Bibliya kitoblari

To’rt Injilda Iso Masihning hikoyasini, har bir kitobda bizga hayotiga noyob nuqtai nazarlar keltirilgan. Ular AD 85-95 atrofida yozilgan Yuhanno Injilidan tashqari 55-65 yillar oralig’ida yozilgan.

BIBLIYA

BIBLIYA (yun. Biblia — kitoblar) — yahudiylik va xristianlikda muqaddas hisoblangan diniy kitoblar va risolalar majmuasi. Bibliya ikki asosiy qismga — Qadimgi ahd va Yangi dhdga boʻlinadi. «Axd» soʻzi xudoning insonlar bilan maxsus aloqasini ifodalaydi. Qadimgi avd yahudiylikda ham, xristianlikda ham muqaddas sanaladigan va eng qad. davrlarda yaratilgan diniy adabiyotlardan, Yangi axd esa faqat xristianlar muqaddas deb biladigan, ular dini shakllanishiga aloqador diniy asarlardan iborat. Mazkur dinlarning aqidalariga binoan, Bibliya — xudoning kalomi, barcha insonlarga yoʻllangan, dunyo va odamzodning paydo boʻlishi va oxirat sirini ochib beruvchi muqaddas kitobidir. Uning asosiy mavzusi — yagona Haqning fazilatlari va insoniyat bilan munosabati haqidadir. Bibliya mil. av. 8-a. va mil. 2-a. lar oraligʻida oromiy hamda yunon tillarida yozilgan. Bibliya matnlari tadqiq etilganda shu narsa tasdiqlandiki, ular qariyb ming yil davomida xilmaxil joylarda yaratilgan.

Bibliya eng qad. adabiy yodgorliklardan biri boʻlib, diniy pandnasihatlar, aqidalar, bashoratlar, duolar, solnomalar, masallar, ishqiy va falsafiy dostonlar, hikoyat, rivoyat va maktublardan iborat. Bibliyada, bir yokdan, odamzodning gunohkor boʻlib xudo tomonidan rad etilishi, abadiy halokatga mahkum qilinishi toʻgʻrisida ran ketsa, ikkinchi yoqdan, xudo insonni qutqarish uchun qanday rejalar tuzgani haqida hikoya qilinadi. Ayniqsa, odamlarga najot yoʻlini ochgan Iso Masih toʻgʻrisida toʻlaqonli xabar beriladi.

Jami 70 kitob (boʻlim)ni oʻz ichiga olgan Bibliya 13-a. da kardinal Stefan Lengton tomonidan hoz. koʻrinishga keltirilgan, kitoblarni sherlarga boʻlish va raqamlashtirishni parijlik matbaachi Rober Stefan (16-a.) amalga oshirgan.

Bibliya jahon boʻyicha keng tarqalgan, asrlar mobaynida koʻpgina xalqlarning axloqi, maʼnaviyati, madaniyati, adabiyoti, musiqa va rangtasvir sanʼatiga barakali taʼsir koʻrsatgan. U 19-a. gacha 400 dan ziyod, 20-a. mobaynida esa yana 1400 (jami 1978) tilga toʻliq yoki qisman oʻgirilgan. Oʻzbek tilida ayrim qismlari 1891, 1913-y. larda Leypsig sh. da arab imlosida, 1981, 1983, 1986, 1990-y. larda Bibliyani tarjima qilish in-ti (Stokgolm) tomonidan Kirill yozuvida chop etilgan. 1992-y. da mazkur int Injil va Zaburni toʻliq holda va Tavrotdan «Ibtido» qismini bir kitobga jamlab, soʻzboshi, lugʻat, jadvallar, fixrist, xaritalar hamda rangli fotosuratlar bilan birga chop etgan.

Bibliya kitoblari

Muqaddas Kitobning bo’linmalarini o’rganish uchun, birinchi marta ” kanon ” so’zini tushuntirmasdan turib, tadqiq qila olmaymiz. Muqaddas Kitobning kanoni rasman ” ilohiy ilhom bilan qabul qilingan” va shuning uchun Muqaddas Kitobga haqli ravishda tegishli bo’lgan kitoblar ro’yxatini ko’rsatadi. Faqat kanonik kitoblar Xudoning taniqli Kalomi hisoblanadi. Bibliya kanonini aniqlash jarayoni yahudiy olimlari va ravvinlar tomonidan boshlangan va keyinchalik to’rtinchi asrning oxiriga qadar ilk nasroniy jamoati tomonidan yakunlangan.

1500 yil davomida uchta tilda 40dan ortiq mualliflar Muqaddas Kitobning Muqaddas Kitob kanosini tashkil etadigan kitoblar va xatlarga hissa qo’shdilar.

66 Bibliya kitoblari

Tasvir: Thinkstock / Getty Images

Muqaddas Kitob ikki qismga ajratilgan: Eski Ahd va Yangi Ahd. Ahdda Xudo va Uning xalqi o’rtasida tuzilgan ahd ko’rsatilgan.

• Yahudiylar va protestant masihiylar Eski Ahdning 39 ilhomlangan kitoblarini tan olishadi.
• Protestant masihiylar Yangi Ahdning ilhomlangan 27 kitobini tan olishadi.
• Rim-katolik va bir nechta pravoslav tarjimalari Apokrifaning bir qismini tanigan qo’shimcha kitoblar mavjud.

Apokrifa

Ikkala yahudiy ham, erta cherkov otalari ham Eski Ahd kitoblarini o’z ichiga olgan ilohiy ilhom bilan yozilgan 39 kitob ustida kelishdilar. Biroq, Avgustin (mil.av. 400) Apokryfa kitoblarini o’z ichiga olgan. Apocryphaning katta qismini Rim-katolik cherkovi tomonidan 1546 yilda Trent kengashida Injil kanonining bir qismi sifatida rasman tan olgan. Bugungi kunda Koptik , yunon va rus pravoslav cherkovlari bu kitoblarni Xudo tomonidan ilohiy ilhom sifatida qabul qilishadi. Apocrypha so’zi “yashirin” degan ma’noni anglatadi. Apokryfa kitoblari yahudiylik va protestant xristian cherkovlarida obro’li deb hisoblanmaydi. Ko’proq ”

Eski Ahd kitoblari

Eski Ahdning 39 kitobi, taxminan 1000 yil davomida, Musodan boshlab (mil. Avv. 1450), yahudiy xalqi Fors imperiyasi davrida surgunlikdan (mil. Avv. 538-400) Yahudiyaga qaytgan paytgacha yozilgan. Injil Muqaddas Kitob Eski Ahdning (Septuagint) yunon tarjimasining tartibiga mos keladi va shuning uchun Ibroniy Muqaddas Kitobdan farq qiladi. Ushbu tadqiqot uchun faqatgina Yunon va ingliz tilidagi boblarni ko’rib chiqamiz. Ko’plab ingliz tilidagi kitobxonlar kitoblarni tartibga yoki tartibga ko’ra tartibga solinishini va xronologik tarzda emasligini tushunmasligi mumkin. Ko’proq “

Beshinchi bob

Taxminan 3000 yil muqaddam yozilgan, Muqaddas Kitobning ilk beshta kitobi «Pentatuch» deb ataladi. Pentateuch so’zi “beshta idish”, “beshta konteyner” yoki “beshta o’lchovli kitob” degan ma’noni anglatadi. Ko’pincha, yahudiy va nasroniylik an’analari, Muso payg’ambarni Pentateuxning asosiy muallifi deb hisoblaydi. Bu besh kitob Muqaddas Kitobning ilohiy asosini tashkil qiladi.

Muqaddas Kitobning tarixiy kitoblari

Eski Ahdning keyingi bo’linishi tarixiy kitoblarni o’z ichiga oladi. Ushbu 12 ta kitobda, Isroilning tarixidagi voqealar, Yoshua kitobi va millatning va’da qilingan erga kirishidan boshlab 1000 yil o’tgach, surgunlik davriga qadar yozilgan. Muqaddas Kitobning ushbu sahifalarini o’qiganimizda ajoyib hikoyalarni echib, qiziqarli rahbarlar, payg’ambarlar, qahramonlar va yomon insonlarni uchratamiz.

Muqaddas Kitobning she’riyat va donolik kitoblari

She’riyat va hikmat Kitoblarini yozish Eski Ahdning oxirigacha Ibrohim davridan boshlangan. Ehtimol, eng qadimgi kitoblar, Job , noma’lum muallifdir. Zaburda juda ko’p turli xil yozuvchilar bor, shoh Dovud eng mashhur va boshqalari esa noma’lum. Hikmatlar , Voizlar va Qo’shiq asarlari birinchi navbatda Sulaymonga tegishli . Shuningdek, “donolik adabiyoti” deb nomlangan ushbu kitoblar bizning insoniy kurash va haqiqiy hayotiy tajribalar bilan to’liq bog’liq.

Muqaddas Kitobning bashorat qilingan kitoblari

Xudo insoniyat bilan bo’lgan har bir davrida payg’ambarlar bor edi, lekin payg’ambarlar kitoblari “klassik” bashorat davriga – surgun vaqtida Yahudo va Isroilning bo’lingan shohliklari keyingi yillarda, Isroilning surgunidan qaytib kelgan yillari. Payg’ambar kitoblari Ilyos (mil. Avv. 874-853) davridan Malaxiy davriga qadar (mil. 400 yilda) yozilgan. Keyinchalik katta va kichik payg’ambarlar bo’linadi.

Buyuk Payg’ambarlar

• Ishayo
• Eremiyo
• Eremiyo – Eremiyo Eremiyoning muallifi sifatida stipendiyani qo’llab-quvvatlaydi. Kitob, poetik asar , bu erda mualliflik sharofati bilan ingliz tilidagi Bibliyada buyuk Payg’ambarlar bilan joylashtirilgan.
• Hizqiyol
• Doniyor – Injilning ingliz va yunon tilidagi tarjimalarida Doniyor asosiy peygamberlerden biri hisoblanadi; ammo Ibroniy kanonida u “Yozuvlar” ning bir qismidir.

Kichik Payg’ambar

Muqaddas Kitobning Yangi Ahd Kitoblari

Masihiylar uchun Yangi Ahd Eski Ahdning amalga oshishi va cho’qqisidir. Qadimgi payg’ambarlar ko’rishni xohlar edi, Iso Masih Isroilning Masihiyu va bu dunyoning najotkori sifatida amalga oshdi. Yangi Ahdda Masihning er yuziga kelishini, hayoti va xizmati, topshiriqlari, xabari va mo”jizalari, o’limi, ko’milishi va tirilishi va qaytib kelish haqidagi va’dasi haqida hikoya qilinadi. Ko’proq “

Injil

To’rt Injilda Iso Masihning hikoyasini, har bir kitobda bizga hayotiga noyob nuqtai nazarlar keltirilgan. Ular AD 85-95 atrofida yozilgan Yuhanno Injilidan tashqari 55-65 yillar oralig’ida yozilgan.

Havoriylar kitobi

Luqo tomonidan yozilgan Havoriylar kitobi, Iso Masihning tirilishidan keyin darhol cherkovning tug’ilishi va o’sishi va xushxabar tarqalishi haqida batafsil va guvohlik beruvchi ma’lumotni beradi. Bu erta cherkov haqida Yangi Ahd tarix kitobi hisoblanadi. Havoriylar kitobida Iso hayotini va xizmatini Jamoat hayotiga va eng qadimgi imonlilarning guvohligiga bog’laydigan ko’prik taqdim etadi. Bu ish ham Injil va Maktublar o’rtasida aloqani o’rnatadi. Ko’proq ”

Maktublar

Maktublar nasroniylikning dastlabki kunlarida yangi cherkovlarga va shaxsiy imonlilarga yozilgan xatlardir. Havoriy Pavlus ushbu harflarning dastlabki 13-ni yozib, ularning har biri muayyan vaziyatga yoki muammoni hal qilishga qaratilgan. Pavlusning asarlari butun Yangi Ahdning to’rtdan bir qismini tashkil etadi.

• Pavlusning maktublari
• Rimliklarga
• 1 Korinfliklarga va 2 Korinfliklarga
• Galatiyaliklar
• Efesliklar – qamoqxona maktubi
• Filippiliklar – qamoqxona maktubi
• Kolosaliklar – qamoqxona maktubi
• 1 Salonikaliklarga va 2 Salonikaliklarga
• 1 Timo’tiy va 2 Timotiy – Pastoral maktublar
• Titus – Pastoral maktub
• Filemon – qamoqxona maktubi

• Umumiy maktublar
• Ibroniylarga
• Jeyms
• 1 Butrus va 2 Butrus
• 1 Yuhanno , 2 Yuhanno va 3 Yuhanno
• Yahudo

Vahiy kitobi

Muqaddas Kitobning oxirgi vahiysi Vahiy kitobiga ba’zan “Iso Masihning vahiysi” yoki “Yuhannoga bo’lgan vahiy” deb nomlanadi. Yozuvchi Yuhannoning Injilini ham yozgan Zabadiy o’g’li Yuhanno . U ushbu dramatik kitobni 95-96 yillar atrofida Patmos orolida surgun paytida yashirgan. O’shanda, Osiyodagi ilk masihiylar jamoati zo’ravonliklarga duch kelgan.

Vahiy kitobida ramziylik va tasavvurlar mavjud bo’lib, bu tasavvurga shubha bilan qarash va tushunchani hayratda qoldiradi. Bu oxirgi marta bashoratlarning avj nuqtasi deb hisoblanadi. Kitobni talqin qilish asrlar davomida Muqaddas Kitobni o’rganayotgan talabalar va olimlar uchun muammo yaratdi.

Garchi qiyin va g’alati bir kitob bo’lsa-da, Vahiy kitobida, albatta, o’rganishga loyiqdir. Iyso alayhissalomda najodning umidga to’ladigan xushxabari, izdoshlari uchun qut-baraka va Xudoning buyuk g’alabasi va oliy qudrati kitobning ustun mavzusidir.

BIBLIYA

BIBLIYA (yun. Biblia — kitoblar) — yahudiylik va xristianlikda muqaddas hisoblangan diniy kitoblar va risolalar majmuasi. Bibliya ikki asosiy qismga — Qadimgi ahd va Yangi dhdga boʻlinadi. «Axd» soʻzi xudoning insonlar bilan maxsus aloqasini ifodalaydi. Qadimgi avd yahudiylikda ham, xristianlikda ham muqaddas sanaladigan va eng qad. davrlarda yaratilgan diniy adabiyotlardan, Yangi axd esa faqat xristianlar muqaddas deb biladigan, ular dini shakllanishiga aloqador diniy asarlardan iborat. Mazkur dinlarning aqidalariga binoan, Bibliya — xudoning kalomi, barcha insonlarga yoʻllangan, dunyo va odamzodning paydo boʻlishi va oxirat sirini ochib beruvchi muqaddas kitobidir. Uning asosiy mavzusi — yagona Haqning fazilatlari va insoniyat bilan munosabati haqidadir. Bibliya mil. av. 8-a. va mil. 2-a. lar oraligʻida oromiy hamda yunon tillarida yozilgan. Bibliya matnlari tadqiq etilganda shu narsa tasdiqlandiki, ular qariyb ming yil davomida xilmaxil joylarda yaratilgan.

Bibliya eng qad. adabiy yodgorliklardan biri boʻlib, diniy pandnasihatlar, aqidalar, bashoratlar, duolar, solnomalar, masallar, ishqiy va falsafiy dostonlar, hikoyat, rivoyat va maktublardan iborat. Bibliyada, bir yokdan, odamzodning gunohkor boʻlib xudo tomonidan rad etilishi, abadiy halokatga mahkum qilinishi toʻgʻrisida ran ketsa, ikkinchi yoqdan, xudo insonni qutqarish uchun qanday rejalar tuzgani haqida hikoya qilinadi. Ayniqsa, odamlarga najot yoʻlini ochgan Iso Masih toʻgʻrisida toʻlaqonli xabar beriladi.

Jami 70 kitob (boʻlim)ni oʻz ichiga olgan Bibliya 13-a. da kardinal Stefan Lengton tomonidan hoz. koʻrinishga keltirilgan, kitoblarni sherlarga boʻlish va raqamlashtirishni parijlik matbaachi Rober Stefan (16-a.) amalga oshirgan.

Bibliya jahon boʻyicha keng tarqalgan, asrlar mobaynida koʻpgina xalqlarning axloqi, maʼnaviyati, madaniyati, adabiyoti, musiqa va rangtasvir sanʼatiga barakali taʼsir koʻrsatgan. U 19-a. gacha 400 dan ziyod, 20-a. mobaynida esa yana 1400 (jami 1978) tilga toʻliq yoki qisman oʻgirilgan. Oʻzbek tilida ayrim qismlari 1891, 1913-y. larda Leypsig sh. da arab imlosida, 1981, 1983, 1986, 1990-y. larda Bibliyani tarjima qilish in-ti (Stokgolm) tomonidan Kirill yozuvida chop etilgan. 1992-y. da mazkur int Injil va Zaburni toʻliq holda va Tavrotdan «Ibtido» qismini bir kitobga jamlab, soʻzboshi, lugʻat, jadvallar, fixrist, xaritalar hamda rangli fotosuratlar bilan birga chop etgan.