Dunyodagi dinlarning muqaddas kitoblar: Tavrot, Injil, Qur on

Bajardi: To’rayev M
Teshirdi: To’xtayev Xasan
1-ilova
Reja:
1.Islom dinining tarqalishi va uning ta’lim-tarbiyaga ta’siri.
Musulmon maktablari va unda ta’lim-tarbiya mazmuni.
2.Qur’oni Karim – axloqiy-falsafiy ta’limotlar manbai. Hadis ilmining paydo bo’lishi. Muhaddislar (Imom Ismoil al-Buxoriy, Imom Iso at-Termiziy va boshqalar)ning hadis ilmi rivojiga qo’shgan hissasi.
4. IX-XI asrlar-Sharq Uyg’onish davri.
5. Abu Abdulloh Xorazmiyning didaktik qarashlari.
6.Abu Nasr Forobiy, Abu Rayhon Beruniyning asarlaridagi pedagogik fikrlar va Abu Ali ibn Sinoning ta’lim va tarbiya haqidagi qarashlari.
7.Mahmud Qoshg’ariyning “Devonu lug’otit-turk” asarida ta’lim-tarbiya masalalari.
8.Yusuf Xos Xojibning “Qutadg’u bilik” asari – pandnoma asar sifatida. Ahmad Yugnakiyning “Hibat ul-haqoyiq” asarida didaktik qarashlar.
9.Kaykovusning “Qobusnoma” asarining tarbiyaviy ahamiyati.
2-ilova
Tayanch tushunchalar:
1.Islom dini maktab, madrasa, ta’lim tizimi, hadis, sunna, hadis ilmi, muxaddis, hadis ilmida “Oltin davr”, hadislarda ilgari surilgan insoniy hislatlar: mexr – muruvvat, saxovat, xilm, hurmat – extirom, vatanga muxabbat, mexnat va kasb – xunarni ulug‘lash, xalollik, poklik, dо‘stlik, tinch – totuvlik, tasavvuf, ta’minot, sharoit, tariqat, ma’rifat, haqiqat. Bahouddin Naqshband, “Dining Ollohda, qо‘ling mehnatda bо‘lsin” shiori.
SHIOR:
Tarix – halq ma’naviyatining asosidir
I.Karimov
3-ilova
Islom dini ta’limotida ta’lim-tarbiya masalalarining ifodalanishi
1.Tarqalishi.
VII asr boshlarida Eron, Kavkaz orti, Suriya, Shimoliy Afrika, Janubiy Ipaniya;
Machit qoshida maktablar ochildi;
Yozuv arab alifbosida olib boriladi;
Maktab-yozuv о‘rgatadigan joy;
“Qur’on” – “Xaftiak”, “Chor kitob” darslik sifatida;
5 yosh, xatto 6-7 yoshidan beriladi. О‘g‘il bolalar-domla, qiz bolalar-otinoylar.
VIII asrda Movoraunnaxrda islom dini о‘rnatildi. Arab tilini о‘rganish joriy qilindi. Maktabda о‘quvchi soni 30-40 ta. Qur’on yod olish usuli; yozish, hisob, arab tili, savdo san’ati, mantiq, notiqlik, husnihat, Ahmad Yassaviy hikmatlari.

Ta’lim tarbiya jarayonida hadislardan foydalanishning ilmiy-amaliy ahamiyati Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Nilufar To‘Ymurodova

Maqolada hadislarning paydo bo‘lishi, hadis ilmi, islom sivilizatsiyasining rivojlanishida va inson kamolotida hadislarning ta’limiy tarbiyaviy ahamiyati, hadisnavis olimlar o‘quv mashg‘ulotlarida hadislardan foydalanishning ilmiy-amaliy ahamiyati, hadis namunalari va ularning mazmunmohiyati haqida so‘z boradi.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Ta’lim tarbiya jarayonida hadislardan foydalanishning ilmiy-amaliy ahamiyati»

Ta’lim – tarbiya jarayonida hadislardan foydalanishning

Nilufar To’ymurodova Buxoro davlat universitetining Pedagogika instituti

Annotatsiya: Maqolada hadislarning paydo bo’lishi, hadis ilmi, islom sivilizatsiyasining rivojlanishida va inson kamolotida hadislarning ta’limiy -tarbiyaviy ahamiyati, hadisnavis olimlar o’quv mashg’ulotlarida hadislardan foydalanishning ilmiy-amaliy ahamiyati, hadis namunalari va ularning mazmun-mohiyati haqida so’z boradi.

Kalit so’zlar: hadis, hadis ilmi, islom sivilizatsiyasi, inson kamoloti, hadisnavis olimlar, hadis namunalari, buyuk allomalar, ma’naviy meros, sharqona ta’lim va tarbiya

Scientific and practical significance of the use of hadith in the

process of education

Nilufar Tuymuradova Pedagogical Institute of Bukhara State University

Abstract: The article deals with the emergence of hadiths, the science of hadiths, the educational significance of hadiths in the development of Islamic civilization and the development of mankind, the scientific and practical significance of the use of hadiths in the preparation of hadith scholars, examples of hadiths and their content

Keywords: hadith studies, hadith studies, Islamic civilization, human perfection, hadith scholars, examples of hadith studies, great scholars, spiritual heritage, oriental education and upbringing.

Hadis – islom dinida Qur’ondan keyin turadigan ikkinchi muqaddas manba bo’lib, Muhammad alayhissalomning hayoti va faoliyati, uning diniy va axloqiy ko’rsatmalarini o’z ichiga oladi. Muhammad payg’ambar biror gap aytgan, biror ish qilib ko’rsatgan yoki boshqalar qilgan biron-bir ishni ko’rib turib, uni man etmagan bo’lsa, ana shu uch holat sunnat hisoblanadi. Ana shunday xatti-harakatlar yoki ko’rsatmalar hadis deb yuritiladi. Hadislarda islom dinining qonun-qoidalari bilan birgalikda insoniy fazilatlar ham keng tashviq qilinadi, insoniylik sha’niga dog’ tushiradigan yomon sifatlar qoralanadi. Ya’ni, hadislarda o’zaro do’stona

WWW.OPENSCIENCE.UZ 855 I M^^BI

munosabatlar, qarindosh, ota-ona va farzandlarning haq-huquqlari, mehr-oqibat, halollik, poklik, adolat, insof-tavfiqli bo’lish targ’ib qilingan. Razolat, kibr-u havo, adovat, hasad, xiyonat, yolg’onchilik, fitna-fasod, zulm kabi illatlarga nafrat tuyg’ulari ifodalangan.

Vaqt o’tishi bilan turli ijtimoiy ziddiyatlar, dindagi ichki g’oyaviy kurashlar natijasida soxta hadislar ham paydo bo’la boshlagan. Natijada hadis ilmi bilan shug’ullanuvchi olimlar – muhaddislar hadislarni ishonchli manbalar asosida qayta ko’rib chiqishga, ularning haqiqiylarini soxtalaridan ajratishga kirishganlar. Shunday qilib, islom olamining turli yerlarida hadis ilmining yirik targ’ibotchilari va mualliflari paydo bo’la boshladi.

Hadis ilmining rivojlanishiga, ayniqsa, bizning yurtimizdan yetishib chiqqan muhaddislar ulkan hissa qo’shishgan. Abu Abdulloh Muhammad ibn Ismoil al-Buxoriy, Abu Iso Muhammad ibn Iso at-Termiziy, Abu Muhammad Abdulloh ibn Abd ar-Rahmon ad-Dorimiy as-Samarqandiy o’z umrlarini hadis to’plash va ularni o’rganishdek muqaddas ishga bag’ishlaganlar.

Mashhur muhaddislar orasida Imom Buxoriy eng oldingi o’rinda turadi. Uning yozgan kitoblari ichida eng mashhuri «Al-jome’ as-sahih» (bu asar «Al-jome’ as-sahih» nomi bilan ham mashhur)asaridir. Imom Buxoriygacha o’tgan muhaddislar hadis kitoblariga barcha eshitgan hadislarini kiritar edilar. Hadislarni barcha shartlari bilan tekshirib, ularni sahih (ishonchli) yoki g’ayrisahih (ishonarsiz) qismlarga ajratmas edilar. Birinchi bo’lib bu uslubni Imom Buxoriy joriy etgan.

Hadislar tuzilishiga ko’ra, yuqorida ta’kidlanganidek, ikki qismdan – hadisning mazmuni (matni) va uning sanadidan iborat. Hadislarni bir-biridan eshitib, rivoyat qilib, avloddan avlodga qoldirib kelgan roviylar ro’yxati hadisning musnadi deyiladi. Muhammad payg’ambardan so’ng biron-bir hadis yozib olingunga qadar o’tgan vaqt ichida ushbu hadisni bir-biriga naql qilib kelgan roviylar tartibida (musnadda) uzilish bo’lmasa, bunday hadislar ishonchli hisoblangan.

Mustaqil respublikamizning oldida turgan asosiy vazifalardan biri – yuqori malakali kadrlar tayyorlashdan iboratdir. Ta’lim maskanlarimiz ma’naviy baquvvat, bilimli, o’z mustaqil Vatanimizdan faxrlanish tuyg’usiga boy kishilarni tarbiyalashi kerak. Bu esa ta’lim – tarbiya oldidagi murakkab, keng ko’lamli muammolardan biridir. Xalq ta’limi tizimida hal qiluvchi inson-o’qituvchidir. Agar o’qituvchi ijodkor va izlanuvchan bo’lsa, o’quvchining bilim darajasi ham baland bo’ladi. O’qituvchilarimiz bugungi zamon talablariga mos bilimlar sohibi, yangilangan ta’lim mazmunini egallagan bo’lishlari kerak. Pedagog xodimlar o’zlarini kasb ko’nikmalari muallimlik va tarbiyachilik mahoratlarini doimo takomillashtirib borishlari shart, deb ta’kidlanadi «Ta’lim to’g’risida»gi Qonunda. O’qituvchi kasbining nozikligi, mas’uliyatliligi va murakkabligi hamda sharafli ekanligi to’g’risida mulohazalar, muallimning mahorati, ularga qo’yiladigan talablar, fazilatlariga oid qarashlar,

munosabatga kirishish mahorati, muomala madaniyati Sharq mutafakkirlarining asarlarida o’z ifodasini topgan. Sharq pedagogikasi va pedagogik mahorati ming yillik tarixga ega. Sharq ma’naviy-madaniyatining xilma-xil jihatlari, ayniqsa Uyg’onish davrida juda rivojlangan bo’lib, bu davrda yashab ijod etgan Abu Nasr Farobiy, Al-Xorazmiy, Abu Ali ibn Sino, Abu Rayhon Beruniy, Abdurahmon Jomiy, Jaloliddin Devoniy, Alisher Navoiy va boshqa ko’plab mutafakkirlarning ijodlari pedagogik tafakkur taraqqiyotida yosh murabbiylarning ma’naviy-axloqiy kamolotida muhim manbaa bo’lib xizmat qiladi.

Sharqning buyuk allomasi, qomusiy olim Abu Nasr Farobiy (873-950) muallimning ijtimoiy hayotda tutgan o’rni va uning o’ziga xos xususiyatlari to’g’risida ibratli g’oyalarni ilgari surgan. Uning fikricha, «o’qituvchi – aql-farosatga, chiroyli nutqqa ega bo’lishi va o’quvchilarga aytmoqchi bo’lgan fikrlarni to’la va aniq ifodalay olishni bilmog’i zarur. Shu bilan birga o’z or-nomusini qadrlashi, adolatli bo’lishi lozim. Ana shundagina u insoniylikning yuksak darajasiga ega bo’ladi va baxt cho’qqisiga erishadi», – deb ta’kidlaydi. Farobiy o’qituvchi shaxsiga xos qator fazilatlarga xolisona, odilona, oqilona sharh berish imkoniyatiga erishgan buyuk zotdir. Shuning uchun mazkur sharhlar, ilmiy ilovalar, teran fikrlar, ibratli mulohazalar ham o’z dolzarbligini yo’qotmagan.

Mazkur muammo yuzasidan mulohaza yuritgan atoqli olim Abu Ali ibn Sino (980-1037) ning fikricha, «. O’qituvchi matonatli, sof vijdonli, rosggo’y va bola tarbiyalash uslublarini, axloq qoidalarini yaxshi biladigan odam bo’lmog’i lozim. O’qituvchi o’quvchining butun ichki va tashqi dunyosini o’rganib, uning aql qatlamlariga kira olmog’i lozim». Abu Ali ibn Sino mulohazasiga ko’ra tarbiyachi dastlab bolalarni yaxshi ko’rishi, hurmat qilishi, ular bilan xushmuomala bo’lishi shart. Agar bola ishni yaxshi bajarsa, uni o’z vaqtida rag’batlantirish, gohida maqtab qo’yish, aksincha bo’lganda esa, unga tanbeh berishi kerak. Lekin, deydi Ibn Sino, tanbeh bolaning izzat-nafsiga tegadigan bo’lmasligi lozim, o’quvchiga murosasozlik qilish esa bolaning o’zboshimcha bo’lib qolishiga olib boradi, – deydi Ibn Sino.

Nasriddin Tusiy o’zining «O’qituvchilarni tarbiyalash to’g’risida» degan asarida shunday deydi: «O’qituvchi munozaralarni olib borishi, rad etib bo’lmaydigan darajada isbot qilishni bilishi, o’z fikrlarining to’g’riligiga ishonishi, nutqi esa mutlaqo toza, jumlalari mantiqiy ifodalanadigan bo’lishi dozim. O’qituvchi nutqi hech qachon va hech qaerda zaharxandali, qo’pol va qattiq bo’lishi mumkin emas. Dars paytida o’qituvchi o’zini tuta olmasligi ishni buzishi mumkin».

O’qituvchi va uning mahorati to’g’risida nazm mulkining sultoni A.Navoiy, A.Jomiy va boshqalarning asarlarida o’qituvchi qobiliyati, shaxsiy fazilatlari, uning nutqi, notiqlik san’ati, madaniyati haqida qimmatli, durdona fikrlari mavjud. Buyuk mutafakkir Abdurahmon Jomiy o’z asarlarida bola dunyoqarashining – kamol topishida maktab va muallimning roliga katta baho beradi. Uning fikriga qaraganda,

muallim aqlli, adolatli, o’zida barcha yuksak fazilatlarni mujassamlashtirgan bo’lishi kerak. O’zini nomunosib tutgan odam hech vaqt boshqalarga bilim bera olmaydi, degan fikrni bildiradi.

Ustoz, muallimsiz qolganda zamon, Nodonlikdan qora bo’lurdi jahon, – deb hitob qiladi u «Iskandar xirodnomasi» asarida. O’zbek adabiyotining dahosi Alisher Navoiy o’z asarlari va ilmiy qarashlarida o’qituvchilik qobiliyati va uning obro’si, odobi yuzasidan ibratomuz mulohazalar yuritadi. Alloma fikricha o’qituvchi faoliyatini ijodiy yondashuvsiz tasavvur qila olmaydi. U doimo o’z ustida mukammal ishlashi, tajriba oshirib borishi zarur deydi. Ana shu boisdan uning asarlarida odob, axloq, ziyraklak, irodaviy kuch, poklik, samimiylik xislatlari asosiy o’rinni egallaydi. O’qituvchining har jihatdan ibrat va namuna bo’lishlari ta’lim va tarbiya garovi ekanligiga ishora qilgan. O’qituvchining kasb mahoratini tarbiyalashning mohiyati to’g’risidagi mulohazalar «Qobusnoma», «Xotamnoma», «Qutadg’u Bilig» kabi buyuk asarlarda ham bayon etib berilgan. Chunki bu asarlarning barchasi odobnomaning xuddi o’zginasi bo’lganligi sababli tarbiyachi-murabbiyning o’ziga xos xislatlarining shakllanish bosqichlari ifodalab berilgan.

XVIII-XIX asrda Turkistondagi jadidlar harakatining asoschilaridan biri, buyuk ma’rifatparvar o’qituvchi, mohir tadqiqotchi Abdulla Avloniy ta’lim tizimi, o’qitishni takomillashtirib, o’qituvchilar malakasini oshirish, bo’lg’usi o’qituvchini tayyorlash muammolariga mutlaqo yangicha yondashgan olimdir. Uning fikricha ijodiy izlanish, o’qish va o’qitishning yangi shakli, uslub hamda vositalarini qidirish o’qituvchining eng muhim sifatlaridan biridir,-deb ta’kidlaydi. Shunday qilib, O’rta Osiyo mutafakkirlari va o’zbek ma’rifatparvarlari o’qituvchi kuchli xotiraga, iroda va tafakkurga, aql-zakokatga, chiroyli nutqqa ega bo’lishi, ko’zlangan maqsadni amalga oshirish yo’lida jonbozlik, qatiyatlilik ko’rsatishi, o’quvchilarning ruhiy dunyosiga to’g’ri yo’l topa olishi, ularga ta’sir o’tkazishi, vijdonli, samimiy, odobli, nazokatli, ishchan, mas’ul shaxs sifatida faoliyat ko’rsatishi zarur ekanligini o’z asarlarida ta’kidlab o’tadilar.

Hozirgi davrda mamlakatimizda pedagogik faoliyatning rivojlanishida jahon mutafakkir-olimlarining pedagogik qarashlari va ta’limotlari ijobiy ahamiyatga egadir. Hozirgi sharoitda jamiyatning maktab oldiga qo’yayotgan talablari kun sayin ortib bormoqda va bu talablarni amalda to’g’ri hal qilish vazifasi o’qituvchiga bog’liqdir. Zamonaviy maktab o’qituvchisi qator vazifalarni bajaradi. O’qituvchi-sinfdagi o’quv jarayoni tashkilotchisidir. Jamiyatning o ‘qituvchi oldiga qo ‘yadigan asosiy talablari quyidagilardir:

– shaxsni ma’naviy va ma’rifiy tomondan tarbiyalashning, milliy uyg’onish mafkurasining hamda umuminsoniy boyliklarning mohiyatini bilishi;

– bolalarni mustaqillik g’oyalariga sodiqlik ruhida tarbiyalashi, o’z Vatani tabiatiga va oilasiga bo’lgan muhabbati;

– keng bilimga ega bo’lish, turli bilimlardan xabardor bo’lishi; – yosh pedagog psixologiya, pedagogika, yoshlar fiziologiyasi, maktab gigienasidan chuqur bilimlarga ega bo’lishi;

– o’zi dars beradigan fan bo’yicha mustaqil bilimga ega bo’lib, o’z kasbi sohasi bo’yicha jahon fanida erishilgan yangi yutuq va kamchiliklardan xabardor bo’lishi; -ta’lim-tarbiya metodikasini egallashi;

– o’z ishiga ijodiy yondashishi;

– pedagogik texnika (mantiq, nutq ta’limining ifodali vositalari va pedagogik taktga ega bo’lishi;

– o’z bilimi va pedagogik mahoratini doimiy ravishda oshirib borishi kabi talablarga to’la javob bera olishga intilishi lozim va shart.

Ushbu vazifa va maqsadlarni ijobiy hal etishi natijasida o’qituvchi faoliyatining muvaffaqiyati avvalo u ta’limning mazmuni, metodlari va tashkiliy shakllarida umumiy didaktik printsiplarni qanchalik to’g’ri amalga oshirishiga bog’liq. Ma’ulumki, o’qituvchi faoliyati ta’lim jarayonining tashqi tomonini tashkil qiladi, chunki u o’qitadi, ta’lim beradi Shunga asosan o’qituvchi dars muammolariga to’g’ri yondoshishi uchun ta’lim jarayonining asosiy komponentlarini bilishi, ularning o’zaro bog’liqligi va bir-biriga ta’sirini tushunishi lozim.

Xulosa qilib aytganda, ta’lim – tarbiya jarayonida hadislardan foydalanishning ilmiy-amaliy ahamiyati beqiyos bo’lib, u shaxsning ma’naviyatini yuqori darajaga olib chiqadi. Undagi insoniy tuyg’ularni kamol topib, ildiz otishida o’ziga xos omil hisoblanadi.

1. Дилова Н.Г. (2021). Педагогик хдмкорлик жараёнининг мазмуни ва уни ташкил этиш тамойиллари. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 547-557 бетлар.

2. Расулова З. (2021). Педагогик дастурий воситалардан фойдаланиб булажак технология фани укитувчиларининг касбий махрратини ошириш йуллари. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 416-426 бетлар.

3. Dilova N.G. (2021). O’quvchilarning shaxsiy sifatlari – pedagogik hamkorlikning dastlabki tamoyili. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 558-566 betlar.

4. Расулова З.Д. (2021). Талабаларнинг креативлигини ривожлантиришда масофавий таълимнинг урни. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 439-448 бетлар.

5. Dilova N.G. (2021). O’qituvchi-o’quvchi hamkorligini vujudga keltirishning pedagogik ahamiyati. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 567-576 betlar.

6. Расулова З. (2021). Технология дарсларида интерфаол таълим технологияларидан фойдаланишнинг самарали жихатлари. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 360-369 бетлар.

7. Dilova N.G. (2021). Formative assessment of students’knowledge-as a means of improving the quality of education. Scientific reports of Bukhara State University. 3:5, pp. 144-155.

8. Дилова Н.Г. (2018). Важность совместного обучения в повышении эффективности начального образования. International scientific review of the problems and prospects of modern science and education. С. 90-91.

9. Дилова Н.Г. (2019). Влияние технологии сотрудничества на успеваемость учащихся начальных классов. International scientific review of the problems and prospects of modern science and education. С. 63-64.

10. Дилова Н.Г. (2012). Возможности организации учебного процесса на основе педагогического сотрудничества. Молодой ученый. T. 46, № 11, С. 409411.

11. Дилова Н.Г. (2014). Значение процесса педагогического сотрудничества в формировании личности учащихся начальных классов. Сборники конференций НИЦ Социосфера. № 26, С. 190-193.

12. Расулова З.Д. (2020). Программные инструменты – важный фактор развития творчества учащихся. Вестник науки и образования. № 21 (99), часть 2, С. 37-40.

13. Dilova N.G. (2021). Sharq allomalarining ilmiy merosi – uchinchi renesans uchun katta imkoniyat. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 506-514 betlar.

14. Расулова З. (2021). Замонавий ахборот-коммуникация технологиялари укув жараёнларини ривожлантиришнинг мухим омили сифатида. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 349-359 бетлар.

15. Dilova N.G. (2021). Ajdodlarimiz merosi vositasida bo’lajak o’qituvchilarga ta’lim-tarbiya berishning ahamiyati. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 515523 betlar.

16. Расулова З.Д. (2021). Компьютер воситасида технология дарслари самарадорлигини ошириш. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 387-397 бетлар.

17. Дилова Н.Г. (2021). Бошлангич таълимда укувчиларда шахслараро муносабатларга киришиш куникмаларини шакллантириш имкониятлар. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 524-533 бетлар.

18. Расулова З. (2021). Булажак технология фани укитувчисининг билим, куникмасини ривожлантиришда дастурий таълим воситаларининг урни. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 370-379 бетлар.

19. Дилова Н.Г. (2021). Шахслараро муносабатларга асосланган таълим жараёнини моделлаштириш. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 534-546 бетлар.

20. Расулова З.Д. (2021). Инновацион педагогик технологиялар асосида олий таълим муассасаси укув жараёнларини такомиллаштириш мазмуни. Science and Education. Vol. 2, Issue 10, 460-469 бетлар.

21. Дилова H.F. (2018). Буюк аждодларимизнинг таълимотларида мужассамлашган укитувчи билан укувчилар хамкорлигининг педагогик хусусиятлари. Замонавий таълим. №3, 63-68 б.

22. Дилова Н.Г. (2013). Требования к учителю по организации сотрудничества учащихся начальных классов в учебном процессе. Актуальные проблемы современной науки. № 4 (72). С. 55-57.

23. Dilova N.G. (2017). Opportunities of Pupils’ Complex Development on the Bases of Modernization the Content of Primary Education. Eastern European Scientific Journal. No. 1, pp. 1-4.

24. Dilova N.G., Saidova M.J. (2020). Formative assessment of students’ knowledge as an innovative approach to education. The American Journal of Social Science and Education Innovations. 2:12, P. 190-196.

25. Dilova N.G. (2017). Activity Areas of Primary School Teachers. Eastern European Scientific Journal. No. 6, pp. 1-6.

26. Dilova N.G., Saidova M.J. (2021). Innovative approach to education is a factor for developing new knowledge, competence and personal qualities. Asian Journal of Multidimensional Research (AJMR). 1:10, P. 148-153.

27. Дилова H.F. (2017). Укувчи шахсини ривожлантиришда хамкорлик педагогикасининг урни. Замонавий таълим. 1-сон.

28. Расулова З.Д. (2021). Роль электронного учебно-методического комплекса в оптимизации учебных процессов. Academy. № 3 (66), С. 27-30.

29. Dilova N.G. (2015). Situation of cooperation and the problems solved in it. Образование через всю жизнь: непрерывное образование в интересах устойчивого развития. 2: 13, pp. 102-103.

30. Расулова З.Д. (2021). Технологии развития творческих качеств студентов. Наука и образования сегодня. 60:1, С. 34-37.

Dunyodagi dinlarning muqaddas kitoblar: Tavrot, Injil, Qur’on

tabiatda Diniy harakatlar butun an’ana xosdir qaysi uch asosiy asos bo’ladi: o’qituvchi, o’z ta’limotlarini va bu o’quv talabalar izdoshlarini uzatiladi. Boshqa so’zlar bilan aytganda, dinni yashayotgan asoschisi tomonidan targ’ib ta’limotni nazar, faqat diehard izdoshlari bir guruh mumkin. aksincha, uning yozilgan manbasini ta’limotni, yoki – – Muqaddas Kitobni bu maqolada kelsak, biz ikkinchi ustun ko’rib chiqamiz.

Umumiy ma’lumot

Kitobni, qat’i nazar, tegishli emas, diniy nima rasm, deb semantik asosiy e’tiqod. Sakral afsona har qanday holda va hokazo xudolar, payg’ambarlar, ommaga uning kelib chiqishi vasf mumkin, vakolatli va yuborilgan ilohiy ilm ustidan uning ko’rinishi – .. haqiqat ayon viloyati oxiratda tushirib yubordi. muqaddas matnlar Ushbu view vahiy sodiq manbai va Xudoning tom ma’noda so’z oldida ularni qiladi.

Biroq, barcha juda oddiy emas – har bir dinning belgilar matn idrok maxsus tamg’a yuklaydi va jahon dinlarining muqaddas kitoblar, uning tarafdorlari noaniq talqin talqin bor.

An’anaga qismi, odatda, bir Canon yoki kanonik to’plamlar deb ataladi sifatida matnlar to’plami, muqaddas hisoblanadi. – musulmonlarning muqaddas kitobi, yahudiy Tavrot va nasroniy Muqaddas Kitobda Qur’on: Ko’pincha u kabi, o’z nomi beriladi.

Tavrot va Tanakh – yahudiy muqaddas adabiyot

eng qadimiy monoteistik din Yahudiylik emas. Unga rahmat, nasroniylik va islom dunyoga ko’rdim. Tavrot – – yahudiylik muqaddas kitobi Muso payg’ambar urf tegishli besh asarlar yig’indisi hisoblanadi. Afsonaga ko’ra, Tavrot Muso mazmuni asosiy qismi, Sinay qabul Xudo bilan yuzma-yuz.

Yahudiy sig’inish yanada rivojlantirish, bu Robbi tomonidan yuqorida dan ilhomlanib,, kelib chiqishiga sabab bo’ldi va yangi matnlarning yoyish, muqaddas martabasida barpo muxlislar va ruhlantirgan. Bu kitoblar “kitob” va tarjima to’plamini “Naviim”, degan ma’noni anglatadi “Ketuvim”, to’plamini o’z ichiga oladi “, payg’ambar.” antologiyasi ibrat masallar, Zabur va pedagogik xarakterdagi asarlar – Shunga ko’ra, birinchi tarix muqaddas hikoya va shunday deb atalmish donolik adabiyotlar kirdi. Yahudiy payg’ambarlari asarlarining bir qator birlashtirib, ikkinchi to’plamdagi. Ularning barchasi deb nomlangan muqaddas matnlar bir majmui, umumlashtirilgan edi “Tanakh.” Bu so’z – Tavrot, Naviim jamoasida, Ketuvim So’zlarining Birinchi harflar tashkil topgan, bir qisqartma.

uning tarkibi tomonidan Tanakh, kichik o’zgarishlar bilan, bir xil bo’ladi Eski Ahdga nasroniy urf.

Yangi Vahiy – yangi kitobni. Masihiylar muqaddas kitoblar

Canon Yangi Ahdning nasroniy cherkovi ommaviy turfa xil adabiyot IV asrga tashkil etildi. Biroq, har xil oqimlar va sud mintaqaviy hali Canon uchun bir necha xil variant bor. Har ikki holda ham, Yangi Ahdning asosiy maktublarida bir qator ortidan to’rt Injil bor. Havoriylar va Apocalypse kitobidan tur. Bu tuzilishi, ayrim sharhlovchilar payg’ambarlar bilan Tavrot Injil Xushxabarini, mahshar bog’liq tomonidan mazmunli Tanach bilan Yangi Ahdni solishtirish uchun ruxsat tarixi kitoblardan Havoriylar va Rasuliga tushgan donolik adabiyot qildi.

Eski va Yangi Ahdga bir yakun – yunon tili oddiygina tarjima deb, nasroniy muqaddas kitobi, Muqaddas Kitob bo’lgan “kitob”.

yangi payg’ambar nozil. musulmon canon

Musulmon muqaddas kitobi Qur’onni chaqirdi. Bu Yangi Ahdda yoki Tanakh hech muhim parcha o’z ichiga oladi, lekin asosan sobiq mazmunini ettiradi. Shuningdek, u va Isoga ya’ni, Iso, lekin Yangi Ahd, hech qanday bilan bog’liqlik zikr. Balki, aksincha, Qur’on munozaralarga va nasroniy Muqaddas Kitobning ishonchsizlik e’tirof etiladi.

Musulmon muqaddas kitobi – Qur’on – Alloh va Arhangela Gavriila bir xil vaqtda Muhammad tomonidan qabul oyatlarini bir To’plam (Dzhabraelya – Arab urf-odat). Bu vahiylar sura deyiladi, va ular matn joylashgan xronologik tartibda emas, va uzunligi – eng uzun qisqa qilish.

Bu Yahudo-nasroniy oyatlarni bog’liq bo’lgan joy Islom oladi: yahudiy muqaddas kitob – Tavrot – haqiqiy. Biroq, deb vaqt boshchilik o’tdi, va charchagan Muso bilan Kelishuv. Tavrot va butun Tanach ko’proq ahamiyatsiz, shuning uchun. Christian Kitoblar – Isoning asl Injilni payg’ambar buzib qayta tiklandi va Mahomet’le tomonidan davom etgan soxta. Shuning uchun, faqat muqaddas kitobi – Qur’on va boshqa bo’lishi mumkin emas.

Mormon Kitobi va kitobiy Vahiy

Yana bir urinish Mormonizm ajralib Mosaic manbai uning ta’limotini olib. U muqaddas va Eski va Yangi Ahdga sifatida tan oladi, biroq eng yuqori organi Mormon deb atalmish kitobni sifatlari. Bu ta’limotning USTALARI muqaddas matni asl manbai keyin, oltin idish-tovoq ustida yozilgan Nyu-York yaqinidagi tepalik ustida maxfiy va keyinchalik payg’ambar farishta ochildi, deb ishonaman Jozef Smit, XIX asr Amerika rezidenti. Oxirgi ular yana bir oshkor etilmagan joyda farishtalar yashiringan edi, shundan keyin plitalar, ning ingliz tiliga tarjima ilohiy rahnamoligida amalga. Bu mahsulot muqaddas vaziyat hozirda Mormonlar cherkovi ortiq 10 million izdoshlari tan.

Vedas – qadimiy xudolar meros

Dunyoning monoteistik dinlar muqaddas kitoblar umumiy ma’noda va kodlari to’plangan to’plamlarda birlashtiradi. Sharqiy mushriklar tizimi muqaddas yozuvlariga uchun turli yondashuv ajratib turadi: ular, tabiatda bir-biridan mustaqil, tez-tez ta’limotlarini chegara va qarama-qarshi emas. Shuning uchun, birinchi qarashda, oyatlarning tizimi dharmic dinlar tartibsiz yoki juda g’alati tuyulishi mumkin. Biroq, bu faqat birinchi qarashda hisoblanadi.

Hinduizmga muqaddas matnlar Shruti deyiladi. to’rt Vedalar uchun so’nggi hisob. samhitas (ilohiy) va Brahman’nın (yo’riqnomalar marosim tartibi): ularning har ikki qismga bo’linadi. Har hinduiylik diniga e’tiqod Bu nufuzli organ. bir afsona – Shruti, Smriti tashqari bir tana ham bor. Smriti yozilgan manbai va yetarlicha nufuzli bir vaqtning o’zida muqaddas kitoblar orasida bo’lishi kerak. Ramayana va Mahabharata – 18 Puranas va ikki yirik dostonlari iborat. Bundan tashqari, hind muqaddas ham Upanişadlar’da hurmat. Bu matnlar sirli brahmana talqin monografiyalari bor.

Buddaning qimmatbaho so’zi

sutras – shahzoda Siddhartha va’z ko’p va nutqlar, ular bir marta buddizm kanonik oyatlarning asosini tashkil qilgan. Biz darhol bir kabi hech narsa yo’q, deb zikr kerak buddizm muqaddas kitobi an’anaviy monoteistik ma’noda. Buddizm hech Xudo va shuning uchun hech qanday ilohiy ilhom bilan yozilgan adabiyot yo’q. ma’rifatli o’qituvchilari tomonidan yozilgan faqat matnlar bor. Bu ularga bo’lgan ishonchni beradi nima. Natijada, buddizm muqaddas kitoblar juda keng ro’yxatini, ularni qiyin o’rganish va tizimlashtirish qilish bor.

Tripitaka – buddizm muqaddas kitobi deb atalmish Päli Canon qabul qilingan janubiy buddizm, asosan an’analarida Theravadan omon. Boshqa budda maktablar ixtiloflar va muqaddas adabiyot o’z versiyalarini taklif etamiz. Eng ta’sirchan boshqa qarshi Tibet buddizm Gelug maktabni ko’rinadi: uning muqaddas Canon bir qismi 362 jildli teng to’plamlar Gandzhur (Butdaning nutq) va Dandzhur (Gandzhur izoh) o’z ichiga oladi.

xulosa

Dunyoning barcha yuqorida oyatlar dinlar – bizning vaqt eng yorqin va tegishli. Albatta, ushbu ro’yxat matn cheklangan, lekin cheklangan va ro’yxati dinlar ataladi emas. Ko’pchilik butparast ma’budlari bamaylixotir og’zaki mifologik an’anani tarqatish, bir kodlangan yozuvlariga ega emas edi. Boshqalar, ular hurmatli kultoobrazuyuschie yozuvlariga ega, hali ular g’ayritabiiy muqaddas tabiat bilan zaryadlangan emas, hatto. bir necha diniy an’analari ba’zi qonunlarning tenglama chiqib qolgan va dinlar ham qisqacha muqaddas kitoblar, istisnosiz, faqat ensiklopediya formatini ko’zga emas, balki qisqa maqola mumkin, chunki, bu ko’rib chiqilgan edi.

Mavzu: Diniy kitoblarning tarbiyaviy ahamiyati

Mavzu: Diniy kitoblarning tarbiyaviy ahamiyati.

Bajardi: To’rayev M
Teshirdi: To’xtayev Xasan
1-ilova
Reja:
1.Islom dinining tarqalishi va uning ta’lim-tarbiyaga ta’siri.
Musulmon maktablari va unda ta’lim-tarbiya mazmuni.
2.Qur’oni Karim – axloqiy-falsafiy ta’limotlar manbai. Hadis ilmining paydo bo’lishi. Muhaddislar (Imom Ismoil al-Buxoriy, Imom Iso at-Termiziy va boshqalar)ning hadis ilmi rivojiga qo’shgan hissasi.
4. IX-XI asrlar-Sharq Uyg’onish davri.
5. Abu Abdulloh Xorazmiyning didaktik qarashlari.
6.Abu Nasr Forobiy, Abu Rayhon Beruniyning asarlaridagi pedagogik fikrlar va Abu Ali ibn Sinoning ta’lim va tarbiya haqidagi qarashlari.
7.Mahmud Qoshg’ariyning “Devonu lug’otit-turk” asarida ta’lim-tarbiya masalalari.
8.Yusuf Xos Xojibning “Qutadg’u bilik” asari – pandnoma asar sifatida. Ahmad Yugnakiyning “Hibat ul-haqoyiq” asarida didaktik qarashlar.
9.Kaykovusning “Qobusnoma” asarining tarbiyaviy ahamiyati.
2-ilova
Tayanch tushunchalar:
1.Islom dini maktab, madrasa, ta’lim tizimi, hadis, sunna, hadis ilmi, muxaddis, hadis ilmida “Oltin davr”, hadislarda ilgari surilgan insoniy hislatlar: mexr – muruvvat, saxovat, xilm, hurmat – extirom, vatanga muxabbat, mexnat va kasb – xunarni ulug‘lash, xalollik, poklik, dо‘stlik, tinch – totuvlik, tasavvuf, ta’minot, sharoit, tariqat, ma’rifat, haqiqat. Bahouddin Naqshband, “Dining Ollohda, qо‘ling mehnatda bо‘lsin” shiori.
SHIOR:
Tarix – halq ma’naviyatining asosidir
I.Karimov
3-ilova
Islom dini ta’limotida ta’lim-tarbiya masalalarining ifodalanishi
1.Tarqalishi.
VII asr boshlarida Eron, Kavkaz orti, Suriya, Shimoliy Afrika, Janubiy Ipaniya;
Machit qoshida maktablar ochildi;
Yozuv arab alifbosida olib boriladi;
Maktab-yozuv о‘rgatadigan joy;
“Qur’on” – “Xaftiak”, “Chor kitob” darslik sifatida;
5 yosh, xatto 6-7 yoshidan beriladi. О‘g‘il bolalar-domla, qiz bolalar-otinoylar.
VIII asrda Movoraunnaxrda islom dini о‘rnatildi. Arab tilini о‘rganish joriy qilindi. Maktabda о‘quvchi soni 30-40 ta. Qur’on yod olish usuli; yozish, hisob, arab tili, savdo san’ati, mantiq, notiqlik, husnihat, Ahmad Yassaviy hikmatlari.

Do’stlaringiz bilan baham: