Masala yechish 3 sinf
b) siyosiy daqiqa;
Mavzu Tenglamalar yechish metodikasi Boshlangich sinf dasturida 7×10
Boshlang’ich sinf dasturida 7+x=10, x-3=10, x*(7 -10)=70, x: 2=15 kabi bir darajali bir nomalumli tenglamalar qaraladi �Tayyorlov bosqichida 10 ichida qo’shish va ayrishdagi nomalum komponentni topishga doir.
Boshlang’ich sinfda tenglamaning ta’rifi, yechimi, yechish kabi ta’rif va tushunchalar berilmaydi, faqat tenglamani o’qish, yozish, noma’lum komponentlarini topish tushunchalari bilan tanishadilar � 2 – sinfda ko’paytirish va bo’lishga doir x*3=12, 5*x=10, x: 2=4, 6: x=3 ko’rinishdagi tenglamalarni yechish o’qitiladi. � 3 – sinfdan boshlab 4 amalga doir misollar yechiladi. � 4 – sinfda ko’p xonali sonlar bilan birgalikda 4 amalga doir tenglamalar yechishga ham o’rgatiladi. �Boshlang’ich sinfda x+x=10, n*n=16, a+a=a+6, 7*a=7, 8*k=0, n+n=2 n kabi misollar bajarilmaydi. �Tenglamani o’qitishni birinchi qadamidayoq nomalumning o’rniga qo’yish bilan tenglikni tekshirishga o’rgatib boriladi
Tenglama yordamida masalalar yechish �Misollar bilan birgalikda, matinli masalalarni tenglamalar yordamida yechish ham katta o’rinni egallaydi. � Ekiskursiyaga 28 ta o’g’il bola va bir qancha qiz bola jo’natildi. Ular 2 ta avtobusga 25 tadan joylashdi. Ekiskursiyaga nechta qiz bola bordi? �Shaxmat to’garagida 24 ta o’g’il bola va bir nechta qiz bolalar bor edi, yana 5 ta qiz qo’shib olingandan keyin qiz bolalar soni o’g’il bolalar sonidan 8 ta kam bo’ldi. Shaxmat to’garagida qiz bolalar soni qancha bo’lgan. �Vazada 11 ta olma bor edi. Tushlikda bir nechta olma yeyilgandan keyin vazada ta olma qoldi. Nechta olma yeyilgan?
Savollar � 1. O’ylangan son 12 dan 3 marta katta. Qanday son o’ylangan? � 2. Noma’lum son 42 dan 9 ga kichik. Noma’lum son nechi? � 3. O’ylangan sonni 3 marta va 15 marta ortirilsa 75 hosil bo’ladi. Qanday son o’ylangan? � 4. Bola 3 ta qalam va 28 so’m turadigan kitobga 40 so’m to’ladi. 1 ta qalam necha so’m turadi? � 5. Karim o’zidagi quyonlarning 25 tasini sotgandan keyin o’zida 40 ta quyon qoldi. Karimning quyonlari nechta bolgan?
E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT
Masala yechish 3 sinf
Darsning texnologik xaritasi
Mavzu: Tarkibli misol va masalalar yechish.
Mavzuga oid tayanch tushunchalar:O’nliklar, birliklar, qo’shish, ayirish, yig’indi, ayirma.
Mavzuga ajratilgan vaqt: 45 minut
Mavzuning qisqacha tahrifi: Misollarni ustun shaklida yozish,masalaga qisqa shart tuzish va yechish. Berilgan o’lchovlar asosida noma’lum qismini topish va taqqoslash.
O’quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi:
Dars turi: Yangi bilim beruvchi.
Metod: Tushuntirish,didaktik o’yin,muommoli izlanish,ko’rgazmalilik.
SHakl: jamoa, guruh bilan ishlash
Jihoz: 2-sinf matematika darsligi, mavzu asosida tayyorlangan slayd, lato o’yni,
Nazorat: O’quvchilarning darsdagi faolligi kuzatilib, hisobga olib boriladi.
Baholash: O’quvchilar reytingi dars oxirida ehlon qilinadi.
Darsning maqsad va vazifalari
Maqsadlar:
Ta’limiy:Misollarni ustun shaklida qo’shish va ayira olish, berilgan o’lchovlar asosida sonlarni noma’lm qismini topa olish va mantiqiy fikrlashga o’rgatish.
Tarbiyaviy:O’quvchilarni mustaqil misol va masalalarni tuzishga o’ratish.
Rivojlantiruvchi: Misollarni yozma shaklda qo’shish va ayira olish, masalalrga qisqa shart tuza olish ko’nikmasini rivojlantirish.
Kutilayotgan natija:
Dars yakunida o’quvchilar misollarni ustun shaklida qo’shish va ayirish, bu amallar orasidagi o’zaro munosabatlar, ular orasidagi bog’liqlikni misollar, masalalar yechish jarayonida takrorlaydilar. Mantiqiy fikrlashga o’rganadilar.
Dars jarayoni va texnologiyasi
Ishning nomi
Bajariladigan ish nomi
Metod
Vaqt
1-bosqich Tashkiliy qism
O’quvchilar davomati aniqlanadi.
Sinfning darsga tayyorligi tekshiriladi.
Ma’naviyat daqiqasi o’tkaziladi.
Dars davomida rioya qilinishi lozim bo’lgan qoidalar belgilanadi. Dars shiori ishlab chiqiladi.
1. O’tgan dars so’raladi, o’quvchilar bilimi baholanadi.
2.O’qituvchi proyektorda ko’rsatilgan 1-misolni og’zaki tushuntirib beradi.
3. 2-misolni ustun shaklida o’quvchilar xattaxtada yechadilar. 74+19 69+23 87-13 59+17 93-42
4. 3-masala sharti tahlil qilinadi. Qisqa shart tuzdiriladi.
5.4-misol. Berilgan kesmani o’lchash,shartiga ko’ra bajarish.
6. Dam olish daqiqasi. Slayd orqali namoish etiladi
7. 5-misol. Tushirib qoldirilgan toq sonlarni yozing. 19,21,…,…,27,…,31.
8.6-misol. Proyektorda namoish etiladi,o’quvchilar xattaxtada yechadilar.
Savol javob (tarqatma materiallar asosida)
«Kelishik qo‘shimchalari» mavzusida bir soatlik dars ishlanma
Mavzuga oid tayanch tushunchalar: kasr, to’g’ri kasr, noto’g’ri kasr.
Mavzuning qisqacha mazmuni: Surati maxrajidan kichik kasr to‘g‘ri kasr deyiladi. Surati maxrajiga teng yoki maxrajidan katta
bo‘lgan kasr noto‘g‘ri kasr deyiladi
O`quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi:
Metod: Interfaol, mashq qilish, mustaqil ishlash, namoyish qilish.
Shakl: Guruhga bo’lish va guruh bilan ishlash
Jihoz: Mavzuga oid rasmli misollar, tarqatma materiallar.
Darsning maqsadlari:
Ta`limiy: O`quvchilarda to’g’ri va noto’g’ri kasrlarga doir misollarni yechish bo`yicha bilim, ko`nikma va malakalarni shakllantirish.
Tarbiyaviy: Qish faslida nishonlanadigan bayramlar bilan tanishtirish orqali ekologik tarbiya berish, tabiatni asrab-avaylashga o`rgarish.
Rivojlantiruvchi: Matematik boshqotirma ustida fikr-mulohaza yuritishga jalb qilish orqali mantiqiy fikrlash ko`nikmalarini shakllantirish.
Kutilayotgan natija: to’g’ri va noto’g’ri kasrlarga doir misollarni yechish bo`yicha ko`nikma va malakalarga ega bo`ladilar, kasrlar ustida misollarni bajarishni uddalay oladilar.
Darsning texnologik xaritasi
Bajariladigan ish mazmuni
O‘quvchilar davomati aniqlanadi. Sinfning darsga tayyorligi tekshiriladi.
Matematika darslarida 3-sinfda nimalar o‘rganilganligi, xonadan o‘tmasdan qo‘shishga doir og‘zaki misollar yechiladi.
Suhbat, kartochka- lar bilan ishlash
Kasr haqida ma’lumot berish, ularning turlari: to’g’ri va noto’g’ri kasrlar haqida ma’lumot berish.
4-bosqich. Yangi mavzuni mustahkamlash
1-4 o‘quvchilar mustaqil yechadilar. 5-6 topshiriqlar o‘qituvchi yordamida bajariladi.
Mustaqil ish, savol- javob
Darsdagi faolligiga qarab o‘quvchilar baholanadi.
6-bosqich. Uyga vazifa berish
Darslikdagi 7- va 8-masala uyga vazifa ekanligi aytiladi, ularni yechish bo‘yicha ko‘rsatmalar beriladi.
Baholash: Doskada yoki mustaqil ravishda misol, masala yechishi, og`zaki savol-javob faolligiga qarab o`quvchilar baholanadi.
S inf shiori: Ahilligu, inoqlik
Hamkorligu, faollik
O’isak bo’lmaymiz hor,
Intilganga tole’ yor
Darsning borishi.
I.Tashkiliy qism.
b) siyosiy daqiqa;
Salom shirin so’zimiz
Salom deymiz o’zimiz
Odob bilan aytamiz
Ham sho’x ham quvnoqlarim
Tinglab mening so’zlarim
O’ylab puxta javob bering
Hozir qay dars aytib bering! (Matematika darsi)
Navbatchi axboroti:
Sinfda men navbatchi
Atrofga bir qarangchi
Eshik, oynalar toza,
Parta, stullar soza!
2 Aziz o’quvchilar Vatan degan tushunchani siz qanday izohlaysiz.
Vatan-sajdagoh kabi muqaddas
Vatan tuyg’usining manzillari beshikdan
Vatan eng katta taqdir
Sen Vatanni madh etgan minbar-mehrobdir
Vatan nechog’li ulkan bo’lmasin, u qalbda ham, ko’z qorachig’iga ham joy bo’la oladi.
Vatan haqiqatdan ham yagonadir.
Mana shu go’zal yurtimizning tinchligi, obodligi va farovonligi yo’lida prezidentimiz tomonidan qanday qaror va farmoyishlar qabul qilinganlidan parcha namoyish etamiz.
Sinf o’quvchilari 5 tashabbus bo’yicha o’quvchilar taqdimotini namoyish etadilar
Qo’llariga har bir o’quvchi tashabbus boyicha ko’rgazmalar bilan sahnaga chiqadilar.
O’quvchilar 5 tashabbusni o’zbek va ingliz tilida aytadilar.
1-o’quvchi 1. Increasing the interest of young people in music, arts, literature, theater and other types of art;
2-o’quvchi. Enroll youth with sports, create the necessary conditions for this;
3-o’quvchi. The organization of effective use of computer technologies and the Internet by the population and young people;
4-o’quvchi. Enhancing the spirituality of young people, a wider propaganda of reading;
5-o’quvchi. Ensuring the employment of women.
Siyosiy daqiqa
O`zbekiston va jahon mamlakatlarida bo`layotgan o`zgarishlar va yangiliklar bilan tanishtirish.
Savol: 2020-yil qanday yil deb nomlandi?
Javob: 2020– yil – “Ilm ma’rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yilii” deb nomlandi.
Savol: 2019 – yilda qanday ishlar amalga oshirildi.
Javob: 2017-2021-yillarda O’zbekiston Respublikasining rivojlantirishning 5 ta ustuvor yo’nalishlari bo’yicha harakatlar strategiyasi amalga oshirildi.
– 2019– yil – Iqtisodiyotga faol investitsiyalar jalb qilindi.
– Mahalliy sanoatni rivojlantirish orqali “kichik biznes”lar tashkil qilindi.
– Aholini tabiiy gaz, elektr manbaidan unumli foydalanishga qaratildi.
– Sportga katta ahamiyat berilib sport inshootlari qurildi.
Sinf 3-guruhga bo’linadi
1.Donolar 2.Zukkolar 3.Daholar.
II. Uyga vazifani so`rab baholash:
a) og`zaki so`rov
b) daftarni tekshirish
v) tarqatma materiallar orqali
g) misollar yechish
e) amaliy.
III.Yangi mavzu bayoni:
Surati maxrajidan kichik kasr to‘g‘ri kasr deyiladi.
Surati maxrajiga teng yoki maxrajidan kata bo‘lgan kasr noto‘g‘ri kasr deyiladi.
1-topshiriq:
- Maxraji 5 bo‘lgan barcha to‘g‘ri kasrlarni yozing.
- Surati 5 bo‘lgan barcha noto‘g‘ri kasrlarni yozing.
2-topshiriq: a ) Ikkita doiraning har biri teng 6 ga bo‘linib, hosil bo‘lgan bo‘laklarning 8 tasi olingan bo‘lsa, bu noto‘g‘ri kasr — ko‘rinishida yoziladi.
b)Doiraning bo‘linishlar sonini noto‘g‘ri kasr ko’rinishida ifodalang:
4-topshiriq:
Uzunligi 8 sm bo‘lgan kesma nechta bo‘lakka bo‘lingan?
Ushbu kesmaning kasrlarga mos bo‘lak uzunligini ko‘rsating. Namuna:
5-topshiriq: Radiusi 2 sm ga teng ikkita doira chizing. Ularni teng to‘rt qismga ajrating va birinchisining 2 ta, ikkinchisining 3 ta qismini bo‘yang. Har birining ajratilgan bo‘laklar sonini kasr ko‘rinishida ifodalang. 6-topshiriq: Doiraning bo‘yalgan qismiga mos kasrlarni toping: Yangi mavzuni mustahkamlash: Guruhlarga ZINAMA ZINA metodi orqali topshiriq beriladi 1-guruh. Kasr va uning turlari haqida ma’lumot 2-guruh. To’g’ri kasr haqida ma’lumot 3-guruh. Noto’g’ri kasr haqida ma’lumot
O’quvchilarni baholash:
- Maxraji 8 bo‘lgan to‘rtta to‘g‘ri kasr son yozing;
b) Surati 4 bo‘lgan to‘rtta noto‘g‘ri kasr son yozing.
Masala yechish 3 sinf
Kimyo darslarida masalalar yechishda ayrim muammolar va yechimlar.
Kelajagimiz bo`lgan yosh avlodni har tomonlama yetuk, bilimli ,yuksak ma`naviyatli, barkamol, vatanparvar shaxslar bo`lib yetishishida kimyo fanining ham beqiyos o`rni bor.Kimyo darslarida masalalar yechish orqali o`quvchilar fizika ,matematika, biologiya fanlaridan olgan bilimlari bilan to`qnash keladi va o`zlari uchun muhim xulosa chiqaradi.Ya`ni hamma fanning ham hayotda o`z o`rni bor degan fikr tug`iladi. Kimyodan masalalar yechish orqali o`quvchining kelajakda yetuk mutaxasis bo`lib kamol topishi uchun ularda hayoti davomida zarur bo’ladigan kompetensiyalar shakllanib boradi.O`quvchilar dars davomida olgan nazariy bilimlarini amalda qo`llashga, mustaqil fikirlashga, hayoti davomida duch keladigan turli tuman muammolarni to`g`ri va oson hal qilishga,uquvli ishbilarmon, komil inson bo`lib yetishishiga yordam beradi.
7-sinf. Eritmalar va ularning qo`llanilishi.
Eritma-ikki yoki undan ortiq komponentlardan tashkil topgan gomogen sistema.
Eritmada erigan moddaning miqdori uning konsentratsiyasini belgilaydi.
Eritmalar konsentratsiyasi bir necha usullar bilan ifodalanadi.
1.Foiz konsentratsiya С%
a-erigan moddaning massasi ,b-erituvchi massasi
Masala.1,5l suvda 50g modda eritildi. Eritmaning foiz konsentratsiyasini toping?
1-usul.Yechish:a.eritmaning umumiy massasi.
1550_______50g modda erigan
2-masala.1l suvda 200hajm HCl eritildi (n.sh.da).Hosil bo`lgan eritmadagi HCl ni C% konsentratsiyasini toping? 1l=1000g
Yechish.1l suvda 200 hajm HCl erigan HCl=36,5g
36,5______22,4l x=325,9g 1000+325,9=1325,9
2.Molyar konsentratsiya.
Сm
Сm-molyar konsentratsiya m-erigan modda massasi
M-erigan moddaning molekulyar massasi
Molyar konsentratsiya-1l eritmada erigan moddaning molar soni.
1-masala.500ml eritmada 85,5g Al₂(SO₄)₃ tuzi erigan bo`lsa eritmani molyarligini aniqlang?
1-usul proporsiya 1l =1000ml Al₂(SO₄)₃ =342
500_________85,5 x=171 342________1M
1000________x 171________x x=0,5M
3.Normal konsentratsiya.
Сn m-erigan modda massasi
E-erigan moddaning ekvivalenti V-eritma hajmi ml
1-masala .300ml suvda 98 g sulfat kislota eritildi H₂SO₄ .Normal konsentratsiyani toping?
300__________98 x=326,6 Cn =
2-masala . 3l 0,5n li Na₂CO₃ eritmasini tayyorlash uchun necha gr tuz kerak?
Normal konsentratsiya formulsidan m=topib olamiz. m
Na₂CO₃ =106g E = 53
2-usul. 1000_______53 x=159g 159________1
3000________x x__________0,5 x=79,5
Kristallogidratlarga doir masallalar yechish.
1-masala.Fe₂(SO₄)₃*n H₂O tarkibida S va Fe massa ulishi 37% ga teng bo`lsa kristllogidrat tarkibidagi n –qiymatini toping?
Yechish.1.Modda tarkibida 3S va 2Fe bor ularning massasini topib olamiz.56*2+32*3=208
2.37%________208 x=562 Fe₂(SO₄)₃=56+32+64*3=400g
100________x 562-400=162 n = 9 Fe₂(SO₄)₃*9 H₂O
2-masala.K₂SO₄* Fe₂(SO₄)₃*n H₂O tarkibli kristolagidratda 61,67%kislorod bo`lsa , n-qiymatii toping?
Bu masalada n-molekula suv tarkibida kislorod bo`lganligi uchun biroz murakkabroq usulda yechiladi. Matematik usulda .
Yechish. 1-usul. K₂SO₄* Fe₂(SO₄)₃*n H₂O O16+nO
100*( 256+16n)=61,67* ( 574+18n)
4898,58n=9798,58 n =20 K₂SO₄* Fe₂(SO₄)₃*20H₂O
2-usul. Kimyoviy usul.
Ma`lum tuzni massasi hisoblanib tarkibidagi kislorodni massa ulishi topiladi (C%).
K₂SO₄* Fe₂(SO₄)₃*n H₂O =174+400=574 16O 16*16=256
w *100=44,6% Suvni tarkibidagi kislorodni massa ulushi 88,9% ekanligini bilamiz.
Masalani yechish uchun dioganal usulidan foydalanamiz.
44,6% 27,22 27,22_______17
X=358,5 n =20 K₂SO₄* Fe₂(SO₄)₃*20H₂O
9-sinf. “Metallarning faollik qatori ”mavzusi bo`yicha masala.
1-masala.200g kumush nitrat ( AgNO₃) eritmasiga 33,6g Fe plastinka tushirildi va eritmadan Ag kumush to`liq siqib chiqarilgandan so`ng plastinkaning massasi 65,6g ni tashkil etsa plastinkadagi temirning massa ulushini (C% )da toping?
2AgNO₃+Fe= Fe(NO₃ )₂+2Ag Plastinka massasi 216-56=160g ga ortgan
Masala shartiga ko`ra : 65,6 — 33,6 = 32
32________x x=11,2 33,6- 11,2 = 22,4
2-masala.100g metall plastinka HCL eritmasiga tushirildi, uning massasi 3,36% ga kamaydi va 0,672l gaz ajralib chiqdi. Metallni toping?
Me + 2HCl = MeCl₂ + H₂
X__________ 22,4l x=112 Javob Cd kadmiy
Ta`lim sifatini oshirish ,o`quvchilarni fanga bo`lgan qiziqishini shakllantirib o`quvchilarni nazariy olgan bilimlari mustahkamlanib, ularni hayoti davomida kerak bo`ladigan eng muhim kompetensiyalari shakllanib boradi.
Xulosa o`rnida shuni aytish joizki, o`quvchilarni har tomonlama yetuk, bilimli, ijodkor qilib tarbiyalash o`qituvchining asosiy maqsadiga aylanishi shart.Bunday olijanob fazilatlarni o`quvchilarga singdirish uchun, o`qituvchi izlanuvchan yangilik yaratuvchi, iste`dodli, qobiliyatli, bilimdon dunyoqarashi keng , ilmiy tafakkurli,zamon bilan hamnafas bo`lishi talab etiladi.