Koinot haqida eng qiziqarli faktlar va malumotlar
Bu eng kichik galaktikalar. Ular tartibsiz shaklga ega. Yangi yulduzlar ular ichida ulkan gaz va chang bulutlaridan shakllanishda davom etmoqda.
Koinot nima?
Bizni o’rab turgan butun moddiy dunyo, shuningdek, Yerdan tashqarida bo’lgan kosmik fazo, sayyoralar va yulduzlar Koinotni tashkil qiladi. O’z hayoti davomida turli shakllarga kiradigan materiyaning boshi ham, adog’i ham yo’q.
Ko’pchilik munajjimlar, Koinot bundan 15 000 mlrd. yil muqaddam sodir bo’lgan kuchli portlash natijasida vujudga kelgan, deb hisoblaydi. Olimlar “Katta Zarba” deb ataydigan bu kuchli portlash qaynoq gazlarni turli tomonlarga haydab yubordi va, nihoyat, o’sha gazlardan galaktikalar, yulduzlar va sayyoralar tashkil topdi.
Koinotning chek-chegarasi bo’lmasa kerak. Boz ustiga, u tobora kengaymoqda, ya’ni uni tashkil etuvchi galaktikalar, ya’ni uni tashkil etuvchi galaktikalar, yulduzlar va quyosh sistemalari o’z o’rnini o’zgartirib, barcha yo’nalishlar bo’yicha markazdan uzoqlashib bormoqda. Hatto eng zamonaviy astronomik vositalarning ham butun Koinotni qamrab olishga kuchi yetmaydi. Vaholanki, ular bizdan 2 milliard yorug’lik yili uzoqligida bo’lgan yulduzlar nurini ham ilg’ash quvvatiga ega. Balkim, o’sha yulduzlar so’nib ketgan bo’lishi mumkin, lekin teleskop ularni ko’radi (sababi, ularning shu’lasi Yerga yetib kelgunga qadar milliardlarb yillar o’tadi). Koinotning kattaligi qancha? U shu darajada kattaki, munajjimlar uning ko’lamini yorug’lik yillari bilan o’lchashga majbur bo’lishadi. Yorug’lik yili yorug’lik bir yil davomida bosib o’tadigan masofani anglatadi. Yorug’lik sekundiga 300 000 (186 000 mil) kilometr tezlik bilan harakat qiladi. Shunga asosan, bir yorug’lik yili 9 500 000 million kilometrga teng.
Koinot — bu makon va zamonda bepoyon borliq, cheksiz moddiy olam. Har xil alohida jismlarni, ularning sistemalarini, moddalarning harakati jarayonida vujudga keladigan kosmik obʼyektlarni (Yerga Qaraganda bir necha million marta katta) oʻz ichiga oladi. Olamda sodir boʻladigan turli hodisalar oʻzaro bogʻliq va bir-birini taqazo etadi. Ular fazo va vaqtga bogʻliq holda rivojlanadi. Bu aloqalarga boʻysunadigan qonuniyatlarni oʻrganish tabiatshunoslikning asosiy vazifasidir. Moddaning Koinotda makon va zamonda taqsimlanishi, turli kosmik jismlar va ularning tizimlari astronomiyada, Koinotning umumiy tuzilishi, oʻtmishi va kelajagiga oid masalalar kosmologiyada oʻrganiladi. Jamiyat taraqqiyotining har bir bosqichida insoniyat Koinotning biror chegarasini oʻrgana olgan.
Koinot usullari va astronomik asboblar takomillashgan sari, Koinotni kuzatish chegaralari kengayib, tadqiqotlar yanada chuqurroq, insoniyat bilimi haqiqatga yanada yaqinroq boʻlib borgan.
Koinot haqidagi eng qiziqarli va qiziqarli 10 ta fakt
Olimlarning hisob -kitoblariga ko’ra, bizning koinotimiz 100 milliardgacha galaktikalarni o’z ichiga oladi. Tortishish kuchi galaktikalarni bir -biridan katta bo’shliqlar bilan ajratilgan superklasterlarga birlashtiradi.
Yangi yulduz shakllanishi
2. Olam qanday rivojlandi
Hozirgi tadqiqotlarga ko’ra, koinot taxminan 13 milliard yil oldin Katta portlash deb nomlangan ulkan portlash bilan boshlangan. 300 ming yil o’tgach, moddaning birinchi zarralari paydo bo’ldi. Ammo birinchi hayot shakllari paydo bo’lishi uchun yana 9,2 milliard yil kerak bo’ladi.
Uzoq galaktikalar
Etti qadamda olamning qisqacha tarixi
- 13 milliard yil oldin koinot singularity deb nomlanuvchi materiya va energiyaning kichik kontsentratsiyasidan vujudga keldi.
- Katta portlashdan uch minut o’tgach, atom yadrolari deb ataladigan atomlar markazlari subatomik zarralardan hosil bo’lgan.
- 300000 yildan keyin materiya aniq bo’lib, zarralarga birlashib, keyinchalik galaktikalar, yulduzlar, sayyoralar va hayotning qurilish bloklarini tashkil etdi.
- 12 milliard yil oldin birinchi galaktikalar paydo bo’lgan. Bu galaktikalar ichidagi yulduzlardan porlab turgan nur erta koinot zulmatini yoritdi.
- 11 milliard yil oldin ulkan geliy va vodorodli gazlar reaksiyaga kirib, o’z galaktikamiz – Somon yo’li yulduzlarini hosil qilgan.
- 5 milliard yil oldin bizning maxsus yulduzimiz, Quyosh, tortishish maydoni jalb qilgan tosh va muzdan Quyosh tizimini hosil qilgan.
- 3,8 milliard yil oldin, bizning sayyoramizda, quyoshdan ham, yopilishidan ham uzoq bo’lmagan joyda, hayot rivojlandi.
Kengayayotgan koinot
3. Olam qanchalik katta?
Duglas Adams o’zining mashhur ilmiy fantastika sarguzashtida ta’kidlaganidek, Avtostopchilar galaktikaga ko’rsatma, koinot juda, juda katta! Ko’rib turganimizdek, koinot 26 milliard yorug’lik yilidan oshadi. Biz yorug’lik yilini yorug’lik bir yil ichida bosib o’tishi mumkin bo’lgan masofa sifatida belgilaymiz. U taxminan 9,5 trillion kilometr yoki 6 trillion mildan pastda.
Koinot juda katta
4. Galaktikalar nima?
Galaktikalar – tortishish energiyasi bilan bog’langan ulkan yulduz klasterlari. Bizning o’z yulduzimiz, quyosh, Somon Yo’lidagi milliardlab yulduzlardan biridir. Somon Yo’li spiral galaktikadir, lekin boshqa galaktikalar har xil shaklga ega bo’lishi mumkin.
Spiral galaktikalar disk shakliga ega. Yulduzlarning kamida ikkita va tez -tez egilgan qo’llari markaz atrofida aylanadi va aylanadi.
Spiral galaktikalar
Spiral galaktikalarga o’xshash, panjarali spiral galaktikalarda millionlab aylanadigan yulduzlardan tashkil topgan markaziy chiziq ham mavjud.
To’siq spiral galaktikasi
Elliptik galaktikalar kichik yoki ma’lum olamdagi eng yirik galaktikalar qatorida bo’lishi mumkin, hammasi bir vaqtning o’zida hosil bo’lgan yulduzlardan iborat.
Elliptik galaktika
Elliptik galaktikalar bilan bog’liq holda, o’ta kuchli tortishish maydoniga ega bo’lgan galaktika bir yoki bir nechta kichikroq galaktikalarni o’ziga tortganda, kannibal galaktikalar paydo bo’ladi.
Kannibal galaktikasi
Bu eng kichik galaktikalar. Ular tartibsiz shaklga ega. Yangi yulduzlar ular ichida ulkan gaz va chang bulutlaridan shakllanishda davom etmoqda.
Noqonuniy galaktika
5. Galaktikaning markazida nima bor?
Olimlar kuchli radio teleskoplar va tasvir asboblari yordamida o’z galaktikamiz qalbiga – Somon yo’liga chuqur qarashga muvaffaq bo’lishdi. Galaktika markazi atrofida milliardlab yulduzlar to’plangan kuchli issiqlik zonasi joylashgan. Dalillar shuni ko’rsatadiki, markazning o’zi qora tuynukdir.
6. Somon yo’lining markazi
Somon yo’li galaktikasi haqida faktlar
Somon yo’li haqida savollar va javoblar
Somon yo’li necha yoshda?
Yoshi 11 milliard yil
Somon Yo’lida nechta yulduz bor?
Somon yo’lining diametri qancha?
100000 yorug’lik yili
Somon yo’lining maksimal qalinligi qancha?
20000 yorug’lik yili
Quyosh Somon yo’li markazidan qanchalik uzoqda?
25000 yorug’lik yili
Quyosh Somon Yo’li markazining atrofida aylanishiga qancha vaqt ketadi?
240 million yil
7. Yashirin olamni ochish
1950 -yillarga qadar ko’rinmas osmon bo’ylab qorong’u zona cho’zilgan edi, u hamma yulduzlar va galaktikalarsiz bo’lib tuyuldi. Olamning bir qismi yashiringanining sababi, radio astronomiya ixtiro qilinmaguncha, sir bo’lib qoldi. Radio teleskoplar qorong’i joylarni ko’ra oladi va gaz bulutlarini, yulduzlarni va ko’plab galaktikalarni aniqlay oladi. Kosmik chang koinotning ko’rinmas ko’rinishini keltirib chiqardi. Bitta kosmik changning diametri millimetrning milliondan bir qismiga teng. Ammo bu mayda donalarning katta bulutlari yulduz nuri tarqalib, qorong’u makon illyuziyasini yaratishi mumkin.
Kvazar
8. Kvazar nima?
Bizning galaktikamiz nisbatan barqaror bo’lsa -da, boshqa olis galaktikalar katta qora tuynuklar tufayli hosil bo’ladigan narsani yo’q qilib yuboradigan kuchli va zo’ravon energiya bilan yonadi. Bularga kvazarlar deyiladi. Ko’rinib turgan koinotimizdagi eng olis ob’ekt – 13,2 milliard yorug’lik yili uzoqlikdagi shunday kvazarlardan biri. Ba’zi kvazarlar shunchalik kuchliki, ular 340 ming yil ichida quyosh ishlab chiqaradigan energiyani atigi uch daqiqada chiqaradi. Bizning eng yaqin kvazarimiz taxminan 2 milliard yorug’lik yili uzoqlikda va 200 galaktikaga qadar yorqin.
Karl Sagan va och ko’k nuqta
9. Olamning kelajagi qanday?
Oxirgi tadqiqotlar shuni ko’rsatdiki, koinotdagi bo’sh joylar qorong’u materiyaga to’la. Bizning koinotimizning kelajagi qanchalik qorong’u materiya borligiga bog’liq bo’lishi mumkin. Agar qorong’u materiya etarli bo’lsa, koinot maksimal kengayish nuqtasiga etib borishi mumkin, chunki teskari vitesga o’tishdan oldin, qorong’u materiya galaktikalarni bitta zich nuqtaga qaytaradi. Yoki etarlicha qorong’u materiya bo’lmasa, koinot abadiy kengayishda davom etishi mumkin.
Katta portlashda koinot vujudga keldi va hamma narsa bir soniya ichida vujudga keldi. Shu vaqtdan boshlab yulduzlar va galaktikalar paydo bo’ldi. Biz hozir koinot evolyutsiyasi bosqichidamiz, u o’sishda va kengayishda davom etmoqda. Agar koinot cheksiz kengayishda davom etsa, hamma yulduzlar va galaktikalar o’ladigan nuqtaga yetsa, u cheksiz, bo’sh, sovuq makonga aylanadi. Va bu ishning oxiri bo’ladi. Olimlar buni olamning issiq o’limi deb atashadi.
Shu bilan bir qatorda, agar koinot maksimal kengayishga erishsa va o’z tarixini ulkan zichlik nuqtasiga qaytarsa, ikkita imkoniyat paydo bo’ladi. Yoki u bu holatda abadiy qoladi yoki yana portlab, yangi olamni yaratishi mumkin.
“Koinotning oxiri” hujjatli filmi
Bizga eng yaqin galaktikalar qaysi?
Erga eng yaqin galaktikalar haqidagi faktlar jadvali
Koinot haqida ma’lumot
Xalqaro kosmik stantsiya. Mars iqlimi orbiteri. Mars Polar Lander. Issiq yangiliklar mavzusi bolangizning ilm-fanga bo’lgan qiziqishini oshirish uchun ajoyib vosita. Nega kosmosdagi mavjud o’zgarishlarni yangi oilaviy an’anani boshlash uchun ishlatmaslik kerak? Haftada bir marta, qiziqarli mavzuni tanlang va butun oilangiz buni tekshirishini talab qiling.
Siz maktabda yoki ishda savollar ko’tarishingiz, do’stingizning miyasini tanlashingiz, kutubxonaga borishingiz yoki Internetga kirishingiz mumkin. Hafta oxirida oilaviy munozarani o’tkazish uchun yig’iling. Bu kechki ovqat soatini sarflashning ajoyib usuli.
Quyida oddiydan murakkabgacha bo’lgan ba’zi savol va takliflar mavjud: