Опытные онлайн-репетиторы
«maqollar zanjiri» o‘yini o‘tkaziladi. Bu o‘yinda o‘quvchilar kitob haqidagi maqollardan ketma-ket aytadilar.
Mavzusida tayyorlagan dars ishlanmasi mavzu
Ta’limiy: o‘quvchilarni she’r mazmuni bilan tanishtirish, kons titutsiya haqida bilim berish, to‘g‘ri va ravon o‘qishga o‘rgatish.
Tarbiyaviy: o‘quvchilarda vatanparvarlik, fidoyilik, jonkuyarlik kabi fazilatlarni tarbiyalash.
Rivojlantiruvchi: o‘quvchilarning she’rni ifodali o‘qish, mazmunini so‘zlab berish malakalarini rivojlantirish.
Dars turi: yangi tushuncha va bilimlarni shakllantiruvchi.
Dars metodlari: suhbat, savol-javob, «yosh hu quqshunos»
Dars jihozi: konstitutsiya va o`qish kitobi rasmlari, multimedia
DARSNING BORISHI:
I. Tashkiliy qism.
- Salomlashish.
- davomatni aniqlash.
- o‘quvchilarning darsga hozirligini tekshirish.
Uyga berilgan vazifa so‘raladi. o‘quvchilar «Qizcha va qarg`alar» hikoyasini navbat bilan o‘qiydilar, mazmunini so‘zlab beradilar.
III. YANGI MAVZUNI TUSHUNTIRISH.
yangi mavzu e’lon qilinadi va doskaga yoziladi: “Kitob, mening do‘stimsan” (Zafar Diyor)
o‘qituvchi she’rni darslikdan ifodali o‘qib beradi. o‘quvchilar
She’r matnida uchragan notanish so‘zlar yuzasidan lug‘at ishi
KITOB, MENING DO‘STIMSAN
ZAFAR DIYOR
Varaqlasam bir boshdan
Quvnab bag‘rim ochilur.
Totli ma’no sochilur.
Shuning uchun deymanki:
Kitob, mening do‘stimsan!
Bir hikoya so‘zlaydi.
O‘qib olim bo‘lgin, deb,
Yaxshi niyat ko‘zlaydi.
Shuning uchun deymanki:
Kitob, mening do‘stimsan!
Seni jondan sevaman,
Meni tilga o‘rgatding.
Yorug‘ yo‘llar ko‘rsatding.
Shuning uchun deymanki:
Kitob, mening do‘stimsan!
IV. YANGI MAVZUNI MUSTAHKAMLASH.
«Kitob, mening do‘stimsan» she’rini o‘quvchilar navbat bilan o‘qiydilar.
O‘quvchilar she’rdagi qofiyadosh so‘zlarni topadilar.
O‘quvchilarning yangi mavzu yuzasidan olgan bilimlarini
Mustahkamlash maqsadida quyidagi o‘yin o‘tkaziladi.
«maqollar zanjiri» o‘yini o‘tkaziladi. Bu o‘yinda o‘quvchilar kitob haqidagi maqollardan ketma-ket aytadilar.
– kitob – aql qayrog‘i.
– kitob ko‘rmagan kalla,
Giyoh unmagan dala.
– kitobsiz aql – qanotsiz qush…
V. DARSGA YAKUN YASASH VA O‘QUVCHILARNI BAHOLASH.
O‘quvchilarga quyidagi savollar beriladi:
1. She`r nima haqida ekan?
2. „Hadya qilib ilm-fan, Yorug‘ yo‘llar ko‘rsatding“ misrasini qanday tushundingiz?
3. Nima uchun kitobni eng yaqin do‘stimiz deymiz?
Dars xulosalanib, faol qatnashgan o‘quvchilar baholanadi.
Uyga vazifa.
“Kitob, mening do‘stimsan” she’rini yod olish
Do’stlaringiz bilan baham:
Ma’lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2023
ma’muriyatiga murojaat qiling
3-sinf o’qish fanidan dars ishlanmasi “Sinfdan tashqari o’qish.Muhammad Yusuf hayoti va ijodi.”
3 Rivojlantiruvchi maqsad . O ’ quvchilarda milliy adabiyotimizga nisbatan faxr tuyg ’ ularini rivojlantirish .
III.Jihoz: Darslik , M. Yusuf rasmlari ..
M.Yusuf zamondoshlari rasmlari.
IV.Darsning uslubi: suhbat, munozara .
V. Darsning borishi:
1. Tashkiliy qism. Sinf tozaligi va o’quvchilarning darsga tayyorgarliklarini kuzatish. O’tilgan mavzuni eslash uy vazifalarini tahlil qilish.O’quvchilar diqqatini yangi mavzuga jalb qilish maqsadida ularga savollar bilan murojaat qilish:
– O’zbek adabiyoti deganda sizning ko’z oldingizga qaysi adiblar keladi?
– Muhammad Yusuf qaysi adiblar bilan zamondosh bo’lgan ?
-Muhammad Yusuf haqida gap ketganda yana qaysi adiblar eslanadi?
-Muhammad Yusufni qaysi she’rlari orqali taniysiz, yaxshi ko’rasiz?
2. O’quvchilar fikrlari umumlashtiriladi va adibning hayoti va ijodiga taalluqli ma’lumotlar bilan tanishtiriladi. Bunda avval o’quvchilar bilgan ma’lumotlarni aytadilar, so’ngra darslikdagi va qo’shimcha ma’lumotlar asosida ularning fikrlari umumlashtiriladi:
Muhammad Yusuf 1954- yil 26-aprelda Andijon viloyatining Marhamat tumanidagi Qovunch Nechun qulluq qilmay Andijonga men-
qishlog’ida tug’ilgan. Uning oilasi oddiy mehnatkash, zahmatkash odamlar oilasida tug’ilgan.Shoir o’z bolaligi o’tgan qishloqni keyinchalik hayajon bilan eslab :
Nechun qulluq qilmay Andijonga men-
Shu yurtda tug’ildim , shu yurtda o’sdim.
Ag’ar do’stim bo’lsa, bitta u do’stim-
Nechun qulluq qilmay Andijonga men.
deb yozadi bir she’rida.
O’rta maktabni tugatgach Muhammad Yusuf Toshkentdagi Rus tili va adabiyot institutiga o’qishga kiradiva uni 1978-yilda tugatadi. Uning dastlabki she’rlaridan namunalar1976-yilda “O’zbekiston adabiyoti va san’ati” gazetasida chop etiladi.
Bu paytlar o’zbek adabiyoti yangi yuksalish pog’onasiga ko’tarilgan,Shavkat Rahmon, Usmon Azim, Xurshid Davron kabi ko’plab iste’dodlar orasida o’ziga xos ijodiy kurash maydoniga aylangan edi. Bu kurash maydoniga dadil kirib boorish, o’ziga mos o’rinni egallash oson ish emas edi. Bu ishning uddasidan chiqaolgan, adabiy jamoatchilik nazarini o’z tomoniga qarata oigan shoirlardan biri Muhammad Yusuf edi. (Shoirning vafoti munosabati bilan Prezidentning Shoirning onasiga yo`llagan maktubi o`qib o`tiladi. )
Muhammad Yusuf she’riyatning turli yo’nalishlarida esda qolarli asarlar yaratayotgan qalamkash do’stlari , ustozlari orasida o’zini shoir sifatida isbot qilishga astoydil harakat qildi:
Shoir shunday ko’pki , ularga yer tor,
Hammasi mashhur va hammasi nomdor,
Ulug’vor , ularga hammasi nomdor,
Ammo ularga yetmoq ko’p dushvor .
Turganda osmonin bag’rida ilk bor
Biz olib borgaymiz tuproq isini ,
Gulday dimog’iga tutamiz qizim,
Biz hali hammadan o’tamiz qizim.
Garchi uning she’rlari vaqtli matbuotda tez-tez chop etilib turgan bo’lsa-da , birinchi she’riy to’plami nisbatan kech – 1985- yildagina e’lon qilinadi. Shundan keyin shoirning “Bulbulga bir gapim bor”, “Iltijo, Uyqudahi qiz “, “ Halima enam allalari “, “ Ishq kemasi “, “ Ko`nglimda bir “, “ Bevafo ko`p ekan “, “ Erka kiyik “, “ Yolg’oncji yor “ , “ Osmonlarga olib ketaman “ singari o`nlab she’riy majmualari o`quvchilar qalbiga etib bordi. U yirik poetik janrlarda ham ijod etib , “ Osmonning oxiri “, “ Qora quyosh “ , singari dostonlar yaratdi.
Yurtimizning mustaqillikka erishgani Muhammad Yusuf ijodida yangi ufqlarni ochdi. Uning millat va yurt istiqloli sharafiga bitgan go`zal she’rlari o`zining samimiyligi, soddaligi, badiiiy mukammalligi bilan millionlar qalbida aks sado berdi. Shoirning “ Vatanim “, “ Xalq bo`l, elim “, “ Dunyo ‘, “ Inshoolloh “ ,” O`zbekmomo “, “ Iqror “ ,” Tilak” singari o`nlab she’rlari chinakam she’riyat yurtni qanday kuylamog’i kerakligini isbotlagan asarlar bo`lib qoldi.
3.( Muhammad Yusufning ovozi videorolik orqali eshittiriladi. )
Istiqlol yillarida erishgan ijodiy yutuqlari uchun Muhammad Yusufga 1998- yilda “O`zbekiston xalq shoiri “ unvoni berildi .
Muhammad Yusuf ijodi keyingi davro”zbek qo`shiqchiligi uchun muhim o`rin tutadi. Milliy san`atimizning eng yirik va zabardast vakillaridan tortib, havaskor qo`shiqchilarigacha shoir she`rlarini kuyga soladilar.
4.O`quvchilarga Muhammad Yusuf she`rlari bilan aytiladigan qo`shiqlardan namunalar ayttiriladi. Masalan : “Yurtim ado bo’lmas armonlaring bor’’,”Erka kiyik”,”Mehr qolur, muhabbat qolur”, “Vatanim” she’rlari qo’shiq qilib ayttiriladi.
Muhammad Yusufning hayoti juda qisqa bo`ldi. U 2001- yilning 31- avgustida Qoraqalpog`istonning Ellikqa`la tumanida qilingan ijodiy safar chog’ida yuzlab muxlislari qarshisida she’r o`qiyotgan paytda yurak xurujidan vafot etdi. Xuddi Boburdek, Shavkat Rahmondek Muhammad Yusuf ham bor yo`g’i 47 yil umr ko`rdi. Biroq bu umr bir shoirning tug’lishi kamol topishi, o`zini voyaga yetkazgan yurt va millatga samimiy va ixlos ila xizmat qilib, ortidan yaxshi nom qoldirishi uchun kifoya qildi.
5. Shoir she’rlaridan namunalar o`qiladi . O`quvchilarning ifodali o`qishlariga e`tibor etiladi. So`zlarning to`g`ri, xatosiz ,tinish belgilariga e`tabor bergan holda o`qishlarini kuzatish. O`quvchilarning barmoq vaznida oqish ohanglariga e`tibor etish.
6. Mustahkamlash .
Darsni yakunlash :
a) baholash ; b) uyga vazifa Yusuf she’rlaridan namuna olish
Ona tilidan o’chiq dars
Lingvistik kompetensiya: o‘zbek tilida nutq tovushlarini to‘g‘ri talaffuz qila oladi, so‘zlarni talaffuz me’yorlariga rioya qilagan holda bo‘g‘inlab ko‘chirish qoidasiga rioya qila oladi, mavzuga oid so‘zlarni og‘zaki va yozma nutqda qo‘llay oladi, tinish belgilarini to‘g‘ri qo‘llay oladi.
Darsning jihozi: mavzuga mos rasmlar.
Darsning uslubi: musobaqa dars
Darsning borishi:
I. Tashkiliy qism:
Salomlashish;
Davomatni aniqlash;
Darsga tayyorgarlik ko‘rish;
Darsning maqsadini aytish,
II. O‘tgan mavzuni so‘rash va mustahkamlash.
1- harakat. Mashg‘ulot qoidasi bilan tanishtirish.
— vaqtdan unumli foydalanish;
— o‘zgalarning fikrini qadrlash;
— bir-birini hurmat qilish;
— yangilik kiritishga harakat qilish;
— faol ishtirok etish.
2- harakat. Uy vazifasini tekshirish. Daftarlarni almashtirish.
O‘tilgan mavzuni mutahkamlashda grafik testdan foydalanamiz. Har bir test orqasiga raketa tasviri tushirilgan. Qaysi qator birinchi bajarsa shu qatorning raketasi uchadi.
Birinchi bajargan qator raketasi doskaga osiladi va raketa haqida ma’lumot beriladi. Raketaning foydasi va uning zarari haqida ma’lumot beriladi.
III. Darslik bilan ishlash. Ertak bilan mavzu boshlanadi: Bir bor ekan, bir yo‘q ekan qadim zamonda to‘rt aka-uka ahil, inoq yashar ekan. Ular otasi va onasi buyurgan vazifalarini o‘z vaqtida bahamjihat bajarishar ekan.Ularning ismlari Ot, Sifat, Son va kenjatoyi Fe’l ekan.
3- harakat. (Qatorlar guruhlarga ajrtaib olinadi va guruhlarga nom beriladi.
3- guruh: „Son”. degan nomga ega bo‘ladilar. Har qaysi guruh o‘zi uchun belgilangan joyga noan’anaviy holda o‘tiradilar. ) Kunlarning birida aka-ukalar sayohatga chiqishibdi. Shunda eng kichik ukasi Fe’lni yo‘qotib qo‘yishibdi. Shuncha izlashsa ham topa olishmabdi. Yo‘l yurishibdi, yo‘l yurishsa ham mo‘l yurishibdi. Yo‘lda “Bo‘ginlar ko‘prikchasi”ga duch kelishibdi. Ko‘prikdan o‘tmoqchi bo‘lishsa, ko‘prik hech yo‘l bermasmish. Shunda ko‘prik tilga kirib: “shartimni bajar”, – debdi. 1-shart. (Bu shartda o‘rtaga bir bo‘g‘in beriladi oldi va orqa tomonga bo‘g‘in qo‘yib so‘ zhosil qilinadi. Shartni bajargan guruh rag‘bat kartochkasiga ega bo‘ladi) Shrtni bajarib bo‘lgan aka-ukalar ko‘prikdan o‘tib ukasi ketgan yo‘lni bilib olishibdi.
Yo‘lda mashqlar mamlakatiga kelishibdi. ( 2- shart. Bu yerda 300- va 301-mashqlar bajariladi. )
300-mashq. Berilgan gapga mos fe’l tanlab qo‘yiladi.
301-mashq. Berilgan fe’llarga mos ot tanlab qo‘ying. (quyosh, to‘rg‘ay, echki, ot) so‘zlari.
Mashqlar mamlakatida mashqlarni bajarib bo‘lgan aka-ukalar yo‘llarida davom etishibdi. Yo‘l yurishibdi, yo‘l yurishsa ham mo‘l yurishibdi. Yo‘llarida Charxpalakga duch kelishibdi. Charxpalakdan ukase Fe’l haqida so‘rashibdi.. Shunda charxpalak,- ha bilaman qayerga ketganini, shartimni bajarsangiz aytaman,-debdi. (3-shart.
Harfdan fe’l yasa mashqi. Bunda bitta har guruhlarga beriladi, shu harfdan boshlangan fe’lga doir so‘zlar yoziladi)
Charxpalakning shartini bajargan aka- ukalar ukasihaqida ma’lumot olib yo‘llarida davom etishibdi.
Yo‘lda uzum bog‘iga duch kelishibdi. Bog‘bon ulardan qayerga va nima uchun ketishayotganini so‘rabdi. Aka –ukalar bo‘lgan voqeani aytib berishibdi. Shunda bog‘bon ulardan uzumlarni parvarish qilishda yordam berishini iltimos qilibdi. (4-shart. “Uzum pishdi” didaktik o‘yini. Bunda uzum tasviri tushirilgan plakatlar beriladi.Barglariga “Ot”, “Sifat”, “Son” so‘zlari va so‘roqlari yozilgan bo‘ladi. Har bir guruh uzum donalariga so‘z turkumlariga oid so‘zlar yozadi. Birinchi yozib bo‘lgan guruh rag‘bat karyochkasiga ega bo‘ladi.)
Uzum pishishida yordam bergn aka-ukalar ukasihaqida ma’lumot olib yo‘llarida davom etishibdilar.
Dam olish daqiqasi tashkil etiladi. Navro‘z haqida she’rlar va “Navro‘z urf -odatlari” haqida klaster usulida ma’lumot beriladi. Har bir ishtirokchi bittadan quyosh, bulut, gullar va BAHOR so‘zlarini doskaga yopishtiradi. Doskada bahor so‘zi va manzara hosil bo‘ladi.
IV. Mustahkamlash. Aka-ukalar yurib- yurib “Pisa” saroyiga yetib kelishibdi. Ularning ukasi Fe’l pisa saroyida asirlikda ekanligini bilishibdi. Pisa podshosi ukasini nima evaziga qo‘yib yuborishini so‘rabdi. Podsho ularga bir shartim bor shu shartni bajarsangiz ukangizni qo‘yib yuboraman,- debdi. (5-shart. Pisa testi yechiladi.) shartni to‘liq hatosiz bajargan akalar o‘z ukasinni qutqarib yurtiga ravona bo‘lishibdi.
Qaysi rasm kim so‘rog‘iga javob bo‘ladi?