Quroni karim haqlari

Бундан ташқари Пайғамбар сав саҳобийларга ваҳийни ёдлаб олишни буюрар эдилар. У зот: Қуръон оятларини ёддан билиш, Аллоҳ томонидан катта мукофотларга сабаб бўлишини таъкидлаб айтар эдилар. Бу Оллоҳнинг оятларини ёдлаб олишни истайдиганларнинг рағбатларини ошишига, илоҳий файз олишларига сабаб бўлди. Шундай қилиб мусулмонларнинг бир қисми Қуръонни тўла ёд олган ва бошқалари қисман – ҳар жой ҳар жойидан ёд олган эдилар.

Hidoyat.uz

– Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам.

1. Қуръоннинг ҳар бир ҳарфини то қиёматга қадар қўриқловчи ким?

1. Уни қандай ушлаш керак?

1. Қуръони каримда Қуръон яна қандай номлар билан зикр этилган?

– Ал-Фурқан, Ал-Китоб, Ал-Зикр, Ал-Нур, Ал-Ҳуда.

1. Маккада нечта сура тушган?

1. Мадинада нечта сура тушган?

1. Неча порадан иборат?

1. Қуръонда Аллоҳ номи неча марта берилган?

– 2 минг 698 марта.

1. Намоз ҳакида неча марта айтилган?

1. Муҳаммад соллалоҳу алайҳи ва саллам қандай ном билан номланган?

– Соф сурасининг 6-оятида Аҳмад деган ном билан номланган.

1. Пайғамбаримизнинг исми неча марта номланган?

– Муҳаммад (с.а.в) – 4 марта, Аҳмад (с.а.в.) -1марта.

1. Энг кўп қайси пайғамбарнинг номи айтилган?

1. Қуръон оятларини дастлаб ким санаб санаб чиққан?

1. Энг дастлабки ва тарихий масжид қайси?

1. Қайси пайғамбарни онасининг исми билан қўшиб чақирилган?

– Пайғамбар Исо(а.с) Марям ўғлини.

1. Қуръонда алоҳида эслатилган кун номи?

1. Энг узун сура қайси?

1. Энг қисқа сура қайси?

1. Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламга Жаброил

алайҳиссалом Қуръонни илк бор келтирган вақтда у зотнинг ёшлари нечада эди?

1. Пайғамбаримиз Маккада неча йил пайғамбар бўлганлар?

1. У зот Мадинада неча йил пайғамбар бўлиб турдилар?

1. Қуръон неча йилда тушган?

– 22 йил, 5 ойу 14 кун.

1. Қайси сура намознинг ҳар бир ракатида ўқилади?

1. Аллоҳ таоло дуо ўрнида ўқишга лозим кўрган суранинг номи қайси?

1. Энг биринчи сура?

1. Қуръонда номи айтилган ёлгиз аёл.

1. Қайси сурада Бисмиллаҳ сўзи 2 марта айтилган?

1. Қуръонда пайғамбарларнинг номи билан номланган қанча сура бор?

– 6 та. Улар: Юнус, Ҳуд, Юсуф, Иброҳим, Нуҳ, Муҳаммад суралари.

1. Қуръонда Аллоҳнинг нечта номи айтилган?

1. Қуръонда номи айтилган ва 3-авлод пайғамбарининг номи?

1. Қуръонда бойлик ҳақида нима айтилган?

– Одам иймонининг синови.

1. Қуръонда номланган мaсжидлар нечта?

– 5 та. Улар: Масжид ул-Ҳаром, Масжид ул-Зирар, Масжид ул-Набавий, Масжид ул-Ақсо, Масжид ул-Қоба.

1. Номи айтилган фаришталар?

– Жаброил, Микоил, Ҳорут, Морут.

Яхшиликни яқинларингиз билан баҳам кўринг!

“Эҳсоннинг мукофоти, фақат эҳсондир” (Раҳмон, 60).

МАҚОЛАЛАР

Инернет луғати. Trojan Trojan – троян – Интернет фойдаланувчилари ёки корпоратив тармоқлар компьютерларигининг …

Тутқаноқ аёл Тобеин олимлардан Ато ибн Абу Рабоҳ ҳикоя қилади: Бир куни …

Одамлар ғафлатда қоладиган ой фазилатлари Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм Алҳамдулиллаҳ вассолату вассаламу аъла Расулиллаҳ ва аъла аалиҳи ва соҳбиҳи ажмаъийн Ражаб ойи ниҳоясига етиб, Шаъбон ойи ҳам кириб …

Бобурнинг советлар яширган фиқҳий рисоласи Тарихий китобларда Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг шоҳлик, саркардалик ва олимлик истеъдодидан ташқари фиқҳ …

Заҳириддин Муҳаммад Бобур ҳақида 14 факт Ҳар бир халқнинг тарихий, маданий-миллий қиёфасини аниқ белгиловчи улуғ шоҳлари, …

Интернет луғати. BitTorrent BitTorrent – Торрент – Интернет фойдаланувчилари компьютерлари ўртасида тўғридан-тўғри маълумот …

САВОЛИМ БОР

“Мўтабар тўрт мазҳаб фуқаҳолари ҳам зарурат бўлганда тилла ва кумушдан тиш қўйдириш ёки қимирлаб қолган тишни мустаҳкамлашни жоиз деб билганлар” (Қувайт Фиқҳ энциклопедияси).

Кумуш тиш қўйиш дурустлигига мужтаҳид имомларимиз иттифоқ қилишган. Тилла тиш борасида Имом Аъзамдан икки хил (яъни, дуруст ва дуруст эмас, деган) ривоят келган (Имом Таҳовий, “Мушкилул осор”).

Имом Ҳоким “Мунтақо” китобида шундай дейди: “Агар бир кишининг тиши қимирлаб қолса ва уни тилла ёки кумуш билан мустаҳкамлаб қўйса, Имом Абу Ҳанифа ва Имом Абу Юсуф наздида зарари йўқ” (“Фатавои Ҳиндия”).

“Имом Муҳаммад қимирлаб қолган тишни тилла ёки кумуш билан мустаҳкамлашни жоиз кўрган” (“Раддул муҳтор”).

Бу масаланинг ечими борасида мазҳаб ичидаги мужтаҳид даражасига етган олим Имом Кархий, тишларни тилла билан қотириб қўйишни жоиз, деб билганлар (Бадоиус саноеъ).

Машҳур олим Зафар Аҳмад Усмоний шундай дейди: “Тилла тиш қўйишнинг жоизлиги биз моил бўлган ишдир. Имом Аъзам ҳақида, (иккинчи сўзларида) шу фикрга қайтганлар, деб биламиз”.

Қолаверса, салафи солиҳлардан Куфа амири Муғийра, Ҳасанул Басрий, Муса ибн Талҳа, Басра қозиси Абдуллоҳ ибн Ҳасан, Абу Ҳамза, Абу Навфал, Язийд Ришк раҳматуллоҳи алайҳим ва бошқаларнинг тилла тиш қўйдирганлари ва тишга тилла қоплаганлари ҳақидаги ривоятлар бор (Эълоус сунан).

Демак, зарурат бўлганда (яъни, фақат зийнат учун эмас, балки тишлар касалланганда) эркаклар ҳам тилладан тиш қўйдириши мумкин.

Тишлар қопланганда остига сув тегмай қолади, деган эътирозга олимлар: “Тишларнинг усти қопланиши “жабира” (жароҳат устига боғланган латта) ҳукмида бўлади ва остига сув тегмаса зарари йўқ. Киши қоплама тиш қўйдираётган пайтда таҳоратли бўлса, ҳар хил шубҳа ва мулоҳазаларга ўрин қолмайди”, деб жавоб берадилар. Таҳорат ва ғуслда қоплама тишнинг усти ювилса, остини ювгандек бўлади. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим.
Намознинг бир нечта вожиблари бўлиб, қуйида улардан баъзиларини баён қиламиз:

1. Такбири таҳримада намозга айнан “Аллоҳу акбар” лафзи билан кириш;
2. Фарз намозларининг аввалги икки ракатига қироатни тайин қилмоқ;
3. “Фотиҳа” сурасидан сўнг зам (қўшимча) сура ўқиш. Зам сурага Қуръондан бир узун (мисоли “Оят-ул-Курсий” ) ёки уч қисқа оят (мисоли “Сураи Кавсар”) ўқиса бўлади;
4. Фотиҳа ва зам сурани Витр ва нафл намозларининг барча ракатларида ўқиш;
5. Саждада пешона билан бирга бурунни ҳам ерга теккизиш;
6. Таъдили аркон ёки тумония, яъни рукуъ ва саждада бир тасбеҳ (“Субҳаналлоҳ” дейишга кетадиган вақт) миқдорича ором олиш;
7. Қаъдаи аввал. Иккидан ортиқ ракатли намозларда иккинчи ракатдан сўнг “Ташаҳҳуд” (“Аттахиййату…”) ни ўқиш миқдорича ўтириш;
8. Ҳар қаъдада “Ташаҳҳуд” ўқиш;
9. Витр намозининг учинчи ракатида қироатдан сўнг “Дуои қунут” ни ўқиш;
10. Икки Ийд намозларида айтиладиган такбири зоидалар, яъни қўшимча такбирларни (биринчи ракатда “Сано”дан сўнг 3 марта ва иккинчи ракатда қироатдан сўнг рукуъга кетишдан олдин 3 марта “Аллоҳу акбар” деб) айтиш;
11. Икки Ийд намозларида иккинчи ракатда такбири зоидаларни айтгандан сўнг рукуъга бориш учун айтиладиган такбирни айтиш;
12. Намозда сажда ояти ўқилса дарҳол тиловат саждасини қилиш. Агар сажда ояти ўқилгандан кейин дарҳол рукуъ қилинса, шу рукуъ тиловат саждаси ўрнига ўтади;
13. Муқтадийнинг имомни қайси ҳолатда топса, ўша ҳолда дарҳол ният қилиб, намозга киришиб имомга эргашиши;
14. Имомнинг жаҳрий намозлар (Бомдод, Шом, Хуфтон, Жума ва Таровиҳ)ни жаҳрий тарзда яъни ёнидаги шериги эшитадиган даражада овозини чиқариб ўқиши. Ёлғиз ўқувчи киши Бомдод, Шом ва Хуфтон намозларини хоҳласа жахрий, хоҳласа махфий (яъни, овоз чиқармасдан) ўқиши мумкин;
15. Имомнинг махфий намозлар бўлмиш Пешин, Аср, Витр ва жаноза намозларини мухфий ўқимоқлиги. Ёлғиз ўқувчи бу намозларни, суннат ва нафл намозларни ҳам махфий ўқийди;
16. “Ас-Салом” лафзи билан намоздан чиқиш;
Агар Хуфтон намозининг аввалги икки ракатида зам сурани ўқимаган бўлса, зам сурани “Фотиҳа” сураси билан кейинги икки ракатда овоз чиқариб ўқийди. Агар аввалги икки ракатда “Фотиҳа”ни ўқимаса, кейинги икки ракатда “Фотиҳа”ни икки марта ўқимайди. (Манба: “Нурул ийзоҳ” ва “Фатҳу бабил иноя”) Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Имом Абу Ҳанифа, Имом Аҳмад раҳматуллоҳи алайҳимо Қуръон тиловати каби баданий ибодатларнинг савоби дунёдан ўтганларга етади, деганлар. Моликий ва Шофеий мазҳабининг кейинги аср уламолари ҳам шу сўзни ихтиёр қилганлар.
Ҳанафий мазҳабининг забардаст уламоларидан Имом Абу Жаъфар Таҳовий шундай дейдилар:

وفي دعاء الاحياء وصدقاتهم منفعة للاموات

яъни: “Тирикларнинг дуо ва садақаларидан ўлганларга манфаат бордир”, – деб келтирадилар. (“Ал-Ақидатут Таҳовия” китоби)
Замондош олимлардан доктор Саид Абдуллатиф Фавда мазкур жумла шарҳида шундай ёзади:

قال ابن الحاج في «المدخل:» من أراد وصول قراءته بلا خلاف فليجعل ذلك دعاء بأن يقول:اللهم اجعل ثواب ما أقرأ إلى فلان

яъни: “Ибнул Ҳож “Мадхал” китобида: “Ким қироати ҳеч хилофсиз (маййитга) етишини хоҳласа, шу ишини “Эй, Аллоҳ! Қироатимнинг савобини фалончига етказгин”, деб дуога айлантирсин”, – дейди” (“Аш-Шарҳул кабир ала Ақида ат-Таҳовия”). Юртимизда урф бўлган маросимларда ҳам худди мана шундай йўл тутилади ва бу амал шаръан жоиз ҳисобланади. “Саҳиҳи Бухорий”га шарҳ ёзган ҳанафий аллома Бадриддин Айний шундай дейдилар:

وروى أبو داود من حديث معقل بن يسار قال قال رسول الله اقرأوا يس على موتاكم وأخرجه النسائي وابن ماجه أيضا فالحديث يدل على أن الميت ينتفع بقراءة القرآن عنده وهو حجة على من قال إن الميت لا ينتفع بقراءة القرآن

яъни: “Имом Абу Довуд Маъқал ибн Ясор разияллоҳу анҳудан ривоят қилади. У киши айтдилар: “Расулуллоҳ алайҳиссалом: “Ўликларингизга “Ясин” сурасини ўқинг”, — дедилар”. Бу ҳадисни Имом Насоий ва Имом Ибн Можа ҳам ривоят қилишган. Қолаверса ушбу ривоят маййит ёнида ўқилган Қуръондан манфаат олишига далолат қилади ва “маййит Қуръон қироатидан манфаат кўрмайди”, деганларга қарши ҳужжат бўлади” (“Умдатул-қори” китоби).
Тўғри, дастурхон бошида Қуръон тиловати қилиш шарт, қилмаса бўлмайди, гуноҳ бўлади, дейилса бу бидъатга айланади. Лекин биз ундай эътиқод қилмаймиз балки, бу ишни жоиз ва мандуб деб биламиз. Гоҳида дастурхон бошида қироатни тарк қилиб, фақат дуо билан ҳам кифояланиш мумкин, гуноҳ бўлмайди, деймиз.
Саҳобалар ичида қабри бошида Қуръон тиловат қилишни васият қилиб кетганлари бор эди. Чунки улар шу нарсада маййитга фойда борлигини Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васалламдан эшитганлар. Абдурраҳмон ибн Ало ибн Лажлаждан, у киши отасидан ривоят қилади:

قَالَ لِي أَبِي: يَا بُنَيَّ، إِذَا أَنَا مُتُّ، فَأَلْحِدْنِي، فَإِذَا وَضَعْتَنِي فِي لَحْدِي، فَقُلْ: بِسْمِ اللهِ، وَعَلَى مِلَّةِ رَسُولِ اللهِ، ثُمَّ سِنَّ عَلَيَّ الثَّرَى سِنًّا، ثُمَّ اقْرَأْ عِنْدَ رَأْسِي بِفَاتِحَةِ الْبَقَرَةِ وَخَاتِمَتِهَا، فَإِنِّي سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ ذَلِكَ. رَوَاهُ الطَّبَرَانِيُّ.

яъни: “Отам менга: “Эй ўғилчам! Агар вафот этсам, мени лаҳадга қўйгин. Лаҳадимга қўйиб бўлгач: «Бисмиллаҳи ва ъала миллати Расулиллаҳ», деб устимга тупроқ тортгин. Кейин бош томонимда Бақара сурасининг аввали ва охирини ўқигин, чунки мен Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламнинг мана шундай деганларини эшитганман”, – деди” (Имом Табароний ривояти).
Шунингдек, Имом Ибн Можа Пайғамбаримиз алайҳиссалом ўтганлар ҳаққига “Фотиҳа” сурасини ўқишни буюрганларини ҳам ривоят қилган.
Шуни таъкидлаб лозимки, қори Қуръонни холис ўқиши ва унга бирор эҳсон берилганда, Қуръон ўқиганнинг ҳаққи деб эмас, балки ҳадя сифатида олиб, ҳадя берувчининг ҳаққига дуо қилиши мақсадга мувофиқдир. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Мусулмон киши ўнг қўли билан овқатланади, чунки ўнг қўл билан таомланиш суннатдир. Ўнг қўлни ўзи бажара олмайдиган ишларда эса масалан, нон ушатиш, гўшт майдалаш кабиларда ёрдам тариқасида чап қўлни ишлатиш мумкин. Аммо бир қўлда нон, иккинчисида қошиқ ушлаб овқатланиш суннатга хилофдир. Ўнг қўлда ейиш кераклиги ҳақида Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:“Қачон бирортангиз еса, ўнг қўли билан есин. Қачон бирортангиз ичса, ўнг қўли билан ичсин. Чунки шайтон чап қўли билан еб, чап қўли билан ичади”, (Имом Муслим ва Имом Термизий ривояти).

Демак, ўнг қўли соғлом бўла туриб, чап қўлни ўзида ёки ҳар иккала қўлда баробар овқатланиш Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг кўрсатмаларига зид ҳисобланади. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Бомдоднинг икки ракат суннатини ўқимаган одам имомни фарз намозида топса, қарайди: агар суннатни ўқиса, ҳеч бўлмаганда фарзнинг бир ракатига улгурадиган бўлса, суннатни ўқиб, сўнгра имомга иқтидо қилади. Мана шунда ҳам суннат, ҳам жамоатнинг фазилатига эришади. Чунки Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:

“مَنْ أَدْرَكَ رَكْعَةً مِنَ الْصَلاَةِ فَقَدْ أَدْرَكَ الْصَلاَةَ”
(رواه الإمام مسلم والإمام ابن ماجة عن أبي هريرة رضي الله عنه)

яъни: “Ким намоздан бир ракатни топса, ҳақиқатан ўша намозни топибти” (Имом Муслим ва Имом Ибн Можа ривояти)”.

Бундай ҳолатда суннатни фарз ўқилаётган сафда ўқимайди. Чунки уламолар бундан қайтарганлар, макруҳ бўлади. Балки, имкон бўлса, бошқа хонада ёки сафдан узоқроқ жойда ўқиб, тезлик билан жамоатга қўшилади. Агар суннатни ўқиса, фарзнинг бир ракатига ҳам улгурмайдиган бўлса, суннатни ўқимасдан, фарз ўқиш учун жамоатга эргашади. Чунки жамоатга эргашишнинг савоби суннатни ўқиш савобидан кўпроқдир. Жамоатни фазилати ҳақида Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:

“صَلاَةُ الْجَمَاعَةِ تَفْضُلُ صَلاَةَ الْفَذِّ بِسَبْعٍ وَعِشْرِيْنَ دَرَجَةً”
(رواه الإمام البخاري والإمام مسلم عن عبد الله بن عمر رضي الله عنهما)

яъни: “Жамоат билан ўқилган намоз ёлғиз ўқилган намоздан йигирма етти даража афзалдир” (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривояти)”.
Шуни ҳам унутмаслик керакки, бомдоднинг фарзига қўшилгани сабабли ўқилмай қолган бомдоднинг суннатини фарздан кейин ўқилмайди. Балки суннат бундай кишидан соқит бўлади. Чунки бомдодни суннати фақат бир ўринда қазо қилинади. У ҳам бўлса, бомдоднинг суннати фарзи билан бирга қазо бўлиб, бугунги бомдод намозининг қазосини завол вақтигача ўқийдиган киши суннатини ҳам бирга қазо қилиб ўқийди, заволдан кейинга қолса, фақат фарзи ўқилади. (“Фатҳу бабил иноя” ва “Ҳидоя” китоблари). Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Quroni karim haqlari

Ulamolar aytishicha, Quronning musulmon banda ustidagi haqlari quyidagilar:

1. Quronga imon keltirish.

3. Quron yodlash.

4. Quron tinglash.

5. Quronni tadabbur qilish.

6. Quronga amal qilish.

7. Quron ilmlarini odamlarga etkazish.

8. Quron bilan davolanish.

1. Quronga imon keltirish.

Quroni karim Alloh tarafidan nozil qilinganiga imon keltirgan banda mumin hisoblanadi. Parvardigorimiz shunday marhamat qilgan: “Ey muminlar, Allohga, Uning Paygambariga va Uz Paygambariga nozil qilgan Kitobga (Quronga) hamda U Zot ilgari nozil qilgan (barcha) kitobga imoningiz komil bulsin! Kim Allohga, farishtalarga, kitoblariga, paygambarlariga va okhirat kuniga kofir bulsa, demak, u juda qattiq adashibdi” (Niso surasi, 136-oyat).

2. Quron uqish.

Quronni tilovat qilish eng katta haqlardandir. Alloh taolo Rasuli akram va u zotning ummatlarini Quron uqishga buyurgan. Paygambarimiz sollallohu alayhi va sallam hadislarida Quron uqish fazilatlari haqida khabar berganlar.
Kishi Quronni tugri uqish uchun asosan ikki narsa talab qilinadi:

1. Arabcha harflarni tugri talaffuz qilish;

2. Tajvid ilmini amaliy jihatdan uzlashtirish.

Ulamolar, mumin-musulmon kishi Quronni oyda bir marta khatm qilishini tavsiya etishgan. Quron tilovati har bir muminning kundalik vazifasi bulishi kerak. Quron faqat qorilar yo keksalar uqiydigan Kitob emas. Allohga va okhirat kuniga imon keltirgan har bir banda bilishi kerak Quron uqishni. Agar haftada malum kunlarni Quron uqish va urganishga sarflaganimizda, oramizda Quron uqishni bilmaydigan inson qolmasdi.
Allohning Kitobi Quroni karimni tilovat qilish unga kuz yugirtirib chiqish yoki yodlaganini tushunar-tushunmas takrorlash emas. Quronni butun vujud bilan his etgan holda uqiladi. Buni tadabbur deyiladi.

3. Quron yodlash.

Quron yodlash juda fazilatli amaldir. Hadisi shariflarda, Quronni qalbga jo qilishning foydalari haqida suz yuritilgan. Jumladan, qori jannatda Quron oyatlarini uqib, martabasi kutarilib borishi, yodlagan okhirgi oyatni uqigan joyi uning eng yuqori darajasi bulishi aytilgan. Ulamolar, “Quronni tuliq yod olish farzi kifoya. Namozni uqishga etadigan darajada sura va oyatlarni yodlash esa farzi ayndir”, deyishgan. Shuning uchun har bir musulmon banda namozni tukis ado etishi uchun malum sura va oyatlarni pukhta yodlab olishi lozim.
Quron yodlashning masuliyati katta. Quronni diliga joylagan banda Quronni muttasil takrorlab turadi. Quronni yodlab, uning haqlarini poymol qiladigan, etiborsizlik bilan yodlaganlarini unutib yuboradigan “qori”lar ogohlantirilgan.
Rivoyat qilinishicha, solihlardan biri ulim tushagida yotgan holida ugliga:
– Uglim! Menga Quronni olib kel, birgina oyatni unutib quydim. Ushani eslamoqchiman! – dedi. Shunda ugli hayron bulib:
– Otajon, birgina oyatni eslashingizdan qanday naf bor?! – dedi. Solih ota jigarbandining savoliga:
– Usha oyatni eslagan holda Alloh bilan uchrashishim undan gofil holda yuliqishimdan yakhshiroq! – deb javob bergan ekan.
Vafotidan oldin ilmga ragbat qilgan ulamolar hayotidan ibratli hikoyalar keltiriladi. Bu ham musulmon banda ilm-marifatga intilishi, eng avval, Parvardigorining Kitobini uqishni urganishi, undan imkon qadar yodlashi kerakligiga ishoradir.

4. Quron tilovatiga quloq solish.

Quroni karim uqilganida, odam jim turib, Quronning oyatlariga quloq tutiladi, unda nima deyilayotganiga etibor beriladi, Alloh davatiga ijobat etiladi. Quron uqilayotganda turib ketish, tilovatga beparvo bulish musulmon odamga yarashadigan ish emas. Ayniqsa, jamoat namozlarida bunga etibor berish kerak.
Odamlar orasida obru-etiborga ega shakhs gapirayotganda uning gapini bulish yoki maruzasiga khalaqit berish qanday odobsizlik-a. Tugrimi? Endi butun olamlar Parvardigori Allohning Kalomi uqilayotganda gaplashish, tilovatga beparvo bulish qanday hurmatsizlik ekanini tasavvur qilib kuring!

5. Quronni tadabbur (tafakkur) qilish.

Alloh taolo Quron uqiganda uning oyatlarini tadabbur qilishga buyurgan. Oyatlarni tadabbur qilmaydigan kimsalarga tanbeh berilgan. Quronni tadabbur qilgan odam unda biron ikhtilof yuqligini, bir oyat boshqa bir oyat manosiga muvofiq kelishini anglab etadi.
Alloh taolo Quroni karimni uqish uchun tillarga oson, oyatlarini tushunib ibrat olish uchun fasohatli arab tilida nozil qilgan. Agar inson Quronni yakhshi tushunganida, uni tilovat qilishdan, Quron uqishdan tuymasdi. Demak, Quronga bulgan muhabbatimiz ziyoda bulishi uchun uni tugri uqish va uqiganlarimizni uqish talab etiladi.

6. Quron kursatmalariga amal qilish.

Quronning nozil qilinishidan kuzlangan asosiy maqsadlardan biri – kursatmalariga rioya etish, desak mubolaga bulmaydi. Zero, boshqa haqlar Quronga amal qilish haqiga bogliq: Quronni uqigan, eshitgan, tushungan, Quronni ezozlagan odam Quronga amal qiladi.
Quronga ogishmay amal qilishda sahobai kiromlar biz uchun urnakdirlar. Rivoyat qilinishicha, mast qiluvchi ichimliklar harom qilinganida, hazrati Umar roziyallohu anhu: “Parvardigoro, bu ishimizdan tukhtadik! Tukhtadik!” deb aytgan ekan .

7. Quron ilmlarini odamlarga etkazish.

Quron ilmlarini bilgan odam uni boshqalarga ham urgatadi, ilmni tarqatadi. Shariat ilmli kishilardan shuni talab etadi. Ilm shu bilan odamlar orasida yoyiladi. Masalan, kimdir tajvid ilmidan khabardor. U insonlarga Quron uqishni talim beradi. Yana kimdir, tafsir ilmini biladi. Bunday odam uzgalarga Quron manolarini tushuntirib beradi. Khullas, har kim imkoni darajasida Quron ilmlari tarqalishida hissa qushadi. Hadis sharifda aytilishicha, Quronni avval uzi pukhta urganib, keyin boshqa musulmonlarga urgatgan inson musulmonlar ichida eng afzali sanaladi. Alloh taolo Quron yulida khizmat qilgan kishilar martabasini juda baland kutargan.
Endi uzimizga savol beraylik: ichimizda necha foizimiz Quron uqishni biladi? Qancha odam Quronni boshidan okhirigacha bekhato uqiy oladi? Necha kishi Quronning manolarini, hukmlarini dars qilib uqigan yoki uqimoqda? Nima uchun Quron uqimaymiz? Nima uchun ustimizga khotirjamlik, khayr-baraka, tinchlik-khotirjamlik tushishini istamaymiz? Akhir Quron kasalliklarimizga shifo va rahmat qilib nozil qilingan-ku! Musulmonman, degan har bir inson, kunda-kunora Quron uqiydi, uni urganadi, uqiganini tushunishga harakat qiladi.

8. Quron bilan davolanish.

Mana shu haq ulamolar tarafidan alohida zikr qilinadi. Sababi, Quron mumin bandalar uchun shifodir. Bandalar Quron bilan qalblaridagi manaviy illatlarga davo topadilar. Jumladan, etiqoddagi toyilish, hasad, kibr, nifoq, khudbinlik kabi manaviy illatlar aynan Quron bilan davolanadi.

• Facebook
• Twitter
• Google +

Quron kitob necha pul

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.

2-савол. Қуръон қандай нозил бўлди ва қандай қилиб бир китобга жамланди? Биз бу иш Муҳаммаднинг буйруқларисиз қилинган, деб ўқидик, яъни Қуръонни амалда унинг саҳобалари томонидан ёзилган, Муҳаммад ўзи ёзган эмас экан.

2-жавоб. Аллоҳ Муҳаммад савга 40 ёшга кирганларида Пайғамбарлик вазифасини берди. Пайғамбарлик муддати – у зотнинг вафотларигача 23 йил – 13 йили Маккада, 10 йили – Мадинада давом этди.

6 ой давомида Муҳаммад савга ваҳий тушларида нозил қилинди. Рамазон ойида Жаброил ас фаришта тушиб, биринчи ваҳий (ваҳйи матлув)ни келтирди. Бу “ал-Алақ” сурасининг аввалги беш ояти эди.

Кейин ваҳий нозил бўлиши тўхтаб қолди, 3 йилдан кейин яна нозил бўла бошлади. Кейинги 10 йил ичида Маккада Жаброил ас Илоҳий Ваҳийни узлуксиз келтириб турдилар. Муҳаммад сав га (ҳижратгача) Маккада нозил бўлган Илоҳий Ваҳийлар маккий, Мадинада ёки Мадина йўлларида нозил бўлганлари эса маданий оятлар деб аталди.

Қуръон карим тўлалигича дунё осмонига Қадр кечасида туширилган, бу ердан Жаброил ас уни Пайғамбар савга навбати билан пайдар-пай 23 йил давомида келтириб турдилар. Буни Қуръони каримнинг ушбу ояти тасдиқлайди: “Қуръонни одамларга бардош билан (аста) ўқиб беришингиз учун уни бўлакларга бўлдик ва бўлиб- бўлиб нозил қилдик.” (17:106). Дунё осмонидаги Қуръон бутунича нозил қилинган жой, “Байтул-иззат” деб аталарди.

Рамазон ойида Жаброил ас Қуръоннинг ўтган йилда нозил бўлган барча оятларини Пайғамбар савга ўқиб берар ва кейин Пайғамбар сав Жаброил асга ўқиб берар эдилар. (Бу ҳадиси шарифларда айтиб ўтилган.) Бу жараённи “Арза” деб аталди. Пайғамбар сав ҳаётларидаги охирги рамазонда бу ҳолат икки марта қайтарилиб “Арзатул-Ахира” деб аталди. Қуръон тарихида Арзалар ва энг асосийси Арзатул-Ахира ҳал қилувчи аҳамиятга эга бўлди. Шу сабабли Қуръонни ёд олган қориларни текшириб туриш ва хатоларини тўғрилаб, унутганларини ёдларига солиб туриш мумкин бўлди. Охирги ўқиб бериш сўнгида Пайғамбар сав Жаброил асга: “Биз бунга ўқитилдик” дедилар, Жаброил ас эса: “Сизлар ёдлаб олган нарса тўғри ва тугал бўлди” деб жавоб бердилар.

Пайғамбар сав доимо ўзларига нозил қилинган ваҳийни дарҳол ёзиб қўйилишини талаб қилар эдилар. Бунинг учун у кишининг ҳузурларида 40 нафар атрофида котиблар бор эди. Ҳаётларининг энг қийин дақиқаларида ҳам, Маккадан Мадинага ҳижрат қилиш даврида, ҳарбий ғазотларга чиқилганда ҳам пайғамбар сав котибларни ва ёзув асбобларини олишни унутмасдилар. Зайд ибн Собит айтадилар: “Котиб ваҳийни ёзиб бўлганида, пайғамбар сав яна бир ўқиб беришни сўрар эдилар. Агар бу пайтда котибни хатоси топилса, дарҳол тўғрилаб, ана шундан кейингина ваҳийни халққа етказишни буюрар эдилар.”

Бундан ташқари Пайғамбар сав саҳобийларга ваҳийни ёдлаб олишни буюрар эдилар. У зот: Қуръон оятларини ёддан билиш, Аллоҳ томонидан катта мукофотларга сабаб бўлишини таъкидлаб айтар эдилар. Бу Оллоҳнинг оятларини ёдлаб олишни истайдиганларнинг рағбатларини ошишига, илоҳий файз олишларига сабаб бўлди. Шундай қилиб мусулмонларнинг бир қисми Қуръонни тўла ёд олган ва бошқалари қисман – ҳар жой ҳар жойидан ёд олган эдилар.

Ёзиб қўйиш, ёдлаб олишни ҳам кам ҳисоблаган Пайғамбар сав, Қуръони каримни сақлашнинг учинчи йўли – текшириб туришни жорий қилдилар. Ёзма манбалар тартибли равишда оғзаки тиловат билан ва аксинча тиловат ёзма манба билан солиштириб текшириб туриларди. Рамазон ойидаги Арза бунинг ёрқин мисоли бўлади. Пайғамбар савнинг алоҳида Қуръонни ўргатувчи муаллимлари бўлиб, улар одамларга Қуръонни ўргатар эдилар, шу пайтни ўзида ёзиб олинган саҳифаларни, ёд олинган китобнинг тўғрилиги текшириб турар эдилар.

У пайтларда Пайғамбар савга нозил бўлиб, Қуръони каримга киритилиши лозим бўлган ваҳийлар қоғоз бўлмаганлиги учун хурмо пўстларига, япалоқ тошларга, тери ва бошқа нарсаларга ёзиб борилар эди. Бу ёзувлар ваҳийни нозил бўлиши тартибида ёзиб борилар эди. Баъзида бир суранинг оятлари бошқаси аралашиб қолгандек бўлар эди, яъни бир суранинг оятлари нозил бўлиб тугамасдан, кейинги сураларнинг оятлари туша бошлар эди. Ваҳий нозил бўлиши охирига етганда Пайғамбар сав бу оятлар қайси сура таркибига ёзиб қўйилишини эълон қилар эдилар.

Шу билан бирга Қуръони каримга кириши лозим бўлмаган ваҳийлар ҳам нозил бўлар эди. Улар вақтинчалик ҳукмни билдириб, кейинчалик Аллоҳ томонидан бекор қилинган эди. Шунинг учун ёзувлар бўлак-бўлак ҳолатда бўлиб, ҳозирги Қуръони карим нашрларига ўхшаган бир бутун, тартибли эмас эди. Ана шу ҳолатдан тартибли бир бутун ҳолга ўтиш учун Пайғамбар сав “таълиф-ул-Қуръон” тушунчасини жорий қилдилар. Пайғамбар савнинг ҳадиси шарифларида бу атама кўп учрайди. “Саҳиҳ Бухорий” да китобнинг бутун бир боби шундай аталган. Масалан: “Биз пайғамбар сав ҳузурларида Қуръонни қисмлардан тўплаб жам (таълиф) қилдик” деган ҳадис келтирилган.

Таълиф сўзи турли бўлакларни жамлаш, бирлаштириш маъносини билдиради. Қуръон учун худди шу маънода ишлатилади, аниқроғи оятларни сураларда тартиб билан жойлаштирилишига айтилади. Қуръонни Пайғамбар сав кўрсатган тартибдан бошқача ўқиш манъ қилинади. Бундай таъқиқнинг жорий қилинишига сабаб, баъзи шоирлар ва қиссахонлар кўпинча ҳар хил асарларни эркин, ҳоҳлаган тартибларида ўқир эдилар. Улар бу қоидаларини Қуръонга ҳам ишлатишни ҳоҳлашар эди.

Шунингдек Қуръон сураларининг тартиби тавқифий эмас. Барча уламолар томонидан тан олинганки, Қуръондаги бу тартиб ижтиҳод асосида жорий бўлган. (Аммо, Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратлари: “Аллоҳ таолодан нозил бўлгандан кейин Расулуллоҳ алайҳиссалом қайси тартибни айтган бўлсалар, шундай бўлган. Буни тавқийфий дейилади. Яъни, бировнинг ижтиҳоди аралашмаган. Аллоҳдан бўлган иш”, деб айтган. Ва асос ҳам шу – Абу Муслим) Бу Ҳазрати Усмон ра вафотларидан кейин Қуръон нусхаларини кўпайтириш учун тузилган ҳайъат томонидан таклиф қилинган эди. Шунинг учун баъзи фиқҳий мазҳабларда намозда, таълим беришда қуръонни ҳар қандай тартиб ўқиш, Қуръонни охирги сураларидан бошлаб аввалги суралар билан давом эттириш мумкин дейилади. Масалан “Каҳф” сурасини ўқиб орқасидан “Ҳаж” сурасини ўқиш каби. Ҳатто Пайғамбар сав баъзи ҳадисларга қараганда таҳажжуд намозларига “Оли Имрон” сурасидан олдин “Нисо” сурасини ўқиган эканлар. Убай ибн Каъб таклиф қилган рўйхатда бу суралар шундай жойлашган. Ҳазрати Усмон ра ва бошқаларнинг рўйхатларида, сураларнинг жойлашиши фарқ қилади. Шунинг учун ижмоъ қилинганки, сураларнинг тартибини ижтиҳод билан белгиланган (яъни олимларнинг тадқиқотларидан сўнг) Зайд ибн Собит ра Қуръонни тўла рўйхатини тузишга рози бўлди, бу ишни ташкил қилишда Умар ибн Хаттоб ра ёрдам бердилар.

Абу Бакр ра Зайдга Қуръонга киритиладиган оятни ёзишда ўз хотирасига таяниб қолмасдан, ҳар бир оятнинг иккита ёзма нусхасига эга бўлгач, кейин ёзишни шарт қилдилар. Абу Бакр ра Қуръонни жамлаш бошлангани ҳақида бутун Мадинага – шаҳарликларга кимда қуръон оятлари ёзилган нарсалар бўлса, масжидга олиб келиб, Зайд ибн Собитга топширишларини эълон қилдилар. Оятлар ёзилган парчаларни қайси оят Пайғамбар сав томонидан текширилган ва текширилмаган эканлигини аниқ билган Ҳазрати Умар ра келтирилаётган оятлар ёзилган парчаларни назорат қилиб турдилар. Уламолар келтирилган парчаларнинг деярли барчаси “Арзат –ул – Ахира” да текширилган нусхалар эди, дейдилар.

Уламолар иккита келтирилган бир хил оят битиклари ёзма гувоҳлик деб атаганлар. Бу икки гувоҳлик учинчи манба Асл билан солиштирилган Асл деб Зайд ибн Собитдаги маълумот олинган, чунки у Қуръонни энг яхши биладиганлардан бири бўлиб, Қуръонни тўла ёддан билар эди. Келтирилган парчаларни ўз хотирасидаги билан солиштириб кўрди ва бир неча парчаларни хатоси борлиги учун қайтарди.

Қуръон тарихи фақат Зайд ибн Собитнинг жамлашидан иборат эмас, чунки кўп мусулмонлар Қуръонни бошидан охиригача ёддан билишар, яна ҳам кўпроқлари қисман ёд билишар эди. Улар доимий равишда намозларида ва ибодатларида Қуръон қироат қилар эдилар. Анас ра ҳадисларида 6 нафар Қуръон билимдонлари: Убай ибн Каъб, Муоз ибн Жабал, Зайд ибн Собит, Абу Дардо, Саъд ибн Убода зикр қилинади.

Пайғамбар сав Қуръонни Хузайфанинг мавлоси Салимдан, Абдулло ибн Масъуддан, шунингдек аёл саҳоба Умми Варақадан олиш лозим деб айтиб ўтганлар. Лекин Қурон ҳофизлари булар билан чегараланиб қолмаган. Ибн Ҳажар Асқалоний (Фатҳул-Борий, 10; 425-430бетлар) муҳожирлар орасида Абу Бакр, Умар, Али, Талҳа, Саъд, Ибн Масъуд, Хузайфа, Салим, Абу Ҳурайра, Абдулло ибн Соиб, Абодилани, аёллар орасида эса Оиша ва Умми Саламани (ра.ларни) Қуръон ҳофизлари деб санаб ўтган. Бу рўйхатга Абу Довуд муҳожирлардан Тамим ибн Авс ад-Дорийни, Уқба ибн Амирни, ансорлардан Убоб ибн ас-Сомит, Муоз Абу Хулайм, Мужаммиъ ибн Жория, Фузол ибн Убайда, Маслама ибн Маҳладий ва бошқаларни (булардан баъзилари Пайғамбар сав вафотларидан кейин ҳофиз бўлган) Абу Муса ал-Ашъарий, Амр ибн ал-Асо, Саъд ибн Убодаларни қўшган.

Айтилганлардан кўриниб турибдики, Қуръони каримни билган, уни бир китобга жамлаган ҳофизлар сони, тор доирадаги саҳобалар билан чекланиб қолмаган. Қуръон ҳофизлари доирасини Анас ра ҳадисида кўрсатилганидек бир неча шахс билан чеклашга ҳеч қандай асос йўқ. Баъзилар бу доирани беш ёки олти киши билан чеклашган. Қуръон нафақат чекланган беш олти одамнинг, балки жуда кўп одамларнинг қалбидан жой олган. Шу ўринда эслатиб ўтиш лозимки, ҳали Пайғамбар сав ҳаётлик даврларида 70 нафар ҳофизи калом (қурро) саҳобалар Биъри Мауна ғазотида шаҳид бўлган эдилар. Шунча нафар қурролар Ямома жангида ҳалок бўлганлар. Юқоридагилардан маълум бўлдики, Пайғамбар савга замондош бўлган Қуръон ҳофизларини сонини аниқлаш, чегаралашнинг имкони йўқ, уларнинг сони бир неча юздан ошганди.

Хулоса қилиб айтилганда Зайд ибн Собит ра, Абу Бакр ра ҳаётлари даврида Қуръонни жамлаганда Қуръон билимдонлари, ҳофизлари-қурролар жуда кўп бўлган. Улардан биронтаси Зайд ибн Собитнинг ишида камчилик ёки хато топишмаган.