilarga aniq yo‘nalish berish, to‘g‘ri xulosalarni aytishdan iborat. Interaktiv metodlar yana shunisi bilan ahamiyatliki, o‘qituvchi o‘quvchining fikrini hech qachon keskin rad etmaydi, faqatgina to‘g‘ri xulosani aytadi, natijada o‘quvchi o‘z xatosini tushunib, fikrlashdan to‘xtamaydi va ular o‘rtasidagi doimiy faollik ta’minlanadi. Ma’lumki, kichik yoshdagi bolalar diqqati beqaror bo‘lib, 1-sinf o‘quvchisi uchun biroz muammolar yuzaga kelishiga olib keladi. Ana shu vaziyatda o‘quvchilar diqqatini jamlashda qiziqarli interaktiv metodlarning ahamiyati katta. O‘quvchilarga rasmli topshiriqlarni bajartirish, ularni fikrlashga, topqirlikka, ijodkorlikka undaydi hamda yozma va og‘zaki nutqini o‘stirib, lug‘at boyligini oshiradi. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining topqirligini, harflarni eslab qolish qobiliyatini o‘stirishda quyidagi metodlar samarali natijalar beradi:

“Kungaboqar” metodi. Kungaboqar rasmi o‘rtasida ova uunlilari, uning atrofida esa, undosh harflar yozilgan bo‘ladi. O‘quvchilar undosh va bitta unli harflarni qo‘shib, bir necha so‘zlar tuzishadi. O‘yin davomida o‘rtadagi unlilarni almashtirish ham mumkin. O‘quvchilar mustaqil ravishda daftarlariga tuzgan so‘zlarini yozadilar. Bu jarayonda hamma o‘quvchilar baravar ishtirok etishadi. O‘qituvchi esa mashg‘ulot davomida eng faol qatnashganlarni rag‘batlantirib, baholab boradi. Ushbu usuldan yozuv darslarida ham, alifbe darslarida ham foydalanishimiz mumkin. O‘quvchi qancha ko‘p harf o‘rgansa shu harflarni qo‘shib so‘z yasay oladi. Birinchi va ikkinchi kungaboqarda berilgan harflardan shunday so‘zlar yasashimiz mumkin. Masalan: olam, olcha, ota, osmon, usta, uka, uxla. Alifbe darsligi tugagandan so‘ng 1-sinf ona tili kitobida dastlab o‘quvchilarga “Tovush va harf” haqida ma’lumotlar beriladi. Mavzular sekin-asta murakkablashib boradi. Bu holat muayyan qiyinchilik tug‘dirib, biroz bo‘lsa-da o‘quvchilarning darsdan zerikishiga sabab bo‘ladi. Shunday holatlarda interaktiv metodlardan foydalanish samarali natija beradi. Yuqorida ko‘rsatilgan kungaboqar metodimiz ham bunga yaqqol misol bo‘ladi.

“Tovush va harf” bo‘limining dastlabki mashqlari ham o‘quvchilarning og‘zaki nutqini shakllantirish uchun berilgan. Ushbu metod orqali darsni mustahkamlash mumkin. Bu usul ona tili darslarini qiziqarli tashkil etish, darslarda o‘quvchilarning toliqib qolishlarining oldini olish va qisqa vaqt davomida ko‘proq o‘quvchilarni baholashga xizmat qiladi.

“Sinkveyn” metodi. Sinkveyn so‘zining ma’nosi “beshlik” bo‘lib, “Qofiyalanmagan besh qatorlik she’r” degan ma’noni anglatadi. O‘quvchilar “Sinkveyn” metodidan foydalanib, qofiyalanmagan besh qatordan iborat she’r yozadilar. Bunga ko‘ra birinchi qator bitta so‘zdan iborat bo‘lishi va bu ot so‘z turkumiga oid so‘z bo‘lishi, ikkinchi qator ikkita so‘zdan iborat bo‘lishi va bu sifat so‘z turkumiga oid so‘zlar bo‘lishi, uchinchi qator uchta so‘zdan iborat bo‘lishi va bu fe’l so‘z turkumiga oid so‘zlar bo‘lishi, to‘rtinchi qatorda to‘liq bir maqol keltirilishi va beshinchi qatorda birinchi qatordagi so‘zga sinonim bo‘lgan bir so‘z qo‘yilishi mumkin. Ushbu metoddan 2-, 3-sinflarga o‘tgandan keyin o‘quvchilar so‘z turkumlari haqida tushunchalarga ega bo‘lganlaridan so‘ng foydalanishi mumkin. 2-sinf ona tili darsligida so‘z bo‘limida shaxs va narsaning nomini, harakatini, belgisini, sanoq va tartibini bildirgan so‘zlar haqida ilk morfologik tushunchalar berilgan. O‘qituvchi o‘quvchining fikrini tinglaydi va shu bilan birga, o‘quvchilarni ham birbirlarining so‘zlariga e’tibor bilan qarashga o‘rgatadi. E’tiroz yoki qo‘shimchalar ham “hurmatli”, “sizlarning fikringizga qo‘shilgan holda”, “bizning ham ayrim fikrlarimiz bor edi” kabi so‘zlar orqali bildiriladi. Bu tarzda tashkil etilgan darsda o‘quvchi hech qanday tazyiqsiz erkin fikrlay boshlaydi va o‘z fikrlarini ochiq bayon etadi, boshqalarni ham hurmat qilishga o‘rganadi. Boshlang‘ich ta’limda ona tili o‘quvchilarda mantiqiy fikrlash, lug‘at boyligini oshirish, og‘zaki va yozma nutqini rivojlantirish (ya’ni to‘g‘ri o‘qish va yozish)ga, fonetika, leksika, so‘z yasalishi va gramatikaga oid bilimlarni o‘rganish uchun zamin yaratishga xizmat qilishi lozim. Ma’lumki, ona tili darsida ham lug‘at ishlarini o‘tkazish o‘quvchilarda o‘zi uchun notanish bo‘lgan so‘zni izohi haqida qiziqish paydo bo‘ladi. Bu so‘zlarning izohini topishda o‘quvchining o‘zi mustaqil izlanishi maqsadga muvofiqdir. Bunda quyidagi metod o‘quvchilarning so‘z boyligini oshirish bilan bir qatorda lug‘at bilan ishlashga ham o‘rgatadi.

Darslarda interaktiv usullar qo‘llashni shunday tashkil etish kerakki, bunda sinfdagi barcha o‘quvchilar faollashishi zarur, ya’ni dars o‘tish jarayonida o‘quv materiallarining ma’lum bir qismi o‘quvchilar tomonidan mustaqil o‘rganiladi. O‘qituvchi o‘quv jarayoni tashkilotchisi, rahbari, nazoratchisi hamdir. O‘quvchilarning sinfda o‘zini erkin his qilishi va o‘quv faoliyati uni emotsional jihatdan qoniqtirishi lozim, ana shundagina u o‘zining fikrlarini erkin bayon qila oladi.

Xulosa qilib aytganda, o‘qituvchi bunday texnologiyani puxta bilishi, hamda uni amaliyotda o‘rganiladigan til materiallarining xususiyatlaridan kelib chiqqan holda uni to‘g‘ri qo‘llay olishi lozim. Darsning samarali shakllari qanchalik ko‘p qo‘llansa, o‘quvchilarning ona tili faniga qiziqish darajasi ham shunchalik yuqori bo‘ladi.

1. G‘afforova T., Shodmonova E., Eshturdiyeva T. Ona tili. 1-sinf uchun darslik.
2. Qosimova K, Fuzailov S, Ne’matova A. Ona tili.

Ona tili fanidan electron darsliklar, ona tili kitoblari 1-11-sinf

Ona tili fanidan barcha sinflar uchun darslikning electron variantini qabul qiling.

Mazkur darsliklar ona tili fani uchun darslikka bo’lgan ehtiyojni qondiradi. Ushbu o’zbek sinflari uchun mo’ljallangan kitoblar Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligining axborot ta’lim portalidan olindi.

Ona tili va boshqa barcha fanlardan elektron darsliklarni mana bu sahifa orqali yuklab olishingiz mumkin.

Принять электронную версию учебника для всех классов по предмету «Родной язык».

Эти учебники удовлетворяют потребности в учебниках на родном языке. Учебники для этих узбекских классов были получены с информационно-образовательного портала Министерства народного образования.
Нажмите кнопку «Скачать» перед классом, чтобы загрузить нужную книгу.

Учебник родного языка для 1 класса — скачать

Учебник родного языка для 2 класса — скачать

Учебник родного языка для 3 класса — скачать

Учебник родного языка для 4 класса — скачать

Учебник родного языка для 5 класса — скачать

Учебник родного языка для 6 класса — скачать

Учебник родного языка для 7 класса — скачать

Учебник родного языка для 8 класса — скачать

Учебник родного языка для 9 класса — скачать

Учебник родного языка для 10 класса — скачать

Учебник родного языка для 11 класса Часть 2 — Скачать

Если вы ищете школьные учебники по всем предметам, перейдите на эту страницу: Электронные учебники (электронная форма всех школьных предметов)

Sizni ushbu maqolalar ham qiziqtirishi mumkin:

1. Nemis tili fanidan electron darsliklar, nemis tili kitoblari 1-11-sinf
2. Ingliz tili fanidan electron darsliklar, ingliz tili kitoblari 1-11-sinf
3. Fransuz tili fanidan electron darsliklar, fransuz tili kitoblari 1-11-sinf
4. Rus tili electron darsliklar, rus tili kitoblari
5. O’zbek tili fanidan electron darsliklar, o’zbek tili 2-11-sinf
6. Texnologiya fanidan electron darsliklar, texnologiya kitoblari 1-9-sinf
7. Matematika fanidan electron darsliklar, matematika, algebra kitoblari 1-11-sinf
8. Musiqa fanidan electron darsliklar, musiqa kitoblari 1-7-sinf
9. Biologiya fanidan electron darsliklar, biologiya kitoblari 5-11-sinf
10. Tarix fanidan electron darsliklar, tarix kitoblari 5-11-sinf

ONA TILI DARSLARIDA LUG’ATLAR BILAN ISHLASH (8-SINF ONA TILI DARSLIGINING 25-26-DARSLARI ASOSIDA) Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

mumtoz matn / axborotlashgan jamiyat / malolat / afgor / shavq / mato / g’avvos / ko’shish / solik. / classical text / informative society / malalat / afgor / shavq / fabric / diver / kushish / salik.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Karomatov Akbar Abramat Oʻgʻli

O‘qituvchilarning o’quvchilarda mumtoz matn va lug‘atlar bilan ishlash ko’nikmalarini shakillantirishlari uchun tahliliy-uslubiy materaillar va o‘qituvchilar uchun “Matn va lug’atlar bilan ishlash” mavzularini o’quv jarayonida keng ko’lamda tadbiq etolishlari uchun namunaviy-uslubiy dars tahlili haqida.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам об образовании , автор научной работы — Karomatov Akbar Abramat Oʻgʻli

KOMPYUTER LINGVISTIKASIDA OMONIMLIK HODISASI TADQIQI
ONA TILI TA’LIMIDA LUG’AT BILAN ISHLASH MASALALARI
TA’LIMIY LUG‘AT YARATISH TAMOYILLARI
2-sinf “Ona tili va o’qish savodxonligi” darslari samaradorligini oshirish
BOSHLANG`ICH SINF O`QUVCHLARINING LUG`ATLAR BILAN ISHLASH JARAYONIDA KREATIVLIGINI OSHIRISH
i Не можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

WORKING WITH DICTIONARIES IN NATIVE LANGUAGE LESSONS (BASED ON LESSONS 25-26 OF THE 8TH GRADE MOTHER TONGUE TEXTBOOK)

Analytical and methodological materials for teachers to develop students’ skills in working with classical texts and dictionaries, and for teachers to widely use the topic “Working with texts and dictionaries” in the learning process on the analysis of the samplemethodical course for.

Текст научной работы на тему «ONA TILI DARSLARIDA LUG’ATLAR BILAN ISHLASH (8-SINF ONA TILI DARSLIGINING 25-26-DARSLARI ASOSIDA)»

ONA TILIDARSLARIDA LUG’ATLAR BILAN ISHLASH (8-SINF ONA TILI DARSLIGINING 25-26-DARSLARI ASOSIDA) Karomatov Akbar Abramat o’g’li

CHDPI Gumanitar fanlar fakulteti 2-kurs talabasi https://doi.org/10.5281/zenodo.6635508

Annotatsiya. O’qituvchilarning o’quvchilarda mumtoz matn va lug’atlar bilan ishlash ko’nikmalarini shakillantirishlari uchun tahliliy-uslubiy materaillar va o’qituvchilar uchun “Matn va lug’atlar bilan ishlash” mavzularini o’quv jarayonida keng ko’lamda tadbiq etolishlari uchun namunaviy-uslubiy dars tahlili haqida.

Kalit so’zlar: mumtoz matn, axborotlashgan jamiyat, malolat, afgor, shavq, mato, g’avvos, ko’shish, solik.

РАБОТА СО СЛОВАРЯМИ НА УРОКАХ РОДНОГО ЯЗЫКА (ПО МАТЕРИАЛАМ УРОКОВ 25-26 УЧЕБНИКА РОДНОГО ЯЗЫКА ДЛЯ 8

Аннотация. Аналитико-методические материалы для учителей по формированию у учащихся навыков работы с классическими текстами и словарями, а также для учителей по широкому применению темы «Работа с текстами и словарями» в учебном процессе по анализу примерно-методического курса за.

Ключевые слова: классический текст, информационное общество, малалат, афгор, шавк, ткань, водолаз, доп, налог.

WORKING WITH DICTIONARIES IN NATIVE LANGUAGE LESSONS (BASED ON LESSONS 25-26 OF THE 8TH GRADE MOTHER TONGUE TEXTBOOK)

Abstract. Analytical and methodological materials for teachers to develop students’ skills in working with classical texts and dictionaries, and for teachers to widely use the topic “Working with texts and dictionaries” in the learning process on the analysis of the sample-methodical course for.

Keywords: classical text, informative society, malalat, afgor, shavq, fabric, diver, kushish,

XXI asrda har bir til o’z jozibasi, tasviriy ifodadalashda aniqligini, ramziylik, tarixiylik, ma’lum uslub ifodasida koloritning kuchini yo’qotmasligi uchun axborotlashgan jamiyatning negiziga tobora chuqurroq kirib borishga harakat qilmoqda. Bunday harakatlardan eng samaralsi, albatta ta’lim sohasida milliy tilning batafsil va puxta o’tilishidir. Bunday jarayonlarda mumtoz va zamonaviy lug’atlar o’rtasida aloqani yo’lga qo’yish milliy tilning va jamiyat mulaqot madaniyatining bir necha davrlarga milliy til madaniyati, e’tiqodi va boyligi bilan o’sib borishiga zamindir. Bu jabhada esa ta’lim sohasida turli unumli metod va ta’limiy o’yinlardan keng foydalanish maqsadga muvofiq.

TADQIQOT MATERIALLARI VA METODOLOGIYASI

O’qituvchilarning o’rni beqiyos bo’lib, o’quvchiga mumtoz so’z va izoh talab qiluvchi so’zlarning semalari batafsil va tushunarli berilishi lozim. Bu o’rinda “O’zbek tili izohli lug’ati” va turli mumtoz adabiyotlar izohli lug’atlaridan boxabar bo’lishlari talab etiladi. “Mumtoz matn va lug’atlar ustida ishlash” mavzusi dars soatlarini quyida keltirilgan materiallar va uslubiy

qo’llanmalar asos va ko’rinishida o’tishlari maqsadga muvofiqdir. Avvalo berilgan Alisher Navoiyning “Lison ut-tayr” kitobidan olingan “Talab vodiysi” parchasining nasriy bayonini o’quvchilarga tanishtirish, tahlil va tavsifini to’laqonli berib o’tish bilan boshlash lozim. 65-mashq. Matnni ifodali o’qing.

Chun talab vo/diysig’a qo’y/sang qadam, Ollinga har/ dam kelur yuz / ming alam.

Har dam anda/ yuz malolat/ yuzlanur, Har nafas ming/ sa’b holat/ yuzlanur.

Istamak ran/ji ko’ngulni/ zor etar, Topmomog’liq/ ruhni af/gor etar.

Jonni kuydur/mak bolub mah/rumliq, Vaslining mi’/odi noma’/lumliq.

Ranj-u ko’shish/ sanchibon jis/mingg’a nesh, Dardi noyob/ aylabon jo/ningni resh.

Istabon top/may duri no/yobni, Mundadur tar/k aylamak as/bobni.

Mol-u mulk-u/ har nedur so/likka band, Tort takbi/ri fano ur/moq baland. (Alisher Navoiy, “Lisonut-tayr”)

(Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatiga qaralsin, 1, 38-39-betlar).

Talab vodiysining sifati

T al ab vodiys i g ‘a q ad am qo’ y sang, oldingga har dam yuz ming dard-u alam duch keladi.

Har lahza unda yuz mal ollik, har nafas yuz ming o’zga holat yuzlanadi. Istamoqlik azobi ko’ngulni zor etadi, lekin topa olmasl i k ruhni abgor etadi. Bunda jonni kuydirish mahrumlik, vaslga va’dasi muddati- noma’lumlik bo’ladi. Mashaqqat va kulfatlar jismingga nish sanchib, behad ulkan dard jismingni pora-pora qiladi. Sen noyob durni qo’lga kiritishni xohlaysan, ammo uni topa olm aysan . Buning uchun dunyo asbob-uskunalarini tark etmoq zarurdir.

Solik o’ z yo’lida g’ov bo’ladigan mol-u mulk va boshqa narsalardan voz kechib, foniylikning to’rt ” ALLOHU AKBAR”ini bal and ovozda aytmog’i kerak. (2, 157-bet).

“Talab vodiysi”dan olingan parcha tavsifidan so’ng esa ajratilgan so’zlarning ma’nolariga to’xtalgan holda, uni batafsil yoritish zarur. Bu mavzuning asosiy maqsadi bo’lgan g’oyani o’z ichiga oladi.

MALOLAT — [a. – zerikish; tashvish, g’ashlik] Ko’ngilg’ashligi, diltanglik.

* Amir Dushanbega kelgach.. uning – [Abdulhofizning] yosh qizini oldirib keldi, Temurshoh qizining o’lgani sababli ko’nglida paydo bo’lgan malolatni bartaraf qildi. S. Ayniy, Doxunda.

AFGOR — yaralangan, majruh] kt.

1) Jarohat olgan, majruh.

2)Ezilgan. Qullik zanjirida afgor bo’lganlar.. G’. G’ulom.

*Chori ota.. uzun, ser qadoq barmoqlari bilan chakkalarini ush lab, afgor bir holda cho’kib o’tirdi. S. Nu rov. G’

1)arvon. Afgor etmoq (yoki aylamoq) Afgor holga solmoq. Yengolmasa aqling gar, Hayoting afgor etar. Q. Muhammadiy.

*Ta’nayu malomat toshlari majruhu afgor ayladi. Habibiy.

KO’SHISH – [f. – harakat, urinish; intilish; ovoragarchilik, tashvish] – ko ‘shish qilmoq (yoki ko ‘rsatmoq) – kam qo’ll.

*Harakat qilmoq; intilmoq, chalishmoq.

*Lekin biz deymizki, turmushimizda bir qadar isloh yuzaga chiqsin, bema’ni ishlarni yo’qotaylik, dini islomning ravnaqiga ko’shish qilaylik. Oybek, Tanlangan asarlar.

*Sal o’tmay angladiki.. bu chaqqon davlatlar shunchaki Buxoroga qayishganlari.. «insoniyatningmanfaatdorligi» uchun unga ko’shish ko’rsatishmayapti. Sh. Xolmirzaev, QU ko’prik.

* Bolam, dardni kasal odam bilsa, o’ziyam tuzalishiga ko’shish ko’rsatar ekan. Sh. Xolmirzaev, Saylanma.

SOLIK — [a. – yo’lchi, yo’ldan yuruvchi; ochiq, bo’sh yo’l;

*sufiylikda uchinchi bosqichga yetishgan zohid]

*Tasavvufda: suluk (tariqat)ni ixtiyor qilgan, lekin hali biror maqom yoki martabaga erishmagan murid

TAKBIR – [a. • – kengaytirish, kuchaytirish; ulug’lash, maqtash; xudoni ulug’lab, «Allohu akbar» iborasini aytish]

*din. Allohni ulug’lash bilan bog’liq ibora («Allohu akbar» – Alloh buyukdir)ni talaffuz etish, tilga olish.

* Xatib domla.. oq bo’yra ustidagi tobut yoniga boradi va sallasining peshini tushirib, takbir uchun qo’l ko’taradi. A. Qodiriy, Obid ketmon.

* Samad bo’qoq indamay, chetga burilib ketdi. Shukur so’fi shom namozi uchun takbir tushira boshladi. A. Qodiriy, Mehrobdan chayon.

(3, Foydalanilgan adabiyotlarga qaralsin).

66-topshiriq. Berilgan izohlardan matndagi ajratilgan so’zlarning ma’nosini aniqlab, lug’at daftaringizga ko’chiring va yodlang:

a)Malolat 1) malol kelish; og’rinish;

b)sa’b 9) qiyin, ogir.

s)afgor 2) xor bo’lish, ezg’in holatga tushish;

d)mi’od 3) muddat, ijro vaqti;

e)ko’shish 4) sa’y-harakat;

f)nesh 5) nish, tig’;

g)resh 6) yara, j arohat;

h)solik 8) Komillik sari harakat qilayotgan kishi;

j)Takbiri fano 7) O’tkinchi dunyo uchun haqni ulug’lash;

(4,(a)219-bet,2-jild; (g)620-bet, 2-jild; (f) 454-bet, 2-jild; (d)307-bet, 2-jild; (e)158-bet, 2-jildan). 27-topshiriq. Matnni ifodali o’qing.

(Nasriy bayonining davomi)

Bu yo’lda unga bo’lgan ishtiyoqdan boshqa hamma narsani tashlab, o’zni maqsad manzili tomon

boshlashi lozim. Agar olam matosidan biron ashyo qolmasa, senda u dam o’zgacha sifatlar paydo bo’ladi. U xazinadan vayroningga obodlik kelib, zoti nuridan joningga yorug’lik yetishadi. Bu yorug’lik sendagi shavq o’tini tobora alangalatib, talab ongni uchqur qiladi.

Bunda o’zingda bir talab o’rnida yuz talab topasan. Bu payt tog’lar sening ko’zingga

Kim talab raxshin sabukxez aylagay. oddiy daladek bo’lib ko’rinadi. Joningga talab rohati

Joning a yetkay talabning rohati, Qolmagay ranj-u taabning shiddati. yetadi, mashaqqat chekish shiddati sendan forig bo’ladi. Ko’ngling dur topishga qanchalik muhabbat qo’ysa, sen uchun g’avvoslik qilish shunchalik oson bo’ladi. (6, 157-bet)

Durg a topqon soyi ko nglung xosliq,

Bo ‘lg ‘oy osonroq sanga g^avvosliq.

(Alisher Navoiy, “Lison ut-

Yuqorida berilgan parchaning mazmun va mohiyatini lug’atlar asosida nasriy shakilga keltirib, ularni o’quvchilar bilan birga tahlil qilish. Ularda keltirilgan so’zlarni esa lug’at sifatida o’quvchilarga yozdirish lozim. Bundan so’ng esa o’quvchilar bilan birga quyidagi mashiqni savol berish va sinfdan javob olish shaklida bajarish mumkin.

69-topshiriq. Quyidagi izohlardan ajratilgan so’zlarning ma’nosini aniqlab, lug’at daftaringizga ko’chiring va yodlang:

1) suv tagida harakat qilish, suzish; G’avvosliq

2) sayin, sari; Soyi

3) mashaqqat, mushkullik; Tab

4) zavqli harakat; Shavq

5) ot, ulov Raxsh

6) davlat, boylik; Ganj

7) yengil, chaqqon. Sabukxez

SHAVQ a. – histuyg’u, ehtiros; kuchli orzu, havas, istak

1 kt. Kuchli havas, intilish; qiziqish, ishtiyoq. Bu g’azalda.. yosh yigitning hissi, shavqi, nash’asi yangradi. Oybek, Navoiy.

*Bu tiladabiyot muallimi ta’lim va tarbiya ishini sevar, yuragida tobora kuchaygan bir shavq bilan maktabda ishlar edi. Oybek, Nur qidirib.

2 Shunday intilish, qiziqish tufayli yuzaga kelgan ko’tarinki ruhiy holat; zavq.

*Shavqqa to’lib kuylamoq. Guli: G’azalkim, so’zlagay ishqdin, safodin. G’azaldin bu kabi shavq olmagan kim Uyg’un va I. Sulton, Alisher Navoiy.

*Garmonchi ham shavqidan beixtiyor o’rtaga tushib, o’yin ayni doliguliga kelganda, maydon gumburlab ketdi. Oybek, Quyosh qoraymas.

G’A VVOS – a. – suv tagiga tushuvchi, tez-tez sho’ng’uvchi]

1). Suvga sho’ng’uvchi, suv ostida dur izlovchi shaxs.

* Yetar maqsadga mehnat birla mehnatkash qilib jur’at. Topar g’avvos bo’lib daryoi mehnatdan duri rohat. Habibiy.

2). Suv o’tkazmaydigan maxsus kiyimda suv osti ishlarini bajaruvchi shaxs. Kemaning yukini g’avvoslar necha asrlardan keyin -yaqindagina suvyuzasiga chiqardilar. H. Karimov, San’at sehri.

MATO – [a. – mol, ashyo; yuk]

1 Gazlama, material, materiya. Paxta ipdan to’qilgan mato. Bunday bo’yoq bilan bo’yalgan mato o’ngib ketmaydi. «Fan va turmush».

2 Mol, buyum, narsa.

* -Yo qudratingdan, ishonmaydi-ya! – dedi Turobjon – [xotiniga] keltirgan matoni titkilab, mana, chaynab ko ‘r! A. Qahhor, Anor.

GANJ – [f. – Xazina, kon, boylik]

1). Kt. Oltin, kumush, javohir, xazina.

i Не можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

(7, foydalanilgan adabiyotlarga qaralsin).

Yuqorida keltirilgan barcha manba va metodlardan o’qituvchilarning foydalanishi va

darslarning shu uslublar asosida puxta tayyorlashlari va ularning o’tilishi o’quvchilarda

“Mumtoz matn va lug’atlar ustida ishlash” dars soatidan keng ko’lamli bilimlarga ega

bo’lishlariga yo’l ochadi.

1. Ona tili (Umumiy o’rta ta’lim maktablarining 8-sinfi uchun darslik) O’zXTaV. Toshkent – 2019.

2. Lison ut-tayr(Qush tili). Sharofiddin SHARIPOV,f.f.n. Vahob RAHMON O’zRESda xizmat ko’rsatgan madaniyat xodimi nasriy bayoni. “Tafakkur” nashriyoti, Toshkent – 2020.

3. O’zbek tilining izohli lug’ati. 5 jildli. “O’zbekiston milliy ensiklopediyasi”, Davlat ilmiy nashriyoti – 2006.

4. O’zbek tilining izohli lug’ati. 5 jildli. “O’zbekiston milliy ensiklopediyasi”, Davlat ilmiy nashriyoti – 2006.

5. Ona tili (Umumiy o’rta ta’lim maktablarining 8-sinfI uchun darslik) O’zXTaV. Toshkent – 2019.

6. Lison ut-tayr(Qush tili). Sharofiddin SHARIPOV,f.f.n. Vahob RAHMON O’zRESda xizmat ko’rsatgan madaniyat xodimi nasriy bayoni. “Tafakkur” nashriyoti, Toshkent – 2020.

7. O’zbek tilining izohli lug’ati. 5 jildli. “O’zbekiston milliy ensiklopediyasi”, Davlat ilmiy nashriyoti – 2006.