2 sinf ona tili 132 mashq

2-mashq. 0‘qing. Nechta gap o‘qidingiz?

O‘zbekistonning qator hududlarida qor ko‘chish xavfi e’lon qilindi

8−9-fevral, chorshanba va payshanba kunlari A-373 «Toshkent — O‘sh» avtomobil yo‘lining Qamchiq dovonidan o‘tgan qismida qor yog‘ishi, vaqti-vaqti bilan kuchli yog‘ingarchilik, tuman kuzatilishi, ko‘rinuvchanlik 50 metrgacha pasayishi kutilmoqda, deya xabar berdi «O‘zgidromet» matbuot xizmati.

Bundan tashqari, dovonda shamol tezligi 15−20 m/s gacha kuchayishi, avtoyo‘lda yaxmalak va qor uyumlari yuzaga kelishi mumkin.

8−13 fevral kunlari kutilayotgan yog‘ingarchilik va havo haroratining sezilarli o‘zgarishi munosabati bilan O‘zbekistonning tog‘li hududlarida qor ko‘chkisi xavfi e’lon qilindi:

– Qashqadaryo viloyatida: Kitob va Shahrisabz tumanlarida;

– Surxondaryo viloyatida: Qumqo‘rg‘on, Sariyosi, Uzun va Boysun tumanlarida;

– Samarqand viloyatida: Samarqand va Urgut tumanlarida;

– Jizzax viloyatida: Zomin va Baxmal tumanlarida;

– Toshkent viloyatida: Parkent, Ohangaron, Bo‘stonliq tumanlari va Chimyon trakti bo‘ylab;

– Namangan viloyatida: Pop tumanida;

– Farg‘ona viloyatida: So‘x va Farg‘ona tumanlarida.

Eslatib o‘tamiz, O‘zgidromet ma’lumotlariga ko‘ra, payshanba kuni O‘zbekiston hududiga sovuq antitsiklon oqimi kirib keladi, butun mamlakat bo‘ylab yog‘ingarchilik kutilmoqda — yomg‘ir qorga aylanadi. Havo harorati kechasi -12, kunduzi -2 darajagacha tushadi.

5-“ ” sinf ona tili fani ” 201

1. J harfi qanday tovushlarni ifodalash uchun qo’llaniladi?

2. /harfining yuqorida aytilgan ikkita vazifasini ko’rsatuvchi to’rtta misol keltiring.
III. .Yangi mavzu bayoni

X, x harfi q,g’ tovushlari bilan bir xil o’rinda, tilning orqa qismida hosil bo’ladigan undosh tovushni ifodalaydi.

H, h harfi esa bo’g’izda hosil bo’ladigan undosh tovushni ifodalaydi.

417-mashq. O’qing, jt va h undoshlarining talaffuziga e’tibor bering.

Paxta, xatar, shox, no’xat, taxta, baxt, shaxta, sinfxona, xil-xil. Ogoh, harf, shoh, halol, havaskor, hayvonot, hayot, suhbat, hil-hil.

*418-mashq. Shox va shoh, uxlamoq va uhlamoq so’zlarining Jia’nosidagi farqni tushuntiring hamda ular ishtirokida gaplar tuzing.

419-mashq. Nuqtalar o’rniga x yoki h harflaridan talab qilinganini qo’yib ko’chiring.

1. Kechga borib, No’. atpolvon o’rnidan turib, u yoq-bu yoqqa pildirab yura boshlabdi. (Mirza Karim) 2. Ogo. lik – davr talabi. 3. Bolalarim, . alol va . aromning farqiga boringlar, – derdilar bobom. (Gazetadan) 4. Alifboda 26 ta . arf va 3 ta . arflar birikmasi bor. 5. Ro. at kelinoyi cho’pchakka usta, ajoyib gapdon . otin
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
IV. Mustahkamlash

1. X, x va H, h harflari ifodalagan tovushlar talaffuzda qanday farq ” qilishini ayting?

2. X, x va H, h harflarini birini ikkinchisi o’rnida qo’llaganda, ma’noga ta’sir qiladigan so’zlarni keltiring

VI. Uyga vazifa

420 – mashq. Uyga topshiriq. «Halol va harom» mavzusida o’z fikrlaringizni yozma bayon qiling.

«____”____________201___-yil

Mavzu: F UNDOSHIINING TALAFFUZI VA IMLOSI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: ____________________________________________

Darsda foydalaniladigan jihoz: ____________________________________________
DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O’tilgan mavzuni so’rash .

A) mashq ni tekshirish 420 – mashq. Uyga topshiriq. «Halol va harom» mavzusida o’z fikrlaringizni yozma bayon qiling.

1. X, x va H, h harflari ifodalagan tovushlar talaffuzda qanday farq ” qilishini ayting?

2. X, x va H, h harflarini birini ikkinchisi o’rnida qo’llaganda, ma’noga ta’sir qiladigan so’zlarni keltiring

III. .Yangi mavzu bayoni

F undoshi fil,futbol singari so’zlarda p holida o’qilsa ham, f bilan yoziladi. Afzal, afg’on kabi so’zlarda f undoshi, p yoki v holida o’qilsa ham, f bilan yoziladi
421 – mashq Quyida berilgan so’zlarni o’qing. F tovushining talaffuzi va imlosini izohlang.

Fidoyi, shafqat, xufton, taraf, iftixor, fitobar, daftar, fazo, toifa, urf, faxr, ifoda, jafokash, telegraf, saf, tanaffus, tufli.

*422 L mashq. Kataklarda beshta so’z yashiringan. Birinchi so’z J bilan boshlanadi va oxirgi so’z shu harf bilan tugaydi. Har bir so’zning oxirgi harfi keyingi so’zning birinchi harfi hamdir. Ochqichdan foydalanib, so’zlarni o’qing.

1.Osmon so’zining ma’nodoshi (4 harf).

2.Quyosh so’zining ma’nodoshi (5 harf).

3.Yuz so’zining ma’nodoshi (3 harf).

4.Taraf so’zining ma’nodoshi (5 harf).

5.Foyda so’zining ma’nodoshi (3 harf).

1. Quyidagi so’zlar o’rtasidagi ma’no farqlanishini ayting: faqir va paqir, • Ufa va upa, tuf va tup, fol va pol.

2, Misollar keltiring

VI. Uyga vazifa

5- SINFLAR UCHUN ONA TILI

«____”____________201___-yil

Mavzu: Ng, ng harflar birikmasi va uning vazifalari

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: ____________________________________________

Darsda foydalaniladigan jihoz: ____________________________________________
DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O’tilgan mavzuni so’rash .

A) 423 mashqlar orqali

B) Savollar orqali

1. Quyidagi so’zlar o’rtasidagi ma’no farqlanishini ayting: faqir va paqir, • Ufa va upa, tuf va tup, fol va pol.

2, Misollar keltiring
III. .Yangi mavzu bayoni

Keng, eng, ming, yengil, singil, ko’ngil.kabi so’zlarda Ng harflar birikmasi bitta til orqa undoshini ifodalaydi. Bu harflar birikmasini ikkita alohida n va g undoshlarini ifodalovchi harflarning yonma-yon kelishidan farqlash lozim. Solishtiring: shudring, ko’ngil, dengiz, singil; menga, osmonga, kongress, shtanga.

424 – mashq. Awal ng undoshi ishtirok etgan so’zlarni, keyin alohida n va g tovushlari yonma-yon ishtirok etgan so’zlarni ko’chiring.

Menga, unga, ingramoq, kenglik, mingashmoq, dengiz, tanga, jiringlamoq, ko’ngil, alanga, sening, tonggi, tungi, dangasa, singil, donga, jonga.

425-mashq. Gaplarni ko’chiring, ng undoshi bo’lgan so’zlarni topib, ostiga chizing.

l.Ukam minib«saman oti»ni, «qilich» ushlab chiqibdi«jang»ga. (E. Vohidov) 2.Torga tor dunyo, kengga keng dunyo. (Maqol) 3. Qo’liga uch tanga berib, bolani rozi qilib jo’natibdi. 4. Ish ishtaha ochar, dangasa ishdan qochar. (Maqol)

1. Ng nima uchun harflar birikmasi deyiladi?

2. Ng harflar birikmasi ishtirok etgan beshta so’z yozing.

VI. Uyga vazifa

426 – mashq. Uyga topshiriq. Inson qadriga yetish, yaqinlarini e’zozlash haqida hadis, maqollar, she’rlar toping. Ularni yod oling.

5- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI
«____”____________201___-yil

Mavzu: Sh va Clu harflar birikmalari hamda ularning vazifalari

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: ____________________________________________

Darsda foydalaniladigan jihoz: ____________________________________________
DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O’tilgan mavzuni so’rash .

A) 426 – mashq ni tekshirish

426 – mashq. Uyga topshiriq. Inson qadriga yetish, yaqinlarini e’zozlash haqida hadis, maqollar, she’rlar toping.
B) Savollar orqali

1. Ng nima uchun harflar birikmasi deyiladi?

Yangi mavzu bayoni

Eslatma: S va h yonma-yon kelib, alohida tovushlarni ifodalaganda, ular orasiga tutuq belgisi (‘) qo’yiladi.

Ch, ch harflar birikmasi bitta til oldi, portlovchi, jarangsiz undoshni ifodalaydi.

427-mashq. O’qing, bir tovushni ifodalagan harflar birikmalari qatnashgan so’zlarni ko’chiring.

Toshkent – O’zbekistondagi eng chiroyli va qadimiy shahar. U o’tmishda Shosh va Choch nomlari bilan atalgan. Uning yoshi ikki ming yildan ham ortiq. Keyingi yillarda shahar chiroyiga chiroy qo’shilmoqda. Katta-kichik xiyobonlar, keng va ko’rkam ko’chalar yanada obodonlashdi. Chet ellardan, dengiz orti mamlakatlardan ko’plab mehmonlar kelmoqdalar. Ko’chalar chetida chaman-chaman bo’lib ochilgan gullar yo’lovchilar bahri-dilini ochadi. («Gulxan»)

*428-mashq. She’rdagi harflar birikmalari qatnashgan so’zlarga diqqat qiling. Ikkinchi misradagi qoshingdan so’zini izohlang.

Jilmayadi o’zida yo’q shod

Yangi oy ham ketmay qoshingdan.

Etak-etak olib koinot

Yulduzlarni sochar boshingan. (E. Vohidov)

♦ 429-mashq. Soch, och, shosh so’zlarining shakldoshlarini topib, ma’nosini tushuntiring, ular ishtirokida gaplar tuzing.

1. Harflar nimaga nisbatan belgilanadi?

2.Bir tovushga bir harf to’g’ri keladigan holatlarni ayting.

3.Bir tovush ikki harf bilan ifodalanadigan holatlarni izohlang.

VI. Uyga vazifa

430-mashq. Uyga topshiriq. Dialogni diqqat bilan o’qing, qaysi imlo qoidasidan foydalanilayotganiga diqqat qiling.

-Menga qara, isming nima?

-Bilib turib nega so’raysan? Otim Is’hoq.

-Nega unda Ishoq deb yozding?

-Nima? Shundoq yoziladi o’zi: awal /, keyin s, keyin h, so’ng o va q.

-Noto’g’ri yozyapsan, o’qiganda Ishoq bo’lib qolyapti-ku?

-Nima qilish kerak?

-S bilan h orasiga tutuq belgisini qo’y. Shunda sen Ishoq emas, Is’hoq bo’lasan. (I. To ‘lakov)

5- SINFLAR UCHUN ONA TILI

«____”____________201___-yil

Mavzu: Qo’sh undoshlar talaffuzi va imlosi

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: ____________________________________________

Darsda foydalaniladigan jihoz: ____________________________________________
DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O’tilgan mavzuni so’rash .

A) mashq ni tekshirish

430-mashq. Uyga topshiriq. Dialogni diqqat bilan o’qing, qaysi imlo qoidasidan foydalanilayotganiga diqqat qiling.

-Menga qara, isming nima?

-Bilib turib nega so’raysan? Otim Is’hoq.

-Nega unda Ishoq deb yozding?

-Nima? Shundoq yoziladi o’zi: awal /, keyin s, keyin h, so’ng o va q.

-Noto’g’ri yozyapsan, o’qiganda Ishoq bo’lib qolyapti-ku?

-Nima qilish kerak?

-S bilan h orasiga tutuq belgisini qo’y. Shunda sen Ishoq emas, Is’hoq bo’lasan. (I. To ‘lakov)

Savollar orqali

2.Bir tovushga bir harf to’g’ri keladigan holatlarni ayting.

3.Bir tovush ikki harf bilan ifodalanadigan holatlarni izohlang.
III. .Yangi mavzu bayoni

Tarkibida yonma-yon bir xil undoshlar kelgan so’zlar qo’sh undoshli so’zlardir. Ikki, chaqqon kabi so’zlarda qo’sh undosh qismlari aniq talaffuz qilinadi va shunday yoziladi.

Million, artilleriya kabi so’zlarda kelgan qo’sh undoshlar bir undoshdek talaffuz etiladi, lekin qo’sh undosh bilan yoziladi.

Gramm, metall kabi so’zlar oxirida kelgan qo’sh undoshlardan biri talaffuzda tushirib qoldirilsa ham, yozuvda hamisha ifodalanadi.

Bunday undosh bilan tugagan so’zlarga qo’shimchalar i qo’shilganda, qo’sh undoshning biri yozilmaydi.

431-mashq. Berilgan so’zlarni o’qing, talaffuzini tahlil qiling va farqini tushuntiring. Ular ishtirokida gaplar tuzing.

Quvvat, qattiq, issiq, sodda, xuddi, pochcha, karra, murabbiy, do’ppi, yovvoyi, awal, jajji, arra, taraqqiyot, million, minnatdor, kilogramm, tanaffus, komissiya, milliard, grammatika, marra, zarra, qassob, g’ijjak.

432-mashq. Gaplardagi qo’sh undoshli so’zlarni ikki guruhga ajratib ko’chiring. Birinchi guruhga qo’sh undoshlarning biri talaffuz etiladigan so’zlarni, ikkinchisiga qo’sh undoshlarning ikkalasi ham aniq talaffuz qilinadigan so’zlarni yozing.

1. Hamma uylarda chiroq bor, ikkinchi qavatdagi bir xona qop- qorong’u. (X. To’xtaboyev) 2.Shu chog’ artilleriya qismlari og’ir to’plar bilan ota boshladi. (Oybek) 3. Suvi mo’l-ko’l bog’larda yayrar ekansan bulbul. Qanotlaring mallarang, jussang kichikligidan ko’rinarkansan arang. (Aburahmon Akbar)

*433-mashq. Berilgan so’zlar tarkibidagi qo’sh undoshlardan birini tushiring. Ma’noda qanday o’zgarish ro’y berganini ayting.

Ushshoq, yalla, qattiq, tilla, chinni, yo’lla.

1. Qo’sh undoshli so’zlarni tushuntiring.

2.So’z o’rtasida kelgan qo’sh undoshlarning talaffuzi va imlosi haqida so’zlang.

3.So ‘z oxirida kelgan qo’sh undoshlarning talaffuzi va imlosiga misollar ayting.

VI. Uyga vazifa

434 – mashq. . Shu kunlarda o’zingiz mustaqil o’qiyotgan yoki adabiyot darsida o’rganayotgan asardan qo’sh undoshli so’zlar ishtirok etgan gaplarhan sakkizta topib yozing.

5- SINFLAR UCHUN ONA TILI

«____”____________201___-yil

Mavzu: Tutuq belgisining ishlatilishi

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: ____________________________________________

Darsda foydalaniladigan jihoz: ____________________________________________
DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O’tilgan mavzuni so’rash .

A) mashq ni tekshirish

434 – mashq. . Shu kunlarda o’zingiz mustaqil o’qiyotgan yoki adabiyot darsida o’rganayotgan asardan qo’sh undoshli so’zlar ishtirok etgan gaplarhan sakkizta topib yozing.

B) Savollar orqali
1. Qo’sh undoshli so’zlarni tushuntiring.

2.So’z o’rtasida kelgan qo’sh undoshlarning talaffuzi va imlosi haqida so’zlang.

3.So ‘z oxirida kelgan qo’sh undoshlarning talaffuzi va imlosiga misollar ayting.

III. .Yangi mavzu bayoni

Mo’jiza, mo’tabar, mo’tadil f Tutuq belgisi a’lo, ra’no kabi so’zlarda unlidan keyin kelib, uning cho’ziqroq aytilishini ifodalaydi.

San’at, in’om singari so’zlarda tutuq belgisi unlidan oldin qo’yiladi va unlini undoshdan ajratib talaffuz etilishini j ifodalaydi.

Mo’jiza, mo’tadil kabi so’zlarda o’ unlisi cho’ziq talaffuz qilinsa ham tutuq belgisi qo’yilmaydi.

435-mashq. So’zlarni o’qing, tutuq belgisi nima uchun ishlatilayotganini aniqlang. So’zlar ishtirokida gaplar tuzing.

E’lon, she’r, qal’a, shu’la, qit’a, jur’at, da’vo, ma’no, qat’iy, ba’zan, e’tiqod, ne’mat.

436 / -masluj. Berilgan har bir juftlikdagi so’zlarning ma’nosini izohlab, farqini tushuntiring. Ular ishtirokida gaplar tuzing.

san’ at – sanat sur’ at – surat qal’ a – qala

she’r – sher sa’va – sava ta’na – tana

Zamira sun’iy ravishda bosiq bo’lishga urinar edi. (P. Qodirov) 2. Podsho vazir-u a’yonlari davrasida otdan tushib, tog’ bag’riga qarabdi. (Mirza Karim) 3. Sening vujudingda mo’jizalar mavjudligini birinchi bor uchratgandayoq payqagan edim. (X. To ‘xtaboyev)

1. Tutuq belgisi qanday vazifa bajaradi?

2.Qaysi vaqtda unli cho’ziq aytilsa ham tutuq belgisi qo’yilmaydi?

3.Unlidan oldin qo’yilgan tutuq belgisi qanday vazifa bajaradi?
VI. Uyga vazifa

438-mashq. Uyga topshiriq. «Ajdodlar merosi» mavzusida uy inshosini yozing. Rasmdan foydalaning.

Tayanch so’ zlar: ajdod, avlod, meros, yodgorlik, me’mor, Amir Temur, Ulug’bek, Alisher Navoiy, Bobur, minora, kitob, olim, shoir, tarix, mangu, jahon, yashamoq, yaratmoq, qurmoq, qoldirmoq, qoyil qolmoq, tan olmoq

5- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI
«____”____________201___-yil

Mavzu: Qator undoshlarning talaffuzi va imlosi

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: ____________________________________________

Darsda foydalaniladigan jihoz: ____________________________________________
DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O’tilgan mavzuni so’rash .

A) mashqlar orqali

438-mashq. Uyga topshiriq. «Ajdodlar merosi» mavzusida uy inshosini yozing. Rasmdan foydalaning.

B) Savollar orqali

1. Tutuq belgisi qanday vazifa bajaradi?

2.Qaysi vaqtda unli cho’ziq aytilsa ham tutuq belgisi qo’yilmaydi?

3.Unlidan oldin qo’yilgan tutuq belgisi qanday vazifa bajaradi?

III. .Yangi mavzu bayoni

Bir bo’g’inida yonma-yon ikki xil undosh kelgan so’zlar

qator undoshli so’zlardir. So’z boshidagi qator undoshiar o’rtasiga yoki oldiga bir qisqa unli qo’shib talaffuz qilinsa ham bu qisqa unli yozilmaydi. Go’sht, do’st, barg kabi so’z oxirida kelgan qo’sh undosh- lardan biri talaffuzda tushib qolsa ham yozuvda ifodalanadi. Paxta, nimcha, o’simlik so’zlarida ham yonma-yon kelgan ikki undosh bor, lekin bu undoshlar bir bo’g’inda bo’Ima- ganligi uchun qator kelgan undoshlar hisoblanmaydi.

439 – mashq. Qator undoshlar kelgan so’zlarni ajratib, daftaringizga ko’chiring.

Hikmat, pand-nasihat, maslahat, baxt, do’stlik, g’isht, tabassum, farzand, foyda, qirq, to’xtamoq, broker, kompyuter, o’rtoq, ilhom, ko’rk, stul, ulkan.

440-mashq. Gaplardagi qator undoshlar kelgan so’zlarni toping. Ularning talaffuzi va yozilishini solishtiring.

1. Senga baxtdan taxt tilayman, toledan boshinggatoj. (E. Vohidov) 2. Kitobni qadrlamoq kerak, bu tafakkur qasriga izzat-ehtirom bilan qadam qo’ymoq lozim. (A. I. Gersen) 3. Ravon nutq – insonning ko’iki, fazilati. 4. Kapalak xursand bo’ldi, sevinib qanot qoqdi. (Zulfiya)

topshiriq. Metr, sabr, sayr, ilm so’zlari talaffuzi va yozilishini tahlil qiling. Shunday so’zlar qatorini kengaytiring.
topshiriq. Tong, ingramoq, tenglik so’zlaridagi ng birikmasini qator undoshlar sirasiga kiritish mumkinmi? Fikringizni isbotlang!

1. Qator undosh deganda qanday undoshni tushunasiz?

2. Qator undoshlar qanday talaffuz qilinadi va yoziladi?

VI. Uyga vazifa

442-mashq. Uyga topshiriq. «Do’st – do’stnifig oynasi» mavzusida mulohazalaringizni yozing.

5- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI
«____”____________201___-yil

Mavzu: Mustahkamlash darsi

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: ____________________________________________

Darsda foydalaniladigan jihoz: ____________________________________________
DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O’tilgan mavzuni so’rash .

A) mashq ni tekshirish

442-mashq. Uyga topshiriq. «Do’st – do’stnifig oynasi» mavzusida mulohazalaringizni yozing.
B) Savollar orqali

1. Qator undosh deganda qanday undoshni tushunasiz?

2. Qator undoshlar qanday talaffuz qilinadi va yoziladi?

III. .Yangi mavzu bayoni

1.Tilak, pishloq kabi so’zlarga egalik va kelishik qo’shimchalari

qo’shilganda, o’zakda qanday tovush o’zgarishi ro’y beradi?

2.B, m harflaridan oldin kelgan n harfining talaffuzi va imlosi haqida

3.X va h harflarining yozilishi haqida so’zlang.

4.J,f, sh, ch harflarining yozilishi haqida so’zlang.

topshiriq. Qishlog’imiz, tilagimiz, tomog’im so’zlarida ro’y berayotgan tovush o’zgarishlarini ayting. So’ngra «So’zlar zanjiri» o’yinini tashkil qiling. O’qituvchi oxirgi tovushi o’zgargan so’zni aytib boshlab bergan o’yinni u turg’izgan o’quvchilar davom ettirishadi.

topshiriq. Nuqtalar o’rniga f, sh, j, ch, n harflaridan mosini qo’yib so’zlarni ko’chiring, ularning aytilishi va yozilishiga izoh bering.

topshiriq. Quyidagi so’zlarning ichidan ng harfi bitta tovushni ifodalaydiganlarini ajratib oling va ular ishtirokida gaplar tuzing.

____________________________________

5- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI
«____”____________201___-yil

Mavzu: BO’G’IN VA UNING TURLARI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: ____________________________________________

Darsda foydalaniladigan jihoz: ____________________________________________
DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O’tilgan mavzuni so’rash .

B) Savollar orqali

1.Tilak, pishloq kabi so’zlarga egalik va kelishik qo’shimchalari

qo’shilganda, o’zakda qanday tovush o’zgarishi ro’y beradi?

2.B, m harflaridan oldin kelgan n harfining talaffuzi va imlosi haqida

3.X va h harflarining yozilishi haqida so’zlang.

4.J,f, sh, ch harflarining yozilishi haqida so’zlang.

belgisining ishlatilish o’rinlariga misollar keltiring

III. .Yangi mavzu bayoni

Bir havo zarbi bilan aytilgan tovush yoki tovushlar birikmasiga bo’g’in deyiladi.

Bo’g’in unli tovushlar asosida hosil bo’ladi. Har bir bo’g’inda bitta unli qatnashadi, shuning uchun so’zda nechta unli bo’lsa, shuncha bo’g’in bo’ladi

So’zning o’zak va qo’shimchalariga ajralishi bilan bo’g’inlarga ajralishi teng emas: go’sht-ni, barg-ga so’zlarida o’zak va qo’shimchalar bilan bo’g’inlar teng kelayotgan bo’lsa, go’sh-ti, bar-gi so’zlarida teng emas.

Bo’g’inlar ikki turli bo’ladi: ochiq bo’g’in va yopiq bo’g’in. Unli bilan tugagan bo’g’in ochiq, undosh bilan tugagan bo’g’in : esa yopiq bo’g’in hisoblanadi. Masalan: o-na, bo-la so’zlaridagi har ikki bo’g’in ochiq, tosh-lar so’zidagi har ikki bo’g’in yopiq bo’g’indir.

443-mashq. Daftaringizga awal bir bo’g’inli, so’ngra ikki, uch, to’rt bo’g’inli so’zlarni ko’chirib yozing.

Sholi, qand, jonbaxsh, sinf, jimirlamoq, laylak, amalparast, dard, lazzat, bog’, suvsizlik, a’lochi, qoloqlik, jimjimador, hashamatli.

*444-mashq. «Davom ettiring» o’yinini tashkil qiling. Sinf taxtasiga yozilgan so’zga nechta bo’g’in qo’shish mumkin?

Namuna: sabr-siz-lik-dan.

445-mashq. Awal faqat ochiq bo’g’inli, keyin faqat yopiq bo’g’inli so’zlarni ajrating, farqini tushuntiring.

Latifa, g’alaba, san’at, sardor, qizg’in, kema, hujjat, uka, avj, a’lo.

IV. Mustahkamlash

1. Bo’g’in deb nimaga aytiladi?

2.Bo’g’inlar soni nimaning soniga teng keladi?

3.Ochiq va yopiq bo’g’in deganda qanday bo’g’inlarni tushunasiz?

VI. Uyga vazifa

446-mashq. Uyga topshiriq. So’zlar tarkibidan tushirib qoldirilgan bo’g’inlarni tiklang, ularga izoh bering.

Ada. yot, an. qa, ar. mas, be. noh, . jayra, hoki. yat, mas’u. yat, namu. sez. moq, yangi. moq, za. vat.

5- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI
«____”____________201___-yil

Mavzu: BO’G’IN KO’CHIRISH QOIDALARI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: ____________________________________________

Darsda foydalaniladigan jihoz: ____________________________________________
DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O’tilgan mavzuni so’rash .

446-mashq. Uyga topshiriq. So’zlar tarkibidan tushirib qoldirilgan bo’g’inlarni tiklang, ularga izoh bering.

Ada. yot, an. qa, ar. mas, be. noh, . jayra, hoki. yat, mas’u. yat, namu. sez. moq, yangi. moq, za. vat.

1. Bo’g’in deb nimaga aytiladi?

2.Bo’g’inlar soni nimaning soniga teng keladi?

3.Ochiq va yopiq bo’g’in deganda qanday bo’g’inlarni tushunasiz?

III. .Yangi mavzu bayoni

So’zlar qatorga sig’may qolganda bo’g’in ko’chirish qoidalari asosida keyingi qatorga olib o’tiladi.Birinchi yoki oxirgi bo’g’in bir tovushdan iborat bo’lsa, ular yakka holatda qoldirilmaydi. Keyingi qatorga ibo-li, uka-si, ata-ma tarzida ko’chiriladi.

Sh, ch, ng harflar birikmalari birgalikda ko’chiriladi: pe-shana, Chir-chiq, ko’-ngil kabi.

2005, XXI, 5’* >-sinf, «Navro ‘z – 2002», BMT kabi so’zlar qatordan qatorga bo’lib ko’chirilmaydi.

2-sinf Fan : Ona tili Sana: Sinf

Metod:suhbat, tushuntirish,”Savol-javob” metodi,”Rasmli boshqotirma”, “Eng vijdonli o’quvchi” o’yinlari.

Shakl:jamoa,guruhda ishlash,hamma o’zi uchun.

Jihoz:darslik,rangli ko’rgazmalar,harakatli ko’rgazmalar,tarqatma testlar,plakatlar.

Nazorat:O’quvchilarning darsda faolligi kuzatilib,hisobga olib boriladi.

O‘quvchi shaxsini fikrlashga, o‘zgalar fikrini anglashga, o‘z fikrini og‘zaki hamda yozma shaklda savodli bayon qila olishga qaratilgan nutqiy kompetensiyani rivojlantirish; o‘quvchilarda grammatikaga oid bilimlarni (fonetika, leksikologiya, so‘zning tarkibi, so‘z yasalishi, morfologiya, sintaksis, yozuv va imlo, tinish belgilari, nutq uslublariga oid tushunchalarni) shakllantirish va rivojlantirish hamda ona tilining keng imkoniyatlaridan unumli foydalangan holda fikrini to‘g‘ri va ravon bayon eta olish ko‘nikmalarini rivojlantirishga qaratilgan lingvistik kompetensiyalarni shakllantirishdan iborat.

K-2:O‘quv fanlarini o‘rganish va bir-biridan farqlash; kun tartibiga amal qilish va badantarbiya bilan shug‘ullanish.

K-3:Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:davlat ramzlarini bilish; sinfda va oilasida o‘z o‘rniga ega bo‘lish; o‘zidan kattalarga, o‘rtoqlariga va o‘zidan kichiklarga yordam berish.

K-4:Orasta kiyinish; ozodalikka rioya qilish; milliy bayramlarni bilish;

Ta’limiy: Nutq va gap. Ona tilining fonetik tizimi: nutq tovushlari va harflar, unli tovushlar va harflar, undosh tovushlar va harflar, jarangli va jarangsiz undoshlar, alifbo, bosh va kichik harflar, tutuq belgisi (fonetik tahlil);bo‘g‘in va bo‘g‘in tuzilishi, so‘zlarni bo‘g‘inlab ko‘chirish. So‘z va so‘z ma’nolari haqida bilim,ko`nikma va malakalarni shakllantirish.

Tarbiyaviy maqsad: o‘quvchilarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash, ona tili faniga muhabbat uyg‘otish, oila va uning a’zolariga hurmat bilan munosabatda bo‘lishga o‘rgatish;

Rivojlantiruvchi maqsad: o‘quvchilarning so‘z boyligini o‘stirish, fikrlash, xulosa chiqarishga o‘rgatish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):O‘qituvchi nutqini, video va audio (multimedia ilovalari) matnlarni va topshiriqlarni tinglab tushuna oladi; rasmlar asosida va o‘qib eshittirilgan matn yuzasidan suhbatga kirisha oladi, nutq jarayonida o‘zlashtirgan yangi so‘zlarni og‘zaki nutqda qo‘llay oladi; mashq matnidagi so‘zlarni qo‘shib o‘qiy oladi, gap ohangiga rioya qilgan holda ravon va ifodali o‘qiy oladi, harflar birikmasi ishtirok etgan so‘zlarni o‘qiy oladi; so‘zda nechta tovush bo‘lsa, shuncha bo‘g‘in bo‘lishini bir unli tovush bo‘g‘in hosil qilishini, ya’ni o-na, u-ka, a-ka kabi bo‘g‘inga bo‘la oladi, harflar birikmalari ishtirok etgan so‘zlarni bo‘g‘inga bo‘la oladi, x va h tovushli so‘zlarni to‘g‘ri yoza oladi, bir mavzu doirasidagi savollarga javob yoza oladi, mash’al, ma’qul, ta’lim, Jur’-at, ta’-zim kabi tutuq belgili so‘zlarni bo‘g‘inga bo‘lib yoza oladi, lug‘at, izohli, eshituv, yoddan yozuv, rasm diktant yoza oladi hamda gaplarni rasmlar tartibida ko‘chira oladi.

Lingvistik kompetensiya: o‘zbek tilidagi nutq tovushlarining talaffuzida talaffuz me’yorlariga rioya qila oladi, bo‘g‘in ko‘chirish qoidasiga rioya qila oladi, mavzuga oid so‘zlarni og‘zaki va yozma nutqda qo‘llay oladi, tinish belgilarini to‘g‘ri qo‘llay oladi.

I.Tashkiliyqism:Salomlashish, yo’qlamaqilish, o’quvchilarnidarsgatayyorgarliklarinitekshirish.

II.O’tilgan mavzuni takrorlash:

1. O’quvchilar daftari ko’rib chiqiladi.

2. Suhbat yordamida uy vazifasi qanday bajarilganligi aniqlanadi.

III.Yangi mavzu bayoni:

1-mashq. Rasm mazmunini so‘zlab bering.

Hikoyangiz nima deyiladi? U qanday nutq?

2-mashq. 0‘qing. Nechta gap o‘qidingiz?

Biz Vatanimiz — jonajon O‘zbekistonni onamizdek sevamiz. Shuning uchun uni ona Vatan

deb ardoqlaymiz. Ona Vatanimiz go‘zal va bepoyon.

Og‘zaki nutqda bir gap boshqasidan qanday ajratiladi? Yozma nutqda-chi?

3- mashq . O‘qing.

Islom Karimov — O‘zbekistonning Birinchi Prezidenti. Toshkent, Samarqand va Qarshi shaharlarida Prezidentimizga haykal o‘rnatildi. Samarqand I. Karimovning tug‘ilib o‘sgan
ona shahridir.

Siz qanday nutq o‘qidingiz? Yozing.

4-mashq. O‘qing.

Yangi o‘quv yilingiz qutlug‘ bo‘lsin! Bilimlarni puxta egallang. Ona Vatanga munosib farzand bo‘ling.

Yozing. Yozganingizni bo‘g‘inlab o‘qib, tekshiring.
“ Ko`rib chiqildi va tasdiqlandi” O`TIBDO`: _____________________

2-sinf Fan: Ona tili

Sana: __________________ Sinf: _________________________

Mavzu: NUTQ. OG‘ZAKI VA YOZMA NUTQ 5-6-mashqlar