Kitob o qishning hikmati диктант
This article is devoted to the discussion of tasks to stimulate the interest of preschool children in reading books, on the basis of a number of experiments and data, the role of psychology in solving this problem is proved.
MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNI KITOB O’QISHGA QIZIQTIRISHDA PSIXOLOGIYANING O’RNI Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»
Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Oyisha Kuchkarova
Ushbu maqola maktabgacha yoshdagi bolalarni kitob o‟qishga qiziqtirish vazifasini muhokama qilishga qaratilgan bo‟lib,mazkur vazifani hal qilishda psixologiyaning o‟rni qanchalik muhim ekanligi qator tajriba va ma‟lumotlar asosida isbotlab berilgan
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Похожие темы научных работ по наукам о Земле и смежным экологическим наукам , автор научной работы — Oyisha Kuchkarova
MAKTABGACHA TARBIYA YOSHIDAGI DUDUQLANUVCHI BOLALARDA MUSTAQIL NUTQNI RIVOJLANTIRISH
Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarda matematik tasavvurlarni shakllantirish metodikasi
Sahnalashtirish faoliyati vositasida bolalarda ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirish
BOLALAR OG`ZAKI NUTQINI RIVOJLANTIRISHDA O’YIN VA O’YINCHOQLARNING O’RNI
BOLALARDA BUNYODKORLIK HISSINI TARBIYALASHNING NAZARIY ASOSLARI
i Не можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
THE ROLE OF PSYCHOLOGY IN ENCOURAGING PRESCHOOL CHILDREN TO READ BOOKS
This article is devoted to the discussion of tasks to stimulate the interest of preschool children in reading books, on the basis of a number of experiments and data, the role of psychology in solving this problem is proved
Текст научной работы на тему «MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNI KITOB O’QISHGA QIZIQTIRISHDA PSIXOLOGIYANING O’RNI»
ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 4 | 2021
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24411/2181-1385-2021-00552
MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNI KITOB O’QISHGA QIZIQTIRISHDA PSIXOLOGIYANING O’RNI
Samarqand davlat tibbiyot instituti
Ushbu maqola maktabgacha yoshdagi bolalarni kitob o’qishga qiziqtirish vazifasini muhokama qilishga qaratilgan bo’lib,mazkur vazifani hal qilishda psixologiyaning o’rni qanchalik muhim ekanligi qator tajriba va ma’lumotlar asosida isbotlab berilgan.
Kalit so’zlar: maktabgacha yoshdagi, psixologiya, metod, kuzatish, suhbat, kitobxonlik.
THE ROLE OF PSYCHOLOGY IN ENCOURAGING PRESCHOOL
CHILDREN TO READ BOOKS
Samarkand State Medical Institute
This article is devoted to the discussion of tasks to stimulate the interest of preschool children in reading books, on the basis of a number of experiments and data, the role of psychology in solving this problem is proved.
Keywords: preschool child, psychology, methodology, observation, conversation, reading.
Ta’lim-tarbiya ishlarini takomillashtirish, uni jahon andozalari darajasiga ko’tarish, fan sohasidagi yangiliklarni amaliy hayotga tatbiq etish muhim masalalardan biri bo’lib qolmoqda. Ayniqsa yosh avlodga ta’lim-tarbiya berish, ularda fan asoslariga nisbatan bilim, ko’nikma, malakalarni shakllantirish davlat siyosatining ustuvor vazifalaridan hisoblanadi [1].
ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 4 | 2021
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24411/2181-1385-2021-00552
Maktabgacha yoshdagi bolalaming kitobga bo’lgan qiziqishni uyg’otish o’z navbatida psixologiya,bolalar xarakteristikasini bilmay turib amalga oshmaydi.Chunki har bir bola o’z shaxsiyat va dunyo qarashga ega.Shaxs kamoloti va uning taraqqiy etishida psixologiyaning o’rni beqiyosdir [7]. Shuning uchun ham bolalarni kitob o’qishga qiziqtirishda psixologiya eng asosiy omil hisoblanadi.
Hozirgi zamon tarbiyachisi ijtimoiy-kasbiy vazifalarini bajarish uchun yuksak ma’naviy xislatlarga ega bo’lishi, umumiy va kasb madaniyati, ziyoliligi, axloqiy pokligi, faolligi, shaxsiy hissiyotlarga berilmasligi, ijodiy tasavvur egasi, psixik jihatdan sog’lom, davlatimiz fuqarosi sifatida mas’uliyatni his eta bilishi lozim. Tarbiyachilik kasbiga xos psixik holatlar va xarakter maktabgacha yoshdagi bolalar psixikasining o’ziga xos xususiyatlarini tarbiyalashning psixik asoslari va qonuniyatlari haqida bilim, ko’nikma va malakalar berishdan va ularni kasbiy faoliyatga tatbiq etishdan iborat.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Bolaning 3 yoshdan 7 yoshgacha bo’lgan maktabgacha yoshi bolalik davrining katta bir qismini tashkil etadi. Asosan mana shu davrdan boshlab bolaning mustaqil faoliyatlari rivojlanadi hamda shaxsiy individual xususiyatlari (shaxsiy fazilatlari) tarkib topa boshlaydi. Rus pedagoglaridan P.F.Les Gaining fikricha, insonning maktabgacha yoshidagi davri shunday bir davrki, ana shu davr mobaynida kelgusida qanday xarakter xislatlari paydo bo’lishi belgilanadi va axloqiy sifatlarining asoslari yuzaga keladi[3]. A.S.Makarenko bolalarni juda kichik davridan boshlab tarbiyalash zarurligi haqida gapirib, tarbiyaning eng muhim asoslari bolaning besh yoshgacha bo’lgan davri mobaynida yuzaga keltiriladi. Mana shu davrda qilingan butun tarbiya, tarbiya jarayonining 90% ini tashkil etadi, degan edi [12].
Maktabgacha yoshdagi bolalarda endigina narsalarni idrok etish, fikrlash tasavvur etish shakllanib boradi. Ular kitoblardagi qahramonlarning qiziqarli qiliqlari, kulgili voqea va hodisalarni tasodiflarni ko’proq eslab qoladilar. Agar tarbiyachi kitobni ovozli o’qib ularning diqqatini o’qilgan narsaga tartib tushuntirib bersa, bolalar uni eslab qoladilar. Bu yoshdagi bolalar o’yin orqali voqea va hodisalarni, kishilarning xarakteri va munosabatlarini bilib oladilar ko’rgan eshitgan, o’qigan narsalardagi holatlarni, kishilarni, hayvonlarni “yaxshi” va “yomon”ga ajratadilar va ularga o’z munosabatlarini bildiradilar. Bu yoshdagi bolalarni o’zlarini o’rab turgan muhit, tabiat va undagi hayvonlar, o’qimliklar qiziqtiradi.
ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 4 | 2021
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24411/2181-1385-2021-00552
Shuning uchun ham ular o’z qiziqishlarini qondirish uchun kattalarni xilma-xil savollarga ko’mib tashlaydilar. Endi ular voqea va hodisalarga boshqacha ko’z bilan qaraydilar, voqeilikni bilishga intiladilar va xotirada saqlab qoladilar. “Nima uchun qaroqchi bo’ladi?”, “Nima uchun qushlar uchadi-yu odamlar uchmaydi?”, “Nima uchun qor yog’adi?” va boshqa savollar bilan kattalarga murojaat qiladilar. Chunki bu davrda ularning rivojlanishi alohida bir bosqichni tashkil etib, aqliy va jismoniy o’sishida, o’qitish va tarbiyalashda o’ziga xos yosh xususiyatlarga amal qilishini talab etadi.
Kitobxonlar uchun konkret narsani obrazli fikrlash xarakterlidir, o’qish davomida shu obrazli fikrlash orqali ularning tushunchalari o’sib boradi. Bu yoshda bolani kitobning yozlishi masalaning qo’yilishi emas, kitobdagi obraz, voqea va hodisa qiziqtiradi.
Tarbiyachi kitobxonlarning qiziqishlarini shakllantirishi va rivojlantirish ular o’qishga rahbarlik qilishi, haqiqiy kitobxonlar bilan til topishib ishlashi lozim. Biz bu yerda alohida kitobxonlarga ta’rif berdik xolos. Bolalar o’qishni sifatli ravishda tashkil etish va ularni davr talabiga javob bera oladigan kishilar qilib tarbiyalash uchun, avvalo ularni har tomonlama o’rganish lozim.
Ba’zi bolalar haqiqiy kitobsevar bo’lsa, boshqalari esa o’qishni yoqtirmaydilar. Shunga qaramay, barcha bolalarni ham kitob mutolaasiga qiziqtirish mumkin. Pedagoglar tomonidan berilgan quyidagi ko’rsatmalar bolalarni kitobga mehr qo’yishiga yordam beradi [8].
Zamonaviy texnologiyalardan foydalanish
1-rasm. Bolalarni kitobga mehr qo’yishiga yordam beruvchi ko’rsatmalar
ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 4 | 2021
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24411/2181-1385-2021-00552
Zamonaviy texnologiyadan foydalanish: Ota ona farzandining kitob o’qishini istaydi, u esa kompyuter o’yinini xohlaydi. Nima qilish kerak? Kitob mutolaasini ana shu jarayonga yaqinlashtirish, ya’ni zamonaviy texnologiyalardan foydalanish lozim. Ota-onalar internetda ko’plab bepul elektron kitoblar topishi va kompyuter yoki planshetdan foydalangan holda elektron kitoblardan o’qib berishi mumkin. Ularni on -layn o’qish yoki yuklab olish ham mumkin. Ba’zi elektron kitoblarning qog’oz nusxasiga nisbatan imkoniyatlari keng. Masalan, audio va video tasvirlar bilan boyitilganligi ularning imkoniyat darjasini yanada oshiradi. Bu esa bolalarni qiziqtirishi aniq.
Mutolaa burchagi qilish: Bolalarni chalg’itmaydigan, tashqi shovqin-surondan holi bo’lgan mo’jazgina “uycha” yoki burchak qilib berish ularrning kitobga bo’lgan qiziqishini yanada oshirishi mumkin. Ana shunday mo’jazgina chodirchalar ham bolalar uchun “uycha” sifatida xizmat qilishi mumkin.
Bolalarni tez-tez kutubxonaga olib boorish: Ota-onalar farzandida doimiy ravishda kitob o’qish ko’nikmasini shakllantirishni istashsa, haftasiga hech bo’lmagamda bir marta kutubxonaga olib borishi lozim.Chunki kutubxonada bola turli xil kitoblarni ko’radi va uning kitobga bo’lgan qiziqishi tobora oshadi
Kitoblarni tez-tez suhbat mavzusiga aylantirish: Agar ota-onalar bolalarini kitob o’qishga g’ayratini oshirmoqchi bo’lishsa, tez-tez ertaklar, hikoyalar aytib bering, umuman kitoblar va ularning mazmun – mohiyati haqida suhbatlashib turishi kerak. Hayotda sodir bo’lgan haqiqiy voqealarni bolalar o’qigan ertak va hikoyalar bilan bog’lashga harakat qilish lozim. Bu esa bolalarni nafaqat o’qishga chorlaydi, balki, mushohada qilishga o’rgatadi, tahlil qilish qobiliyatini shakllantiradi.
Bolalarga namuna bo ‘l/sh: Bolalar ota-onasida namuna oladilar. Agar ota-onalar muntazam kitob mutolaa qilsangiz, boshqa oila a’zolaringiz bilan turli kitoblar to’g’risida tez-tez suhbatlashsa, kitobdan zavq olgangizni ko’rsatsa, bu o’z navbatida bolalar ongiga,psixologiyasiga ta’sir qiladi.Va natijada kitob o’qish asta-sekin bolalarning ham sevimli mashg’ulotiga aylanib boradi.
Har kun/ k/tob o ‘q/b ber/vh: Agar ota-onalar vaqtni ayamasdan, bolalarga har kuni kitob o’qib bersa, u asta-sekin o’zi ham muntazam mustaqil tarzda kitob mutolaa qiladigan bo’ladi. Uning hayotida kitobxonlik an’anaga aylanadi.
Bolalarni kitobxonlikka o’rganish har xil usullarda olib borilsa ham quyidagi tamoyillarga asoslanadi [6].
ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 4 | 2021
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24411/2181-1385-2021-00552
Asosiy tamoyillardan biri – yosh kitobxonni o’rganishni uning shaxsini o’rganish bilan bog’liq holda olib borish. Avvalo tarbiyachi suhbat, kuzatish va boshqalar birgalikda kitobxon haqida to’liq ma’lumot bera oladigan bo’lish lozim.
Shunday qilib biz yosh kitobxonning qiziqishi va talablarini o’rganish bilan birga uning o’zini ham o’rganamiz. Zero, kitobxonning qiziqishi, talabi uni o’rab turgan muhit (oila, maktabgacha ta’lim muassasasi, o’rtoqlari) bilan munosabatini qo’shib o’rganishga, u haqda to’liq ma’lumot beradi.
Ikkinchi tamoyil, pedagogik va psixologik xususiyatlardan kelib chiqadigan fikrlar va xulosalar asosida yosh kitobxonni o’rganish bilan birga uning qiziqishlarini to’g’ri yo’lga solib, yanada rivojlantirishdan iboratdir.
Uchinchi tamoyil bolalar kitobini ilmiy va estetik jihatdan o’rganish bilan uzviy alohida olib boriladi. Tarbiyachi bolalarga atalgan badiiy, ilmiy, ommobob kitoblarni yaxshi bilishi, uni pedagogik tomondan tahlil qila olish kerak. Tarbiyachi bu kitoblani o’zining mulohazasi va xulosalari bilangina baholab qolmasdan, kitobxonning yosh xususiyati, saviyasi hamda nuqtai nazarini ham hisobga olish lozim.
Shu bilan birga bolalarni kitob o’qishga bo’lgan qiziqishini oshirish uchun psixologiyaning bir necha metodlaridan foydalaniladi:
Kuzatish va suhbat – kitoblarni chuqurroq o’rganish usuli bo’lib, tarbiyachi o’zining kundalik ishida kitobxonlar bilan yakkama- yakka ish olib borganda doimo shu usuldan foydalanadi.
Kuzatish metodi yordamida esa kutubxonachi yoki tarbiyachi kitobxonni kitob tanlayotganida, ommaviy ishlarda qatnashashyotganida, kitob o’qiyotganida (o’quv xonasida) bevosita ishlanadi.
Suhbat metodi orqali u kitobxon fikrini, bilishini, qobiliyatini, qiziqishini, so’zlab berish mahoratini bilib oladi.
Bu usulning tarbiyaviy ahamiyati juda katta. Birgalikda ko’ndalang qilish usuli orqali biror bir dolzarb muhokama kuzatiladi. Bu ayniqsa kitob haqida munozara bo’lgani bois o’tkazilganda yorqin namoyon bo’ladi. Tarbiyachilar o’zlarining kundalik faoliyatlarida shunday usullardan foydalanadilarki, u bir vaqtda ham kitobxonni o’rganadi, ham uning o’qishga rahbarlik qiladi. Tarbiyachi kitobxonlarni kitob tanlash, undagi rasmlarni ko’rish yoki bolalarni kitobni bir -biriga tavsiya etayotgan paytda ular aytgan so’zlarni bildirmasdan yozib oladi, bu ancha tabiiy
ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 4 | 2021
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24411/2181-1385-2021-00552
chiqadi. Kitobxonlarning o’qishini o’rganishda va ular bilan yakka tartibda ishlashda eng samarali usullardan biri suhbatdir, bu kitobxon va tarbiyachi o’rtasidagi quruq savol va javob bo’lmay, balki tarbiyachi va tarbiyalanuvchi o’rtasida kitoblar haqida qiziqarli, maroqli fikr almashuv vositasidir [11].
Odatda tarbiyachi psixologiyaning suhbat metodining quyidagi uch xil turidan foydalaniladi:
O’qilgan kitoblar haqida suhbat
Bolaning kitobga qiziqishini tanishuv suhbati
2-rasm.Suhbat metodining uch xil ko’rinishi (muammoga ko’ra)
Tavsiyaviy suhbat bolaga kitob tanlashda yordam berishni, kitobga qiziqish uyg’otishni, o’ziga maqsad qilib qo’yadi. Tarbiyachi iloji boricha har qanday so’roqqa javobi tavsiya suhbati o’tkaziladi, kitobxonga mos keladigan kitoblarni tavsiya etadi. Bunda albatta xonadagi turli tavsiyaviy vositalar, kitob ko’rgazmalari, rasmli kartotekalardan foydalanib kitobxon diqqatini jalb etadi va qiziqiarli so’zlab berish orqali ularni kitobga bo’lgan qiziqishini orttiradi. Tavsiyaviy suhbatning qiymati shundaki u kitobxonni tartibli ravishda ko’proq mustaqil kitobni tanlash va dunyoqarashini kengaytirishga olib keladi. Tarbiyachi kitobxon bilan kitob almashtirayotganda davra suhbati bilan quyidagi foidalarga amal qiladi. S Suhbat kitobxon qiziqishga manoli bo’lish kerak, agar shunday bo’lmasa, kitob tavsiyasi va tarbiyachining maslahati zo’rma- zo’raki g’amxo’rligi keraksiz bo’lib qoladi.
ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 j ISSUE 4 j 2G21
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2G21: 5.723 DOI: 1G.24411/2181-1385-2G21-GG552
S Suhbat doimo bir maqsadga qaratilgan, bo’lib kitobxonning qobiliyatini takomillashtirishga yoráam berish lozim. Bolani suhbatlashishga majbrn- qilmasdan unda suhbatlashishiga moyillik uyg’otish kerak.
S Tavsiya etilayotgan materialning to’liq mazmunini aytib bernaslik lozim, unda kitobxonning materialga bo’lgan qiziqishi yo’qoladi.
S Tavsiya etilayotgan materialning qisqa ifodalik, qiziqarii qilib bayon etilishi kitobga bo’lgan qiziqishni orttiradi.
S Kitob haqida suhbatlashayotganda kiobni ko’rsatish, uning muallifi, rasmlari ba’zi joylarida o’qib berish ham mumkin bu esa suhbatini jonli o’tishiga yordam beradi. Ko’pgina maktabgacha yoshdagi bolalar qiziqarli kitoblar berishini so’raydilar [3, 4]. TaTbiyachi esa bola qiziqqan na^alai haqida u bilan birgalikda eslaydi, shundan so’ng qiziqishiga asoslanib, unga mos keladigan kitobni tavsiya etadi. Buni nazaráa tutib kutubxonaga kitobxon bilan suhbatini, kitobda nimalar bayon qilingan ekan? “degan umumiy savoldan emas, balki kitobdan uning uchun eng qiziqarii narea nimaligini so’rashdan boshlaydi va asta -sekin undan kitobni qanchalik tushunchanini bilib oladi. Zarur bo’lgan taqdirda unga muallif fikrini anglashga, qahramon xarakterini tushunishiga yoráam beradi, muhimi epizodni kitobxon bilan birgalikda o’qiydi, berilgan rasmlarni ko’rib chiqadi kitobxonga asar g’oyasini tushuntiriga yordam bemvchi suhbatini davom ettiradi.
Tartiyachi kitob tavsiya etar ekan, kitobxonlarga mustaqil гaivshda kitob taxlash malakasini ham singdirib beradi. Bundan tashqari har bir kitobxonning o’ziga xos tomoni, xarakteri, qiziqish mavjud bo’lib, tarbiyachi suhbat davomida bularni tezda ilg’ab olish lozim [12]. Shuning uchun tartiyachi imkoniyatini hisobga olib u^ bilan yakka holda ishlami va ularga yordam berish zarur. Bolaning ko’z oldida tartiyachi kitoblarni yaxshi biladigan, uning qiziq joylarini gapiгib beгa oladigan maslahatchi bo’lib gavdalanish lozim.
Tartiyachining tartiyaviy гoli biгinchi maгta kitobga qiziqqan bola bilan suhbati bog’liq. Tarbiyachi bolalar bilan suhbatlashib kitob bilan ishlash qonun qoidalarini ham aytib o’tishi lozim. Chunki bola olgan kitobiga javob berishi lozimligi uqtiriladi.
Maktabgacha yoshdagi bola^ kitob tanlashda kutubxonachiga yoki tartiyachiga muhtojdilaг. Shuning uchun ham kutubxonani yoki tartiyachi kitob tavsiyasining eng yaxshi usuli – suhbatdan foydalaniladi. Tavsiyaviy suhbat o’z oldiga quyidagi maqsadlarni qo’yadi:
ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 4 | 2021
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24411/2181-1385-2021-00552
> bolaga kitob tanlashga yordam belish;
> kitobga nisbatan qiziqishni uyg’otish bolaning kitobga juda ham qiziqishi
kitobni oxirigacha yakunlashni yordam beradi;
> o’qishga qo’llanma berishdan iboratdir.
Tavsiyaviy suhbatda so’ralgan kitob xarakteriga, ya’ni so’roq motiviga bog’liq holda har xil tuziladi. Suhbat davomida bolalarga yoqqan yoki yoqishi mumkin bo’lgan bir necha kitoblarni ko’rsatadi, ular qiziqtira oladigan jizodlarni aytib beradi. Masalan mehr oqibat tuyg’usini shakllantiruvchi “Yoriltosh ertagini bilasizmi?” [2]. Bu kitob yetim qizlar Gulnora va Oymomo haqida. Gulnora juja chiroyli, chaqqon, mehribon, ishlab charchamaydigan qiz bo’ladi. Uning onasi vafot etganidan keyin otasi begona ayolga uylanadi. Ayol juda badjahil yolg’on bo’ladi. Gulnora singlisini o’padi-da zor -zor yig’lab qochib ketadi. Uni quvlab kelayotganlar yetay deganda tog’dagi tosh yorilib Gulnora uning uchiga kirib ketadi. Quvlaganlarning hammasi kirib yoriltosh desa ham tosh yorilmaydi. Lekin hech kim yo’g’ida singlisi kelib yoriltosh desa u ochilad i, nimaga shunday bo’lganini kitobni o’qisalaring bilib olasizlar deb kitobxonni qiziqtirib kitoblar tavsiya etiladi.
Shu bilan bir vaqtda kutubxonaga yoki tarbiyachi bolaning diqqatini tortadi, ularga o’zlari qanday qilib ko’rgazmadagi qiziq kitoblarni topishlari kerakligini tushuntirishi kerak. Kitobxon bir mavzu bo’yicha kitobning muallifi va nomini bilmogan holda kitob so’raganda ham tavsiyaviy suhbat o’tkazish kerak.
Kitobxon nomi aniq bo’lgan kitobni so’raganda ham tavsiyaviy suhbat zarur. Bu yoshdagi bolalarga kitobdagi alohida epizodlar, atamalar qiyinchilik terdirishini kutubxonachi o’z tajribasidan biladi. Bunday holda kutubxonachi yoki tarbiyachi bola nima uchun shu kitobni tanlayotganini, kitobni o’zi o’qiydimi yoki kattalar bilanmi? Shularni bilib oladi va bolani qiziqtirayotgan kitobni unga beradi. Ko’pgina bolalar tabiat haqida kitoblar so’raladi. Shuning uchun tarbiyachi tabiatning jami va jonsizga bo’linishini, o’simliklar, hayvonlar va odamlar, ozuqlanishi, nafas olishi, o’sish ko’payishini va bular jonni tabiat quyon, oy, yulduzlar, toshlar jonsiz tabiat jonligini tushuntiradi. Yerda eng qudratlisi inson ekanini, u tabiatni o’zgartirib turishiga qodirligi haqida so’zlab berib, kitobni o’qiganingda shunga e’tibor bergan deb tayinlanadi.
Maktabgacha yoshdagi bolalarga kitob tavsiya qilayotganda rasm ko’rsatish usuli ayniqsa muhimdir. Ular o’quv texnikasini yaxshi bilishmaydi, kitobdagi rasmlar ularni
ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 4 | 2021
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24411/2181-1385-2021-00552
shu kitobga qiziqtiruvchi asosiy kuch bo’lib hisoblanadi. Tavsiya suhbati kitobxonni rasmni va matini chuqur qabul qilishga tayyorlaydi. Suhbat davomida bolaga kitobga chizilgan rasmni, kitob muallifining va rassomning familiyasini voqea sodir bo’lgan vaqti va joyini ko’rsatib, kitobxon diqqatini kitobning asosiy tomonlariga tortadi. Bolaga ertak kitoblar tavsiya qilinayotganda u shu kitobning boshdan ozgina o’qib berib, kitob qahramonini harakterlab beradi. Ertaklarda ko’rsatilgan rasmlar ham muhim rol o’ynaydi. Bunda rasmlarning hammasini birdan ko’rsatish maqsadga muvofiq mas. Rasmlar bolaning hayajonini kuzatgan holda asta – sekin ko’rsatish kerak. 1-2 ta asosiy rasmlarni ko’rgan bola kitob bilan birga shu kitobdagi epizodlarga, qahramonlarga, voqealarga, qahramonlarning harakteriga qiziqib qoladi. Masalan, Qadim Saidmurodovning “Men opamdan kattaman” kitobini tavsiya qilayotib, unda rassom Iambarov chizgan rang – barang, chiroyli rasmlarga bolalar va tibat tasviriga e’tibor beriladi [9, 10].
Bolalar asardagi badiiy detallarni esda yaxshi saqlab qoladilar. Asarni eslatishga va detallarni oydinlashtirishga qaratilgan savollar bolalarning asar mazmunini to’liq eslab qolishlariga yordam beradi. Ularning kuzatuvchanligini o’stiradi va so’zga mehr uyg’otadi. Ayrim paytda badiiy adabiyotlar yuzasidan o’tkazilgan suhbat davomida savollarga kitobxonning faktik tomonlarini qanday o’zlashtirganligini, u kitobni oxirigacha o’qigan yoki o’qmaganligini, uning mazmunini tushungan yoki tushunmaganligi kabilar bilib oladi. Bu kabi savollar o’qiganlarini yaxshi tushuna olmaydigan, kitobni oxirigacha o’qimaydigan o’quvchilar yoki bolalar bilan suhbat o’tkazilganda qo’llaniladi. Bunda tarbiyachi bolaning o’qiganlarini, asardagi yorqin epizodlarni yodga olishiga harakat qiladi.
Bu usul, bola kitobni topshirayotgan paytda kitobning qaysi joylarda ko’proq yoqib qolgani haqida gappirgan vaqtda qo’llaniladi. Bu esa kitobning qiziq – qiziq joylarini qayta o’qib chiqishga havas uyg’otadi. Bolalarning ma’lum asardagi qahramonlar va voqealarni tasvirlab chizgan rasmlari ham shu kitobning mazmunini esda yaxshi saqlab qolishda katta yordam beradi. Ko’pincha tarbiyachilar odatdagi savollar bilan, birga shu kitob qanday rasm chizish haqida ham uylab ko’rishni taklif qiladilar. Kitob bilan ommaviy ish olib borilganda, bolalarni vatanimiz va boshqa mamlakatlarda sodir bo’layotgan ijtimoiy -siyosiy voqealar va hodisalar, tabiatda yuzaga kelayotgan o’zgarishlar bilan tanishtiriladi.
Mashhur shoirlar va yozuvchilar, peadgoglar A.Avloniy, H.H.Niyoziy, S.Ayniy, S.Delimov, S.Rajavob, X.To’xtaboyevlar ifodali o’qishga yuqori baho
ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 4 | 2021
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24411/2181-1385-2021-00552
i Не можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
berganlar. Ovozli o’qish va so’zlab berish bolani kitobga jalb qilishning tabiiy usuli bo’lib, undan oilada ham keng foydalaniladi[6,13]. Mashhur pedagog A.S.Makarenko oilada ovozli o’qish muhim ahamiyatga ega ekanligini ta’kidlab: Imkoni boricha o’qish har kuni va doimiy ravishda olib borilishi lozim[5]. Avvalo ota – onalar o’qib berilsa, so’ngra bu ishni bolalarning o’ziga topshirishsa maqsadga muvofiq bo’ladi” degan edi. Ovozli o’qish va so’zlab berish maktabgacha yoshdagi bolalar bilan ishlashda muhim o’rin egallaydi. Ular ham o’qish texnikasini yaxshi egallamagan bo’ladilar. Shuning uchun bu yoshdagi bolalar birinchi – ikkinchi yilda o’qishga qiynalishlari sababli o’qishdan ko’ra eshitishni yaxshi ko’radilar. Bundan tashqari, bolalar o’qishgagina emas, diqqat bilan eshitishga ham, eshitganlarini o’zlashtirishga va aytib berishga ham o’rganishlari kerak.
Ovozli o’qishga yoki so’zlab berishga xalq ertaklari juda qiziq manba bo’lib xizmat qiladi. Har xil fantastik sehrli ertaklarni so’zlab berish maqsadga muvofiq. Aniq va yorug’ obrazli kichik, qiziqarli ma’nodor ertaklar bolalarni atroflarini o’rab turgan dunyo bilan tanishtiradi. Ularning ko’pgina savollarga javob beradi. Xalq ertaklariga xos bo’lgan xususiyat haqiqatni yomonini, rostni yolg’on ustidan g’alaba qilish xususiyati bolalarda haqgo’ylikni tarbiyalaydi. Natijalar ertaklar bolalarda badiiy adabiyotga qiziqish uyg’otadi. Ammo hamma xalq ertaklari ham bolalarga to’g’ri qilavermaydi. Ertak tanlayotganda bolalarning yosh xususiyatiga, ertakning g’oyasi va mazmuniga e’tibor berish kerak.
Maktabgacha yoshdagi bolalarni kitobxonlikka qiziqtirishning yana bir usuli so’zlab berishdir. So’zlab berish asar tanlangandan so’ng birinchi marta o’qib, hamma tomoniga e’tibor berish kerak. Uning mazunini bilan shunday tanishishi va eshituvchilarga ham hikoyaga asardan qanday ta’sirlangan bo’lsa, shunday ta’sirlanishlari kerak. Shundagina kitobdagi hamma narsalar eshituvchilarning esida qoladi, ular holatlarini hatto so’zma – so’z bilib olishadi. So’zlab berishda ma’noga amal qilish lozim [4].
Xulosa qilib aytganda bolalarni kitobxonlikka, kitob o’qishga qiziqtirishda psixologiyaning o’rni beqiyosdir. Chunki psixologiyaning qator metodlari orqali bolalarning kitobxonlik ko’nikmalarini shakllatirishning samaradorligi turli tajriba va tadqiqot ishlari tomonidan aniqlangan.
ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 4 | 2021
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24411/2181-1385-2021-00552
Haqiqatan ham bolaning maktabgacha yoshidagi davri shu qadar mazmundor va faol davrdirki, bu davr bolaning kelgusi o’sishida albatta o’z aksini qoldiradi. Shuning uchun maktabgacha yoshidagi davr ta’sir o’tkazish kuchi jihatidan g’oyat mas’uliyatlidir.
Bola ilk yoshdan maktabgacha davrga o’tgach, uning butun yashash sharoitida jiddiy psixologik o’zgarishlar yuz beradi.
Birinchidan, bola bog’cha yoshiga o’tgach, uning faoliyat doirasi ancha kengayib, mustaqilligi yanada ortadi. Uning o’yinlari, xatti-harakatlari ham boshqacha mazmunga ega bo’la boshlaydi.
Ikkinchidan, bolaning butun faoliyatida nutqning roli orta boradi. Uchinchidan, bola maktabgacha yoshga o’tgach, muayyan dastur asosida maxsus pedagog tomonidan tarbiyalana boshlaydi. Maktabgacha yoshdagi bolaning yashash sharoitida yuzaga kelgan bu o’zgarishlar uning jismoniy va psixik jihatdan o’sib kamol topishniga ta’sir etmay qolmaydi.
Maktabgacha yoshdagi bolalarni kitobxonlikka mehr uyg’otishning holatini o’rganish dolzarb masala hisoblanib,umuman bolalarning yosh xususiyatlarini psixologiya fani o’rganadi. Kitobxonlik esa uning xulosalarga tayanib, bolalarning kitob o’qishicha, ularning yosh xususiyatlarini qnaday kitoblarni o’qish o’rganishga ta’sir etadi. Shunday qilib maktabgacha yoshdagi bolalarda, umuman bolalarda kitobga bo’lgan qiziqishni uyg’otishda psixologiyaning o’rni beqiyosdir.
1. Maktabgacha ta’limning davlat standard. O’zPFITI. Т., 1995.
2. Hasanboyeva O.U. va boshqalar. Maktabgacha ta’lim pedagogikasi. T.: Ilm,ziyo,2006
3. M.G.Davletshin., Sh.Do’stmuxamedova, M.Mavlonov, S.To’ychiyev. —Yosh davrlari va pedagogi psixologiyall. O’quv qo’llanma. T., 2004-y. 8.2. b.t.
4. N.M.Kayumova “Maktabgacha pedagogika”. “TDPU” nashriyoti, T:. 2013-y.
5. J.G’.Yo’ldashev —Interfaol ta’lim sifat kafolatil O’MOI T-2007
6. R.A. Mavlonova va boshqalar —Pedagogik texnologiyall Fan 2008-y.
7. Yusupova P. Maktabgacha tarbiya pedagogikasi. T.: O’qituvchi,1993.
8. Z.Nishonova, G.Alimova. —Bolalar psixologiyasi va uni o’qitish metodikasill. O’quv qo’llanma. O’zbekiston èzuvchilar uyushmasi Adabièt jamg’armasi.T., 2006-y. 10 b.t.
9. Sh.A.Sodiqova “Maktabgacha pedagogika”. “Tafakkur sarchashmalari”, T:. 2013-y.
ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 4 | 2021
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24411/2181-1385-2021-00552
10. Умиров, И. (2021). Таълим жараёнида электрон таьлим воситаларини куллашнинг педагогик-психологик омиллари. Academic research in educational sciences, 2(2).
11. Iskandarovich, U. I. (2021). Theoretical Fundamentals of Introduction of Electronic Educational Tools to the Educational Process. Central asian journal of theoretical & Applied sciences, 2(1), 1-7.
12. Asqarov, I. B (2017). Bo’lajak kasb ta’limi o’qituvchilarini tadqiqot faoliyati uchun tayyorlashning asosiy bosqichlari. Sharqiy Evropa ilmiy jurnali, (5).
13. Аскаров, И. Б. (2017). Управление и планирование процессом формирования исследовательских умений и навыков будущих преподавателей профессионального образования. Школа будущего, (2), 10-15.
14. Аскаров, И. Б. (2017). Основные подходы и принципы подготовки будущих педагогов профессионального обучения к исследовательской деятельности. Актуальные научные исследования в современном мире, (2-6), 25-32.
15. Аскаров, И. Б. (2016). Подготовка к исследовательской деятельности будущего педагога профессионального обучения. In Педагогическое мастерство (pp. 39-42).
16. yhnp://wwwdetskiysad. ru/ped.
kitob o’qishning hikmati диктант
Kitob insonning tafakkurini charhlovchi noyob quroldir. Kitoblar bilan yaqindan tanishgan sayin inson ko`p narsalarga o`zgacha nigoh bilan nazar solishni boshlaydi. Kitob doimo insonlar uchun yaqin do`st , hamroh , dono maslahatchi bo`lib kelgan . Ba`zi kitoblarni mutolaa qilganda inson o`zi uchun hayotni yangidan kashf etishi ham mumkin . Bugungi hayotimizda ko`pchilik kitobning o`rni o`zgardi , endi kitob o`qish uchun vaqt sarflash noo`rin , teatr , kino , gazeta , jurnallar kitoblarning vazifasini bajarib , ularning o`rnini butunlay egalladi deb hisoblashadi . Informatsiyalar haddan ziyod ko`payib , har daqiqada yangilanib , internet butun insoniyat ongini egallab , hech kimning zerikishga vaqti qolmagan asrda kitoblarga joy bormikan ? Bunday savol o`z -o`zidan hammaning hayoliga kelishi aniq . Ayniqsa bugungi yoshlarning ko`pchiligi bizning davr bir joyda o`tirib kitob varaqlaydigan davr emas deb ta`kidlashadi . Ho`sh kitob o`qish aslida bizga nima beradi ? Bizning sivilizatsiyadan qoloq bo`lgan asrlarda yozilgan klassik asarlardan biz nimani o`rganishimiz mumkin? Vaqtimizning har daqiqasi g`animat bo`lib qolgan zamonda uni 2 asr oldin yozilgan kitoblarni o`qishga sarflash to`g`ri bo`larmikan ? Bu savollarga javob berish uchun avvalo kitob o`qishning hozirgi zamon yoshlariga foydasi bormi , yo`qmi , aniq bilib olish lozim. Bugungi kunda biz faqat faktlarga asoslanamiz . Quruq gap
bilan hozirgi zamonda hech kimni ishontirib bo`lmayadi.Demak faktlarga asoslanib bu savolga javobni qidiradigan bol`sak, bu borada olib borilgan tadqiqotlarga yuzlanishimiz lozim. Kitob o`qishning foydasi o`zi isbotlanganmi? Buni qarangki isbotlangan.
Kitob o’qishning 21 foydasi haqida
Асабингизни тинчлантириш учун сайр қилиш ёки мусиқа тинглашни афзал кўрасизми? Сассекс университети олимлари эса бунинг ўрнига китоб ўқишни тавсия қилишади. Китоб ўқиш асабни тинчлантиришда энг самарали усул экан. Атиги олти дақиқа китоб ўқиш асабийлашишга барҳам беради.
Мутолаа уйқусизликдан қутулишга ёрдам беради.
Хотиржам бўлиш ва ухлашга ёрдам берадиган энг яхши усул китоб ўқишдир. Телевизор ёки телефондан тарқалаётган ёрқин нур мияга уйғониш кераклиги ҳақида сигнал юборади. Китоб ўқиш эса аксинча таъсир кўрсатади – мия ухлаш вақти бўлганлигини тушунади.
Мутолаа қалбни юмшатади.
Китоб ўқиш жараёнида ўқувчи қаҳрамонлар билан бирга бўлади. Уларнинг қувонч ва ташвишларига шерик бўлади. Тадқиқотлардан маълум бўлишича, бадиий асар ўқиган одам ҳаётда ҳам бошқаларнинг ҳис-туйғуларини яхши тушунар экан.
Мутолаа мия фаолиятини яхшилайди.
Эмори университети олимлари китоб ўқиган инсоннинг ақлий салоҳияти бир неча кун давомида юқори ҳолатда бўлишини исботлашди. Тадқиқот муаллифлари китоб ўқиш миядаги асаб толалари сонини оширишини таъкидлашмоқда.
Мутолаа тушкунликка қарши курашишга ёрдам беради.
Шотландиялик олимларнинг тадқиқотларига қараганда, китоб ўқиш тушкунликни даволашнинг энг самарали воситасидир. Тушкунликка чалинган беморлар китоб ўқишни бошлаганларидан сўнг уларнинг тушкунликка тушиш ҳолатлари камайган.
Мутолаа инсонни гўзаллаштиради.
Юқори даражадаги ақлий салоҳият инсоннинг ташқи кўринишини ҳам гўзаллаштиради. Ҳар қандай мавзуда қизиқарли суҳбат қура олиш ва ўз билимини намойиш этиш суҳбатдошининг меҳрини қозонишга ёрдам беради.
Мутолаа ҳаётдаги мақсадини англашга ва қийинчиликларни енгишга ёрдам беради.
Огайо штати университети олимлари инсон қанча кўп китоб ўқиса, ҳаёт йўлини шунчалик аниқ танлашини таъкидлашмоқда. Китоб ўқиш ҳаётдаги тўсиқларни енгишга ҳам ёрдам беради, дейишмоқда улар.
Китоб ўқийдиган инсонлар ҳаётда фаол бўлишади.
Санъат миллий жамғармаси томонидан ўтказилган тадқиқотлар китоб ўқийдиган инсонлар маданий ва ижтимоий ҳаётда ҳам фаол бўлишларини исботлади.
Мутолаа хотирани ва фикрлаш қобилиятини яхшилайди.
Ҳар сафар китоб ўқилганида мия фаол ишлайди. У олинаётган маълумотни сақлаш учун янги толаларни яратади. Тадқиқотларда аниқланишича, доимий равишда китоб ўқийдиган инсонларда фикрлаш қобилияти бошқаларга нисбатан секинроқ пасаяр экан.
Мутолаа сўз бойлигини оширади.
Китоб ўқиётган пайтда нотаниш сўзлар ҳам учраб қолади. Уларнинг маъносини умумий мазмуни орқали ҳам тушуниб олса бўлади. Китоб ўқиш нафақат сўз бойлигини кўпайтиради, балки умумий саводхонликни ҳам оширади.
Мутолаа ёзувчилик қобилиятини ривожлантиради.
Китоб ўқиш жараёнида муаллифнинг ёзиш услуби ҳам ўқувчига таъсир кўрсатади. Мусиқа тинглаш жараёнида мусиқачининг услуби тингловчига ўтгани сингари ёзувчининг услуби ҳам ўқувчининг ёзиш услубига таъсир ўтказади.
Мутолаа чет тилини ўрганишни осонлаштиради.
Доимий равишда китоб ўқиш бошқа тилларни ўрганишда янги сўзларни осон тушунишга ва ёдда сақлаб қолишга ёрдам беради.
Мутолаа тинглаш қобилиятини ривожлантиради.
Қанчалик ғалати туюлмасин, китоб ўқиш тинглаш қобилиятини оширади, бошқаларни осон тушунишга ёрдам беради. Бу айниқса, китобни овоз чиқариб ўқиганда янада самарали бўлади.
Мутолаа ижодкорлик қобилиятини ривожлантиради.
Обафеми Аволау университети педагоглари бошланғич синф ўқувчиларининг машғулотларига мавзули комиксларни киритишганида, суратлар ва сўзлар аралашмаси болаларнинг ижодкорлик қобилиятларини оширишини аниқлашди. Китоблар катталарга ҳам ана шундай таъсир кўрсатади.
Мутолаа Альцгеймер хасталигига чалинишнинг олдини олади.
Қатор тадқиқотлардан маълум бўлишича, кўп китоб ўқиган инсонлар Альцгеймер касаллигига камроқ чалинишар экан. Мия ҳам худди бошқа аъзолар сингари қўллаб-қувватлашга ва машқлар ёрдамида мустаҳкамланишга муҳтож бўлади. Китоб ўқиш эса бу борада энг самарали усулдир.
Биргаликда китоб ўқиш ота-оналар ва болаларнинг ўзаро муносабатларини яхшилайди.
Психологлар биргаликда китоб ўқиш жараёнида ота-оналар ва болалар ўртасида ўзига хос муносабат ўрнатилади деб ҳисоблашади. Уларнинг айтишларича, бундай муносабат биргаликда телевизор кўрганда асло пайдо бўлмайди.
Мутолаа молиявий қийинчиликларни бартараф этишда ёрдам беради.
Статистика маълумотларига кўра, умуман китоб ўқимайдиган инсонларнинг 43 фоизи қашшоқликда яшайди. Саводли инсонлар орасида эса қашшоқликда яшайдиганлар 4 фоизни ташкил этади.
Кўп китоб ўқийдиган болалар дарсларни яхши ўзлаштиришади.
Тадқиқотларда аниқланишича, китоб ўқишни хуш кўрадиган болалар мактабда ҳам яхши ўқишади. Улар грамматикани ҳам, математикани ҳам яхши ўзлаштиришади.
Мутолаа жиноятчиликнинг олдини олади.
Ўтказилган тадқиқотдан маълум бўлишича, панжара ортида саводхонлигини оширган жиноятчилар озодликка чиққанларидан сўнг бошқа жиноятчиларга нисбатан жиноятга 30 фоиз камроқ қўл урадилар.
Мутолаа яхши ҳикоягўйга айлантиради.
Инсон китобни қанча кўп ўқиса, ҳикоя қилиш қобилияти шунчалик ошади. Кераксиз гапларни камроқ гапириб, кераклиларини яхшироқ етказадиган бўлади.
Мутолаа яхшилик қилишга ундайди
Фаол китобхонлар хайрия ишлари билан бошқаларга нисбатан уч марта кўпроқ шуғулланишади. Мутолаа муҳтож инсонларга ёрдам қўлини чўзишга ундайди.
Hammamiz kitob o’qishning foydali ekanligini eshitganmiz. Lekin uning foydaliligi aynan nimada? “AdMe.ru” kitob o’qishning foydaliligi borasidagi tadqiqotlar natijalarini e’lon qildi.
KITOB O’QISHNING 21 FOYDASI HAQIDA
Mutolaa asabni tinchlantiradi.
Asabingizni tinchlantirish uchun sayr qilish yoki musiqa tinglashni afzal ko’rasizmi? Sasseks universiteti olimlari esa buning o’rniga kitob o’qishni tavsiya qilishadi. Kitob o’qish asabni tinchlantirishda eng samarali usul ekan. Atigi olti daqiqa kitob o’qish asabiylashishga barham beradi.
Mutolaa uyqusizlikdan qutulishga yordam beradi.
Xotirjam bo’lish va uxlashga yordam beradigan eng yaxshi usul kitob o’qishdir. Televizor yoki telefondan tarqalayotgan yorqin nur miyaga uyg’onish kerakligi haqida signal yuboradi. Kitob o’qish esa aksincha ta’sir ko’rsatadi – miya uxlash vaqti bo’lganligini tushunadi.
Mutolaa qalbni yumshatadi.
Kitob o’qish jarayonida o’quvchi qahramonlar bilan birga bo’ladi. Ularning quvonch va tashvishlariga sherik bo’ladi. Tadqiqotlardan ma’lum bo’lishicha, badiiy asar o’qigan odam hayotda ham boshqalarning his-tuyg’ularini yaxshi tushunar ekan.
Mutolaa miya faoliyatini yaxshilaydi.
Emori universiteti olimlari kitob o’qigan insonning aqliy salohiyati bir necha kun davomida yuqori holatda bo’lishini isbotlashdi. Tadqiqot mualliflari kitob o’qish miyadagi asab tolalari sonini oshirishini ta’kidlashmoqda.
Mutolaa tushkunlikka qarshi kurashishga yordam beradi.
Shotlandiyalik olimlarning tadqiqotlariga qaraganda, kitob o’qish tushkunlikni davolashning eng samarali vositasidir. Tushkunlikka chalingan bemorlar kitob o’qishni boshlaganlaridan so’ng ularning tushkunlikka tushish holatlari kamaygan.
Mutolaa insonni go’zallashtiradi.
Yuqori darajadagi aqliy salohiyat insonning tashqi ko’rinishini ham go’zallashtiradi. Har qanday mavzuda qiziqarli suhbat qura olish va o’z bilimini namoyish etish suhbatdoshining mehrini qozonishga yordam beradi.
Mutolaa hayotdagi maqsadini anglashga va qiyinchiliklarni yengishga yordam beradi.
Ogayo shtati universiteti olimlari inson qancha ko’p kitob o’qisa, hayot yo’lini shunchalik aniq tanlashini ta’kidlashmoqda. Kitob o’qish hayotdagi to’siqlarni yengishga ham yordam beradi, deyishmoqda ular.
Kitob o’qiydigan insonlar hayotda faol bo’lishadi.
San’at milliy jamg’armasi tomonidan o’tkazilgan tadqiqotlar kitob o’qiydigan insonlar madaniy va ijtimoiy hayotda ham faol bo’lishlarini isbotladi.
Mutolaa xotirani va fikrlash qobiliyatini yaxshilaydi.
Har safar kitob o’qilganida miya faol ishlaydi. U olinayotgan ma’lumotni saqlash uchun yangi tolalarni yaratadi. Tadqiqotlarda aniqlanishicha, doimiy ravishda kitob o’qiydigan insonlarda fikrlash qobiliyati boshqalarga nisbatan sekinroq pasayar ekan.
Mutolaa so’z boyligini oshiradi.
Kitob o’qiyotgan paytda notanish so’zlar ham uchrab qoladi. Ularning ma’nosini umumiy mazmuni orqali ham tushunib olsa bo’ladi. Kitob o’qish nafaqat so’z boyligini ko’paytiradi, balki umumiy savodxonlikni ham oshiradi.
Mutolaa yozuvchilik qobiliyatini rivojlantiradi.
Kitob o’qish jarayonida muallifning yozish uslubi ham o’quvchiga ta’sir ko’rsatadi. Musiqa tinglash jarayonida musiqachining uslubi tinglovchiga o’tgani singari yozuvchining uslubi ham o’quvchining yozish uslubiga ta’sir o’tkazadi.
Mutolaa chet tilini o’rganishni osonlashtiradi.
Doimiy ravishda kitob o’qish boshqa tillarni o’rganishda yangi so’zlarni oson tushunishga va yodda saqlab qolishga yordam beradi.
Mutolaa tinglash qobiliyatini rivojlantiradi.
Qanchalik g’alati tuyulmasin, kitob o’qish tinglash qobiliyatini oshiradi, boshqalarni oson tushunishga yordam beradi. Bu ayniqsa, kitobni ovoz chiqarib o’qiganda yanada samarali bo’ladi.
Mutolaa ijodkorlik qobiliyatini rivojlantiradi.
Obafemi Avolau universiteti pedagoglari boshlang’ich sinf o’quvchilarining mashg’ulotlariga mavzuli komikslarni kiritishganida, suratlar va so’zlar aralashmasi bolalarning ijodkorlik qobiliyatlarini oshirishini aniqlashdi. Kitoblar kattalarga ham ana shunday ta’sir ko’rsatadi.
Mutolaa Al`tsgeymer xastaligiga chalinishning oldini oladi.
Qator tadqiqotlardan ma’lum bo’lishicha, ko’p kitob o’qigan insonlar Al`tsgeymer kasalligiga kamroq chalinishar ekan. Miya ham xuddi boshqa a’zolar singari qo’llab-quvvatlashga va mashqlar yordamida mustahkamlanishga muhtoj bo’ladi. Kitob o’qish esa bu borada eng samarali usuldir.
Birgalikda kitob o’qish ota-onalar va bolalarning o’zaro munosabatlarini yaxshilaydi.
Psixologlar birgalikda kitob o’qish jarayonida ota-onalar va bolalar o’rtasida o’ziga xos munosabat o’rnatiladi deb hisoblashadi. Ularning aytishlaricha, bunday munosabat birgalikda televizor ko’rganda aslo paydo bo’lmaydi.
Mutolaa moliyaviy qiyinchiliklarni bartaraf etishda yordam beradi.
Statistika ma’lumotlariga ko’ra, umuman kitob o’qimaydigan insonlarning 43 foizi qashshoqlikda yashaydi. Savodli insonlar orasida esa qashshoqlikda yashaydiganlar 4 foizni tashkil etadi.
Ko’p kitob o’qiydigan bolalar darslarni yaxshi o’zlashtirishadi.
Tadqiqotlarda aniqlanishicha, kitob o’qishni xush ko’radigan bolalar maktabda ham yaxshi o’qishadi. Ular grammatikani ham, matematikani ham yaxshi o’zlashtirishadi.
Mutolaa jinoyatchilikning oldini oladi.
O’tkazilgan tadqiqotdan ma’lum bo’lishicha, panjara ortida savodxonligini oshirgan jinoyatchilar ozodlikka chiqqanlaridan so’ng boshqa jinoyatchilarga nisbatan jinoyatga 30 foiz kamroq qo’l uradilar.
Mutolaa yaxshi hikoyago’yga aylantiradi.
Inson kitobni qancha ko’p o’qisa, hikoya qilish qobiliyati shunchalik oshadi. Keraksiz gaplarni kamroq gapirib, keraklilarini yaxshiroq yetkazadigan bo’ladi.
Mutolaa yaxshilik qilishga undaydi
Faol kitobxonlar xayriya ishlari bilan boshqalarga nisbatan uch marta ko’proq shug’ullanishadi. Mutolaa muhtoj insonlarga yordam qo’lini cho’zishga undaydi.
(Tashriflar: umumiy 31 136, bugungi 3)
O’xshash maqolalar.
Mashur asarlardan ostiga chizilgan jumlalar
05 Апр, 2022
Xurshid Davron. Har bir kitobda tiriklikning nafasi bor & Xurshid Davron «Mening kutubxonam» ko’rsatuvida
08 Май, 2021
Mirzohid Muzaffar. Zax bosgan bolalik
03 Дек, 2019
Mahmud Sa’diy. Hayotimda o’zgarish yasagan kitoblar & Mahmud Sa’diy «Men bilgan haqiqatlar» teledasturida
11 Июл, 2019
Xurshid Do’stmuhammad. Kitobxonlik — kundalik hayot va turmush tarzi & Ikki kitob
07 Май, 2019
17 izoh
Ҳа,китоб ўқишда гап ҳам, ҳикмат ҳам кўп. Мен бир олима сифатида олим мутолаа билан олим, зиёли мутолаа билан зиёли, деган ўз дастуримга эгаман, дастурим асосида китоб мутолаа қиламан. Мазкур илмий, назарий, ҳаётий асосга эга 21 қоида учун сайтга РАҲМАТ!Яна ўзим учун кўп фойдалар топдим.
Ha,kitob o’qish foydali.Kitob o’qiganimda meni qiziqtirayotgan ko’pgina jumboqlarga javob topgandek bo’laman,o’zimga ishonchim ortadi
Albatta kitob insonning Eng yaqin Dusti
Ha tog’ri kitob insoni har taraflama chiniqtiradi va tarbiyalaydi lekin kitobxon bilishi kerak bo’lgan narsa shukiy inson yani (haqiqiy kitobxon) kitobni kitob Unga foyda keltirishi uchun emas aksincha u xayotdan izlayotgan barcha savolariga javob, Kimlargadir Ota Ona sidan kora olmayotgan mehrni hech bo’lmagandan kitob oqish orqali sezish , yana Kimlargadir sinfdosh dostlari orasida bilimdonga chiqib qolgan bolalarga dostdir, yana Kimlargadir esa pul topish, oqishga kirishda kerak bo’ladigan vosita bo’lib qolmasliki kerak lekin bu insoni «Al’tsgeymer xastaligiga chalinmaslik, tinglash qobilyatini oshirish, muoliyavi qiyinchilikni yoki uyqisizlikni bartaraf kilish uchunxamas inson xayotni chunib yetishidagi asosiy narsadir bu tanqiydi fikirlarim uchun uzur xayoti asosga ega 21 qoyda uchun raxmat shu 21 qoydadan menga yoqani mutolaa yozuvchanlik qobilyatini oshirishi man bunga 100% qoshilaman haqiqatdanham odam onasini qornidan olim yoki shoir bo’lib chiqmidiyu Buyuk bobomiz xazrati Mir Alisher Navoiy ham o’z asarlarini necha minglab kitoblarni mutolaa qilubon yoza boshlagan. Ha aytgancha imlo xato kop qilib turaman ahamyat bermisizlar degan umidaman man hozi18 yoshdam hali kitob togrisida fikir yuritadigan darajada bilimim yoq xato fikirlarim bolsa iltimos yozivoringlar bopti hayr .91 434 19 12 telim.
Китоб инсони яхшиликка етаклайди. Инсон қанча куп китоб ӯқиса шунча маънавият ошиб бораи. Ҳаммага китоб ӯқишни тавсия қиламан. Китоб ҳақидаги билдирилган фикрлар учун раҳмат. Китоб ӯқимагаг одамнинг ҳам, миллатнинг ҳам келажаги йӯқ.
Ш. Мирзиёев