Millionlab xarajat bilan kitob chiqarasiz, ayrim ‘savobtalab’lar esa elektron shaklini tarqatib yuborishadi” — O‘zbekiston noshirlari mualliflik huquqi muammolari haqida
Infografika: “Daryo”/ Dilzoda Hamidjonova
Kitoblarni bosib chiqarish dasturi
Mualliflik huquqi dasturlarimizda qo’llaniladigan biznesni avtomatlashtirishning noyob usullarini himoya qiladi.
Biz tasdiqlangan dastur nashriyotimiz. Bu bizning dasturlarimiz va demo-versiyalarimizni ishga tushirishda operatsion tizimda ko’rsatiladi.
Biz butun dunyo bo’ylab kichik biznesdan tortib yirik biznesgacha bo’lgan tashkilotlar bilan ishlaymiz. Kompaniyamiz xalqaro kompaniyalar reestriga kiritilgan va elektron ishonch belgisiga ega.
Tez o’tish.
Endi nima qilmoqchisiz?
- Ushbu dasturni qanday sotib olishni bilib oling
- Dasturning skrinshotini ko’ring
- Dastur haqida video tomosha qiling
- Demo versiyasini yuklab olish
- Dastur konfiguratsiyasini solishtiring
- Dasturiy ta’minot narxini hisoblang
- Agar sizga bulutli server kerak bo’lsa, bulut narxini hisoblang
Dastur skrinshoti
Kitoblarni bosib chiqarish dasturining videosi
Ushbu videoni subtitrlar bilan o’z tilingizda ko’rish mumkin.
Kitoblarni bosib chiqarish dasturining videosi – На русском:
Demo versiyasini yuklab olish
Dasturni boshlashda siz tilni tanlashingiz mumkin.
Arzon narxda Premium-sinf dasturi
1. Konfiguratsiyalarni solishtiring
2. Valyutani tanlang
JavaScript o‘chirilgan
3. Dasturning narxini hisoblang
Siz faqat bir marta to’laysiz. Oylik to’lovlar yo’q!
Yagona foydalanuvchi dasturi
Qo\shimcha foydalanuvchilar
Birliklar Shaxs
Bepul texnik yordam soatlari
Birliklar Soat
Qo’shimcha texnik soat
Birliklar Soat
Jami bir martalik to’lov:
4. Agar kerak bo’lsa, virtual server ijarasiga buyurtma bering
Barcha xodimlaringiz bir xil ma’lumotlar bazasida ishlashi uchun sizga kompyuterlar (simli yoki Wi-Fi) o’rtasida mahalliy tarmoq kerak. Ammo siz bulutda dasturni o’rnatishga buyurtma berishingiz mumkin, agar:
Sizda bir nechta foydalanuvchi bor, lekin kompyuterlar o’rtasida mahalliy tarmoq yo’q.
Ba’zi xodimlar uydan ishlashlari kerak.
Sizda bir nechta filiallar mavjud.
Siz dam olish paytida ham o’z biznesingizni nazorat qilishni xohlaysiz.
Kunning istalgan vaqtida dasturda ishlash kerak.
Siz katta xarajatlarsiz kuchli serverga ega bo’lishni xohlaysiz.
Siz dasturning o’zi uchun faqat bir marta to’laysiz. Va bulut uchun to’lov har oy amalga oshiriladi.
5. Shartnoma imzolash
Shartnoma tuzish uchun tashkilotning tafsilotlarini yoki faqat pasportingizni yuboring. Shartnoma sizga kerak bo’lgan narsani olishingizga kafolatdir. Shartnoma
Imzolangan shartnoma bizga skanerlangan nusxa yoki fotosurat sifatida yuborilishi kerak. Biz shartnomaning asl nusxasini faqat qog’oz nusxasiga muhtoj bo’lganlarga yuboramiz.
6. Karta yoki boshqa usul bilan to’lash
Sizning kartangiz ro’yxatda bo’lmagan valyutada bo’lishi mumkin. Bu muammo emas. Siz dastur narxini AQSH dollarida hisoblab chiqishingiz va joriy kurs boʻyicha oʻz milliy valyutangizda toʻlashingiz mumkin. Karta orqali toʻlash uchun bankingizning veb-sayti yoki mobil ilovasidan foydalaning.
Mumkin bo’lgan to’lov usullari
Bank o’tkazmasi
Karta orqali to’lov
PayPal orqali to’lash
Western Union yoki boshqa xalqaro o’tkazma
- Tashkilotimiz tomonidan avtomatlashtirish sizning biznesingiz uchun to’liq sarmoyadir!
- Ushbu narxlar faqat birinchi xarid uchun amal qiladi
- Biz faqat ilg’or xorijiy texnologiyalardan foydalanamiz va narxlarimiz hamma uchun mavjud
Dastur konfiguratsiyasini solishtiring
| Ommabop tanlov | ||
| Iqtisodiy | Standart | Professional |
| Tanlangan dasturning asosiy funksiyalari Videoni tomosha qiling |
Barcha videolarni o’z tilingizda subtitrlar bilan ko’rish mumkin
Virtual server ijarasi. Narxi
Qachon sizga bulutli server kerak bo’ladi?
Virtual serverni ijaraga olish universal buxgalteriya tizimi xaridorlari uchun ham qo’shimcha variant sifatida, ham alohida xizmat sifatida mavjud. Narx o’zgarmaydi. Siz bulutli server ijarasiga buyurtma berishingiz mumkin, agar:
- Sizda bir nechta foydalanuvchi bor, lekin kompyuterlar o’rtasida mahalliy tarmoq yo’q.
- Ba’zi xodimlar uydan ishlashlari kerak.
- Sizda bir nechta filiallar mavjud.
- Siz dam olish paytida ham o’z biznesingizni nazorat qilishni xohlaysiz.
- Kunning istalgan vaqtida dasturda ishlash kerak.
- Siz katta xarajatlarsiz kuchli serverga ega bo’lishni xohlaysiz.
Agar siz apparatni yaxshi bilsangiz
Agar siz apparatni yaxshi bilsangiz, u holda uskuna uchun kerakli texnik xususiyatlarni tanlashingiz mumkin. Belgilangan konfiguratsiyadagi virtual serverni ijaraga olish narxi darhol hisoblab chiqiladi.
Agar siz apparat haqida hech narsa bilmasangiz
Agar siz texnik bilimga ega bo’lmasangiz, quyida:
- 1-bandda bulutli serveringizda ishlaydigan odamlar sonini ko’rsating.
- Keyin siz uchun nima muhimroq ekanini hal qiling:
- Eng arzon bulutli serverni ijaraga olish muhimroq bo’lsa, boshqa hech narsani o’zgartirmang. Ushbu sahifani pastga aylantiring, u erda siz bulutdagi serverni ijaraga olishning hisoblangan narxini ko’rasiz.
- Agar xarajat tashkilotingiz uchun juda qulay bo’lsa, unda siz ishlashni yaxshilashingiz mumkin. 4-bosqichda server ish faoliyatini yuqori darajaga o’zgartiring.
Uskuna konfiguratsiyasi
JavaScript o’chirilgan, hisoblash mumkin emas, narxlar ro’yxati uchun ishlab chiquvchilar bilan bog’laning
1. Foydalanuvchilar soni
Virtual serverda ishlaydigan odamlar sonini belgilang.
2. Operatsion tizim
Operatsion tizim qanchalik yangi bo’lsa, unga shunchalik kuchli apparat kerak bo’ladi.
3. Ma’lumotlar markazining joylashuvi
Turli shaharlarda har xil sig’im va narxlardagi serverlar mavjud. Sizga eng mos keladiganini tanlang.
4. Server ishlashi
Iltimos, uskunaning kerakli ishlashini tanlang. Sizning tanlovingizga qarab, turli protsessor va RAM spetsifikatsiyalari mavjud bo’ladi.
Asosiy ishlash Yuqori samaradorlik
5. Markaziy protsessor
Virtual serverdagi protsessor qanchalik kuchli bo’lsa, dasturlar shunchalik tez operatsiyalarni bajaradi.
Protsessor yadrolari soni: 1 dona
6. Tasodifiy kirish xotirasi
Serverda bulutda qancha operativ xotira bo’lsa, shuncha ko’p dasturni ishga tushirishingiz mumkin. Bundan tashqari, ko’proq foydalanuvchilar qulay ishlashlari mumkin bo’ladi.
Tasodifiy kirish xotirasi: 2 GB
7. Qattiq disk
7.1. Disk tezligi
Bulutli serverda kechiktirmasdan ishlash uchun yuqori tezlikda ishlaydigan SSD diskini tanlash yaxshidir. Dastur ma’lumotlarni qattiq diskda saqlaydi. Disk bilan ma’lumotlar almashinuvi qanchalik tez bo’lsa, dasturlar va operatsion tizimning o’zi tezroq ishlaydi.
7.2. Disk sig’imi
Qo’shimcha ma’lumotni saqlash imkoniyatiga ega bo’lish uchun ajratilgan server uchun katta hajmdagi disk xotirasini belgilashingiz mumkin.
Disk sig’imi: 40 GB
8. Aloqa kanalining kengligi
Aloqa kanali qanchalik keng bo’lsa, bulutli server tasviri tezroq ko’rsatiladi. Agar siz fayllarni bulutli serverga o’tkazsangiz yoki virtual serverdan fayllarni yuklab olsangiz, bu parametr hosting bilan ma’lumot almashish tezligiga ta’sir qiladi.
Ma’lumot uzatish tezligi: 10 Mbit/s
Virtual server ijarasi narxi
Valyuta
Iltimos, bulutli serverni ijaraga olish narxini hisoblash uchun qulayroq bo’lgan valyutani tanlang. Narx shu valyutada hisoblab chiqiladi va kelajakda istalgan valyutada to‘lash mumkin bo‘ladi. Masalan, sizda bank kartasi bo’lganida.
Narxi:
Bulutli server ijarasiga buyurtma berish uchun quyidagi matnni nusxalash kifoya. Va bizga yuboring.
Tanlangan variantlar
Narxi:
Kitobni bosib chiqarish dasturiga buyurtma bering
Kitob bosib chiqarish – bu juda murakkab, ko’p bosqichli jarayon, shu jumladan maketni ishlab chiqish, muqova dizayni, maket, mualliflar bilan tasdiqlash va nashrdan keyin qayta ishlash, shuning uchun kitobni bosib chiqarish dasturi optimallashtirishga intilayotgan printerlar uchun kerakli xaridga aylanadi. ularning faoliyati. Avtomatlashtirish zarurati, ayniqsa, to’g’ridan-to’g’ri ishlab chiqarishga mo’ljallangan kitob maketini tayyorlash bosqichlarini amalga oshirishda juda muhimdir, chunki bu nafaqat materiallarning narxini, balki ish vaqti va sarflangan inson resurslarini ham hisobga olish zarur.f Albatta, ba’zi joylarda , bosib chiqarish bilan bog’liq har bir lahzani boshqarish va nazorat qilishning qo’lda qo’llaniladigan usuli hali ham qo’llanilmoqda, ammo bu samarasiz variant, ixtisoslashtirilgan dasturlarni joriy qilish inson omilining ta’sirini engillashtirganda optimallashtirish bilan juda yaxshi kurashadi, shunda xodimlar bo’lmaydi o’zlarining xatolarini apparat muammolarini oqlashga qodir. Poligrafiyalarda bosib chiqarish operatsiyalari diqqatni talab qiladigan asosiy jihatlardan biridir va agar bu avtomatlashtirish orqali amalga oshirilsa, unda natija eng qisqa vaqt ichida olinadi va tuzatishlarni talab qiladigan vaziyatlarga o’z vaqtida javob berishga va boshqaruv qarorlarini qabul qilishga imkon beradi. Ammo buxgalteriya hisobining umumiy dasturini Internetdan yuklab olishning iloji yo’q, chunki dasturiy ta’minot algoritmlari nashriyotlarda, bosmaxonalarda biznes yuritish, kitob, jurnal va boshqa mahsulotlarni bosib chiqarish bosqichlarini tushunishga moslasha oladi.
Texnologiyalar bozorida taqdim etilayotgan barcha dasturlar orasida – USU Software dasturi o’zining ko’p qirraliligi va kontragentlar bilan aloqalar, marketing va xizmatlarni targ’ib qilish, auditorlik tekshiruvi kabi sohalarni nazorat qiluvchi barcha texnologik jarayonlarda tartib o’rnatish qobiliyatiga ega. kompaniya xodimlari, moliyaviy tahlil va menejment. Dastur nafaqat kitob mahsulotlarini ishlab chiqarishdagi barcha jarayonlarni malakali boshqarish, balki uni eng qulay tarzda bajarish imkonini beradi. Bunga moslashuvchan interfeys yordam beradi, bu sizga aniq shartlar va mijozlarning talablari bo’yicha sozlashlarni amalga oshirishga imkon beradi. Kompaniyaning ma’lum bir konfiguratsiyasini ishlab chiqishdan oldin mutaxassislar qurilish jarayonlarining ichki xususiyatlarini o’rganadilar, har bir element ko’rsatiladigan texnik topshiriqni tuzadilar, keyin ushbu hujjat mijoz bilan kelishiladi. Ushbu yondashuv yo’lning oxirida mavjud kitob nashriyotini tubdan qayta qurishni talab qilmaydigan eng qulay vositalar to’plamini olishga imkon beradi. Shuningdek, dastur yaratuvchilari menyuni soddalashtirishga, funksionallikka zarar etkazishga emas, balki bunday dasturlarda tajribasi bo’lmagan har qanday odam ishning asosiy tamoyillarini osongina va sodda qilib tushunishlari, eng qisqa vaqt ichida faol ishlashni boshlashlari uchun harakat qilishdi. . Platforma barcha ishlab chiqarish bosqichlarini hisobga olgan holda va ularning bajarilishining to’g’riligini nazorat qilib, kitob mahsulotlarini chiqarish buyurtmalarini tayyorlash va hisobga olishni avtomatlashtirishga olib keladi.
Dastur sozlamalarida siz hisobot hujjatlarida monitoring va displey algoritmlarini ajratish bilan ofsetni qo’llab-quvvatlash va raqamli bosib chiqarish parametrlarini kiritishingiz mumkin. Savdo menejerlari tezda yangi mijozga ariza tuzish imkoniyatiga ega bo’ladilar va dastur har qanday hisob-kitoblarni bir necha soniya ichida amalga oshiradi, ishning narxini alohida shaklda aks ettiradi, uni darhol bosib chiqarishga yuborish mumkin. Deyarli barcha bosqichlar u yoki bu darajada avtomatizatsiyaga uchraganligi sababli, xodimlar ishini engillashtiradi, shu davrda bajariladigan buyurtmalar soni juda ko’payadi. Barcha buyurtmalarga ko’ra, xodimlar tayyorlik holatini kuzatib borishlari mumkin, ranglarni farqlash har bir jarayonda rang tanlashga imkon beradi, bu bir vaqtning o’zida ko’plab loyihalarni amalga oshirishda juda qulaydir, bu ko’pchilik kompaniyalar intiladi. Dasturda turli xil hisobotlarni yaratish va tayyorlash uchun kuchli modul mavjud bo’lib, ular biznes egalariga taqdim etilayotgan xizmatlarni to’liq nazorat qilishda, moliyaviy oqimlarni kuzatishda va eng dolzarb ma’lumotlar asosida byudjetni tuzishda yordam beradi. Kitobni bosib chiqarish dasturidan foydalanuvchiga faqat kerakli mezon va parametrlarni tanlash, davrni belgilash va bir necha daqiqada tugagan natijani olish kifoya qiladi, bunda ekranda aks ettirish, tahlil qilish va statistik ma’lumotlarni namoyish etish shakli tanlanadi. Bunday vositalarning mavjudligi, ko’p vaqt sarflamasdan, korxona faoliyatini iloji boricha samarali va oshkora kuzatishni istagan menejerlar uchun ajralmas echimga aylanadi.
Dastur shuningdek mijozlar bilan aloqa o’rnatishda yordam beradi. Shunga ko’ra, turli xil voqealar to’g’risida shaxsiy va guruh xabarnomalarini yuborish imkoniyati mavjud. Shunday qilib menejer SMS orqali yoki Viber orqali mijozga kitob tirajining tayyorligi to’g’risida xabar berishi, xizmatlarni to’lash zarurligi to’g’risida eslatishi mumkin. Bildirishnomaning ommaviy formati davom etayotgan reklama aktsiyalari, reklama tadbirlarida foydali bo’ladi. Yuqorida sanab o’tilgan pochta xabarlari turlari va elektron pochta xabarlarining standart formatidan tashqari, ovozli qo’ng’iroqlar variantini ulash mumkin, dastur ma’lumotlar bazasidan raqamlarni chaqirganda, nominal murojaat bilan xabar e’lon qilinadi. Shuningdek, qaysi reklama vositalari sizning tashkilotingiz uchun ko’proq ma’lumotga ega ekanligini tushunish uchun kampaniyalar va pochta jo’natmalarining samaradorligini tekshirishingiz mumkin bo’ladi. USU dasturiy ta’minoti har bir bo’lim, ustaxona va xodim uchun ajralmas yordamchiga aylanadi, chunki u odatdagi operatsiyalarning ko’pini optimallashtirishga yordam beradi, natijada aniqligini ta’minlaydi. Dastur algoritmlari bosmaxona, siyoh va boshqa tegishli inventarizatsiya uchun zarur bo’lgan materiallarni hisobga olgan holda ko’plab hisob-kitoblarni amalga oshirishga qodir, bu mahsulotni kitob formatida bosib chiqarish uchun buyurtma narxini hisoblashda ko’rsatiladi. Haqiqiy vaqt rejimida amalga oshiriladigan ishlab chiqarish jarayonlarini doimiy ravishda kuzatib borish tufayli ishlab chiqarish texnologiyalarini optimallashtirish, ish sifat ko’rsatkichlarini sezilarli darajada yaxshilash mumkin.
USU dasturiy ta’minot dasturiga kiritilgan rejalashtirish va prognozlash funktsiyasi kompaniya egalariga ma’lum davr uchun o’rtacha ko’rsatkichlar asosida barcha turdagi resurslarni samarali taqsimlashni o’rnatishda yordam beradi. Tizim kitob mahsulotlarini bosib chiqarishda ishlatiladigan uskunalarning ish hajmini nazorat qiladi, buyurtmalarning butun hajmini oqilona taqsimlaydi, shuningdek xodimlarga o’z vaqtida profilaktika ishlarini olib borish yoki sarflanadigan materiallarni almashtirishni eslatib turadi. Omborlarni nazorat qilish tanqislik zaxiralarining maqbul muvozanatini saqlashga, kamchilik va ortiqcha ta’minotga yo’l qo’ymaslik imkonini beradi. Barcha operatsiyalarni bajarish uchun ichki va ichki qoidalarga muvofiq ko’plab hujjatlar to’ldirilgan va mavjud bo’lgan ma’lumotlarga asoslanib to’ldiriladi. Shunday qilib, xodimlarga loyihaning bosqichini, to’lov kelib tushganligini, qarz bor-yo’qligini tekshirish uchun bir necha soniya kerak bo’ladi. Dasturni amalga oshirish tashkilot uchun yangi yo’nalishlarni rivojlantirish va yangi mijozlarni jalb qilishda katta pog’ona bo’ladi!
Dastur kitob nashriyoti, kitob bosmaxonasi yoki reklama agentligi ishining asosiy jihatlarini nazorat qiladi, iqtisodiy faoliyatning har bir darajasini muvofiqlashtiradi, resurslarni malakali boshqaradi.
Ichki shakllar va algoritmlarni xususiylashtirishga foydalanuvchilar tomonidan ruxsat beriladi, ular kataloglar va ma’lumotnomalar uchun tegishli toifalarni tanlab olishlari mumkin, shunda ular o’zlarining kundalik ishlarini bemalol olib borishlari mumkin. Raqamli arxivlar olingan daromadni ko’rsatib, allaqachon bosib chiqarilgan buyurtmalar statistikasini tayyorlashda yordam beradi. Omborlarni hisobga olish sukut bo’yicha amalga oshiriladi, bu tayyor kitob mahsulotlari, materiallar va texnik resurslarning harakatini o’z vaqtida kuzatib borish imkonini beradi. Murojaatlarni qabul qilishda mas’ul xodimlar barcha ob’ektlar bo’yicha hisob-kitoblarni tezda amalga oshirishlari, loyihaning yakuniy narxini aniqlashlari va shu bilan birga omborxonadagi narsalarni (qog’oz, bo’yoq, plyonka va boshqalarni) zaxiraga joylashtirishlari mumkin. Ilova kompaniyaning barcha bo’limlari, shu jumladan buxgalteriya hisobi, ishlab chiqarish bo’limlari, omborxona, marketing xizmati o’rtasida samarali aloqani o’rnatadi, xodimlar ichki aloqa orqali ma’lumotlar va hujjatlarni almashish imkoniyatiga ega bo’ladilar. Agar tizim biron bir indikatorning ortiqcha miqdorini aniqlasa, foydalanuvchi javobgarning aniq vazifalari to’g’risida tegishli xabarnomani namoyish etadi.
Dastur razvedkasi tomonidan ishlab chiqarish jarayonlarini doimiy ravishda kuzatib borish tufayli xatolar va nuqsonlar ehtimoli kamayadi. Rejalashtirishni avtomatlashtirish byudjetni tuzishda va korxonaning ichki zaxiralarini aniqlashda, samarali monitoring usullarini ishlab chiqishda afzalliklarni beradi.
USU dasturiy ta’minot dasturida amalga oshirilgan kontekstli qidiruv bir nechta belgilar bilan guruhlanishi, saralanishi va filtrlanishi mumkin bo’lgan har qanday ma’lumotni topishga imkon beradi. Tizim kitoblarni bosib chiqarish uskunalarining ishlashini nazorat qiladi, texnik ko’rikdan o’tkazish va eskirgan qismlarini almashtirish jadvalini tuzadi. Rahbariyat xodimlarning vazifalari asosida turli dasturiy ta’minot modullaridan foydalanish huquqlariga cheklovlar qo’yish huquqiga ega. Buyurtmalarni kuzatib borish, qabul qilish, ro’yxatdan o’tkazish, xarajatlarni hisoblash va mijozga tayyor mahsulotni topshirish bilan yakunlangan paytdan boshlab amalga oshiriladi. Dastur masofadan turib kirish rejimini qo’llab-quvvatlaydi, chunki dunyoning har qanday chekkasidan menejment barcha loyihalarni kuzatishi va xodimlarga ko’rsatmalar berishi mumkin.
Dastur konfiguratsiyasining demo versiyasidan foydalanib, siz litsenziyani sotib olishdan oldin ham sinab ko’rishingiz mumkin, sinov bepul.
“Millionlab xarajat bilan kitob chiqarasiz, ayrim ‘savobtalab’lar esa elektron shaklini tarqatib yuborishadi” — O‘zbekiston noshirlari mualliflik huquqi muammolari haqida
O‘zbekistonda noshirlik faoliyati havas qilgulik darajada emas. Kitobxon bo‘lyapmiz, deymiz-u, lekin aksarimiz aynan noshir ishiga xalal berayotganimizni o‘ylamaymiz. Bir kitobni ming mashaqqat bilan tayyorlab, o‘quvchiga tutqizayotgan, goh moddiy, gohi ma’naviy zarar ko‘rayotgan nashriyotlar zahmatini o‘sha kitobni nusxalab yoki elektron shaklda “savob uchun” tarqatayotganlar o‘zari bilib-bilmay qonunni buzayotganlari — mualliflik huquqini poymol etayotganlarini yaxshi tushunishsa-da, buni tan olgilari kelmaydi.
“Daryo” o‘zbek noshirlari yurtimizdagi mualliflik huquqini qanday baholashi, qonunga rioya etishda kimlar yoki nima asosiy tayanch bo‘lishi, muammolar qanday bartaraf etilishi xususida “Akademnashr”, “Hilol Nashr”, “Yangi asr avlodi” nashriyotlari, Asaxiy Books kabi kitob loyihalari vakillaridan javob oldi.
Sanjar Nazar, “Akademnashr” nashriyoti direktori, noshir
“Bizda kitob narxi uning sahifalari miqdoriga qarab belgilanadi. Bu noto‘g‘ri”
Mualliflik huquqi masalasi noshirlik sohasining ustunlaridan biridir. Kitobning asosi — asar. Muallif iste’dodi, tafakkuri, tajribalarini o‘zida jamlagan turli asarlar kitob holida chop etiladi. Ilm, ijod, iste’dod mashaqqati va qadri uchun to‘lanadigan haq mualliflik haqqi hisoblanadi. Unga bog‘liq huquqlarning bari esa mualliflik huquqi bo‘lib, u kitob chop etilganda ham himoya qilinishda davom etadi.
Aslida har bir kitobning dunyoga kelishi muallif bilan muzokaralardan boshlanishi kerak. “Akademnashr”da muallif-u, tarjimonlar bilan shu qoida asosida ishlab kelmoqdamiz. Qalam haqlarining to‘lanishi, mualliflik huquqlariga rioya qilinishiga jiddiy e’tibor qaratiladi.
Sanjar Nazar Foto: “Daryo”/ Ma’murjon Obrahmatov
Nashriyotimizda deyarli barcha tarjima asarlari mualliflik huquqi olingan holda chiqariladi. Imkon qadar arzonga olishga harakat qilamiz. Chunki O‘zbekistonda kitob narxi rivojlangan mamlakatlar bilan qiyoslanganda, ancha arzon. Biz oladigan huquq narxi tufayli kitoblarimizning bozordagi narxi boshqalarnikidan jiddiy farq qilmasligi kerak.
Ma’lumot uchun: Mualliflik huquqi asarlarning keng turdagi kreativ, intellektual, artistik shakllarida namoyon bo‘lishi mumkin. Ular qatoriga she’r, tezis, sahna va boshqa adabiyot asarlar, film, xoreografik asar (raqs, balet), musiqiy kompozitsiya, audio yozuv, rasm, chizma, EHM dasturlari, radio va teleko‘rsatuvlar va boshqalar kiradi.
O‘zbekistonda kitob narxi uning sahifalari miqdoriga qarab belgilanadi. Aslida bu juda noto‘g‘ri. Axir kitob faqat qog‘ozdangina iborat emas-ku. Deylik, 320 betlik kitoblarning bozordagi o‘rtacha narxi bor. Chiqaradigan kitobingiz shundan keskin farq qilmasligi kerak. Baribir tafovut bo‘ladi-kuya, lekin farq jiddiy bo‘lmagani ma’qul.
Shuning uchun biz mualliflik huquqi qimmat turadigan kitoblarni sotib olmaslikka harakat qilamiz. Masalan, “Garri Potter” juda qimmat turadi. Uni o‘zbek bozoriga olib kirmoqchi bo‘lgan odam muallifning o‘ziga bir dona kitob uchun 50 yoki 70 ming so‘mdan to‘lab berishiga to‘g‘ri keladi.
Deylik, sotib olindi ham. Ustiga tarjima va nashr xarajatlari qo‘shilib, kitob chidab bo‘lmas darajada qimmatga aylanadi. Shularni nazarda tutgan holatda arzonroq yo‘llarini topishga harakat qilamiz. O‘ta qimmat kitoblar, quruq bestsellerlarga xaridor bo‘lmaymiz.
Bizdan eng katta qalam haqi olgan muallif kitobi uchun 200 million so‘mga yaqin daromad ko‘rdi. Bu hali hammasi emas. Kitob sotilishda, qalam haqi to‘lanishda davom etmoqda va yakunda summa bir necha barobar ko‘p bo‘lishi tayin.
Ma’lumot uchun: Mualliflik huquqi — inglizchada copyright g‘oya (fikr) yoki ma’lumotning ma’lum bir ko‘rinishdagi ifodalanishini tartibga soluvchi huquqlar majmuidir. Ular asosan cheklangan muddatli bo‘ladi. Mualliflik huquqi belgisi © bo‘lib, ba’zi bir manbalarda qo‘shimcha ravishda (c) yoki (C) bilan ham ifodalanishi mumkin.
Mualliflik huquqini himoya qilish belgisi. Butundunyo mualliflik huquqini himoya qilish konvensiyasiga ko‘ra ushbu belgi qo‘yilgan har bir asar qonun himoyasidadir. Foto: “kindpng.com”
“10 yillar avval mualliflarga qalam haqi to‘lasak, ustimizdan kulishardi”
“Akademnashr” nashriyoti 2010-yildan mualliflik huquqiga qat’iy amal qilishni boshlagan. O‘shanda bu masalaga jiddiy qaralmas, qalam haqi to‘lash degan tushuncha unutilayozgan edi. Biz hech qursa, arzimagan miqdorda bo‘lsa-da, berishga harakat qilganmiz.
Boshqa nashriyotlardan “Ortiqcha daxmazaning nima keragi bor, qonunda bo‘lgani bilan u ishlamasa, birov so‘ramasa, boshingni ortiqcha og‘ritib nima qilasan?” degan mazmunda munosabat bo‘lar, orqavorotdan shunga ham boshini og‘ritib turibdi, deb kulishardi. Ammo o‘zim ijodkor bo‘lganim uchun bu masalaga yengil qaray olmaganman.
Oradan 10 yillar o‘tib vaziyat o‘zgardi. Ayniqsa, 2021— 2022-yildan bu masalaga ko‘p nashriyotlar e’tibor bera boshlashdi. Shu yili mart oyida Turkiyada mualliflik huquqlari savdosi bo‘yicha muzokaralar uchun o‘tkaziladigan “Istanbul 7-Xalqaro noshirlar haftaligi” bo‘lib o‘tdi. Unda son jihatdan mezbon Turkiyadan keyin ikkinchi o‘rinda O‘zbekiston noshirlari bo‘lishdi.
15 ta nashriyot ishtirok etdi. Bu nashriyotlar uchun xalqaro doiradagi mualliflar bilan kelishuvga erishib, mualliflik huquqlarini sotib olish uchun maydon ham bo‘ldi. Bu ham nashriyotlarning mualliflik huquqiga munosabati o‘zgarganining yaqqol isboti.
Ma’lumot uchun: Mualliflik huquqi bo‘yicha munosabatlar har bir davlatga xos qonunlar va xalqaro konvensiyalar bilan tartibga solinadi. O‘zbekistonda “Mualliflik huquqi va turdosh huquqlar to‘g‘risida”gi qonunda mualliflik huquqlari mezonlari belgilab berilgan. Intellektual mulk agentligi tomonidan esa ular tartibga solinib, nazorat qilib turiladi.
“Ular mualliflikning — tafakkur va iste’dodning qotillaridir”
O‘zbekistonda mualliflik huquqining himoya qilinish darajasi haminqadar. Bilishimcha, mamlakatimiz Butunjahon Savdo Tashkilotiga a’zo bo‘lishi uchun eng katta to‘siqlardan biri — intellektual mulk himoyasidagi kamchiliklarimiz. Bu borada dunyodagi ahvol eng yomon bo‘lgan 23 mamlakatdan biri hisoblanarkanmiz.
Mualliflik huquqining buzilishi ko‘p uchraydi. Yaqinda bir kitobni tarjima qilayotib, tarjimon huquq egasi bilan gaplashsa, O‘zbekiston uchun hali bo‘sh, berishimiz mumkin degandi. Keyin birdan bilib qoldikki, bu kitob uch yildan beri O‘zbekiston bozorida sotilayotgan ekan. Qaysidir nashriyot muallifning ruxsatisiz kitobni nashr etgan.
Muayyan bir kitobning soxta, qaroqchi nusxalari chiqib ketishi avj olgan. Ba’zan kitobingizdan nashr ma’lumotlarini olib tashlab chiqarishsa, gohida tamg‘alaringiz, nashr ma’lumotlaringiz bilan qo‘shib soxta nusxa bosishadi.
Ular mualliflikning — tafakkur va iste’dodning qotillaridir. Bu kabi holatlarga to‘qnash kelganimizda muzokara yo‘li bilan muammoni bartaraf etishga harakat qilamiz. Andisha, ishonchsizlik sabab biror ishni hali sudgacha olib bormadik.
O‘zgartirish uchun rivojlangan, masalan, Yevropa davlatlarining tajribasini o‘rganishimiz mumkin. Avvalo harakat quyidan, manfaatdor tomon o‘laroq muallif-u, noshirlarning o‘zlaridan boshlanmog‘i kerak. Hozircha bu borada sal yovvoyiroq jamiyatga o‘xshab ketamiz.
Firuz Allayev, Asaxiy Books loyihasi asoschisi
“Xalqaro standart bo‘yicha ishlashga harakat qilamiz”
Nashriyotlarda tarjima huquqini sotib olish bilan yurist shug‘ullanadi. Odatda mualliflarning mualliflik huquqi bilan shug‘ullanuvchi agenti bo‘ladi. Biror kitob tanlangach, huquqshunos avval nashriyoti tarjima qilmoqchi bo‘lgan tili, deylik, o‘zbek tili uchun mualliflik huquqi bo‘sh yoki bo‘sh emasligini tekshiradi. Agar bo‘sh bo‘lsa, muzokara boshlaydi.
Firuz Allayev Foto: Facebook
Ular bir-biriga narxlar borasida o‘z xohish-u, fikrlarini bildirishadi. Kitob nechta nusxada, qachon chiqishi, tarjimani kim qilishi haqida ma’lumotlar taqdim etiladi. Muallif taraf esa undan kitobini so‘rayotgan nashriyotning maqsadi qanchalik jiddiyligi, shu paytgacha nimalarni chiqarganini tekshirib, talabgorga qay darajada ishonish mumkinligini tekshirib oladi.
Agar ikki taraf bir-birining xohish-shartlarini qabul qilsa, elektron shartnoma tuziladi. Muallif to‘lovnoma taqdim etadi. Nashriyot tomonidan bank orqali rasman deklaratsiya qilinib, to‘lov amalga oshiriladi. Shu bilan ikkinchi taraf mualliflik huquqini oladi va kitob chiqarish jarayonini boshlashi mumkin. Faqat muallifga nechta kitob, qanday holatda chop etilgani to‘g‘risida doimiy ma’lumotlarni berib boradi.
Asaxiy Books loyihasi doirasida qoidasiga ko‘ra, har bir tarjima asarni muallifidan rasman ruxsat olib chop etamiz. Faqatgina jamoatchilik mulkiga aylanganlari bundan mustasno.
Odatda G‘arb davlatlarida ish shu qoida bo‘yicha ketadi. Ayrim joylarning o‘z mahalliy qoidalari bo‘lib, farqlanishi mumkin.
O‘zimizning o‘zbek tilida ijod qiladigan yozuvchilar bilan har qaysi nashriyot turlicha shartnoma qilishi mumkin. Bilishimcha, bizning nashriyotlar ko‘pincha bitta nashrga bir martalik shartnoma qiladi. Shuning uchun bitta yozuvchining kitobini ba’zida o‘n martalab turli xil nashriyot chiqarish hollari uchraydi. Asaxiy Books loyihasida xalqaro standart bo‘yicha ishlashga harakat qilmoqdamiz.
Masalan, Javlon Jovliyevning “Qo‘rqma” asari uchun ma’lum yilni kelishdik. Shu muddatda kitob faqat bizda chop etiladi va har bir sotilgan kitobdan muallifga 10 foiz miqdorida gonorar to‘lab turamiz. Yaxshi tarafi — muallif asari uchun bir martagina qanchadir miqdorda summa olmaydi-da, har kitobi chiqqanda unga ma’lum pul kelib turadi. Qolaversa, muallif biz bilan shartnoma muddati tugagandan keyin, boshqa nashriyot bilan hamkorlik qilib bu kitobidan yana daromad topa oladi.
Infografika: “Daryo”/ Dilzoda Hamidjonova
“Kitoblarga ketgan xarajatlarni qoplamasimizdan qalbakilashtirib sota boshlashadi”
Kontrafakt mahsulotlar ko‘plab nashriyotlar singari bizni ham behalovat qiladi. 2021-yilda Uolter Ayzekson qalamiga mansub “Stiv Jobs” asarining qalbakilashtirilgan variantlari chiqib ketdi. “Stiv Jobs” katta kitob, 250 million so‘mdan ortiq xarajat ketgan. Hali-beri qoplay olganimizcha yo‘q. Buning uchun kitob kelgusida ham ancha vaqt sotilishi kerak.
Holat bo‘yicha Intellektual mulk agentligiga murojaat qildik. Ulardan kitob himoyasi bo‘yicha yaxshi reaksiya bo‘ldi. Tushuntirish ishlari olib borishdi. O‘zimiz esa ushbu kitobni sotadigan do‘konlar bilan bir necha bor gaplashib soxta kitoblarni chiqarayotganlar kimligini aniqladik.
Toshkent viloyatidagi “Quyoshli” kitob bozori orqali tarqatilayotgan ekan. Faqat topilganda ular ishni to‘xtatib bo‘lishgan edi. Qo‘limizda aytarli dalil qolmagach, sudgacha borishning imkoni bo‘lmadi. Biroq shu harakatlar bilan asarning soxta variantlari chiqishi va sotilishini to‘xtatishga erisha oldik.
Yana bir holat hali kelajakda chiqaradigan start-aplar uchun muhim bo‘lgan “Zero Plan” bilan sodir bo‘ldi. Kitobning mualliflik huquqi Asaxiy Books loyihasiga tegishli bo‘lsa ham, biz chiqarishimizdan oldin boshqa bir nashriyot tarjima qilib, nashr etayotganini bilib qoldik.
Bunda muzokara yo‘lini tanladik. Ularga huquq aslida bizga tegishli ekani, sotib olish uchun mablag‘ sarflaganimizni aytdik. Muammoni tinch hal qilish yo‘li esa o‘sha nashriyot kitob nashrini to‘xtatishi edi. Shu paytgacha chiqargan kitoblarini o‘zimizning saytimizda sotishimiz, shunda ikki tarafga ham jiddiy zarar yetmasligini taklif qildik. Tushunishdi.
Xoh tarjima, xoh mualliflik asari bo‘lsin, bitta kitobning chop etib chiqarilishi bir necha yuz millionga tushishi mumkin. Siz bu yoqda joningizni jabborga berib millionlab xarajat bilan bir kitobni chiqarasiz, boshqa tarafda esa qog‘oz va chop etishgagina pul sarflagan kimdir asarning soxta variantini chiqarib oladi. Kam pul ishlatilgan mahsulot arzonga sotilishi esa tabiiy. Ikkalasi ham mavjud bozorda ko‘p xarajat ketgan mahsulotingiz emas, arzonroq varianti tanlanadi. Bundan katta miqdorda moliyaviy zarar ko‘rasiz.
Bu faqat bugun qaysidir nashriyotga yetkazilgan zarar emas. Kelajak uchun ham zarar. Chunki biror mahsulotni soxtalashtirish yangiliklar, innovatsiyalarni o‘ldiradi.
“Mahsulotni soxtalashtirish innovatsiyalarni o‘ldiradi”
Asaxiy Books loyihasi mualliflik huquqiga jiddiy qaraydi. O‘z faoliyatimiz huquqlarini himoya qilmasdan turib, rivojlanolmaymiz. Avvalo bir narsani anglab olishimiz kerak — xususiy yoki davlat nashriyoti bo‘lishidan qat’i nazar, bu biznes. Biznes egasi bir mahsulotini chiqarib sotadi, undan ko‘rgan foydasini esa o‘zining operatsion xarajatlariga sarflaydi.
Bunda xodimlarning oyligidan tortib, bino yoki soliq pullarini to‘lashgacha bo‘lgan mablag‘lar kiradi. Agar shu biznes foyda olish u yoqda tursin, xarajatlariniyam qoplolmasdan zararga kirib ketadigan bo‘lsa, tinchgina faoliyatini to‘xtatadi. Kitoblarda mualliflik huquqining himoyalanmasligi ham nashriyotlar uchun ancha yo‘qotishlarga sabab bo‘ladi.
O‘zbekistonda mualliflik huquqi bo‘yicha umumiy holat yomon. To‘liq himoya qilingan, nazoratga olingan soha emas. Istalgan odam bitta kitobni skaner qilib, internetda tekinga tarqatib yuborishi mumkin.
Abdulvohid Sattiyev, “Hilol Nashr” nashriyoti direktori
“Ma’lum shartlar evaziga mualliflik huquqini tekinga ham olamiz”
“Hilol Nashr” nashriyotida chop etiladigan barcha kitoblar muallif bilan kelishilgan holda chiqariladi. Ayrim muallif yoki nashriyotlar ma’lum shartlar evaziga bu huquqni bepulga ham taqdim etishadi.
Diniy tarjima asarlar bo‘yicha Misrning “Dorus Salom”, “Dorul G‘avsoniy”, “Dorul Ma’rifa”, “Dorul salsabil” nashriyotlari bilan ham hamkorligimiz bor. Ular Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf hazratlarining hurmatlari hamda “Hilol Nashr” nashriyoti O‘zbekistonda diniy-ma’rifiy sohada qilayotgan xizmatlarini inobatga olib, kitoblaridagi mualliflik huquqlarini tekinga taqdim etishgan. Faqat bir qancha shartlari bor.
Masalan, “Dorul G‘avsoniy” va “Dorus Salom” nashrlarining birorta ham harfini o‘zgartirmay chiqarishimiz, kichik xato o‘tib ketsa ham katta jarima to‘lashimiz shartini qo‘yishgan. “Dorus Salom” bilan hamkorlik uch yilda bir beriladi. Har bir qilingan nashrdan “Dorus Salomga” jo‘natib turamiz. “Dorul Ma’rifa” nashriyotining “Tajvidli Mus’haf”igagina qalam haqi to‘laymiz. U ham boshqa nashriyotlarga nisbatan ancha arzonga.
“Sahih ul Buxoriy”, “Sahih ul Muslim”, “Hidoya” asarlarining o‘zbek tiliga tarjimasi chiqarilganda mualliflik huquqi uchun hech kimdan ruxsat olmaganmiz. Sababi, ularning yozilganiga ming yillar bo‘lgan va jamoat mulkiga aylangan.
“Diniy-ma’rifiy nashrlarga ruxsat kamligi kitoblarning soxtalashtirilishiga sabab bo‘lgan”
Qalbaki kitoblar bo‘yicha, afsuski, juda ko‘p muammolarga uchraganmiz. Misol uchun, “Baxtiyor oila” kitobining qalbakilashtirilgan varianti Tataristondan Qirg‘izistonga 5500 adadda kirib kelayotganda bizga ma’lumot yetkazilgan va o‘sha joyda ushlangan.
Odamlar bunday qalbaki kitoblarni chiqarishining ma’lum sabablari ham bor edi. Avvallari nashriyotimiz uchun nashrga beriladigan ruxsat soni kamligi, qolaversa, bosmaxonaning kuchi ko‘p emasligidan kam kitob chiqarishimizga to‘g‘ri kelardi. Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf hazratlarining kitoblari, ayniqsa, “Baxtiyor oila”ga talab juda katta bo‘lgan. Qondirilmagach, odamlar kitoblardan turli ko‘chirmalar qilib chiqara boshlashgan.
Ularning asl varianti bilan taqqoslaganda farqlari yaqqol ajralib turadi. Lekin buni xaridorlar farqiga bormasdan sotib olish ehtimoli yuqori bo‘lgan. Qachon shunday holatlarga duch kelsak, o‘z vaqtida prokuratura, Savdo departamenti, Soliq qo‘mitasiga xabar qilganmiz.
Ular o‘ziga yarasha ishlarni olib borgan. Afsuski, hammasi ham muvaffaqiyatli yakunlanmagan. Buning asosiy sababi qalbakilashtirilgan mahsulotlarda hatto Diniy qo‘mita tomonidan beriladigan gologrammalar ham qalbakilashtirilib, yopishtirilgan bo‘lgan. Buni soha mutaxassisi bo‘lmagan odamning ajratishi qiyin bo‘ladi.
“Mualliflik huquqi va turdosh huquqlar to‘g‘risida”gi qonunning 18-moddasiga ko‘ra:
Asarni nashr qilish, omma oldida ijro etish yoki undan boshqacha tarzda foydalanishda asarning o‘ziga, nomiga va muallifning ismi-sharifi ko‘rsatilishiga biror-bir o‘zgartish kiritishga faqat muallifning roziligi bilan yo‘l qo‘yiladi.
Muallifning roziligisiz uning asarini bezaklar, so‘zboshi, xotima, sharhlar yoki biron-bir tushuntirishlar bilan nashr etish taqiqlanadi.
Ko‘p harakatlar samarasiz yakunlangach, keyinchalik do‘konlarimiz, o‘zimizning sotuvchilarimiz orqali qalbaki mahsulotlar sotayotgan insonlar, kitob sotuvchilariga aloqaga chiqib, qilayotgan ishlari ham shariat, ham qonun jihatidan noto‘g‘ri ekanini tushuntirish ishlarini olib borganmiz.
Yaqin hamkorlarimizdan bu kitoblarni sotmasliklari talab qilganmiz. Vaziyat shuni taqozo etganidan hatto sotgan taqdirlarida o‘zimizda chiqadigan kitoblarni ularga boshqa bermaslik sharti bilan qo‘rqitganmiz ham. Shu bilan bir qanchalari qalbaki kitoblardan voz kechgan. Lekin ta’sir qilmaganlari ham bo‘lar, ayrim do‘konlardan 20-30 talab soxta kitoblarni yig‘ishtirib olib kelardik. Bu kabi holatlar bizga jiddiy zarar yetkazgan.
“Savob deb kitoblarni tarqatishadi, ammo bu birovning haqiga xiyonat ekanini bilishmaydi”
Kitoblarning qog‘oz shaklini yo skanerlab boshqa yo‘llar bilan PDF shaklida tarqatish hollari ham begona emas. “Baxtiyor oila”, “Tafsiri Hilol”, “Hadis va Hayot” kabi 10 dan ortiq kitoblarimiz PDF shaklda turli Telegram kanallari, guruhlari orqali tarqatilganiga guvoh bo‘lganmiz.
Bu kabi muammolarga individual holatda ishlaydigan odamlarimiz ham bor. O‘sha guruh yo kanallariga bu nashriyotning mulki ekanini aytib bog‘lanamiz. Shunda ularning aksari “Hamma ham kitobni sotib olib o‘qiyolmaydi, kitobni tarqatish savob-ku”, deyishadi. Kitoblarga sarflagan mehnat va mablag‘imizni keltirib, ularni bu tarzda tarqatish bizga katta ziyon keltirishini tushuntirganimizda 99 foiz holatda uzr so‘rab, bilmaganliklarini aytib, o‘chirishadi.
Ayrimlar “Hamma tarqatgan, men yagona emasman-ku!” deyishadi. Ular nashriyot ruxsatisiz tarqatgani, “Hilol eBook” dasturi orqali elektron kitoblarni o‘qish PDF’dan ko‘ra ancha qulayligini tushuntiramiz.
“Intellektual mulk agentligidan oladigan patentimiz ham bizni himoya qilolmaydi…”
“Hilol Nashr” nashriyoti bunday mualliflik huquqlarining buzilishiga salbiy munosabatda. Nafaqat o‘zimiz, balki boshqa nashriyotlar uchun ham qayg‘uramiz. Muallif bir asarni qanchadir umri, vaqti va sog‘lig‘ini ketkazib yozadi. Ortida qancha mashaqqat borligini faqat kitob mualliflarining o‘zigina his qiladi, xolos. Muallif nashrga berganda asar kitob holatiga keltirilib, do‘konlarga borgunigacha nashriyotlar qancha mehnat qiladi? Hammasi shu bilan tugab qolmay, kitobxonning qo‘liga borguncha savdo, marketingga oid ishlar ham qilinadi.
Bu juda katta jarayon. Shuncha ishni qilganingizda kimdir savob uchun yoki insonlarning ilmli bo‘lishiga harakat qilib tarqatyapman deyishi juda og‘riqli.
O‘zbekistonda mualliflik huquqining himoyalanishini past baholaymiz. Istalgan sohani oling, yangicha mahsulot chiqsa va yaxshi sotilsa, hamma o‘shaning qolipini olib chiqara boshlaydi. Ammo sifati asl mahsulotnikidan pastroq bo‘ladi. Odamlarda tanlov imkoniyati yo‘qoladi. Aslini ajratolmaydi. Foydalanganda sifatsiz tovarga nisbatan e’tibor va ishonch kamayadi. O‘z-o‘zidan yaxshi sifatda chiqargan dastlabki odam bundan jabr ko‘radi.
Birinchi ishlab chiqargan insonning mahsuloti patentlanib, boshqalarga qandaydir cheklovlar qo‘yilsa, bunday holatlar kuzatilmaydi. Intellektual mulk agentligi beradigan ma’lumotnoma ham ham bizni qaroqchilardan asrolmaydi. Agentlik vakillaridan ulardan oladigan ma’lumotnoma bizni qanday himoyalashini so‘raganimizda, siz pul to‘lab ma’lumotnoma olganingizni bilan bu bo‘ladigan noxushliklardan sizni himoyalay olmaydi deyishgan.
Shundan keyin biz o‘zimizda chiqqan kitoblar, ayniqsa, Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf hazratlarining kitoblariga patent yoki ma’lumot olishdan voz kechgandik.
Dostonjon Tojiyev, “Yangi asr avlodi” nashriyoti Marketing bo‘limi menejeri
“Yangi chiqqan kitob haqida e’lon bersangiz, PDF’ini so‘rab izohlar yozishadi”
“Yangi asr avlodi nashriyoti” shu yili mart oyida Turkiyada bo‘lib o‘tgan “Istanbul 7-Xalqaro noshirlar haftaligi”da ishtirok etib, 100 ga yaqin kitoblarga mualliflik huquqi bo‘yicha shartnoma tuzdi. Ularning teng yarmi Buyuk Britaniya ensiklopedik kitoblari, bolalar adabiyotlari bo‘ldi. Bundan tashqari Turkiyaning bir qator ko‘zga ko‘ringan nashriyotlari, Eronning bolalar tarbiyasiga oid bo‘lgan kitoblari uchun ham mualliflik huquqini oldik. Hozir ularning tarjima ishlari boshlangan.
O‘zbek adabiyotidan Komil Sindorovning detektiv asarlari, Ibrohim G‘ofurov tarjimasidagi Dostoyevskiy, Chingiz Aytmatovning bir qator asarlarining kontrafakt nusxalari chiqib ketdi. Kitobning yuzi, muqovasi o‘zgartirilgan, ammo ichki ko‘rinish, dizaynlari bizning kitobimiz bir xil bo‘lgan holatda bosib chiqarib sota boshlashgan. Taqqoslasangiz, suvtekinga sotishayotganiga guvoh bo‘lasiz. Bu bizning zararimizga ishlamoqda.
Bugun odamlar orasida g‘alati sindrom shakllangan. Ijtimoiy tarmoqlarimizda kitoblarimiz haqidagi post ostiga “Kitobning PDF variant yo‘qmi?”, deb yozishadi. O‘qib turib bir o‘ylanasiz, bir asabiylashasiz. Bugungina nashrdan chiqqan kitobning PDF’ini birdan so‘rashlari biz uchun erish tuyuladi.
Ilm ulashaman deb kitoblar haqida blog yurituvchi odamlar tomonidan o‘sha kitoblarning PDF yoki audio variantlari tarqalib ketadi. Bilasiz, ijtimoiy tarmoqlarda PDF qilingan faylni biridan boshqasiga o‘tkazish va tarqatish erkin, ham juda oson. Bunday holatlar nashr etgan kitobimizni sotib tugata olmasligimiz, ko‘plarining esa omborlarda chang bosib qolib ketishiga sabab bo‘lmoqda.
Asarning PDF varianti chiqqanda qog‘oz kitobga bo‘lgan talab juda tez so‘nadi. Sababi, PDF variantli elektron kitob og‘irlik tug‘dirmaydi va telefoningizga yillar davomida saqlanib qolishi mumkin. Kitob esa ba’zida odamlarga ko‘tarib yurishga og‘irlik qiladi.
“Muallif va tarjimon bilan bog‘liq bo‘lmagan turli mayda hujjatlar so‘rashganidan sudlarda yutqazganmiz”
“Yangi asr avlodi” nashriyoti kotrafakt mahsulotlar, kitoblarini har xil ko‘rinishda tarqatishga qarshi to‘xtovsiz kurash olib bormoqda. Qarshi davo arizalari kiritmoqdamiz. Lekin shunday holatlar ham bo‘ladiki, aynan sud yo prokuraturaga murojaat qilgan paytimizda ular tomonidan turli hujjatlar so‘raladi. Bizning kitob muallifi yoki tarjimoni bilan kelishuv qilib tuzgan shartnomamiz bo‘lishi mumkin, lekin ba’zi bir holatlarda so‘ralayotgan hujjatlarning o‘zi hech qachon ikki o‘rtada kelishilmagan va tuzilmagan bo‘ladi.
Masalan, Komil Sindorovning bir asari uchun dizaynerning kitob dizaynini men qilganman degan, yana bir boshqa kitobda muharrirning bu kitob tahririni men qilganman degan ishonch hujjatini so‘rashgan. Bu sud jarayonida bizning minusimizga ishlagan.
“Ijodkor o‘z huquqlari har tomonlama himoyalanganini bilsagina xotirjam yozaveradi”
Nashriyotimizga asarlarini topshirayotgan muallif yo tarjimonlar bilan suhbatlashsam, kitobimning elektron varianti tarqalib ketmaydimi deb qayta-qayta so‘rashadi. Muallif va tarjimonlar bilan qilgan shartnomalarimiz ham har doim qudratli kuchga ega bo‘lavermaydi.
Kitobxonlik, mualliflik huquqi kafolatlangan, himoyalangan davlatlar, deylik, Buyuk Britaniya, Turkiyada mualliflar hech bir hadiksiz yangi asarlar yarataverishadi. Kuzatadigan bo‘lsangiz, turkiyalik bir qator zamondosh adiblarning yigirma-o‘ttizlab kitoblari bor. Bu ular har tomonlama himoyaga egaligidan, bemalol, qo‘rqmasdan ijod qilayotgani belgisidir.
Turkiyada kitob nashr etiladigan paytda agar kitobning mualliflik huquqi bo‘lsa, mualliflik tomonidan, tarjima asar bo‘lsa, tarjimon tomonidan nashriyotlarga beriladi. Turkiyadan chiqqan muallifning kitobining tarjima huquqini biz o‘zbekistonliklar hech qachon muallifning o‘zi bilan gaplashib ololmaymiz.
Aynan ma’lum nashriyotga murojaat qilib, nashriyotning roziligi bilan, ularga to‘lov qilib olishimiz mumkin. Bu nashriyotlarning obro‘si, qudratini ham oshiradigan narsa. Qolaversa, muallif-u, tarjimonlar huquqi o‘zi birga ishlayotgan nashriyot tomonidan himoyalangan bo‘ladi.
Xoh yirik, xoh o‘rta, uzoq yoki bir necha yillik tajribaga ega bo‘lsin, har bir nashriyot vakilining dardlari, faoliyatidagi to‘siqlari umumiy. “Akademnashr” direktori Sanjar Nazar bejiz: “Mualliflik huquqining buzilishiga istalgan ko‘zi ochiq odamning munosabati o‘ta salbiy bo‘lishi kerak. Bu mualliflikni, fikrni, kashfiyotni o‘ldirish, muallif faoliyatiga daxl qilish bilan barobar. Muallif asardan foyda ko‘rmasa, huquqlari himoya qilinmasa, asar yaratishdan soviydi. Yoki kamida ishtiyoqsiz, yangi va yaxshi asarlar yaratishga befarqroq bo‘lib qoladi”, demagan. Qonun ishlasa, ikki tomon manfaatlari himoya qilinsa, “savobtalablar”ga qat’iy chora ko‘rilsa, muammoning bo‘rtgan tomonlari sal yumshab, vaziyat o‘nglanishiga hech bo‘lmaganda umid uyg‘onadi.
O‘zbek administratori va muallimi blogi
Ushbu blogda open source, linux va turli dasturlar hamda ularni oʻzbek tiliga tarjima qilish haqida maqolalar berib boriladi.
Friday, July 27, 2012
.pdf fayllarni kitob shaklida chop etish
Kitob holida chop qilish uchun koʻplab dasturlar chiqarilgan, lekin buni “Adobe reader” dasturida juda oson amalga oshirish mumkin. Buning uchun .pdf formatdagi faylni “Adobe reader” dasturida ochishinizga toʻgʻri keladi. Keyin esa Ctrl+P tugmasini bosish bilan chop qilish oynasini paydo qilamiz.
1. Ushbu oynachadan “Page scaling”dan “Booklet printing”ni tanlaymiz.
2. “Booklet subset”dan “Front side only”ni koʻrsatamiz va “OK” tugmasini bosish bilan faylni chop qilishga joʻnatamiz.Hamma sahifalar printerdan chiqib boʻlgach, qogʻozlarni chalkashtirmasdan, olib printerning qogʻoz qoʻyiladigan joyiga qoʻyish kerak (Yaʻni endi chiqishi kerak boʻlgan tarafi toza boʻlishi kerak).
Endi biz sahifaning orqa tarafini chiqarishimiz kerak boʻladi. Yana Ctrl+P ni bosamiz.
1. “Booklet subset”dan “Back side only”ni tanlaymiz.
2. “Reverse pages” degan joyga belgi qoʻyamiz va “OK” tugmasini bosamiz.Endi chiqqan qogʻozlarni bukib kitob holiga keltirish va maxsus stepler yoki oddiy igna va ip yordamida tikib olishingiz mumkin. Faqat bu chop qilish usulini oldin kamroq sahifali varaqlarni chop qilib sinab koʻrishni maslahat beraman. Buning uchun oddiy yozuvlarni “Libre office”da .pdf formatga aylantirib chiqarish mumkin. Sahifa kamida 4 varaqdan ibora boʻlishi kerak.
Endi bemalol sinab koʻrishingiz mumkin.