Maktab taʼlimidagi “Texnologiya” darsligida nimalar oʻzgardi

Innovatsion texnologiyalarni ishlab chiqish va tadbiq etish

INNOVATSIYA, TEXNOLOGIYA VA STRATEGIYA MARKAZINING 2018-2021-YILLARDAGI HISOBOTI VA KORPORATIV PROFAYLI

ITSM ning 2018-2021-yillarda amalga oshirgan loyihalari O’zbekiston xalq ta’limi tizimini boshqarish jarayonlarini raqamlashtirish va avtomatlashtirish hamda o’qituvchilar va o’quvchilarning imkoniyatlarini kengaytirish uchun innovatsion yondashuvlar, platformalar va tizimlarni joriy etishga qaratilgan.

Missiya

Xalq taʼlimi tizimini rivojlantirish

Maqsad

Innovatsion texnologiyalarni ishlab chiqish va tadbiq etish

Koʻnikmalar

Yetakchilik, professionalizm, novatorlik

Biz haqimizda

Innovatsiya, texnologiya va strategiya markazining asosiy maqsadi Oʻzbekiston Respublikasi Xalq taʼlimi tizimining innovatsion pilot loyihalarini texnik amalga oshirish va sinovdan oʻtkazish bo’yicha muvofiqlashtiruvchi organni yaratishdir. Shuningdek, raqamli innovatsion texnologiyalar, veb-platformalar, dasturiy mahsulotlar va axborot tizimlarini joriy qilish, strategik tahlil va sohani yanada rivojlantirishni rejalashtirish

Bizning loyihalarimiz

Kelajak innovatsiyalarda!

Yakunlangan loyihalar
Jarayondagi loyihalar

Smartland

Loyihani amalga oshirish uchun asoslar: O’zbekiston Respublikasi prezidenti huzuridagi 2018 yil 2 noyabrdagi 20532-sonli Majlis bayonnomasi bilan tasdiqlangan “xalq ta’limi tizimida islohotlarni yanada jadallashtirish va ta’lim sifatini oshirish bo’yicha” yo’l xaritasi; “Virtual ta’lim” interaktiv-virtual ta’lim mazmunini amalga oshirish doirasida “innovatsiya, texnologiya va strategiya markazi” tomonidan tijorat taklifi 1.1-302-3 20.12.2020 dan (xalq ta’limi vazirining 18.12.2019 yildagi 7390-P sonli qaroriga muvofiq); Shartnoma № AKT / 07.03.202020 yil 2020-03. Loyiha g’oyasi: ta’lim maktablari o’quvchilari uchun nafaqat qiziqarli, balki to’liq o’qitiladigan o’quvchilar uchun ham qulay dastur yaratish. Loyiha natijalari: 1. Bilim olish uchun motivatsiyani oshirish; 2. Zamonaviy texnologiyalar dunyosida bolalarning o’sishi va rivojlanishi uchun teng imkoniyatlar yaratish; 3. Qobiliyat va ko’nikmalar darajasini oshirish. 1. O’yin davomida o’yinchi bilan birga bo’lgan yordamchi qahramon yordamida yangi narsalarni o’rganish, vazifalarni bajarish bo’yicha tavsiyalar berish, o’yinchi tanlagan tanlovning to’g’riligiga hissiy jihatdan javob berish. 2. Oldindan yaratilgan shaxsiy hisobga ega bo’lgan Login va parolingiz ostida o’yin tizimiga keyingi kirish bilan ro’yxatdan o’tish imkoniyati 3. Aktyor darajani tanlash qobiliyatiga ega Aktyor dunyoga kelgan mamlakatdan boshlab – O’zbekiston Respublikasi bo’ylab sayohat qiladi (1-4 – sinflar-boshlang’ich umumiy ta’lim, O’zbekiston Respublikasi va Italiya bilan kelishilgan). Oynada 5 mamlakatning diqqatga sazovor joylaridan tashkil topgan orollar ko’rsatiladi: O’zbekiston, Italiya, Xitoy, Buyuk Britaniya, Amerika qo’shma Shtatlari. Mamlakatlarning har bir jufti sinflarning ta’lim darajalariga mos keladi: O’zbekiston va Italiya – 1-4 sinflar; Xitoy va Buyuk Britaniya – 5-9 sinflar; Amerika qo’shma Shtatlari – 10-11 sinflar. Ta’lim darajasidan birining vazifalarini bajarib, o’yinchi keyingi darajadagi vazifalarni bajarish imkoniyatini ochadi, u ilgari tanlagan mavzu maydonidan, shu bilan birga, tegishli miqdordagi “yulduzlar” ni qo’lga kiritib, keyinchalik qahramonning maslahatiga almashtirilishi mumkin. Ta’lim darajasini tanlagandan so’ng, o’yinchi mavzu maydonini tanlash imkoniyatiga ega 1-4-darajali sinflar quyidagi mavzularni o’z ichiga oladi (vazifalar soni bo’yicha): 1. Alifbo 2. Butunning qismlari 3. O’qish va savodxonlik 4. Ranglar 5. Raqamlarni o’rganish 6. Ufqlar 7. Binoni sahifalar 8. Atrofdagi dunyo 9. Musiqa 10. O’qish 11. Tasviriy san’at 5-9-darajali sinflar quyidagi mavzularni o’z ichiga oladi (vazifalar soni bo’yicha): 1. O’zbek tili 2. Rus tili 3. Ingliz tili 4. Matematika 5. Algebra va geometriya 6. Informatika 7. Dasturlash asoslari 8. Geografiya 9. Fizika 10. Kimyo 11. Mantiqiy matematika 12. Biologiya 10-11 darajasida sinflar quyidagi mavzularni o’z ichiga oladi (vazifalar soni bo’yicha): 1. Kelajakdagi kasblar 2. Dasturlash asoslari 3. Veb-dizayn asoslari 4. Kasb asoslari 4. Onlayn ta’lim olish imkoniyati Olingan bilim va ko’nikmalar hajmini kengaytirishga qaratilgan mavzular va murakkablik darajasi bo’yicha differentsiatsiya qilingan interaktiv vazifalarni muntazam ravishda yig’ish. 5. Har bir mavzu-mamlakatning o’z shahri: mamlakatning diqqatga sazovor joylari 6. Qahramonning topshiriqning o’yinchi tomonidan amalga oshirilgan to’g’riligiga munosabati 7. Aktyor o’zining shaxsiy hisobiga ega bo’lishi mumkin, unda asosiy ma’lumot va avatar ko’rsatiladi, shuningdek, fon musiqiy asarini o’chirish imkoniyati mavjud 8. Ilova onlayn va oflayn rejimda mavjud. Onlayn rejim o’yinchi raqobat muhitini yaratadigan multiplayer rejimida do’stlarining muvaffaqiyatlarini kuzatish imkonini beradi 9. Ilova ikki tilda mavjud: o’zbek va rus (dasturni ingliz tiliga tarjima qilish rejalashtirilgan) Dastur: Google Play va App Store-da yuklab olish: AppStore https://apps.apple.com/us/app/smart-land-talim-platformasi/id1597450463 PlayMarket https://play.google.com/store/apps/details?id=uz.ITSM.Smartland

VR turizm

“BARKAMOL AVLOD” BOLALAR MAKTABLARIDA ONLAYN VR SAYOHATLARNI O‘Z ICHIGA OLGAN VIRTUAL MAYDONLAR TASHKIL ETISH LOYIHASI Loyihaning maqsad va vazifasi: · Mazkur loyiha Respublikamizdagi “Barkamol avlod” maktablarida onlayn ekskursiyalar uyushtirish uchun mo‘ljallangan bo‘lib, yurtimizdagi ko‘p yillik tarixga ega diqqatga sazovor joylarni, tarixiy obidalarni, madaniyati va urf-odatlari bilan virtual tanishtirish uchun xizmat qiladi. · Loyihaning asosiy maqsadi o‘quvchi yoshlarni virtual platforma orqali ichki turizmga bo‘lgan qiziqishlari va ishtiyoqini oshirish, virtuallikdagi sayohatni real sayohatga aylantirishdan, shuningdek har bir o‘quvchi o‘qib o‘rgangan O‘zbekiston tarixi darsliklarini VR uskunasi orqali qisqa metrajli videolarda jonlantirishdan iborat. Loyiha doirasida amalga oshirilgan va erishilgan natijalar: · Amalga oshirilgan ishlar doirasida dastlab maxsus dastur uchun texnik hujjatlar va loyiha dasturi ishlab chiqildi; · O‘zbekiston Respublikasidagi 5 ta tarixiy majmuaning: · Xiva shahri – Ichan qalʼa · Buxoro shahri – Ark qalʼasi · Samarqand shahri – Shohi zinda majmuasi · Samarqand shahri – Registon maydoni · Shahrisabz shahri – Oq saroy majmuasining VR-360˚ formatidagi qisqa metrajli panorama ko‘rinishli videolari yaratildi; · O‘quvchilarga tarixiy obidalar va boshqa foydali maʼlumotlarni virtual tarzda yetkazib berishni taʼminlash maqsadida professional gid xizmati jalb qilindi.

Yangi O’zbekiston ustozlari

Yangi Oʻzbekiston ustozlari milliy mukofoti loyihasi: Mazkur loyiha taʼlim sifati past maktablarda dars berish uchun taʼlim sifati yuqori boʻlgan hududlardan oliy va birinchi toifali oʻqituvchi pedagoglarni jalb qilish uchun hizmat qiladi. Loyihani amalga oshirishdan asosiy maqsad taʼlim sifati yuqori boʻlgan umumtaʼlim maktablarining sonini hamda xalq taʼlimi tizimidagi barcha oʻquvchilarning bilim saviyalarini oshirishdan iborat. Loyihaga qiziqish bildirgan oʻqituvchi-pedagoglar ariza berishlari uchun loyiha doirasida veb-sayt ishlab chiqiladi. Loyihaning eʼtiborli tarafidan shundaki, loyiha doirasida maʼlum hududdan boshqa bir taʼlim sifati past hududga borib faoliyat yuritadigan oʻqituvchilarning bazaviy tarif stavkalariga 50 foizdan 100 foizgacha ustama haqlari toʻlash mexanizmi joriy qilinadi.

Ustozmukofoti.uz

Ustozmukofoti.uz sayti “O’qituvchi-2021” Milliy mukofoti loyihasi doirasida o’qituvchilarni tanlovda ishtirok etish uchun ro’yxatdan o’tkazish va tanlovning 1-bosqichiga arizalarini yig’ish platformasi sifatida ishlab chiqilgan. Shuningdek, veb -saytda foydalanuvchilar tanlov haqida batafsil ma’lumot, taklif qilingan nominatsiyalar, ishtirokchilar arizalarini baholash mezonlari va boshqalar bilan tanishishlari mumkin. Agar 2020 yilda ishtirokchi tanlovning har bir bosqichida qatnashish uchun alohida anketani to’ldirgan va yuborgan bo’lsa, 2021 yilda ushbu sayt tufayli ishtirok etish uchun ariza berish jarayoni ancha soddalashtirilgan. Saytning ERP tizimi bilan integratsiyasi tufayli, ro’yxatdan o’tish paytida, JSHSHIR kiritilganda ishtirokchi haqidagi ma’lumotlar avtomatik tarzda ko’rsatiladi. Nomzodlar www.ustozmukofoti.uz veb -saytida ro’yxatdan o’tishlari va keyin o’zlariga mos nominatsiyani tanlashlari kerak. Shu bilan birga, tanlovning borishi to’g’risida xabarlar har bir ishtirokchining shaxsiy kabinetiga keladi. Sayt amalga oshirilayotgan jarayonlarning adolat va oshkoralik tamoyillarini hisobga olgan holda ishlab chiqilgan.

“Davlat xususiy sheriklik veb-portalini yaratish” loyihasi

Davlat xususiy sheriklik veb-portali Xalq ta’limi sohasida davlat va biznes o’rtasidagi sherikchilik uchun shart-sharoitlar yaratish, DXSh loyihalarini amalga oshirish uchun ularning potentsialini ishlab chiqish va birlashtirish hamda mamlakat iqtisodiyotiga xususiy investitsiyalar hajmini oshirish maqsadida markaz tomonidan Davlat xususiy sheriklik veb-portali yaratildi. Portalning asosiy imkoniyatlari: – DXSh loyihalarini tender o’tkazish va amalga oshirish uchun yagona platforma; – mavjud barcha nodavlat umumta’lim maktablari ma’lumotlarini birlashtirish; – yagona portalda DXSh loyihalarini amalga oshirish uchun ma’lumot bo’limlari va e’lon qilingan ob’yektlardan foydalangan holda mahalliy va xorijiy investorlarni jalb qilish; – kerakli ma’lumotlarni osongina olish uchun optimallashtirilgan portalni yaratish orqali manfaatdor tadbirkorlar oqimini 50 foizga oshirish.

“www.idea.itsm.uz” gʻoyalar portali

O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi tomonidan – www.idea.itsm.uz g‘oyalar portali ishga tushirildi Endi ushbu portal orqali barcha xohlovchilarga Xalq ta’limi sohasini rivojlantirishga oid o‘z g‘oya-takliflarini to‘g‘ridan-to‘g‘ri vazirlikning maxsus ishchi guruhiga yuborish imkoniyati yaratildi. G‘oya va takliflarni yuborish uchun: www.idea.itsm.uz veb-sahifasiga kirib, “G‘oyangizni yo‘llang!” tugmasini bosib va quyida ko‘rsatilgan yo‘nalishlardan birini belgilab hamda tayyorlangan prezentatsiya shablonini yuklab olib, g‘oya-taklifingizni Xalq ta’limi tizimiga tadbiq etish mexanizmlarini izohlagan holda jo‘natishingiz talab etiladi: Yo‘nalishlar: – ta’lim sifatini yaxshilash; – o‘qituvchilar maqomini oshirish; – o‘qituvchilar malakasini oshirish; – davlat-xususiy sheriklik; – maktabdan tashqari ta’limni rivojlantirish; – innovatsiya va texnologiyalar; – zamonaviy maktab; – maktablarning infratuzilmasini takomillashtirish; – inklyuziv ta’lim; – boshqalar. O‘z navbatida, Vazirlikning ishchi guruhi tomonidan eng yaxshi g‘oyalar va takliflar hamda ularni hayotga tadbiq etgan mualliflarni aniqlash maqsadida maxsus ko‘rik-tanlovlar tashkil etiladi. Musobaqa natijalariga ko‘ra g‘oliblar qimmatbaho sovg‘alar bilan taqdirlanadilar. Taqdim etilgan g‘oyalar va takliflarni ko‘rib chiqish tartibi alohida Nizom bilan tasdiqlanadi hamda belgilangan tartibda e’lon qilinadi. Mazkur portal O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi huzuridagi “Innovatsiya, texnologiya va strategiya markazi” tomonidan yaratildi.

“UzEduBot” Telegram bot loyihasi

UzEduBot UzEduBot botining asosiy maqsadi xalq ta’limi tizimidagi ma’lumotlarni olishga qulaylik yaratishdan iborat. Bot orqali foydalanuvchilar Xalq ta’limi vazirligi, respublika tashkilotlari hamda viloyat, shahar va tuman xalq ta’limi boshqarmalari, shuningdek, bo‘limlari manzili, telefon raqamlarini olish mumkin. Bot yordamida umumiy o‘rta ta’lim maktablari va ixtisoslashgan muassasalar hamda mehribonlik uylarining manzillarini ham topish imkoniyati bor. Mazkur bot tashkilotlarning manzili bilan birga xarita va ularning joylashgan joyini ham ko‘rsatib beradi. Avtomatlashgan tizim amalga oshirilgan va oshirilishi kutilayotgan loyihalar, umumta’lim maktablarining moliyaviy xarajatlari (maktablar smetalari) hamda bo‘sh ish o‘rinlari haqidagi ma’lumotlarni ham taqdim etadi. Foydalanuvchilar bot yordamida vazirlik tizimiga oid yangiliklar bilan ham muntazam tanishib borishlari mumkin. UzEduBot boti hozirda test tizimida faoliyat yuritmoqda. Loyiha “Innovatsiya, texnologiya va strategiya markazi” DUK mutaxassislari tomonidan yaratilgan. UzEduBot boti qo‘shimcha ma’lumotlar bilan muntazam yangilanib boriladi.

“Robocraft” loyihasi

“Robocraft” loyihasining asosiy maqsadi “Barkamol avlod” respublika markazlarida robototexnika bo’yicha o’quv kurslarini tashkil etishdan iborat. Loyihaning asosiy maqsad va vazifalari quyidagilardan iborat: o’quvchilarni robototexnika asoslari bo’yicha o’qitish; o’quvchilarga dasturlash asoslarini o’rgatish, ularni dasturlash ko’nikmalarini olishga yo’naltirish; o’quvchilarni jamoaviy ishlarga o’rgatish; ijodiy fikrlash va muloqot qobiliyatlarini rivojlantirish. Ayni vaqtda loyiha yakunlash bosqichida. Barcha beshta “Barkamol avlod” markazlari yangilangan va barcha xonalar zarur infratuzilma bilan jihozlangan hamda ular investorlar ixtiyorida topshirildi. Loyiha joriy yilning sentyabr oyida ishga tushiriladi. 20 ta markazdagi davlat-xususiy sheriklik asosida tashkil etilgan kurslar bosqichma-bosqich ochilib, har yili 3000 nafarga yaqin bolalarni o’qitishga imkon beradi. «Barkamol Avlod» markazlari manzili: Sergeli tumani Manzil: 100012, Toshkent sh., Sergeli tumani, Sputnik C-2, 18 uy, 2-sonli maktab, А blok Telefon: +998 977604554 Yashnobod tumani Manzil: Toshkent sh., Yashnobod tumani, Aviasozlar ko’ch., 1 tor, 7А uy Telefon: +998 977604554 Yakkasaroy tumani Manzil: 100100, Toshkent sh., Yakkasaroy tumani, Shota Rustaveli ko’ch., 17 uy Telefon: +998 977613959

“Kitob.uz” loyihasi

O’zbekiston Respublikasi Davlat bolalar kutubxonasi “Kitob.uz” portalini yanada rivojlantirish Kitob.uz “Kitob.uz” Davlat bolalar kutubxonasining yangi va zamonaviy portali boʻlib, kitobxonlarga ma’naviy boyligi, madaniyati, millat ko’zgusi sifatida xizmat qilib kelayotgan oʻzbek tilidagi elektron va audio kitoblarni oʻqishga imkon beruvchi yagona bilim portali hisoblanadi. Unda quyidagi vazifalarni bajarish belgilangan: “Kitob.uz” portalini zarur kontent bilan to’ldirish; Portalni mamlakatimiz aholisi, chet eldagi vatandoshlarimiz va o’sib kelayotgan yosh avlod orasida o’zbek tilini ommalashtirish Zamonaviy texnologiyalarni qoʻllagan holda portalni elektron kutubxona sifatida takomillashtirish; Mobil ilovalarni rivojlantirish orqali yoshlar uchun qoʻshimcha qulayliklar yaratish; Kitobxonlarga multimedia shaklidagi ommaviy kitoblar yangiliklarini taqdim etish orqali elektron resurslarga o’tish.

Prezident maktabi

Toshkentda Prezident maktabi ochildi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 10-sentabr kuni Toshkent shahridagi Prezident maktabiga tashrif buyurdi. Barcha sohalarda ilg‘or taraqqiyot yo‘lidan borayotgan va yuksak marralarni qo‘yayotgan yurtimiz uchun har tomonlama yetuk kadrlar kerak. Shu maqsadda davlatimiz rahbari tomonidan qator farmon va qarorlar qabul qilinib, bunga zamin yaratildi. Maktabgacha ta’lim, umumta’lim va oliy ta’lim tizimi mazmunan va sifat jihatidan yangilanib bormoqda. Mamlakatimizda tashkil etilayotgan Prezident maktablari yangi avlod kadrlarini tarbiyalashda muhim asos bo‘lishi shubhasiz. Chunki bu o‘quv maskanlari iqtidorli bolalarni aniqlash, ilg‘or texnologiyalarni qo‘llagan holda ularga saboq berish va tarbiyalash bo‘yicha yaxlit tizim bo‘ladi. Ta’lim jarayoni rivojlangan davlatlar tajribasi asosida ishlab chiqilgan o‘quv rejalari va dasturlari bo‘yicha ingliz tilida olib boriladi. Shunday maktablarning birinchisi poytaxtimizda foydalanishga topshirildi. 168 o‘ringa mo‘ljallangan maktab binosi va yotoqxona, 15 o‘rinli o‘qituvchilar mehmonxonasi yuksak darajada bunyod etildi. Joriy yilda maktabning 5-10-sinflari uchun hujjat topshirgan 7 mingga yaqin o‘quvchidan 144 nafari o‘qishga qabul qilindi. Kanadaning “Teachaway” va Buyuk Britaniyaning “TIC Recruitment” rekruting kompaniyalari bilan hamkorlikda maktabga 30 nafar chet ellik mutaxassis tanlab olindi. Shuningdek, 72 nafar tajribali va malakali mahalliy o‘qituvchi ham jalb qilindi. Ta’limda STEAM yondashuviga oid darslik va o‘quv qo‘llanmalari olib kelindi. Prezident Shavkat Mirziyoyev maktabda yaratilgan sharoitlar bilan tanishdi, o‘quvchilar bilan suhbatlashdi. – Bu hayotingizdagi birinchi sinov bo‘ldi. Mehnat, bilim, adolat nima ekanini ko‘rdingiz. Sizlarni shunday nufuzli maktabga munosib bo‘lganingiz bilan chin yuragimdan tabriklayman. Siz endi O‘zbekistonning “oltin fondi”sizlar, – dedi Prezident. – Xalqning, mamlakatning buyukligini tarannum etadigan narsalar ko‘p. Lekin eng afzali bilim bilan namoyon etish. Yoshlarimiz orasidan Xorazmiylar, Ibn Sinolar, Ulug‘beklar chiqishiga barcha asoslarimiz bor. Bugun tarixiy kun. Ilgari yurtimizda bunday sharoit bo‘lmagan. Endi chet eldan nufuzli mehmonlar kelsa, katta-katta zavodlarni emas, Prezident maktablarini ko‘rsatamiz. Sizlar bilimingiz, yurish-turishingiz, vatanparvarligingiz bilan hamma yoshlarga namuna bo‘lishingiz kerak. Kelgusida O‘zbekiston taraqqiyotiga ta’sir ko‘rsatadigan kuch bo‘lasizlar. Maktab o‘quvchilari zamonaviy bilimlarni o‘zlashtirish bilan birga milliy o‘zligimizni chuqur anglashi, tariximiz va ona tilimizni mukammal bilishi shartligi ta’kidlandi. Davlatimiz rahbari pedagoglar bilan ham muloqotda bo‘ldi. – Yuragimdagi gapimni bilishlaringizni xohlayman: men sizlarga eng katta boyligimni ishonib topshiryapman. Bolalarimizning ko‘zini, bilimini, g‘urur-iftixorini ko‘rib, yo‘limiz to‘g‘ri ekaniga ishonch hosil qildim. Islohotlarimizga, farzandlarimiz tarbiyasiga yelkadosh bo‘lganingiz uchun sizlarga minnatdorlik bildiraman, – dedi Shavkat Mirziyoyev. O‘quvchilarning ota-onalari va ilm-fan namoyandalari bilan uchrashuvda O‘zbekistonda uchinchi renessans davri boshlanayotgani ta’kidlandi. Shavkat Mirziyoyev Prezident maktabining faxriy mehmonlar kitobiga dastxat yozib qoldirdi, maktabning ilk o‘quvchi va o‘qituvchilari bilan suratga tushdi. Prezident maktablari joriy yilda Nukus, Xiva va Namangan shaharlarida ham ochiladi. 2020-yilda Buxoro, Jizzax, Qashqadaryo, Samarqand va Farg‘ona viloyatlarida, 2021-yilda Andijon, Navoiy, Surxondaryo, Sirdaryo va Toshkent viloyatlarida qurilishi rejalashtirilgan.

Maktab.uz

Maktab.uz nima? Maktab.uz xalqaro standartlarga javob beruvchi ilg‘or raqamli ta’lim texnologiyasi bo‘lib, maktab o‘quvchilari uchun sifatli uzluksiz masofaviy ta’lim taqdim etilishini ta’minlaydi. Platformada o‘qituvchi va ota-onalar uchun ham o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasini nazorat qilib borish, mavzular mazmuni bilan tanishish singari keng imkoniyatlar taqdim etiladi.

Raqamli kutubxona

Raqamli kutubxona loyihasi maktab kutubxonachilari uchun qanday qulayliklar yaratadi? Raqamli kutubxona maktab kutubxonalari faoliyatini raqamlashtirishga qaratilgan bo‘lib, loyiha kutubxonachilar uchun ish yuritishdagi ortiqcha qog‘ozbozlikdan xalos bo‘lish imkonini beradi. Raqamli kutubxona loyihasi natijasida quyidagilar: Jamlama kitobi; Inventar kitobi; Kundalik daftari; Yo‘qolgan va o‘rniga qabul qilingan adabiyotlarni qayd etish kitobi; Kitobxonlarni hisobga olish daftari; Kitoblar uchun cho‘ntakcha; Kitob formulyari; Katalog kartochkasi; Kitobni qaytarish varaqasi; Kitobxon formulyari elektron shaklga o‘tkaziladi. Loyiha doirasida elektron kutubxona tizimiga o‘tkaziladigan poytaxtning 5 ta tumanidagi umumta’lim maktablari kutubxonalari zarur bo‘lgan jihozlar bilan ta’minlandi. Endilikda, platformani Shayxontohur tumanidagi maktabda sinov tajribasidan oʻtkazish, soʻng respublika boshqa maktablarida joriy etish rejalashtirilgan.

ArtShop

Art shop – elektron savdo platformasi boʻlib, “Barkamol avlod” bolalar maktablari toʻgarak aʼzolarining qoʻl mehnati bilan yasalgan ijodiy ishlarini ushbu platforma orqali reklama qilish va sotuvini yoʻlga qoʻyishdir. Platforma bugungi kunda Innovatsiya, texnologiya va strategiya markazi tomonidan ishlab chiqilmoqda. Ushbu loyihaning asosiy maqsadi: – oʻquvchi-yoshlar orasida ijodkorlikni ommalashtirish; – qoʻl mehnati asosida yasalgan buyumlarni mahalliy va tashqi bozorlarda reklama qilish va sotuvini yoʻlga qoʻyish; – yoshlarni hunarmandchilikka qiziqtirish; – onlayn-doʻkon orqali oʻquvchilarning daromad topishlarini taʼminlash; – bolalarning hunarmandchilik sohasiga qiziqishini ragʻbatlantirish;

Coursera

Aziz o‘quvchilar! Har birimiz hayotimiz davomida o‘zimizga «men kelajakda kim bo‘laman, buning uchun qaysi fanlarni yaxshi o‘zlashtirishim kerak va qayerda o‘qisam bo‘ladi?» kabi savollar bilan bosh qotiramiz. Albatta har birimiz ota-onamizning suyanchi va tayanchi, shu bilan bir qatorda tengdoshlarimiz orasida ma’lum muvaffaqiyatga erishgan inson bo‘lishni istaymiz. Jamiyat va hayotdagi yangidan-yangi trend va rivojlanish, mehnat bozori va ish beruvchilari tomonidan talab qilinayotgan ko‘nikma va bilimlar, hattoki nufuzli universitetlar tomonidan so‘ralayotgan portfolio tarkibi o‘z ustimizda tinmasdan ishlashga, yanada yangi bilimlarni egallashni talab etadi. Bilim olish uchun odatda maktab, kutubxona, o‘quv markazi yoki repetitorga boramiz, lekin shular qatorida so‘nggi 10 yil davomida butun dunyoda tobora mashhur bo‘layotgan mutlaqo bepul, lekin mashhur universitet va kompaniyalar tomonidan tayyorlangan kurslar bor. Ular butun dunyoda tan olingan bo‘lib, ulardan Sizlarning xorijdagi tengdoshlaringiz allaqachon samarali foydalanib kelmoqda. Bizning jamoamiz O‘zbekistonlik yuqori sinf o‘quvchilari uchun eng ommabop va qulay, sun’iy intellekt, internet savdosi, dasturlash, dizayn, biznes va moliya, audit, horijiy til va ko‘plab kelajak kasblariga oid bilimlarni egallashga qaratilgan 4300 dan ortiq Coursera onlayn kurslarida bepul ta’lim olish imkoniyatini yaratdi. Shoshiling, kurslarga yoziling va xayotingizda o‘z yo‘lingizni topib muvaffaqiyatga erishishga xizmat qiladigan Johns Hopkins, Stanford, Duke, Illinois, Arizona, London Imperial College kabi xalqaro universitetlar yoki Cisco, Google, IBM kabi IT-kompaniyalarning sertifikatlariga ega bo‘ling. Buning uchun quyidagi havola orqali ariza to‘ldirishga 2-3 daqiqa vaqtingizni ajrating va yangi bilimlar dunyosidan zavqlaning. https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdylY0Nhjvx4H1G_hI93DHcSKDa-IWGT8jifkEnELgqlK9Vig/viewform?usp=send_form Sizlarga omad va yangidan-yangi yutuqlar tilagan holda, XTV jamoasi

Tashkent International University of Education

PROJECT OVERVIEW The Ministry of Public Education of the Republic of Uzbekistan is committed to further develop the education system and implement a unified state policy in the field of general secondary and extracurricular education in Uzbekistan. To accomplish the plan’s development of the Public Education System of the Republic of Uzbekistan, special task has been assigned to establish International Pedagogical University in Tashkent in Fall 2020. Active negotiations are being held with persons from foreign countries (such as the United States of America, UK, Australia, etc.). The new UNIVERSITY will open up enormous opportunities for future specialists, as well as school principals in the field of education, such as: – Professional Graduate and Undergraduate Programs – Degrees for Early Education – Teaching with New System – Social Studies and Special Instructions – Pedagogical Improvements – Public Education Development Programs – International Partnership – Scientific Researches – International Teacher and Student Exchange programs Tashkent International University of Education (TIUE) will be the fundament for the new future of Uzbekistan, on changes of social, economic, infrastructural and educational sectors. As we know that USA, European, and other developed Asian counties focus on the improvement of education with specialized learning, teaching, using new data systems, laboratory inventory, scientific research, and with experience exchange programs internationally. STATISTICAL VISION Based on statistics of Ministry of Public Education there are shortage of more than 11,000 places are existing all around the country, and all those places need well-educated teachers who can bring perspectives, fulfil and develop learning areas. Moreover, adding value to our education platforms are not raising to the level needed. At the same time more than 66,000 teachers are teaching in schools without significant facilitated challenges who do not have highly qualified degrees.

EduKids

Markazimizning kreativ jamoasi tomonidan ilmiy-ommabop video lavhalar turkumidagi EduKids loyihasini ishga tushirib, uning maqsadlari quyidagicha: • Internet-resurslarda videok lavhalarni tomosha qilish orqali ilmiy bilimlarni ommalashtirish; • Ta’limning vizual-o’yin usulini yaratish orqali bolalarni bilim olishga jalb etish; • turli ilmiy, tarixiy va boshqa dalillarni tavsiflovchi video lavhalar seriyasi orqali har tomonlama intellektual rivojlantirish; • kontent yo’nalishlari: motivatsiya, tarbiya, intizom, rivojlanish, ta’lim, texnologiya, biznes, sog’liqni saqlash, aloqa, odob va boshqalar. EduKids video lavhalarini ko’rish uchun: Edu Kids Video

English Speaking Nation loyihasi

O‘zbekistondagi umumta’lim maktab o‘qituvchilarining ingliz tili ko‘nikmalarini rivojlantirish maqsadida, Xalq ta’limi vazirligi ESN (English Speaking Nation) loyihasini ishga tushirmoqda. XTV qoshidagi Innovatsiya, texnologiyalar va strategiya markazi (ITSM) loyihani amalga oshiruvchi tashkilot sifatida tayinlandi. Loyiha Amerika Kengashlari (American Councils), RTI (Research Triangle Institute) va USAID (AQSh xalqaro taraqqiyot agentligi) bilan hamkorlikda amalga oshiriladi. Loyiha quyidagilarga qaratilgan: 1) umumta’lim maktab ingliz tili o‘qituvchilarining ingliz tilini bilish darajasini aniqlash; 2) o‘qituvchilarga ingliz tili bilimi va ko‘nikmalarini takomillashtirishda yordam berish; 3) o‘qituvchilarning «o‘quvchilarga yo‘naltirilgan» (learner-centred) pedagogik mahoratini oshirishda yordam berish; 4) trener va mentorlarning salohiyatini oshirishga ko‘maklashish; 5) uzluksiz kasbiy rivojlanishni rag‘batlantirish; 6) ingliz tilini o‘qitish standartlari va o‘quv dasturlarini qayta ko‘rib chiqish; 7) o‘quv materiallari tuzuvchi mualliflarning salohiyatini oshirishga ko‘maklashish; 8) bilimni baholash bo‘yicha mutahassislar tizimini rivojlantirish. Uch yillik loyiha natijasida 33 ming ingliz tili o‘qituvchisi to‘g‘ridan-to‘g‘ri va bevosita o‘quv mashg‘ulotlari va kasbiy rivojlanish faoliyatiga jalb qilinadi. Natijada 6 million maktab o‘quvchilarining ingliz tilidagi bilimlari yaxshilanadi. Shuningdek, O‘zbekiston umumta’lim maktablarining ingliz tili o‘qituvchilari haqida jamiyatning ijobiy tasavvuri kuchayadi va o‘qitishning samarali ekotizimi rivojlanadi. English Speaking Nation: Secondary Teacher Training (ESN: STT) – Ingliz tilida so‘zlashadigan millat: Umumta’lim maktab o‘qituvchilari malakasini oshirish – bu O‘zbekiston Xalq Ta’limi Vazirligi va O‘zbekistondagi AQSh elchixonasining Jamoatchilik bilan aloqalar bo‘limi (Public Affairs Section) o‘rtasida amalga oshiriladigan hamkorlik loyihasi. Bu dastur Xalkaro Ta’lim bo‘yicha Amerika Kengashlari (American Councils) yordamida amalga oshirilib, O‘bekistondagi ingliz tili o‘qituvchi-trenerlariga va umumta’lim maktab ingliz tili o‘qituvchilariga kasbiy rivojlanish uchun keng imkoniyatlar yaratishga qaratilgan. ESN: STT o‘quvchilarning ingliz tilidagi bilim va mahoratini oshirish uchun, shuningdek ularning til o‘rganishdagi ko‘nikmalarini yaxshilash maqsadida 15 000 dan ortiq umumta’lim maktab o‘qituvchilar va 1000 dan ortiq o‘qituvchi-trenerlarni malakasini oshiradi. Ushbu uch yillik dastur quyidagi maqsadlarni o‘z oldiga qo‘ygan: umumta’lim maktab o‘qituvchilarining ingliz tili ko‘nikmalarini rivojlantirish; umumta’lim maktab ingliz tili o‘qituvchilarining pedagogik mahoratini oshirish; umumta’lim maktab ta’lim tizimi o‘qituvchilarining jamiyatdagi ijobiy o‘rnini yanada mustahkamlash; ingliz tilini o‘qitishni yuqori darajaga olib chiqishda ta’lim va tarbiyani qo‘llab-quvvatlovchi ekotizimni ishlab chiqish. Dastur trenerlarni tayyorlash va umumta’lim maktab ingliz tili o‘qituvchilari uchun malaka oshirishning kaskad modeli (qisqa muddat ichida ko‘p sonli mutaxassislarni tayyorlash), ta’lim beruvchilar orasida o‘zaro kasbdoshlik ko‘magini shakllantirishga qaratilgan trenerlik dasturilarini o‘z ichiga oladi. Dastur quyidagi bosqichlarni o‘z ichiga oladi: Birinchi bosqich: TESOL Xalqaro Tashkiloti va Djorj Meyson universiteti (GMU) tomonidan olib boriladigan intensiv o‘quv dasturida qatnashish uchun har biri 40-45 nafar umumta’lim maktab ingliz tili o‘qituvchilaridan iborat ikki guruh tanlab olinadi. Ushbu guruh qatnashchilari quyidagilarda qatnashadilar va Asosiy trener maqomiga ega bo‘ladilar: TESOLning 140 soatlik, shu jumladan umumta’lim maktablarida 20 soatlik majburiy amaliyot o‘tashni o‘z ichiga olgan asosiy sertifikat dasturi; TESOL va GMU tomonidan o‘tkaziladigan ikki xaftalik trenerlar tayyorlash kursi Ikkinchi bosqich: Asosiy trenerlar 500 nafar Hududiy mentorlarni tayyorlaydilar. Uchinchi bosqich: Hududiy mentorlar loyiha davomida yiliga 10 nafar o‘qituvchini treningdan o‘tkazadilar va ularga mentorlik qiladilar. Shu tarzda, uchinchi yilning oxiriga qadar 15 000 umumta’lim maktab o‘qituvchilarining ingliz tili ko‘nikmalari va o‘qitish mahorati oshiriladi. Dasturning uch bosqichi davomida, eng yaxshi 300 Hududiy mentorlar ESN:STTning mahoratli trenerlari tomonidan o‘qitiladi va TESOL sertifikatini olish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Asosiy trenerlar va Hududiy mentorlar 2022 yil O‘zbekistonda bo‘lib o‘tadigan Mintaqaviy TESOL Konferensiyasida ishtirok etish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Batafsil ma’lumot va onlayn anketani tuldirish uchun: https://www.esn-teachers.org/ Anketani yuklab olish uchun: 1. Core teacher trainers application – hujjat topshirish sanasi: 15 yanvar, 2020 yil 2. Regional Peer Mentor-Teachers application – hujjat topshirish sanasi: 31 yanvar, 2020 yil To‘ldirilgan anketani esn@americancouncils.org ga yuboring.

“Zamonaviy maktablar” loyihasi

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yilning 26-noyabrdagi “‘Zamonaviy maktablar’ni tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-4537-son qarori imzolanib, unda: Xalq ta’limi vazirligi huzuridagi “Innovatsiya, texnologiya va strategiya markazi” mahalliy va xorijiy kompaniyalar vakillarini jalb qilgan holda umumiy o‘rta ta’lim muassasalarini “Zamonaviy maktab” talablari asosida baholab, muvofiqlik sertifikatlarini berish. Markaz “Zamonaviy maktab” talablari asosida baholash bo‘yicha umumiy o‘rta ta’lim muassasalari reytingini aniqlashning elektron platformasini ishga tushirish. Markaz mutaxassislari umumiy o‘rta ta’lim maktablarni zamonaviy maktab talablariga muvofiqlashtirish bo‘yicha takliflar ishlab chiqish vazifalari belgilandi. Hozirda «Zamonaviy maktab»larga qo‘yiladigan talablar va ular asosida baholash tartibi ishlab chiqilib, Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Ta’lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi bilan birgalikda tasdiqlandi. “Zamonaviy maktab”larga qo‘yiladigan talablar asosida baholash uchun 4 ta soha belgilandi: 1) Umumta’lim muassasasining moddiy-texnik bazasi, infrastrukturasi va jihozlash me’yoriga asosan jihozlanganlik holati; 2) Maktabni boshqarish samaradorligi; 3) O‘qish va o‘qitish tizimi; 4) Ta’lim jarayonining sifat ko‘rsatkichlari. Xalqaro tajriba va jalb etilgan xalqaro konsultantlarning tavsiyalarini inobatga olib, ushbu talablar va baholash tartibini sentyabr oyigacha takomillashtirish ishlari olib boriladi. Baholash mexanizmi Jahon Bankining Doing Business reytingi mexanizmiga o‘xshash holda ishlaydi.

Kitob.uz

Kishilik jamiyatining taraqqiyoti davomida turli-tuman moddiy, madaniy va an’anaviy yodgorliklar ko‘plab yaratilgan. Ana shunday yodgorliklardan biri kitobdir. Qadimda kitoblar avaylab asralgan, nihoyatda qadrlangan. Faqat kutubxonalar tufayligina qadimgi qo‘lyozmalar, bosma kitoblar, tarixiy shaxslar haqidagi manbaalar bizgacha yetib kelgan. Ilmli kishilar kitobni barcha boyliklardan yuqori ko‘rganlar, ularni qadrlaganlar. «Kutubxona» forscha “kitoblar uyi”, “kitoblar saqlanadigan joy” degan ma’noni bildiradi. Kutubxona dastlabki davrda V.Mayakovskiy nomidagi kutubxona bilan bir binoda joylashtirilgan edi va 1972 yildan esa u o‘z binosiga ega bo‘ldi.

Maktab taʼlimidagi “Texnologiya” darsligida nimalar oʻzgardi?

2020-2021 oʻquv yili uchun chop etilgan “Texnologiya” 4-5-sinf darsliklari takomillashtirilgan oʻquv dasturi asosida nashrga tayyorlandi.

“Texnologiya” 4-5-sinf darsliklar majmuasi: darslik, oʻqituvchi uchun metodik qoʻllanma, multimedia ilovalardan iborat boʻlib, oʻqituvchi uchun qulaylik yaratadi. Oʻqituvchi taqvim-mavzu reja tuzmaydi, kundalik plan-konspekt yozmay, berilgan majmuadan foydalanib dars oʻtadi.

4-sinf “Texnologiya” darsligiga “Texnologiya va texnologik vositalar; texnik konstruksiyalash va modellashtirish; robototexnika asoslari; zamonaviy kasblar; milliy hunarmandchilik kabi boʻlimlari yangidan kiritildi.

“Texnologiya” darsligi oʻquvchini dizayner, fitodizayner, marketolog, interyer dizayner, meʼmorchilik, muhandis dasturchi kabi kasblar haqida axborot beradi.

Darslik mazmuni oʻquvchilarni eskiz, model, maket, konveyer, modellashtirish, konstruktirlash kabi mavzular oʻquvchilarda mustaqil ishlash koʻnikmalarini shakllantirishga xizmat qiladi.

5-sinf “Kompozit materiallar” bobida kompozit materiallardan foydalanish usullari, ishlov berishda foydalanadigan asbob-uskunalar haqida maʼlumot beriladi. Shuningdek, darslik polimer loydan suvenir (kitobcha shaklidagi brelok) va 3D ruchkada har xil uch oʻlchamli obyektlar yasashga oʻrgatadi.

“Energiyani ishlab chiqarish va undan foydalanish” nomli yangi bob oʻquvchida hayot faoliyatida oʻzi uchun turli muqobil energiya hosil qiluvchi uskunalarni texnik imkoniyatlaridan qiynalmay foydalanish koʻnikmasini shakllantiradi.

Texnologiya darsligiga “Mexatronika-LEGO education” bobi yangidan kiritildi. Bu bobda aylanma harakatlanuvchi sodda mexanizm yasash, karusel yasash, karusel tezligini oshirish, asosiy algoritmik konstruksiyalar, robototexnik tizimni loyihalash, Otto robotini yigʻish, robotlar musobaqasi mavzulari kiritilgan.

Darslikka yangi kiritilgan “Ijtimoiy-iqtisodiy texnologiya asoslari” bobi oʻquvchilarga iqtisodiy bilimlarni egallash va ularni kundalik hayotda qoʻllash uchun zarur koʻnikmalarni shakllanishiga xizmat qiladi.

Darslikni oxirida oʻquvchilar ish qurollaridan foydalanishga oid eslatmalar hamda yangi kirgan soʻzlarning lugʻaviy maʼnolari berilgan.

Darslikka TRIZ (ixtirochilik muammolarini hal qilish nazariyasi) metodi oid topshiriqlar kiritildi. Bunda oʻquvchilar izlanish va tadqiqot olib borish, algoritm va modellarni tadqiqotchilik taʼlimiga tatbiq etib, muammoga yoʻnaltirilgan loyihalarni amalga oshirishni oʻrganadilar.

Boshlang‘ich sinfda o‘qitishning zamonaviy texnologiyalaridan foydalanish usullari

Ta’lim o‘qituvchi va o‘quvchilarning hamkorlikdagi faoliyati bo‘lib, shu jarayonda shaxsning taraqqiyoti, uning ma’lumoti va tarbiyasi ham amalga oshadi. Darslarda o‘qituvchi o‘z bilimi, ko‘nikma va malakalarini mashg‘ulotlar vositasida o‘quvchilarga yetkazadi, o‘quvchilar esa uni o‘zlashtirib borishi natijasida undan foydalanish qobiliyatiga ega bo‘ladi. O‘rganish jarayonida o‘quvchilar o‘zlashtirishning turli ko‘rinishlaridan foydalanishadi, ya’ni o‘zlashtirilayotgan ma’lumotlarni qabul qilish, qayta ishlash hamda amaliyotga tatbiq etishda o‘ziga xos tafovutlarga tayanadi. Ta’lim jarayonida o‘qituvchi va o‘quvchilarlarning dars paytidagi hamkorligi, o‘quvchilarning mustaqil ishlashi, sinfdan tashqari ishlar shaklida ta’lim va tarbiya masalalari hal etiladi.

Ta’limning maqsadi jamiyat ehtiyojiga mos ravishda shakllanadi. Shunday ekan, ta’lim-tarbiya maqsadi mos va mutanosib bo‘lishi kerak. Ilmiy adabiyotlarda ta’limning maqsadi imkoniyatlaridan to‘g‘ri, aniq, o‘rinli foydalanish ko‘nikma va malakalarini hosil qilish, mantiqiy-ijodiy tafakkurni rivojlantirish, kommunikativ savodxonlikni oshirish, milliy g‘oyani singdirish, sharqona tarbiyani shakllantirish, shaxsni ma’naviy boyitishdan iboratligi ta’kidlangan. Ta’limiy maqsad asosida o‘quvchilarda mustaqil fikrlash, og‘zaki va yozma savodxonlikni oshirish, mantiqiy tafakkurni rivojlantirish orqali ularning muloqot madaniyati takomillashtiriladi. Tarbiyaviy maqsad asosida esa ma’naviy, g‘oyaviy, nafosat tarbiyasi beriladi. Til o‘rganish jarayonida xalqning madaniy-axloqiy qadriyatlariga yaqinlashtirish imkoni paydo bo‘ladi.

Ulug‘ donishmandlardan biri «. kelajak tashvishi bilan yashasang, farzandlaringga yaxshi bilim ber, o‘qit», degan ekan. Yurtimizda ta’lim-tarbiya tizimida amalga oshirilayotgan islohotlar haqiqiy ma’noda bir-ikki yillik yoki qisqa davrda samaraga erishishga qaratilgan ish emas, balki chin ma’noda bir necha yuz yillarga tatiydigan o‘zgarish bo‘ldi, desak xato bo‘lmaydi. Bu prezidentimizning kelajagimiz, kelajak avlodimiz haqida qayg‘urib, yurtimizning barcha farzandlari – mening farzandlarim, ular bizlardan ko‘ra kuchli, bilimli va albatta baxtli bo‘lishlari kerak, degan g‘oyasi zamirida donishmandlarcha siyosat yotganini ko‘rsatadi.

Ma’lumki, ta’limda ilg‘or pedagogik va yangi axborotlar texnologiyalarini tatbiq etish o‘quv mashg‘ulotlarining samaradorligini oshiribgina qolmay, ilm-fan yutuqlarini amaliyotda qo‘llash orqali mustaqil va mantiqiy fikrlaydigan, har tomonlama barkamol yuksak ma’naviyatli shaxsni tarbiyalashda muhim ahamiyat kasb etadi.

Hozirgi kunda ta’lim jarayonida interfaol metodlar va axborot texnologiyalarini o‘quv jarayonida qo‘llashga bo‘lgan qiziqish kundan-kunga ortib bormoqda. Bunday bo‘lishining sabablaridan biri, shu vaqtgacha an’anaviy ta’limda o‘quvchilar faqat tayyor bilimlarni egallashga o‘rgatilgan bo‘lsa, zamonaviy texnologiyalardan foydalanish esa ularni egallayotgan bilimlarini o‘zlari qidirib topish, mustaqil o‘rganish va fikrlash, tahlil qilish, hatto yakuniy xulosalarni ham o‘zlari keltirib chiqarishga o‘rgatadi. O‘qituvchi bu jarayonda shaxs rivojlanishi, shakllanishi, bilim olishi va tarbiyalanishiga sharoit yaratadi va shu bilan bir qatorda boshqaruvchilik, yo‘naltiruvchilik funksiyasini bajaradi. Bugungi kunda ta’limda «Aqliy hujum», «Fikrlar hujumi», «Tarmoqlar» metodi, «Sinkveyn», «BBB», «Beshinchisi ortiqcha», «6x6x6», «Bahs-munozara», «Rolli o‘yin», FSMU, «Kichik guruhlarda ishlash», «Yumaloqlangan qor», «Zigzag», «Oxirgi so‘zni men aytay» kabi zamonaviy texnologiyalar qo‘llanmoqda.

Dars mashg‘ulotlarida o‘yin-topshiriqlarni takrorlash yoki mustahkamlash darslarida foydalanilsa ijobiy natija beradi. O‘yin-topshiriqning qaysi bir turini tanlash darsning turiga, sinf o‘quvchilarining o‘yin-topshiriqlarni bajarishga o‘rgatilganlik darajasi, ularning bilim saviyasi, mustaqil ijodiy ishlash imkoniyatlari, o‘rganilganlarni xotirada tez tiklay olishi, ijodkorlikning qay darajada shakllanganiga ham bog‘liq bo‘lishi kerak.

Ta’limda o‘quvchi shaxsini fikrlashga, o‘zgalar fikrini anglash va shu fikrni og‘zaki hamda yozma shaklda savodli bayon eta olishga o‘rgatish masalasiga e’tibor qaratilgan bo‘lib, mustaqil fikrlaydigan, nutq madaniyati rivojlangan savodxon shaxsni kamol toptirish asosiy o‘rin egallaydi. Millatning turmush tarzi, madaniy yaratuvchanligi uning boy tarixiy merosi asosida o‘rganiladi.

Bugungi kun o‘qituvchidan ilg‘or pedagogik va yangi axborotlar texnologiyalaridan o‘quv jarayonida foydalanishni talab etmoqda. Yuqoridagilardan kelib chiqib, tajribalarimiz asosida dars mashg‘ulotlarida interfaol metodlarni qo‘llash orqali ta’lim-tarbiya berish yo‘llariga doir fikrlarimizni bayon etamiz. O‘ylaymizki, u o‘quv mashg‘ulotlari samaradorligini oshirishda hamkasblarimizga amaliy yordam beradi. Shuningdek, o‘quvchilarni o‘z yo‘nalishini tanlash va mustaqil hayotga tayyorgarlik ko‘nikmalarini shakllantirishdek mas’uliyatli vazifani bajarishda ularning yaqin ko‘makchilardan biriga aylanadi. Quyida sinflar kesimida ayrim mavzular asosida o‘qitishning zamonaviy usullarini tatbiq etish bo‘yicha tavsiyalar beramiz. Siz undan ijodiy yondashgan holda foydalanasiz va birinchi prezidentimizning: «Har qarichi muqaddas bo‘lgan ona yerimizga nisbatan farzandlarimizda g‘urur va iftixor, sadoqat tuyg‘ularini uyg‘otish uchun biz bugun nima qilyapmiz, degan savolga javob izlab ko‘raylik»[1], – degan fikrlariga javoban ta’lim va tarbiya berishning zamonaviy usullarini tatbiq etish orqali ko‘zlangan maqsadga erishishga o‘z hissangizni qo‘shasiz degan umiddamiz.

«Beshinchisi (oltinchisi, yettinchisi . ) ortiqcha» metodi

O‘quvchilar mantiqiy tafakkur yuritish ko‘nikmalariga ega bo‘lishlarida ushbu metod alohida ahamiyatga ega. Uni qo‘llashda quyidagi harakatlar amalga oshiriladi:

O‘rganilayotgan mavzu mohiyatini ochib berishga xizmat qiluvchi tushunchalar tizimini shakllantirish;
hosil bo‘lgan tizimdan mavzuga taalluqli bo‘lgan to‘rtta (beshta, oltita, . ) va taalluqli bo‘lmagan bitta tushunchaning o‘rin olishiga erishish;
o‘quvchilarga mavzuga taalluqli bo‘lmagan tushunchani aniqlash va uni tizimdan chiqarish vazifasini topshirish;
o‘quvchilarni o‘z harakatlari mohiyatini sharhlashga undash (mavzuni mustahkamlash maqsadida o‘quvchilardan tizimda saqlanib qolgan tushunchalarga ham izoh berib o‘tishlari hamda ular o‘rtasidagi mantiqiy bog‘liqlikni asoslashlarini talab etish lozim).

Mazkur metod o‘quvchilardan o‘rganilayotgan mavzu (yoki bo‘lim, bob) yuzasidan tahliliy mulohaza yuritish, shuningdek, eng muhim tayanch tushunchalarni ifodalay olishni talab etadi.

Metodni qo‘llashda quyidagi harakatlar tashkil etiladi:

o‘qituvchi o‘zaro teng nisbatda mavzuga (bo‘lim, bob) oid va oid bo‘lmagan asosiy tushunchalar tizimini yaratadi;
o‘quvchilar mavzuga (bo‘lim, bob) oid va oid bo‘lmagan asosiy tushunchalarn aniqlaydilar va daxldor bo‘lmagan asosiy tushunchalarni tizimdan chiqaradilar;
o‘quvchilar o‘z harakatlarining mohiyatini izohlaydilar.

Metoddan individual, guruhli va ommaviy shaklda o‘quvchilar tomonidan mavzuning puxta o‘zlashtirilishini ta’minlash hamda ularning bilimlarini aniqlash maqsadida foydalanish mumkin.

1-sinf darsligidagi «Oshxona jihozlari», «Qushlar», «Uy hayvonlari va parrandalar» kabi mavzularini o‘rganishda yangi mavzuni mustahkamlash uchun mazkur metodni qo‘llash ijobiy natija beradi. Bunda mavzuga oid to‘rtta va taalluqli bo‘lmagan (ortiqcha) bitta so‘z (tushuncha, fikr) beriladi.

O‘quvchilar ana shu so‘zni (tushuncha, fikr) aniqlaydilar.

Masalan, 1-sinf darsligidagi 1-mashqda berilgan topshiriqni bajarishda quyidagicha qo‘llash mumkin. Yozuv ekranda ko‘rsatiladi. O‘quvchilar ortiqcha so‘zni aniqlashadi.

Uy hayvonlari: sigir, qo‘y, toshbaqa, ot, it.

So‘ng bu so‘zlar ishtirokida gap tuzish topshirig‘i beriladi va tuzilgan gaplar asosida axloqiy tarbiya beriladi.

Namuna: Ot – insonning eng ishonchli do‘sti.

O‘quvchilar tomonidan tuzilgan gaplar asosida o‘quvchilar qalbida ona tabiatga muhabbat uyg‘otiladi, uy hayvonlariga nisbatan ijobiy munosabatda bo‘lishga o‘rgatiladi.

«Videotopishmoq» metodi

Hozirgi kunda pedagogik faoliyatda turli axborot vositalari (kompyuter, televideniye, radio, nusxa ko‘chiruvchi qurilma, slayd, video va audio magnitofonlar) yordamida ta’lim jarayoni tashkil etilishiga alohida e’tibor qaratilmoqda. O‘qituvchilar oldida ta’lim jarayonida turli axborot vositalaridan o‘rinli va maqsadga muvofiq foydalanish vazifasi turibdi.

Videotopishmoq metodidan foydalanishda quyidagi harakatlar amalga oshiriladi:

o‘quvchilar e’tiboriga o‘rganilayotgan mavzu mohiyatini tasviriy yoritishga yordam beruvchi izohlarsiz bir nechta videolavha namoyish etiladi;
o‘quvchilar har bir lavhada qanday jarayon aks ettirilganini izohlashadi;
jarayonlarning mohiyatini daftarlariga qayd etishadi;
o‘qituvchi tomonidan berilgan savollarga javob qaytarishadi.

Mazkur metod asosida mavzuga doir kompyuter orqali videolavha namoyish etiladi. O‘quvchilar videolavha mavzusi, unda ifodalangan mavzu haqida o‘z fikr-mulohazalarini bildirishadi.

Masalan, «Elektr jihozlari» (1-sinf), «Yil fasllari» (2-sinf) kabilar asosida o‘quvchilarga milliy an’analarimiz, urf-odatlarimiz, iqtisodiy munosabatlar haqida tushunchalar beriladi.

Navro‘z udumlari (foydalanish uchun matnlar)

Navro‘z kuni odam ota-onasi, yaqin kishilari bilan diydorlashadi. Ginali odamlar Navro‘z kuni yarashadi.

Navro‘z arafasida keksalar maxsus idishlarga yetti xil don ekib, ularning unib chiqishiga qarab, kuzda olinadigan hosil cho‘g‘ini chamalashgan.

Ba’zi joylarda esa Navro‘z kunlarida paydo bo‘lgan kamalakka qarab yerga suv sepiladi. Shunday qilinsa, go‘yo yil seryog‘in va barakali bo‘lar ekan.

Navro‘z kunlari bog‘dagi o‘rik daraxtlariga arqon solib arg‘imchoq yasaladi. Qiz-juvonlar yig‘ilishib, navbatma-navbat arg‘imchoq uchadilar. Navro‘zda arg‘imchoq uchsa bir yillik gunohi to‘kiladi deyilgan.

Bu metodni 2-sinfda o‘quvchilarning unli va undosh tovushlar haqidagi bilimlarini sinash, uni mustahkamlash maqsadida ham qo‘llash mumkin. Masalan, ekran orqali unli tovushlar ko‘rsatiladi. Galma-galdan shu tovush bilan boshlanadigan so‘zlarni ifodalaydigan rasmlar ko‘rsatiladi. O‘quvchilar rasmlardagi narsa, buyum nomlarini daftarlariga yozadilar. Bunda o‘quvchilarning xotiralari mustahkamlanadi, so‘z boyligi oshadi.

Unlilar

Boshlang‘ich sinflarda interfaol metodlar va ta’limiy o‘yinlardan, zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish o‘quvchilarni mustaqil fikrlashga, ijodiy izlanish va mantiqiy fikrlash doiralarini kengaytirish bilan birga ularni darslarda o‘rganganlarini hayot bilan bog‘lashga, qiziqishlarini oshirishga yordam beradi. O‘qituvchilarning bunday zamonaviy talablar asosida yaratilgan sharoitlardan samarali foydalanib, darslarni ilg‘or pedagogik hamda axborot kommunikatsiya texnologiyalari asosida tashkil etilishi ta’lim-tarbiya jarayonini sifatini kafolatlaydi.

Bizningcha, ta’limiy o‘yinlarga qo‘yiladigan asosiy talablar quyidagilardan iborat:

1. Ta’limiy o‘yinlar o‘quvchilar yoshiga mos bo‘lishi kerak;

2. O‘yinlar o‘tilayotgan mavzu mazmun-mohiyatiga mutanosib bo‘lishi lozim;

3. Ta’limiy o‘yinlarni o‘tkazish vaqti aniq belgilanishi shart;

4. Ta’limiy o‘yinlar ham ta’limiy, ham tarbiyaviy ahamiyatga ega bo‘lishi kerak;

5. Ta’limiy o‘yinlarning o‘tkazilish maqsadi, ahamiyati belgilanishi lozim.

Yuqoridagi talablarga amal qilingandagina dars samaradorligi ortadi va zamonaviy texnologiyalar ta’lim samaradorligiga xizmat qiladi.

Umida Mamadjonova,
Namangan shahar 48-umumiy o‘rta ta’lim maktabi boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi.

[1] Karimov I. Eng asosiy mezon – hayot haqiqatini aks ettirish. – T: «O‘zbekiston», 2009, 15-bet.