O‘qish kitobi, 3 sinf, Umarova M, Xamrakulova X, Tojiboyeva R, 2019
Davlat budjetini muvozanatli ijro etish bo‘limi
Мавлуди Набий Китоби – Скачать mp3 бесплатно
Для вашего поискового запроса Мавлуди Набий Китоби мы нашли 50 песен, соответствующие вашему запросу. Теперь мы рекомендуем загрузить первый результат МАВЛУДИ ШАРИФ узбекча 1990 1995 йилларда МАХСУМ ХОЖИДОДА УКИГАНЛАР 1 кисм мавлуд исломий узбек который загружен ���������� размером 61.83 MB, длительностью 46 мин и 59 сек и битрейтом 192 Kbps.
Обратите внимание:
Перед загрузкой вы можете послушать любую песню, наведите курсор и нажмите «Слушать» или «Скачать» для загрузки mp3-файла высокого качества. Первые результаты поиска – с YouTube, которые будут сначала преобразованы, после чего файлы можно загрузить, но результаты поиска из других источников могут быть сразу же загружены в MP3 без какого-либо преобразования.
Слушают сейчас
Мавлуди Набий Китоби
Қарқаралы 2007 Жандарбек Пен Нәзира
Imagine Dragons Natural На Русском
Титры В Кино Минус С Бэком
Нашиды Без Музыки
Исокжон Журахонов Мп3 Скачать
Земляне Концерт 2022
Войс Тег Yg Woods
Хаски Поёт Под Губную Гармошку
Песня Про Участкового
Дар Дилам Зад Дар Гариби Гаштанам Mp3
Света Сборник Песен
Es Toxer Es Em Grel
Белая Акация Шансон
Сборник Дискотека 90Х
Он Был Красивым На Фоне Меня Speed Up
Сакит Самедов Ай Девушка Mp3
А По Небу Плывут Облака
Скачивают
Это Мой Папа Это Моя Мама Они Поженились И Я
Mastrboy Mgmx Live
Ганвест На Рахате Official Remix
Shaman Топ 20 Лучших Песен Shaman Весь Альбом 2022
Oh Mickey You Re So Fine Sped Up
Malice Mizer Baroque
Aerodisco I Love You Dj Kalashnikoff Remix Music Video
English Listening Level 1 Lesson 1 First Snow Fall
Pyrokinesis Мукка Днями Ночами
Lady Gaga Bloody Mary Tik Tok Remix Speed Up Wednesday Addams Dance Scene
Vanessa Paradis La Seine Slowed Reverbed Original
Сказка О Царе Гвидоне Ш Каретный
Bubblegum Bitch Sped Up
Moondeity X El E Fight Club
Музыка Для Тренировок 2022 Мотивация Для Спорта И Фитнеса Workout Music Mix Gym Music 2022
Соловушка Тихо Рыдал Жора Затонский
Bad Piggies Phonk Remix
Даша Эпова Friends Forever Сниппет
O‘qish kitobi, 3 sinf, Umarova M., Xamrakulova X., Tojiboyeva R., 2019
O‘qish kitobi, 3 sinf, Umarova M., Xamrakulova X., Tojiboyeva R., 2019.
Учебник по чтению для 3 класса на узбекском языке.
Фрагмент из книги:
Dunyoda yurtlar ko‘p, turli xalqlar yashaydi. Lekin har bir odam bolasining aziz bilgan tuprog‘i bor.
Bu tug‘ilib o‘sgan joyi, o‘z Vatanidir.
Bizning Vatanimiz esa – jonajon O‘zbekiston! Biz mana shu aziz zamin farzandlarimiz! Biz ulug‘ bobolarimizdan meros bu azim tuproqning har zarrasini ko‘zga surtamiz, muqaddas hisoblaymiz!
Aslida, yer yuzasini qamrab turgan barcha hududning tuprog‘i bir xil. Biroq uni tabarruk qilguvchi shu zamin egalaridir.
Vatanni tanish.
Mening ismim Firdavs. Qishloqda tug‘ilganman. Dadam bilan oyijonim meni erkalatishadi, biroq buvim bilan buvam tergab turishadi. Bizning kattakon bog‘lmiz bor. Unda olma, gilos, shaftoli, anjir – qo‘yingki, barcha mevali daraxtlar o‘sadi. Bu daraxtlarni hammasini buvam o‘z qo‘llari bilan ekkanlar.
Buvamning aytishlaricha, har narsaga yoshlikdan mehr qo‘yish kerak ekan. Ana shunda bolaning imoni but bo‘ladi, Vatanni taniydi, uning qadriga yetadi. Uning nima ekanligini yurakdan his qiladi. Vatan himoyasiga ham tayyor turadi, deydilar dadamga takror-takror.
MUNDARIJA.
Biz buyuk yurt farzandimiz.
Vatan madhi. Orif To‘xtash.
Yurtim jamoli. Dilshod Rajab.
Yangi uy. Hamidulla Murodov.
Vàtàn desam. Ulug‘bek Hamdam.
Opa-singil daryolar. Go‘zal Begim.
Obod mahalla bo‘ylab. Kavsar Turdiyeva.
Vatanni tanish. Muhabbat Hamidova.
Savollarga javoblar. Xolmurod Safarov.
Yaxshilik ketidan yaxshilik keladi. Xudoyberdi To‘xtaboyev.
Bo‘lim yuzàsidàn takrorlash.
Saxovatli kuz.
Kuz saxovati. Sharifa Salimova.
Uzumlar oilasi. Tolib Yo‘ldosh.
Olma. Mahmud Murodov.
Fasllar. Ravshan Isoqov.
Bobur va kabutar. (Rivoyat).
O‘qituvchining o‘gitlari. Anvar Obidjon.
Xazonchinak. O‘tkir Hoshimov.
Hosil bayrami. Zahro Hasanova.
Ilmli ming yashar. Nurmat Maqsudiy.
Oltin kuzim. Po‘lat Mo‘min.
Qizcha va qarg‘alar. Normurod Norqobilov.
Bo‘lim yuzàsidàn takrorlash.
Maktabim – qutlug‘ makonim, Kitobim – buyuk imkonim.
Kitob, mening do‘stimsan. Zafar Diyor.
Vaqting ketdi – naqding ketdi. Kavsar Turdiyeva.
Donishmand quyon va kichkintoy jirafa. Faxriddid Hayit.
Ona tilim. Tursunboy Adashboyev.
Unutilmas bayram. (Hikoya). Erkin Malikov.
Xo‘roz nega uchmaydi. Zulfiya Mo‘minova.
Hisobda adashgan bola. (Hikoya) Zamira Ibrohimova.
Chalavoyning to‘la tushi. Olqor Damin.
Jumboq hikoya. Muhabbat Hamidova.
Bo‘lim yuzasidan takrorlash.
Hunar – hunardan rizqing unar.
Hunarni sev. Tîlib Yo‘ldîsh.
Bahs. Sunnatilla Anorboyev.
Mohir qo‘llar qo‘shig‘i. Tolib Yo‘ldosh.
Ilmning omonati. (Rivoyat).
Bordir kulol amakim. Obid Rasul.
Bobongiz xafa bo‘lsalar maylimi? Mirzakalon Ismoiliy.
O‘n tilla mukofot haqida ertak. Anvar Obidjon.
G‘oz – hunaring oz. Sobit G‘afurov.
Bo‘lim yuzasidan takrorlash.
Go‘zal qish manzarasi.
Kumush fasl. Zikrilla Ne’mat.
Qor alyori. Dilshod Rajab.
Chana. O‘tkir Hoshimov.
Qish ham chiroyli. Quddus Muhammadiy.
Bosh qomus kitobimiz. Dilshod Rajab.
Qish ertagi. Aziza Ahmedova.
Laylak qor. Orif To‘xtash.
Qish bo‘lmasa-chi? Yayra Sa’dullayeva.
Momiq qor. Po‘lat Mo‘min.
Qorparcha. Oydinniso.
Ayamajiz. Qudrat Hikmat.
Qorboboga elektron maktub. Zamira Ibrohimova.
Yangi yil archasiga. Dilfuza Komoljonova.
Bo‘lim yuzasidan takrorlash.
Vatan himîyachilàri.
Vatanimga xizmat qilaman. Zikrilla Ne’mat.
Balli buva. Yusuf Fayzullo.
Bugun bolasiz, ertaga askar bo‘lasiz (Suhbat).
Sport maktabi. Anvar Obidjon.
Bobonur. Safar Barnoyev.
Notinch mamlakatlarda. Zahro Hasanova.
Vatan himoyachisi. Shukrullo Abdullayev.
Bo‘lim yuzàsidàn takrorlash.
Ulug‘lardan o‘rganmoq – oqillik.
„Qutadg‘u bilig“ hikmatlari.
Jaloliddin Manguberdi. Mirkarim Osim.
Buyuk bobomizning buyuk himmatlari.
Xudoyberdi To‘xtaboyev.
Alpomishning bolaligi. (Ertak).
So‘nggi damgacha. Abdusodiq Irisov.
Ibn Sinoning shogirdlari. (Rivoyat).
Bolari bilan pashsha. Abdulla Avloniy.
Donolarning donosi. Abduqodir Hayitmetov.
Bolam. Berdaq.
Baxilning yomonligi (Rivoyat).
Lol bo‘lgan tulki. Yamin Qurbon.
Sayilda. Mirzo Karim.
Bo‘lim yuzàsidàn takrorlash.
Xalq og‘zaki ijodi.
O‘yin qo‘shiqlari.
Sanama.
Chillak.
Chittigul.
Arra-marra.
Maqollar.
Topishmoqlar.
Qush ini. (Rivoyat).
Halollik. (O‘zbek xalq ertagi).
Donishmand yigit. (O‘zbek xalq ertagi).
Ahillik – ulug‘ baxt. (Qirg‘iz xalq ertagi).
Zumrad bahor nafosati.
Siz bunga qodirsiz. Yusuf Fayzullo.
Bahor yaqin. Zafar Diyor.
Oyijonlar, onalar. Kavsar Turdiyeva.
Tabiat bilan suhbat. (Rivoyat).
Bahor keldi. Quddus Muhammadiy.
Varrak. Yo‘ldosh Shamsharov.
Soy suvi haqida ertak. Zohir A’lam.
Bog‘im. Habib Rahmat.
Beminnat yordam. (Rivoyat).
Navro‘z keldi. Dilshod Rajab.
Bo‘lim yuzàsidàn takrorlash.
Jahon bolalar adabiyoti.
Myunxauzenning boshidan kechirganlari. Erix Raspe.
Moychechak. Tavfiq Fikrat.
Uch aka-uka va baxt. Ilvira Daukayeva.
Kasblarning rangi qanaqa? Janni Rodari.
Pinokkioning sarguzashtlari. Karlo Kollodi.
Anbe va Ranbe. (Hind xalq ertagi).
Bahs. Anvarbek Duysinbiyev.
Mittivoy va Karlson. Astrid Lindgren.
Dog‘da qolgan qarg‘a. (Laos xalq ertagi).
Bo‘lim yuzàsidàn takrorlash.
Tinchlik va do‘stlik bo‘lsin barqaror.
Tilak. Faxriddin Hayit.
Ko‘prik ustidagi do‘st. Ulug‘bek Hamdam.
Inson insonga o‘rtoq. Hamidulla Yoqubov.
Do‘stlikning bahosi. „Tarbiya kitobi“ dan.
Tinchlik ko‘chasi. Kavsar Turdiyeva.
Ahillik ko‘chasi. Kavsar Turdiyeva.
Oq tumshuq jasorati. Hamidulla Murodov.
Vatan haqida qo‘shiq. Ulug‘bek Hamdam.
May dasturxoni. Go‘zal Begim.
Bo‘lim yuzàsidàn takrorlash.
Yoz – o‘tadi soz.
Yoz zavqi. Ravshan Isoqov.
Hayvonot olamiga sayohat. Sharifa Salimova.
Ilonchaning tug‘ilgan kuni. Shukrullo Abdullayev.
O‘quvchilar oromgohida. Anvar Obidjon.
Бесплатно скачать электронную книгу в удобном формате, смотреть и читать:
Скачать книгу O‘qish kitobi, 3 sinf, Umarova M., Xamrakulova X., Tojiboyeva R., 2019 – fileskachat.com, быстрое и бесплатное скачивание.
Скачать pdf
Ниже можно купить эту книгу по лучшей цене со скидкой с доставкой по всей России. Купить эту книгу
Moliya kitobi
15/06/2016 – 15:50 17596
Mustaqillik yillarida nisbatan qisqa davrda jahonning eng ilg‘or andozalariga mos keladigan, har qanday tashqi va ichki bo‘hronlarga bardosh bera oladigan, mamlakatimizni rivojlangan davlatlar qatoriga kirishi uchun mustahkam asos vazifasini o‘taydigan zamonaviy moliya va bank tizimi yaratildi.
Biroq bunga erishish oson bo‘lmadi, mamlakat rahbariyati va mutaxassislarimiz qanchalik og‘ir vaziyatda mehnat qilib, biri biridan murakkab sinovlardan o‘tganini ko‘pchilik bilmasligi mumkin. Buni chuqurroq his etish, anglash uchun yaqin o‘tmishdagi voqea-hodisalarni eslashga to‘g‘ri keladi.
O‘zbekiston tom ma’nodagi mustamlaka mamlakat edi. Ahvol shu darajaga borib yetgandiki, Prezidentimiz Islom Karimov ta’kidlab o‘tganidek, o‘zbek xalqi yaratgan boylik to‘laligicha sobiq markaz ixtiyorida bo‘lib, uning kichik bir qismi yurtimizga qaytarib berilardi. Lekin bu go‘yoki Ittifoq hukumatining o‘zini o‘zi boqishga qodir bo‘lmagan O‘zbekistonga «yordami» sifatida ko‘rsatilardi. Aslida bu gap xalqimizni kamsitish, «biz sizlarni boqayapmiz, bizsiz kuningiz o‘tmaydi», degan da’voni ilgari surish edi. Bu mutlaqo asossiz da’vo ekani mustaqillikka erishganimizdan so‘ng, qisqa muddatda isbotlandi.
O‘zbekiston 1994 yildayoq sobiq ittifoq hududidagi davlatlar bilan tashqi savdoda ijobiy qoldiqqa erishdi. Soddaroq qilib aytganda, biz bilan iqtisodiy hamkor davlatlarga ko‘proq mahsulot berib, ulardan kamroq oldik. Mustaqillikkacha yurtimizdan olib ketilayotgan boyliklarning hisob-kitoblari moskvalik mutaxassislar tomonidan yuritilardi. Biz yetkazib berayotgan paxta, oltin va boshqa xomashyo mahsulotlari qanchaga sotilayotgani, qancha daromad ko‘rilayotganini mutlaqo bilmasdik.
Shu bois 1989-1991 yillarda O‘zbekiston Davlat byudjeti daromadining o‘rtacha 30-40 foizi sobiq Ittifoq byudjetidan bizga qaytib beriladigan subvensiyadan (sodda tilda aytganda, o‘zini o‘zi boqa olmaydigan respublikaga moliyaviy yordamdan) iborat edi. Haqiqatda esa, O‘zbekistonni «boqimanda» respublikalar qatoriga kiritishga hech qanday iqtisodiy asos yo‘q edi.
Bunga birgina misol keltirish kifoya. 1988 yildagi hisob-kitoblarga ko‘ra, O‘zbekistondan olib ketilgan bir yillik paxta tolasidan 25 milliard rubl daromad olingan, ya’ni bu bizga «subvensiya»ga berilgan 2,5 milliard rubldan 10 baravar ko‘p edi. E’tibor bering: paxta tolasi bizdan sobiq markazga tashib ketilgan boyliklardan biri edi, xolos! O‘sha davrda yurtimizdan olib ketilayotgan yer usti, yer osti boyliklar esa juda-juda ko‘p edi!
1991 byudjet yilida O‘zbekiston uchun yanada og‘ir moliyaviy ahvol yuzaga keldi. Ittifoq hukumati bilan murosasiz kurash yo‘liga o‘tgan Yelsin boshliq Rossiya Federatsiyasi rahbariyati SSSR davlat byudjetiga Rossiya hududidan yig‘ib olinadigan mablag‘larning tushishini barcha qonun-qoidalarga zid ravishda mutlaqo to‘xtatdi. Hokimiyat uchun kurashning bu usuli mohiyatini sobiq Ittifoq rahbariyati o‘z vaqtida tushunib yetmadi. Mazkur holat SSSR byudjetidan O‘zbekistonga qaytishi mo‘ljallangan subvensiya hajmining oldinroq qisqara boshlashiga, keyin esa butunlay to‘xtashiga olib keldi. O‘zbekiston davlat byudjeti taqdirning bunday kutilmagan zarbasiga tayyor emas edi, shu sabab uning iqtisodiyoti butunlay izdan chiqib ketish xavfi ostida qoldi.
Aytish mumkinki, o‘sha og‘ir sharoitda iqtisodiy mustaqil davlat sifatida O‘zbekiston ham dunyoning ko‘p mamlakatlari kabi tashqi moliyaviy yordamsiz yashab keta olmasligi kerak edi. Lekin bunday bo‘lmadi, yashab ketdi.
Qisqa muddatda bir-biridan murakkab qator, ya’ni 80 foiz doni chetdan olib kelinadigan mamlakat xalqini oziq-ovqat bilan ta’minlash, qaram iqtisodiyotni mustaqil davlat iqtisodiyotiga aylantirish va bozor munosabatlarini shakllantirish kabi vazifalarni hal etish jarayonida xalqimizga xos va mos evolutsion yo‘lning tanlanishi, eng asosiy strategik va taktik masalalarning oqilona yechimini topa olish, ayrim davlatlarga o‘xshab, eski tuzumdan qolgan barcha narsalarni buzib tashlab, keyin uning vayronalari ustida yangi bino qurish yo‘lidan ketmaslik, ya’ni yangi uy qurmay turib, eskisini buzmaslik, xalqimizning o‘z rahbariyatiga bo‘lgan cheksiz ishonchi, oddiy xalqning fidokorona mehnati kabi omillardan qidirish to‘g‘ri bo‘lganini hayotning o‘zi tasdiqladi.
Bir vaqtning o‘zida mustaqil O‘zbekistonning mustaqil moliya, bank va soliq tizimiga asos solish rejali iqtisodiyotdan bozor iqtisodiyotiga o‘tish obyektiv zaruriyatga aylangan murakkab bir sharoitga to‘g‘ri kelganini va bu vazifa respublika rahbariyatining uzoqni o‘ylab nozik iqtisodiy siyosat yurgizish asosida amalga oshirilganini ham qayd etib o‘tish kerak.
Bozor iqtisodiyotiga o‘tish jarayonida, ya’ni yo‘l tanlashda biz, eng avvalo, xalqimizning urf-odatlari, serfarzand oilalar ko‘pligi, asosan otalar mehnat qilishi hisobga olinib, «falaj qilib davolash» («shokovaya terapiya») usulidan foydalanmaslikka qaror qildik.
Mustaqil davlatchilik talablari asosida va yangi qonunchilik negizida moliya, soliq va bank tizimi sohalarining boshqaruv organlari butunlay qaytadan barpo etildi. Masalan, Moliya vazirligi tizimi tubdan qayta tashkil etilgan bo‘lsa, Davlat soliq qo‘mitasi butunlay yangidan barpo qilindi. SSSR Davlat bankining O‘zbekiston filiali negizida O‘zbekiston Respublikasi mustaqil Markaziy banki, SSSR davlat ixtisoslashtirilgan tarmoq banklari O‘zbekiston filiallari asosida paychilikka asoslangan tijorat banklari tuzildi. Aralash mulk va xususiy mulkchilikka asoslangan o‘nlab yangi tijorat banklari tashkil etildi.
O‘zbekiston jahon moliya-kredit siyosatini belgilovchi eng nufuzli xalqaro tashkilotlarning teng huquqli a’zosi bo‘lib kirishga muvaffaq bo‘ldi.
Yuqorida sanab o‘tilgan chora-tadbirlar natijasida 1991-1992 yillar mobaynida mustaqil davlatga xos bo‘lgan moliya, soliq va bank tizimlari shakllana boshladi. O‘z daromadlarimizdan oqilona foydalanish evaziga, xarajatlarimizni qiyinchiliklar bilan bo‘lsa-da, o‘zimiz qoplay boshladik. Sal yuqoriroqda ta’kidlab o‘tganimizdek, bu davrga kelib, Prezidentimiz tomonidan mamlakatimizda bozor iqtisodiyotini barpo etishning asosiy strategik masalalari, uning tamoyillari ishlab chiqildi.
Baxtga qarshi, taqdir endigina mustaqil nafas ola boshlagan O‘zbekiston uchun yana bir zarba tayyorlab qo‘ygan ekan. Hamdo‘stlik davlatlari rahbarlari 1992 yil oktabrda «Yagona rubl zona»sini tashkil etish va rubldan umumiy foydalanish to‘g‘risidagi bitimni imzoladilar. Keyinroq O‘zbekiston va Rossiya hukumatlari, Markaziy banklari pul tizimlarini birlashtirish haqidagi ikki tomonlama shartnomani tuzishdi. Biz vaqtincha shunday yo‘l tutishga majbur edik. 1993 yil namunasidagi yangi rubllar O‘zbekiston hududiga jo‘natila boshlandi.
Shu o‘rinda kutilmagan hodisa yuz berdi. Davlatlararo shartnomalar imzolanib, uni ijro etish boshlangandan keyin, ya’ni yangi rubl solingan samolyotlar Toshkentga yetib kelib, pul O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki omboriga joylab bo‘lingan, qolgan qismi kutilayotgan paytda sobiq Markaz tomonidan hech qanday asossiz ravishda to‘xtatildi.
Bu voqealardan sal oldinroq, ya’ni 1993 yilning 10 mayida Qirg‘iziston to‘satdan o‘z milliy valyutasi — «som»ni muomalaga kiritdi. «To‘satdan» deganimning boisi shundaki, Hamdo‘stlik davlatlaridan birortasi o‘z milliy pul birligiga o‘tishga qaror qilsa, bu haqda boshqa a’zolarni uch oy oldin rasman ogohlantirish shartligi haqida maxsus davlatlararo bitim bor edi. Mazkur bitimga uning ishtirokchi davlatlari rahbarlari bir marta, A. Akayev esa ikki marta imzo chekkandi. Taqdirning o‘yinini qarangki, shu bitim imzolanayotgan majlisda Qirg‘iziston Prezidenti raislik qilgan va majlis raisi sifatida ikkinchi imzoni qo‘ygandi.
Qirg‘izistonda rubl o‘rniga somning muomalaga kiritilishi ustiga Rossiya Federatsiyasi rahbariyatidagi ayrim kimsalar, ayniqsa, o‘sha paytdagi moliya vaziri B. Fyodorov kabi shaxslarning qarshiligi tufayli kechagina imzolangan shartnomalar qog‘ozda qolib ketdi. Natijada 1993 yil kuziga kelib, yagona rubl zonasi yaratish g‘oyasi chippakka chiqdi.
Taassuflar bo‘lsinkim, bu o‘yinlar bizga juda qimmatga tushdi. Nainki bizga, bu hodisa qolgan barcha davlatlar iqtisodiyotiga katta zarar yetkazdi, iqtisodiy islohotlar samarasini sezilarli darajada pasaytirib yubordi, uning ilk natijalarini yo‘qqa chiqardi. Eng yomoni esa shundaki, SSSR parchalangandan keyingi davrda O‘zbekistonda endigina shakllanib kela boshlagan moliya va pul muomalasi tizimini qaytadan jar yoqasiga keltirib qo‘ydi. Mamlakat iqtisodiy hayoti o‘z maromida davom etishi uchun zarur vositalardan biri bo‘lmish pul tizimi va pul birligisiz qoldi. Tasavvur qilib ko‘ring-a: mustaqil davlat bor, lekin uning puli yo‘q!
Yuz bergan favqulodda vaziyatda zudlik bilan Vazirlar Mahkamasining 1993 yil 12 noyabrda imzolangan «O‘zbekiston Respublikasi hududida parallel to‘lov vositasi sifatida «So‘m-kuponlar»ni muomalaga kiritish to‘g‘risida»gi qarori asosida 15 noyabrdan boshlab, biz uchun o‘ta nomaqbul sharoitda so‘m-kuponlarni muomalaga kiritishga majbur bo‘ldik. Yaxshiyamki, uzoqni ko‘ra oladigan va davlatlararo shartnomalarni bajarishdagi «o‘yin»larni yaxshi bilgan Yurtboshimiz har ehtimolga qarshi so‘m-kuponlarni tayyorlatib qo‘ygan ekan. Ularning 1, 3, 5 va 10 so‘mliklari Angliyada chop etilgan edi.
Inglizlarning pul fabrikasi xo‘jayinlari «so‘m-kuponlar»ning asosiy qismini ham o‘zida bosib chiqarish va bundan mo‘may foyda ko‘rish umidida o‘tirgan bir pallada, 25, 50, 100 so‘mlikdan 10 ming so‘mlikkacha bo‘lgan so‘m-kuponlarni o‘z pul fabrikamizda bosib chiqara boshlaganimiz jahonning shu sohadagi nufuzli tashkilot va mutaxassislarini hayratga soldi. Chunki pul bosish tarixida shu paytga qadar, hech qaysi davlat bunday tezkorlik bilan o‘z pulini o‘z fabrikasida mustaqil ishlab chiqara olmagan ekan!
Pul belgilarini ishlab chiqarish g‘oyatda murakkab, nozik aqliy mehnat va yuqori salohiyat talab etadigan jarayon bo‘lib, unga erishish yuksak texnik va texnologik tayyorgarlik bo‘lishini taqozo qiladi. O‘ta qisqa fursat ichida, ya’ni 1993 yildayoq zamonaviy texnika va texnologiya asosida pul, boshqa qimmatli qog‘oz va tanga ishlab chiqara oladigan «Davlat belgisi» davlat ishlab chiqarish birlashmasining qurilib, ishga tushirilganligi noyob iqtisodiy hodisa hisoblanadi.
O‘rni kelganda shuni ham aytib qo‘yaylik, o‘zining «pul fabrikasi»ga ega bo‘lishga har qanday davlat va davlat rahbarining jur’ati yetmaydi. Buning uchun davlat iqtisodiy salohiyati darajasining o‘zigina yetarli emas. Mustaqil «pul fabrikasi»ga ega bo‘lish to‘g‘risidagi tegishli qarorga kelish uchun davlat rahbaridan siyosiy jasorat ham talab qilinadi. 1993 yilda dunyoning bor-yo‘g‘i 8 mamlakatida ana shunday «pul fabrikasi» mavjud bo‘lib, O‘zbekiston bu borada salohiyatli davlatlar ro‘yxatiga kira oldi.
«Yagona rubl zona»si g‘oyasi barbod bo‘lganligi bilan bog‘liq ko‘plab salbiy oqibatlarni bartaraf etishni so‘m-kuponlar o‘z ustiga oldi va o‘ta qisqa muddat ichida O‘zbekiston o‘zining to‘laqonli pul birligi — so‘mni 1994 yil 1 iyuldan muomalaga kiritish uchun zarur iqtisodiy sharoit yarata oldi. Milliy valyutamizning muomalaga kiritilishi mamlakatimizda mustaqil iqtisodiyotni barpo etish tarixida yangi bosqichni boshlab berdi.
Shu davrda yurtimizda mustaqil moliya asoslarini yaratish jarayoniga noxush ta’sir ko‘rsatgan voqealardan yana biri aholining sobiq SSSR jamg‘arma banki tizimida saqlanayotgan omonatlari masalasiga tegishli bo‘ldi (o‘sha paytda bu muassasa xalq tilida eski nomi bilan «Omonat kassalari» deb atalar edi). Ma’lumki, SSSR davrida aholi jamg‘armalari bilan ishlaydigan mazkur bank bitta bo‘lib, uning tizgini to‘laligicha Markaz ixtiyorida edi. Qolgan respublikalarda uning filiallari faoliyat ko‘rsatar va barcha yig‘ilgan mablag‘ aniq ko‘rsatma bilan ishlatilar edi.
1991 yil oxirida esa bizga har bir sobiq ittifoqdosh respublika o‘z hududida uzoq muddat davomida yig‘ilgan, lekin Moskva tasarruf qilgan aholi jamg‘armalari bo‘yicha o‘zi javob bersin, deb taklif berishdi. Uzoq tortishuv va janjallar samarasiz tugadi, Sobiq markaz o‘zi yeb tugatgan jamg‘armalarni egasiga qaytarib berishdan voz kechdi.
Bu masala 1991-1995 yillar davomida havoda muallaq holda turdi. Nihoyat, 1995 yil kuzida Yurtboshimiz mamlakatimiz moliya tizimiga, ayniqsa, davlat byudjetiga qanchalik og‘ir yuk bo‘lib tushmasin, sobiq SSSR hukumatining O‘zbekiston Respublikasi aholisi oldidagi qarz majburiyatini o‘z yelkamizga olganligimizni e’lon qildi.
Biz bank tizimini shakllantirish jarayonida ham stixiyali bozor munosabatlaridan foydalanmadik. Endigina mustaqillikka erishgan Hamdo‘stlik davlatlarining o‘sha davrdagi o‘ta og‘ir moliyaviy sharoitini ko‘rib, ularga «yordam» bermoqchi bo‘lgan davlatlar, xalqaro moliya va kredit tashkilotlari ko‘p bo‘ldi.
O‘z qaddini o‘zi rostlayotgan O‘zbekistonga ham bu masalada yordam berish niyatida bo‘lganlar oz emasdi. Biroq ularning hammasining ham niyatlarini xolis, deb bo‘lmasdi. Bu narsani o‘z vaqtida to‘g‘ri anglab olgan va to‘g‘ri xulosa chiqargan davlat rahbarigina o‘z xalqining kelajagini o‘zgalar qo‘liga topshirmaslik yo‘lini tanlaydi.
To‘g‘ri, rivojlangan mamlakatlarda davlat tashqi qarzi miqdori yuqori bo‘lishi oddiy hol hisoblanadi. Lekin bir paytning o‘zida qarzi katta davlatdan boshqa davlatlar ham qarzdor bo‘lishi mumkin. Yosh, mustaqil davlatlar esa asosan boshqa davlatlardan qarz olishadi. Negaki, rivojlanayotgan davlatlarning aksariyati boshqa davlatga qarz berishga yoki investitsiya kiritishga hali qodir bo‘lmaydi. Shu bois rivojlanayotgan davlat tashqi qarzining ko‘payib ketishi uning moliyaviy holatini keskin yomonlashtiradi. Chunki davlat olingan qarzni foizi bilan qaytarish uchun yanada ko‘proq xarajat qilishga majbur bo‘ladi.
Xorijdan «beg‘araz» yordamni rosa olgan va olayotgan, Vatani hamda xalqini, hatto kelajak avlodni qarz botqog‘iga botirib qo‘ygan rahbarlar buni bilishmadi yoki bilishni istashmadi. Xalqining kelajagini emas, faqat prezidentlik kursisini o‘ylagan rahbarlar boshqargan mamlakatlarda tashqi davlat qarzi ularning YaIM miqdoridan oshib ketayapti.
O‘zbekiston esa mustaqillikka erishgandan boshlab jahonda tashqi davlat qarzi darajasi eng kam davlatlar qatoridan mustahkam o‘rin oldi.Tashqi davlat qarzi mamlakatimiz YaIMning asosan 7-12 foizi atrofida (juda og‘ir yillardagina u sal oshishi mumkin) muqim ushlab turildi. Jon boshiga hisoblaganda esa bu ko‘rsatkich juda ham kam — 100-150 AQSh dollariga to‘g‘ri keladi!
Zero, har qanday shart bilan tashqaridan yordam olish bizning milliy tabiatimizga mos kelmaydi. Davlatlararo yoki xalqaro uchrashuvlarda O‘zbekiston Prezidentining bu sohadagi pozitsiyasi hammani lol qoldirar edi! Chunki u kishi hech qachon hech kimdan yordam so‘ramagan, balki hammaga biz bilan teng huquqli hamkorlar sifatida ishlashni taklif etardi. Biz bilan hamkorlikka kirishmoqchi bo‘lgan davlat va tashkilotlar xalqaro maydonga g‘ururi baland Rahbar bosh bo‘lgan, g‘ururi baland Millat yashaydigan, g‘ururi baland Yurt muloqotga chiqqanligini tezda tushunib yetdi.
Parvardigor bizning yurtimizga farovon yashash uchun hamma zarur shart-sharoitni ato etgan: tabiiy boyliklar, saxiy zamin, serquyosh osmon, eng muhimi, mehnatkash xalq va xalqning ishonchiga sazovor bo‘lgan rahbariyatni. Bularning hammasi qo‘shilib kelgan yurtda esa baxtli kelajak bo‘lmasligi mumkin emas.
Bosib o‘tilgan yo‘limizdan ko‘rinib turibdiki, taqdir bizni yetarli darajada sinab ko‘rdi. Ammo bu sinovlar xalqimiz qaddini buka olmadi, aksincha, bizni chiniqtirdi, o‘zimizga bo‘lgan ishonchni mustahkamladi, buyuk kelajak sari qadamimizni tezlashtirdi. O‘zbekistonning imkoniyatlarini, ham iqtisodiy, ham intellektual salohiyatini dunyo tan oldi. Bugunga kelib, mamlakatimiz bank tizimi barqaror faoliyat yuritayotgani nufuzli xalqaro reyting tashkilotlari tomonidan e’tirof etib borilmoqda. Xalqaro valyuta jamg‘armasi 2015 yildagi missiyasi ham yurtimiz bank tizimi barqarorlik, izchil kapitallashuv va yuqori likvidlik darajasini saqlab qolayotganini alohida ta’kidladi.
O‘zbekiston Jahon iqtisodiy forumining reyting natijalariga ko‘ra, dunyodagi eng tez rivojlanayotgan 5 davlat qatoridan joy olgani, BMT ko‘magida AQShning Kolumbiya universiteti o‘tkazgan ijtimoiy tadqiqotlar asosida e’lon qilingan «Butunjahon indeksi»da 158 mamlakat o‘rtasida 44-o‘rinni, Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi mamlakatlari orasida esa 1-o‘rinni egallagani fikrimizning dalilidir. Bu yutuqlarga Yurtboshimiz tomonidan uzoqni ko‘zlab, kutilgan va kutilmagan sinovlarni hisobga olib yuritilgan oqilona siyosat hamda xalqimizning fidokorona mehnati hisobiga erishildi. Bundan keyin O‘zbekistonning taraqqiyot jarayoni yanada tezlashadi, xalqimiz turmushi bundan-da yuksaladi deyishga asos ham, ishonch ham yetarli.
Moliya kitobi
Jismoniy va yuridik shaxslar murojaatlari bilan ishlash bo‘limi
Moliya bozori va davlat aktivlaridan daromadlar tushumi ustidan nazorat qilish boshqarmasi
Respublika maqsadli kitob jamg‘armasi
Sug‘urta nazorati davlat inspeksiyasi
LexUZ sharhi
LexUZ sharhi
Vazirning birinchi o‘rinbosari
G‘aznachilik boshlig‘i — vazir o‘rinbosari
Davlat budjeti bosh boshqarmasi
Bosh boshqarma boshlig‘i
Bosh boshqarma boshlig‘i o‘rinbosarlari
Konsolidatsiyalashgan budjet va budjet siyosatini shakllantirish bo‘limi
Davlat budjeti daromadlarini tahlil qilish va prognozlashtirish bo‘limi
Davlat budjeti ijrosi hisobotini shakllantirish va kredit liniyalari hamda budjet ssudalari holatini monitoring qilish bo‘limi
Budjetlararo munosabatlar va davlat maqsadli jamg‘armalari budjeti ijrosini monitoring qilish bo‘limi
Budjet qonunchiligini takomillashtirish bo‘limi
Davlat budjetini muvozanatli ijro etish bo‘limi
Valyuta aktivlari va majburiyatlari bosh boshqarmasi
Bosh boshqarma boshlig‘i
Bosh boshqarma boshlig‘i o‘rinbosari
Valyuta sohasini tartibga solish, eksport tushumlarini prognoz va monitoring qilish bo‘limi
Xorijiy valyutani moliyalashtirish va davlatlararo moliyaviy aloqalar, shuningdek, aktivlar va majburiyatlar bilan bog‘liq valyuta operatsiyalari bo‘yicha hisob-kitob bo‘limi
Xalqaro moliyaviy hamkorlik, davlat qarzlari va xorijiy valyutalar hisobiga amalga oshiriladigan investitsiya loyihalarini ekspertizadan o‘tkazish va monitoring qilish bo‘limi
Tashqi qarzga xizmat ko‘rsatish va muammoli kreditlar bilan ishlash bo‘limi
Insonparvarlik yordami va texnik ko‘mak mablag‘larni muvofiqlashtirish va undan maqsadli foydalanishning hisobini yuritish sho‘basi
Sanoatning bazaviy tarmoqlari, yoqilg‘i-energetika majmui va geologiyani rivojlantirish moliyasi va tarifni tartibga solish bosh boshqarmasi
Bosh boshqarma boshlig‘i
Yoqilg‘i-energetika majmui moliyasi muvozanati va energiyasamarador investitsiya dasturlari samaradorligini monitoring qilishni tartibga solish bo‘limi
Kon-metallurgiya sanoati moliyasi, geologiya va mineral resurslarni rivojlantirish bo‘limi
Mashinasozlik, avtomobil va va elektr texnikasi sanoati, kimyo hamda qishloq xo‘jaligi mashinasozligi moliyasi bo‘limi
Sanoatning bazaviy tarmoqlari va yoqilg‘i-energetika majmui mahsulotlarining strategik turlarini tarif va narx jihatidan tartibga solish bo‘limi
Moliya bozori va davlat aktivlaridan daromadlar tushumi ustidan nazorat qilish boshqarmasi
Soliq va bojxona-tarif siyosati boshqarmasi