Iqtisodiy bilim asoslari, 8 sinf, Sariqov E. S, Xaydarov B. Q, 2019

Появление Карлсона Из М Ф Малыш И Карлсон

8Sinf Jahon Tarixdan Audio Darslik – Скачать mp3 бесплатно

Для вашего поискового запроса 8Sinf Jahon Tarixdan Audio Darslik мы нашли 50 песен, соответствующие вашему запросу. Теперь мы рекомендуем загрузить первый результат 8 Sinf O Zbekiston Tarixi To Liq Ўзбекистон тарихи тўлиқ который загружен Generation Lc размером 400.98 MB, длительностью 5 ч, 4 мин и 41 сек и битрейтом 192 Kbps.

Обратите внимание:

Перед загрузкой вы можете послушать любую песню, наведите курсор и нажмите «Слушать» или «Скачать» для загрузки mp3-файла высокого качества. Первые результаты поиска – с YouTube, которые будут сначала преобразованы, после чего файлы можно загрузить, но результаты поиска из других источников могут быть сразу же загружены в MP3 без какого-либо преобразования.

Слушают сейчас

8Sinf Jahon Tarixdan Audio Darslik

Melis Treat Cheap Tricks

Ё Али Мадад Мутриб Шоискандар Pro Pamir

Ржачный Прикол В Бане

На Работке Изи Мани

Ceza Holocaust Live

All Impound Deluxe Crew Challenges Locations Borderlands 3

L V Beethoven Moonlight Sonata First Part Remix

Для Меня Россия Мама Папа Яркий Триколор

Давай Давай Давай Песня

Трахатся Спид Ап

Trumpets Jason Derulo Aspen Cover Bestcoverever One Take

Тимур Ямалов Фәрештәләр

Ласковый Май Татарча

Рапунцель Солнца Яркий Луч

A Prayer For Saint Sebastian

Скачивают

M3Gan Sings I M Bulletproof Nothing To Lose Titanium By Sia Best Hd Scene Ever

Devil May Cry Status

Master Sura Нодида

Golibjon Yusupov Голибчон Юсупов Ошик

Контакты В Телефоне Евгения Чебаткова Нурлан Сабуров L One Ирина Приходько Расул Чабдаров

Лунтик Заставка Phonk Remix

Майнкрафт Хромакей Взрыв Крипера Перезалив

Giuseppe Ottaviani Live 3 0 Asot 960

Жоним Сани Ишкингда Кассоб Боладурман

Doors Lightningsplash Here I Come Drazically Remix Free Dl 1Hors

Влад Порфиров Кружит Осенний Листопад

Сёстры Победы Есть На Земле Большая Страна Россия Hd

Фредерик Шопен Этюд 14 Op 25 2 Исполняет Монах Авель F Chopin Etude 14

Фурсов О Глобальном Кризисе Капитализма Новом Мировом Порядке И Будущем Человечества

Падар 2023 Зиёвиддини Нурзод

Yulduz Abdullaeva 2023 Hit Azizim Azizbek Giyasov

Появление Карлсона Из М Ф Малыш И Карлсон

Сценка Про Принца Коня Принцессу И Кощея

Iqtisodiy bilim asoslari, 8 sinf, Sariqov E.S., Xaydarov B.Q., 2019

Iqtisodiy bilim asoslari, 8 sinf, Sariqov E.S., Xaydarov B.Q., 2019.

Учебник по экономике для 8 класса на узбекском языке.

Фрагмент из книги:
Iqtisodiyot — odamlarning ehtiyojlarini qondirish uchun zarur bo‘lgan har xil ne’matlarni ishlab chiqarish, taqsimlash va iste’mol qilish vazifalarini bajarishga yo‘naltirilgan faoliyatlar tizim idir. Iqtisodiyotning shu uch tarkibiy qismlarining birikishi natijasida iqtisodiy jarayon vujudga keladi. Iqtisodiy jarayonlar to‘rt bosqichda kechadi. Birinchi bosqichda, inson ehtiyojlarini qondirish uchun xizmat qiladigan ne’matlar, ya’ni tovar va xizmatlar yaratiladi, ishlab chiqariladi. Ikkinchi bosqichda, yaratilgan tovar va xizmatlar taqsimlanadi. Keyingi bosqichda, ular ayirboshlanadi va nihoyat oxirgi bosqichda iste’mol qilina di.

CHEKLANGANLIK MUAMMOSI.
Ehtiyoj — insonning muayyan sharoitda yashashi va kamol topishi uchun zarur bo‘lgan narsalarga muhtojligi.
Inson ehtiyojlari ma’lum shaxs yoki guruhga tegishli bo‘lishiga ko‘ra, shaxsiy ehtiyojlar va ijtimoiy ehtiyojlar kabi turlarga bo‘linadi.

Shaxsiy ehtiyojlar deb alohida olingan shaxsgagina tegishli bo‘lgan shaxsiy gigiyena vositalari, kiyim-kechak, gazeta o‘qish kabi ehtiyojlarga aytiladi. Ijtimoiy ehtiyojlar esa kishilarning yonma-yon, hamjihatlikda hayot kechirishi bilan bog‘liq, birgalashib qondiriladigan, xususan, maktabda bilim olish, jamoat transportidan foydalanish kabi umumiy ehtiyojlaridan iborat bo‘ladi.

MUNDARIJA.
Darslikdan foydalanish bo‘yicha umumiy ko‘rsatmalar.
I bob. Iqtisodiyotga kirish.
1-mavzu. Iqtisodiyot bilan tanishuv.
2-mavzu. Cheklanganlik muammosi.
3-mavzu. Tanlov va uning muqobil qiymati.
4-mavzu. Ishlab chiqarish va uning omillari.
5-mavzu. Mehnat taqsimoti va ixtisoslashuv.
6-mavzu. Iqtisodiy tizimlar.
I bobni takrorlash uchun savol va topshiriqlar.
II bob. Bozor.
7-mavzu. Ayirboshlash va pul.
8-mavzu. Bozor va uning turlari.
9-mavzu. Bozorlar va narxlar.
10-mavzu. Bozor qatnashchilari.
II bobni takrorlash uchun savol va topshiriqlar.
III bob. Oila-uy xo‘jaliklari iqtisodiyoti.
11-mavzu. Iste’molchilarning daromadlari va xarajat turlari.
12-mavzu. Mulk va xususiylashtirish.
13-mavzu. Daromad va boylik.
14-mavzu. Jamg‘arish va sug‘urta.
15-mavzu. Iqtisodiy qaror qabul qilish.
16-mavzu. Iste’molchilarning huquqlari va majburiyatlari.
III bobni takrorlash uchun savol va topshiriqlar.
IV bob. Talab va taklif.
17-mavzu. Talab va talab qonuni.
18-mavzu. Talabga ta’sir etuvchi boshqa omillar.
19-mavzu. Taklif va taklif qonuni.
20-mavzu. Taklifga ta’sir etuvchi boshqa omillar.
21-mavzu. Tovarning bozor narxi.
22-mavzu. Talab va taklif qonunlariga doir amaliy mashg‘ulot.
23-mavzu. Talab va taklif o‘zgarishining bozor narxiga ta’siri.
IV bobni takrorlash uchun savol va topshiriqlar.
V bob. Raqobat va bozor iqtisodiyoti.
24-mavzu. Raqobat.
25-mavzu. Monopoliya va monopollashgan bozorlar.
26-mavzu. Bozor iqtisodiyoti.
27-mavzu. O‘zbekiston bozor iqtisodiyoti sari.
V bobni takrorlash uchun savol va topshiriqlar.
VI bob. Soliq tizimi.
28-mavzu. Soliqlar va ularning turlari.
29-mavzu. Soliqqa tortish asoslari.
30-mavzu. Soliq to‘lovchilarning huquqlari va majburiyatlari.
VI bobni takrorlash uchun savol va topshiriqlar.
Bilimingizni sinab ko‘ring.

Бесплатно скачать электронную книгу в удобном формате, смотреть и читать:
Скачать книгу Iqtisodiy bilim asoslari, 8 sinf, Sariqov E.S., Xaydarov B.Q., 2019 – fileskachat.com, быстрое и бесплатное скачивание.

Скачать pdf
Ниже можно купить эту книгу по лучшей цене со скидкой с доставкой по всей России. Купить эту книгу

Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 8-sinfi uchun darslik

Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining
8-sinfi uchun darslik
O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi
vazirligi tasdiqlagan
To‘rtinchi nashri
Cho‘lpon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi
Toshkent – 2019
ONA TILI
http:eduportal.uz

2
Shartli qisqartmalar
A.Qod. — Abdulla Qodiriy
P.Q. — Pirimqul Qodirov
A.Q. — Abdulla Qahhor
R.F. — Rahmat Fayziy
A.O. — Abdulla Oriðov
S.A. — Said Ahmad
As.M. — Asqad Muxtor
S.Ayn. — Sadriddin Ayniy
E.V. — Erkin Vohidov
T.M. — Tohir Malik
H.O. — Hamid Olimjon
U. — Uyg‘un
H.N. — Hakim Nazir
X.T. — Xudoyberdi To‘xtaboyev
H.G‘. — Hamid G‘ulom
Y.Sh. — Yoqubjon Shukurov
H. — Hamza
O.Y. — Odil Yoqubov
O. — Oybek
O‘.H. — O‘tkir Hoshimov
Z — Zulfiya
G‘.G‘. — G‘afur G‘ulom
O.M. — Omon Muxtor
Sh. R. — Sharof Rashidov
P.T. — Parda Tursun
Shuh. — Shuhrat
Ñh.Ayt. — Chingiz Aytmatov
ISBN 978-9943-05-619-0
© M. Qodirov va boshq., 2019
© Cho‘lpon nomidagi NMIU, 2014
© Cho‘lpon nomidagi NMIU, 2019
Respublika maqsadli kitob jamg‘armasi mablag‘lari
hisobidan ijara uchun chop etildi
UO‘K 811.512.133
KBK 81.2 O‘zb ya721
Mualliflar
Muhammadjon Qodirov, Hamid Ne’matov, Muhabbat Abduraimova,
Ra’no Sayfullayeva, Baxtiyor Mengliyev
Mas’ul muharrirlar
G‘ofir Hamroyev – Respublika ta’lim markazi metodisti;
Dilnoza Berdiyeva – Kitob tumanidagi 1-IDUM îliy toifali ona tili va
adabiyot o‘qituvchisi
Taqrizchilar
Shodiyor To‘rayev – Qo‘shrabot tumanidagi 35-umumiy o‘rta ta’lim
maktabi îliy toifali ona tili va adabiyot o‘qituvchisi;
Dilafro‘z Hoshimova – Piskent tumanidagi 7-umumiy o‘rta ta’lim maktabi
îliy toifali ona tili va adabiyot o‘qituvchisi;
Mehrixon Abdurasulova – Yangiyo‘l shahridagi 10-umumiy o‘rta ta’lim
maktabi îliy toifali ona tili va adabiyot o‘qituvchisi
— savol va topshiriqlar
— eslatma
Shartli belgilar:
— uyga vazifa
— bilib oling
http:eduportal.uz

3
1-SENTABR – MUSTAQILLIK KUNI
KIRISH
1-dars
«SO‘ZDAN SO‘ZNING FARQI BOR. »
1-topshiriq.
Hikmatlarni o‘qing va mag‘zini chaqing.
1. Boshimizga kulfat va zahmatlarning aksari yomon tili-
mizdan, me’yordan ortiq so‘ylaganimizdan kelur. 2. Viqor
deb kibr va g‘ururdan, manmanlikdan o‘z fe’lini saqla-
moqqa aytilur. 3. Intizom deb ibodatlarimizni, ishlarimizni
o‘z vaqtida tartibi ila qilmoqqa aytilur. Agar yer yuzida
intizom bo‘lmasa edi, insonlar bir daqiqa ham yasholmas
edilar. 4. Iffat deb gunoh va buzuq ishlardan saqlanmoqqa
aytilur. Bizni gunohdan saqlaguvchi, harom-xarishdan
nafsimizni asrovchi narsa faqat iffatimizdir. 5. Hayo deb
ishda, so‘zda odobga rioya qilmoqni aytilur. Hayo dilni
ravshan qiladurgan bir nurdurki, inson har vaqt shul ma’-
naviy nurning ziyosiga muhtojdir.
Abdulla Avloniy
Bilib oling
Tilni bilish so‘z boyligiga ega bo‘lish, so‘zning ma’-
no nozikliklarini anglash, ulardan to‘g‘ri, o‘rinli va
odob bilan foydalanishdir.
1-mashq.
Quyidagi izohlardan viqor, kibr, g‘urur, gunoh, iffat, harom-
xarish, hayo, odob, ma’naviy, ma’naviyat, ziyo so‘zlarining ma’nosini aniq-
lab lug‘at daftaringizga ko‘chiring: 1) vijdoni poklik, nomus; 2) mag‘rurona
va ulug‘vor ko‘rinish, salobat; 3) o‘zini hammadan yuqori his etish;
manmanlik, kekkayish hissi; 4) insonning o‘z qadr-qimmatini bilishi, hurmat
qilishi; izzat-nafs; 5) odob-axloq doirasiga sig‘maydigan ish, nojo‘ya xatti-
harakat; ayb; 6) nopok, iste’molga yaramaydigan; 7) nojo‘ya, noma’qul xatti-
harakatdan tiyilish hissi; uyat, sharm; 8) bilim, ilm, ma’rifat; 9) axloqqa,
shaxsning ichki dunyosiga oid; 10) ijtimoiy va shaxsiy hayotdagi yaxshi axloq,
tarbiya, xushmuomalalik.
Savol va topshiriqlar
1. Odobning qanday turlarini bilasiz?
http:eduportal.uz

4
2. «Odobni odobsizdan o‘rgan» maqolining mazmunini qanday tushunasiz?
3. Kibr va g‘ururning farqi nimada?
4. Kibrli kishi manman bo‘ladimi yoki mag‘rur?
5. Gerdayish kibrga kiradimi yoki g‘ururga?
2-mashq.
Kishilarda uchraydigan fazilat va nuqsonlarni ifodalovchi zid
ma’noli so‘zlarni ikki ustunga ajratib yozing.
Namuna:
r
a
l
z
‘
o
s
i
h
c
v
o
l
a
d
o
f
i
i
n
t
a
l
i
z
a
F
r
a
l
z
‘
o
s
i
h
c
v
o
l
a
d
o
f
i
i
n
t
a
l
i
z
a
F
r
a
l
z
‘
o
s
i
h
c
v
o
l
a
d
o
f
i
i
n
t
a
l
i
z
a
F
r
a
l
z
‘
o
s
i
h
c
v
o
l
a
d
o
f
i
i
n
t
a
l
i
z
a
F
r
a
l
z
‘
o
s
i
h
c
v
o
l
a
d
o
f
i
i
n
t
a
l
i
z
a
F
r
a
l
z
‘
o
s
i
h
c
v
o
l
a
d
o
f
i
i
n
n
o
s
q
u
N
r
a
l
z
‘
o
s
i
h
c
v
o
l
a
d
o
f
i
i
n
n
o
s
q
u
N
r
a
l
z
‘
o
s
i
h
c
v
o
l
a
d
o
f
i
i
n
n
o
s
q
u
N
r
a
l
z
‘
o
s
i
h
c
v
o
l
a
d
o
f
i
i
n
n
o
s
q
u
N
r
a
l
z
‘
o
s
i
h
c
v
o
l
a
d
o
f
i
i
n
n
o
s
q
u
N
b
o
v
a
S
h
o
n
u
G
r
a
t
m
a
K
n
a
m
n
a
M
Uyga vazifa
3-mashq.
«Odob – hurmat va ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo‘lmoq»
mavzusida radionutq tayyorlang.
4-mashq.
Sinfda lug‘at daftariga yozgan so‘zlaringizni ma’nolari bilan yod
oling.
2-dars
ADABIY NUTQ ME’YORLARI.
NUTQNING KO‘RINISHLARI
2-topshiriq.
Ìatnni o‘qing.
Til – fikrni bayon etish va o‘zgalar fikrini tushunishning
eng asosiy vositasi. U o‘z vazifasini og‘zaki va yozma shakl-
da bajaradi. Til ikki ko‘rinishda namoyon bo‘ladi: adabiy
nutq va sheva nutqi. Faqat adabiy nutq yozma shaklga ega.
Shevaning belgilab qo‘yilgan qonuniy me’yorlari yo‘q.
Adabiy nutq – xalq tilining ishlov berilgan, qat’iy qoi-
dalashtirilgan ko‘rinishi. U ko‘p shevali millatning yaxlit-
ligini ta’minlashga xizmat qiladi. Har bir so‘z va qo‘shim-
chaning adabiy nutqdagi talaffuzi va imlosi, tinish belgi-
larining qo‘llanishi, odatda, qoida sifatida qonun bilan
aniq belgilab qo‘yiladi. Zarur hollarda bu qoidalarga amal
qilmaslik qo‘pol xato, qonunni buzish sifatida baholanadi.
Og‘zaki adabiy nutqning ham, yozma adabiy nutqning ham
o‘z qoidalari bor. Har doim ham aytilgandek yozish, yozil-
gandek aytish to‘g‘ri bo‘lavermaydi. Odatda, barcha rasmiy
yozishmalar, hujjatlar, o‘qitish va nashr ishlari, ommaviy
http:eduportal.uz

5
axborot vositalarining xabarlari adabiy nutqda beriladi.
Adabiy nutq me’yorlariga amal qilmaslik savodsizlik va
madaniyatsizlik emas, balki o‘z ona tiliga nisbatan hur-
matsizlikdir. «Ona tili» o‘quv predmeti o‘quvchilarni ana
shu adabiy nutq me’yorlari bilan qurollantiradi, ularning
so‘z boyligini oshirib, so‘z qo‘llash malakasini shakllan-
tiradi va yuksaltiradi. Faqat rasmiy holatlarda adabiy nutq
me’yorlariga rioya qilish talab etiladi. Esda tutish lozimki,
oila davrasida, o‘zaro suhbatlarda sheva nutqida so‘zlash
ayb emas. Madaniyatli kishi adabiy nutqqa ham, sheva
nutqiga ham o‘z o‘rnida rioya qiladi.
Adabiy nutqning turli qo‘llanish sohalari mavjud. Masa-
lan, og‘zaki so‘zlashuv sohasi, badiiy adabiyot sohasi,
axborot-targ‘ibot sohasi, ish yuritish sohasi, ilmiy soha.
Adabiy nutqning biror sohaga xoslangan bunday ko‘rinishi
adabiy nutq uslubi deyiladi.
So‘zlashuv uslubi – oilada, ko‘cha-ko‘yda fikr al-
mashish jarayonida qo‘llanadigan nutq uslubi. So‘zlashuv
uslubi, ko‘pincha, dialog shaklida bo‘ladi. So‘zlashuv
uslubida adabiy nutqning og‘zaki me’yorlariga qat’iy rioya
qilish talab etilmaydi. Ammo turli sheva vakillari suhbatida
adabiy nutqning og‘zaki me’yorlariga rioya qilish mada-
niyatlilik hisoblanadi.
Badiiy uslub – badiiy adabiyotga xos nutq turi. Unda
badiiylik, ifodaviylik, ta’sirchanlik kuchli bo‘ladi.
Publitsistik uslub – rasmiy axborot berishga, davrning
ijtimoiy-siyosiy masalalarini aks ettirishga mo‘ljallangan
ommaviy axborot vositalari (radio-televideniye, gazeta-
jurnallar) uslubidir.
Ilmiy uslub – ilmiy asarlar, ilmiy jurnallar, darslik va
qo‘llanmalar yoziladigan uslub, unda ilmiy atamalardan
keng foydalaniladi, ko‘chma ma’noli til ifodalari nihoyat-
da kam ishlatiladi.
Rasmiy-idoraviy uslub – davlat qonunlari, Prezident
farmonlari, hukumat qarorlari, turli hujjatlar, ish qog‘oz-
lari, idoralararo yozishmalar yoziladigan uslub. Rasmiy-
idoraviy uslubda gaplar ixcham va aniq, mazmunli
quriladi, ko‘pincha, egasiz, kesimlari majhul nisbatda
bo‘ladi.
http:eduportal.uz

6
3-topshiriq.
Matnlarni o‘qing. Ularning har biri adabiy nutqning qaysi
uslubiga xosligini aniqlang.
1. Ma’lumotnoma Murodjon Yo‘ldoshevga uning O‘z-
bekiston Milliy teleradiokompaniyasida ishlayotganligi ha-
qida berildi.
2. Kimyoviy suv molekulasi bir atom kislorod va ikki
atom vodoroddan tashkil topadi. Bunday suv tabiatda uch-
ramaydi va maxsus usul bilan hosil qilinadi.
3. G‘alaba! Sen uyimizga sovg‘a-salomlarga to‘lib emas,
aftoda bir holatda: tovoni teshik askar etigini kiyib, horib-
charchab, sillang qurigan holda kirib kelding.
5-mashq.
Yuqoridagi ilmiy matn mazmunini jadval ko‘rinishida ifodalang.
Savol va topshiriqlar
1. Adabiy nutqning qanday me’yorlari bor?
2. Nega adabiy nutq uslublarga bo‘linadi?
3. Qaysi uslubda adabiy nutq me’yorlariga qat’iy rioya qilinmaydi?
4. Oila a’zolari shevada suhbatlashishmoqda. Ulardan faqat bittasi, shevada
erkin gaplasha olsa-da, adabiy nutqda so‘zlamoqda. Bu to‘g‘rimi? Nega?
5. Adabiy nutqni yaratishga qanday ehtiyoj sabab bo‘ladi?
Uyga vazifa
6-mashq.
Quyidagi izohlardan uslub, malaka, sheva, targ‘ibot, adabiy
so‘zlarining ma’nosini aniqlab, lug‘at daftaringizga ko‘chiring và uni
og‘zaki bayon qilishga tayyorlaning: 1) biror g‘oya, ta’limot va shu kabilarni
yoyishga, kishilar ongiga singdirishga qaratilgan ishlar; 2) til unsurlarining
ma’lum vazifa bajarishiga bog‘liq holda birlashadigan, o‘ziga xos tanlanadigan
tizimi; 3) badiiy adabiyotga, badiiy ijod faoliyatiga oid; 4) bilim va kasbni,
ishni yaxshi o‘zlashtirish natijasida orttirilgan tajriba; mahorat; 5) umumxalq
tilining ma’lum hududga xos tarmog‘i, mahalliy til.
1-BO‘LIM
O‘TILGANLARNI TAKRORLASH
3-dars
MUSTAQIL SO‘Z TURKUMLARI
7-mashq.
Berilgan so‘zlarni qanday so‘roqqa javob bo‘lishiga ko‘ra
jadvalga joylashtiring.
Kuz, biz, ertalab, o‘tirmoq, o‘ntacha, buyuk, bormoq,
har kim, chopmoq, chiroy, uchala, foydalanmoq, uyqu,
chiroyli, bugun, hamma, mardlarcha, befoyda, so‘zlamoq,
http:eduportal.uz

7
shirin, picha, foyda, uzun, mingta, har narsa, ohista, havo,
oltov.
l
’
e
F l
’
e
F l
’
e
F l
’
e
F l
’
e
F
t
Ot
Ot
Ot
Ot
O
t
a
f
i
S
t
a
f
i
S
t
a
f
i
S
t
a
f
i
S
t
a
f
i
S
n
o
S n
o
S n
o
S n
o
S n
o
S
h
s
i
v
a
R
h
s
i
v
a
R
h
s
i
v
a
R
h
s
i
v
a
R
h
s
i
v
a
R
h
s
o
m
l
O
h
s
o
m
l
O
h
s
o
m
l
O
h
s
o
m
l
O
h
s
o
m
l
O
4-topshiriq.
Yuqoridagi so‘zlarni qaysi turkumga oidligi asosida jadvalga
joylashtiring.
8-mashq.
Jadvaldagi ma’lumotlarni birlashtirib, og‘zaki bayon qiling.
9-mashq.
Rivoyatni o‘qing va mazmunini so‘zlab bering. Ajratib ko‘r-
satilgan so‘zlarning so‘rog‘ini aniqlang.
SHARAFLI BURCH
Bir kuni mavlono Alisher Navoiy mulozimlari bilan otda
uzoq tog‘ sayridan qaytib kelayotgan edi. Yo‘l qabriston
oralab o‘tar ekan. Qabristonga yuz qadamlar qolganda
mavlono otdan tushib, boshini quyi solib yo‘lida davom
etibdi. Mulozimlari ham otlaridan tushib, uning ortidan
ergashibdilar. Qabristondan ancha uzoqlashgandan keyin
yana otlariga minib, yo‘lda davom etishibdi. Biroz yurish-
gandan so‘ng mulozimlar shoirning qabristonga yaqin-
lashganda otdan tushishi sababini so‘rabdilar. Alisher Na-
voiy ancha vaqt sukut saqlab turibdi-da, keyin mulozim-
laridan norozi ohangda shunday deb javob beribdi:
– Bu yerda xalqimizning jigargo‘shalari, tabarruk
padari buzrukvorlari mangu uyquga ketganlar. Bular yoni-
dan ot choptirib, changitib o‘tish insonlik sha’niga isnod-
dir, nahotki shuni ham bilmasalaring? Buni bilmaslik –
tiriklikdagi o‘liklik. Ota-bobolarimiz xokini, xotirasini
e’zozlamoq har bir kishining sharafli burchidir.
Mulozimlar otasi oldida ayb ish qilib qo‘ygan boladek
to Hirotning qorasi ko‘ringuncha tillarini tishlab, aqlini
peshlab boribdilar.
Qudrat Hikmat
http:eduportal.uz

8
10-mashq.
Matndagi ajratilgan so‘zlarni lug‘at daftaringizga yozing.
Quyidagi izohlardan ularga mosini tanlang:
1) eng yaqin kishi, tug‘ishganday yaqin birodar; farzand; 2) cheksiz hurmatga
loyiq ota; 3) olim va fozil kishi; 4) o‘tmishda amaldorlar xizmatida bo‘lgan
kishi; 5) mayda tuproq; tuproqqa aylangan inson jasadi; 6) asboblar tig‘i,
damini tiklamoq; aql-idrokni o‘stirmoq.
11-mashq.
«Îta-ona hurmati – muqaddas burch» mavzusida chiroyli og‘zaki
nutq tayyorlab, ifodali bayon eting.
Savol va topshiriqlar
1. Lug‘aviy ma’no ifodalovchi so‘zlar guruhi nima deyiladi?
2. Gap bo‘lagi bo‘lib keladigan so‘zlar-chi?
3. So‘roqqa javob bo‘luvchi so‘zlarni nima deb nomlaymiz?
4. Quyidagi so‘zlarni ikki guruhga ajrating: 1) ma’nosi aniq; 2) ma’nosi
noaniq: bormoq, nima, bu, ortiq, o‘shanday, kitob, sariq, barcha, ular.
5. Ànvar va Jahongir – o‘rtoqlarim. Ular bilan birga dam oldik. Ular
so‘zining aynan shu gapdagi ma’nosi aniqmi yoki noaniq? Bu nima evaziga
sodir bo‘ldi?
6. Nuqtalar o‘rniga mos so‘z qo‘ying: . gan . lar . magandan . roq . adi.
Bu so‘zlarni tanlashingizga nima asos bo‘ldi?
7. Yaxshi bola yaxshi o‘qiydi gapidagi yaxshi so‘zlari qaysi belgisi asosida
farqlanadi?
Uyga vazifa
12-mashq.
Yozgi ta’tildan olgan taassurotlaringiz haqida matn tuzing.
Undagi mustaqil so‘zlarni ma’nodoshlari bilan almashtirib ko‘ring.
Qanday farqlarni sezdingiz?
Eslatma
Mustaqil so‘z lug‘aviy ma’no anglatadi, so‘roqqa
javob bo‘lib, biror gap bo‘lagi vazifasida keladi.
4-dars
YORDAMCHI SO‘ZLAR
13-mashq.
Quyidagi yordamchi so‘zlarni jadvaldagi o‘z xonasiga joy-
lashtiring.
Nahotki, basharti, qadar, agar, axir, go‘yo, boshqa,
hatto, sari, chunki, xuddi, keyin, balki, faqat, orqali.
http:eduportal.uz

9
14-mashq.
Berilgan gaplardagi nuqtalar o‘rniga mos yordamchi so‘zlarni
qo‘ying.
1. Yig‘ilgan xaloyiq suron . yangi shahar . qo‘zg‘aldi.
(O.) 2. Gulnoz shundan keyin uch marta xat yozdi, . javob
kelmadi. (H.G‘.) 3. Bilasiz. siz va biz bir ariqdan suv
ichamiz-. . (O.) 4. Hali xabaring yo‘q. Asrora opam
kasalxonadalar-. (S.A.) 5. Nahot sen uning talanti .
shon-shuhrati . turmushga chiqqan bo‘lsang? (O.Y.)
6. Shuni unutma. tarbiyaning otasi – mehnat. (H.N.)
7. Otlar . ovchidan qochgan kiyiklar . qo‘sh oyoqlab
shamoldek uchib bormoqda. (Y.Sh.)
15-mashq.
1. Gaplardagi xaloyiq, bir ariqdan suv ichmoq, iste’dod so‘z va
iboralarining ma’nosini quyida berilgan izohlardan aniqlang. Lug‘at
daftaringizga ko‘chirib, ma’nosini eslab qoling.
1) odamlar, jamoa; 2) yonma-yon, qo‘shni bo‘lib yasha-
moq; 3) yuqori darajali tug‘ma qobiliyat.
2. Berilgan izohlar asosida qobiliyat – iste’dod so‘zlarining ma’nosini
aniqlang:
1) tug‘ma uquv; 2) yuqori darajadagi tug‘ma iste’dod.
16-mashq.
Rasmni kuzating. Unda qaysi fasl va nimalar tasvirlangan?
«O‘zbekistonda kuz» mavzusida matn tuzing. Unda qo‘shimchalarni
yordamchi so‘z (ko‘makchi, bog‘lovchi va yuklama)lar bilan almashtirishga
harakat qiling. Gap mazmuni hamda so‘zlar ma’nosida qanday o‘zgarish
yuz berganini aniqlang va tushuntiring.
i
h
c
k
a
m
‘
o
K
i
h
c
k
a
m
‘
o
K
i
h
c
k
a
m
‘
o
K
i
h
c
k
a
m
‘
o
K
i
h
c
k
a
m
‘
o
K
i
h
c
v
o
l
‘
g
o
B
i
h
c
v
o
l
‘
g
o
B