Press "Enter" to skip to content

Elektron darslik va unga qo’yiladigan umumiy talablar

Elektron darslikni ishlab chiqish va foydalanishga qo’yilgan didaktik

Elektron darslik

Adabiyotlar 622452 ta

Videodars 982 ta

Audiokitob 2205 ta

Yurisprudentsiya (82)

Elektron ta’lim resurslari (196)

Logopediya (1)

Adiblar Xiyoboni bo’yicha uslubiy qo’llanma va dasturlar (24)

HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI (3)

Milliy g’oya, ma’naviyat asoslari va huquq (12)

Boshlang`ich va maktabgacha ta`lim (287)

Ilmiy-texnologik kitoblar (5873)

Xizmatlar sohasi (583)

Turli kitoblar (347)

Turli elektron axborot ta`lim resurslar (18031)

Sog‘liqni saqlash va ijtimoiy ta’minot (199)

Qishloq va suv xo‘jaligi (22)

Prezident asarlari (54)

Lugatlar (179)

Ishlab chiqarish va texnik soha (5480)

Ensiklopediya (18)

Gumanitar soha (9233)

Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq (331)

“Texnologiya va uni o‘qitish metodikasi” elektron darsligi

  • Mualliflar: Хайдарова Малика Джамшетовна ; Тилавова Матлаб Мухаммедовна ; Қурбонова Шоира Нарзуллаевна
  • Ko`rildi: 225
  • Darslik
  • Sahifalar soni: bet
  • Nashr yili: 2020
  • Nashriyot: buxdu.uz

Search

Buxoro davlat universiteti Axborot texnologiyalar markazi © 2019

Powered by ATM

  • Bosh sahifa
    • Yangiliklar
    • Markaz rahbari
    • ARM haqida
    • Foto lavhalar
    • Sayt xaritasi
    • Blog Featured
    • About
    • Features
    • Services
    • O`zbek tilidagi adabiyotlar
    • Rus tilidagi adabiyotlar
    • Xorijiy tildagi adabiyotlar
    • Elektron talim vositalari
    • Ingliz tilidan topiklar
    • Fan dasturi
    • Malaka talablar

    Elektron darslik va unga qo’yiladigan umumiy talablar

    ananaviy o’quv nashrlariga qo’yilgan didaktik talablarga javob berishi kerak.

    Didaktik talablar talim berishning spetsifik qonuniyatlariga va mos ravishda

    o’qitishning didaktik tamoyillariga mos kelishi kerak. Quyida maxsus fanlar

    bo’yicha yaratiladigan elektron darslikka bo’lgan talablar keltirilgan:

    1. O’qitishda ilmiylikni, fan, texnika va texnologiyalarni so’ng’i yutuqlarni

    hisobga olish, o’quv materiali mazmunining etarlicha chuqurligini, ishonchliligini

    ta’minlaydi. O’quv maternalining elektron darslik yordamida o’zlashtirish jarayoni

    o’qitishning zamonaviy usullari bilan mos ravishda qurilishi kerak. Bunday

    usullarga quyidagilar kiradi: tajriba, eksperiment, solishtirish, kuzatish.

    abstraktlash. umumlashtirish, yaxlitlantirish, o’xshashlik, tahlil va sintez,

    modellashtirish uslubi, shu bilan birga matematik modellashtirish. shuningdek

    tizimli tahlil usullari.

    2. O’qitishning erishuvchanlik talablari elektron darslik vositasida amalga

    oshiriladi va talabalar yoshiga va individual xususiyatlariga xos holda o’quv

    materialini o’rganishning murakkablik va chuqurlik darajasini aniqlash zaruriyatini

    bildiradi. O’quv materialini haddan ziyod murakkablashtirish va ortiqcha yuklash

    mumkin emas, unda ta’lim oluvchi bu materialni egallashta ojizlik qiladi.

    O’qitishning muammoviyligini ta’minlash talablari maxsus fanlarni o’qitishda

    qo’yiladigan asosiy talab bo’lib, ta’lim olish faoliyatining tavsifi va mavjudligi

    bilan shartlashtirilgan. Agar o’quvchi muammoli vaziyatga duch kelsa. uni

    mustaqil echishga harakat qilsa, uning ijodiy qobiliyati va fikrlash faolligi o’sadi.

    Ushbu didaktik talabni bajarilish darajasi an’anaviy darsliklar va o’quv

    qo’llanmalaridan ko’ra, elektron darslik yordamida sezilarli darajada yuqori

    4. O’qitishning ko’rgazmaliligini ta’minlash talablari, talabalar tomonidan

    o’rganilayotgan ob’ektlar (mashina va uskunalar), ularning maketlari yoki

    modellari, mahsulotni tayyorlashning texnologik jarayonini sezgili qabul qilishi va

    shaxsan kuzatish imkoniyatini hisobga olish zaruriyatini bildiradi.

    5 O’qitishning ongliligini, ta’lim oluvchining mustaqilligi va faolligini

    ta’minlash talablari o’quv faoliyatining yakuniy maqsad va vazifalariga erishishda

    o’quv axborotini jalb qilish bo’yicha talabalarning mustaqil ishlashlari uchun

    elektron darslik va vositalari bilan ta’minlashni ko’zda tutadi. Bunda o’quvchi

    o’quv faoliyati, yo’naltirilgan maqsad va mazmunni anglatadi. Maxsus

    fanlar bo’yicha elektron darsliklar tizimli faoliyat yondashuvi asosida ishlab

    chiqilishi kerak. Shuning uchun elektron darslikda o’quvchi faoliyatining aniq

    modeli kuzatilishi kerak.

    6. Elektron darslikdan foydalanishda o’qitishning tizimliligi va ketma-ketligi

    talablari o’rganiladigan maxsus fan sohasida bilimlar va ko’nikmalarning ma’lum

    tizimining talabalar tomonidan o’zlashtirilishi ketma-ketligini ta’minlanishini

    bildiradi. Bilim, ko’nikma va mahorat ta’lim tizimida mantiqiy tartibda

    shakllanishi va hayotda qo’llanilishda o’z o’rnini topishi zarur. Buning uchun

    — o’quv materialini tizimlashtirilgan va strukturlashtirilgan holda tavsiya

    — o’quv materialining har bir bo’limida shakllanadigan bilim, ko’nikma va

    mahoratlarning rivojlanishini ham inobatga olish:

    -— o’rganilayotgan o’quv materialining fanlararo bog’liqligini ta’minlash;

    —- o’quv materiali va ta’lim beruvchi ta’sirlarining uzatilish ketma-ketligini

    chuqur o’ylab ko’rish;

    — bilim berish jarayonini o’qitish mantiqi bilan aniqlanadigan ketma-ketlikda

    — elektron darslik tavsiya qilgan axborotni, o’qitishning mazmuni va uslubi

    ta’lim oluvchining shaxsiy qobiliyatiga bog’liq holda tanlanishi kerak. Masalan,

    mazmunli o’yin holatlarini yaratish, amaliy tavsifdagi topshiriqlar va

    eksperimentlarni real jarayonlar va mavjudotlar modellarini tavsiya qilish yo’li

    bilan amaliyot bilan bog’lanishni ta’minlash.

    7. Elektron darslikdan foydalanishda bilimlarni o’zlashtirish mustahkamligi

    talablari: o’quv materialini mustahkam o’zlashtirish uchun uni chuqur fikrlash,

    xotirada saqlashga intilish katta ahamiyatga ega.

    8. Elektron darslikda o’qitishning ta’limni rivojlantiruvchi va tarbiyaviy

    funktsiyalari birligi talablari.

    Ta’lim berish vazifasini bashqaruvchi an’anaviy nashrlarga qo’yiladigan

    didaktik talablardan tashqari, eletkron darslikka uni yaratish va joriy qilinishida

    zamonavii axborot va telekommunikatsion texnologiyalarning ustunliklaridan

    foydalanish kabi quyidagi o’ziga xos didaktik talablar quyiladi.

    1. Moslashuvchanlik talablari – maxsus fan elektron darsligi ta’lim

    oluvchining individual imkoniyatlariga, ya’ni o’qitish jarayonida ta’lim oluvchi

    bilimlari, ko’nikmalari va psixologik xo’susiyatlariga moslashtirilgan bo’lishi

    kerak. Elektron darslik moslashuvchanligining uchta darajasi mavjud. Birinchi

    darajasi talabalarning o’quv materialini o’rganishda o’zlariga qulay bo’lgan

    individual tempini tanlash imkoniyati hisoblanadi. Ikkinchi darajasi – ta’lim

    oluvchi holatining diagnostik tahlili hisoblanadi, uning natijalari asosida, ta’lim

    berishning mazmuni va uslubi taklif etiladi. Uchinchi darajasi ochiqcha

    yondashuvga asoslanadi, unda foydalanuvchilarning guruhlanishi ko’zda

    tutilmaydi va dastur mualliflari ta’lim oluvchilarning imkoni boricha ko’proq

    kontingenti uchun, iloji boricha ko’proq variantlarini ishlab chiqishlarish tavsiya

    2. O’qitishning interfaollik talablariga o’qitish jarayonida o’quvchi bilan

    elektron darslikning o’zaro hamkorligini ta’minlash kiradi. Elektron darslik

    vositalari interfaol dialog va teskari aloqani ta’minlashi kerak. Dialogni tashkil

    etishning muhim tashkil etuvchi qismi bo’lib, foydalanuvchi haraqatiga elektron

    darslikning reaktsiyasi hisoblanadi. Teskari aloqa nazoratni amalga oshiradi,

    keyingi bajariladigan ishlar bo’yicha tavsiyalar beradi, ma’lumotnoma va

    tushuntiruvchi axborotlarga doimiy kirishishni amalga oshiradi. Teskari aloqa

    o’quv jarayoni natijalari bo’yicha diagnostik xatolar asosida nazoratdagi bilm

    darajasini oshirish uchun tavsiyalar bilan ish taxlilini beradi.

    3. Elektron darslikning o’quv axborotini taqdim qilishida kompyuter

    vizuallashtirish imkoniyatlarini joriy qilish talablari. Zamonaviy elektron vositalar

    imkoniyatlari va elektron darslikda o’quv axborotini namoyish qilish sifatini tahlil

    qilishni ko’zda tutadi.

    4. Elektron darslik bilan ishlashda ta’lim oluvchining intellektual qobiliyatini

    rivojlantirish talablari. Fikrlash murakkab vaziyatlarda optimal qarorlar qabul qila

    olish mahorati, axborotga ishlov berish bo’yicha ko’nikmalarni shakllantirishni

    5. Elektron darslikda o’quv materialini namoyish qilishning tizimlilik va

    funktsional bog’liqligi talablari.

    6. Elektron darslikda ta’lim berish didaktik siklining to’liqligi va

    uzluksizligini ta’minlash talablari. Elektron darslik didaktik siklining barcha

    qatorlar axborotli va kommunikatsion texnika bilan ishlashning bitta seansi

    chegarasida bajarilish imkoniyatini berishi kerakligini bildiradi.

    Maxsus fan elektron darsligiga bo’lgan didaktik talablar bilan uslubiy talablar

    uzviy bog’liqdir. Uslubiy talablar elektron darslikka mo’ljallangan o’quv fanining

    o’ziga xosligi va xususiyatlarini mos ravishdagi maxsus fan spetsifikasini, uning

    tushunish apparatini, uning qonuniyatlarining izlanish usullari xususiyatlarini,

    axborotga ishlov berish zamonaviy usullarini joriy qilish imkoniyatlarini xisobga

    olishni ko’zda tutadi.

    Maxsus fanlardan yarataladigan elektron darslik quyidagi uslubiy talablarni

    1. Elektron darslik-o’quv materialini taqdim etishning tushunchali, obrazli va

    harakatli komponentlarining o’zaro harakati va o’zaro bog’liqligiga tayangan holda

    2. Elektron darslik o’quv fanining ilmiy tushunchalar tizimi yuqori tartibli

    tuzilma ko’rinishida ta’minlashi kerak. Maxsus fanlararo mantiqiy o’zaro

    bog’liqlik hisobga olinishi kerak.

    3. Elektron darslik ta’lim oluvchiga algoritmik va evristik faoliyatini amalga

    oshirish uchun yetarli bo’lgan o’zlashtirish darajasida o’quvchi bilim darajasini

    bosqichma-bosqich oshirish maqsadida turli xildagi nazoratlarni amalga oshirish

    imkoniyati yaratilishi kerak.

    Elektron darslikni ishlab chiqish va foydalanishga qo’yilgan didaktik

    talablarni hisobga olish bilan bir qatorda, uni yaratishning muvaffaqiyatliligi va

    sifatiga ta’sir qiluvchi bir qator psixologik talablar ham qo’yiladi. Quyida elektron

    darslikka qo’yiladigan psixologik talablar keltirilgan:

    1. Elektron darslik o’quv materialini namoyish qilishda nafaqat verbal, balki

    kognitiv jarayonning sensorlik va namoyish qilish holatlariga ham mos kelishi

    kerak. Elektron darslik qabul qilish, diqqat, fikrlash, tasavvur qilish, xotira kabi

    psixologik jarayonlari xususiyatlarini xisobga olgan holda qurilishi kerak.

    2. Elektron darslik o’quv materiali ta’lim oluvchilarning yoshini, tayanch

    bilimlarini va tilni bilishini inobatga olib qurilgan bo’lishi kerak.

    3. Elektron darslik obrazli va mantiqiy fikrlashni rivojlantirishga

    yo’naltirilgan bo’lishi kerak.

    Elektron darslik

    Xalq ta’limi vazirligi tomonidan 2018−2019 o‘quv yilida 1−11-sinflarga mo‘ljallangan darsliklarning elektron shakllari eduportal.uz axborot-ta’lim portaliga joylashtirildi. Bu haqda XTV matbuot xizmati xabar qildi .

    Darslik mualliflari mutaxassislarning fikrlarini bilishi va kelgusida darsliklarni takomillashtirish va yaxshilash maqsadida ushbu portalda bosqichma-bosqich har bir darslik bo‘yicha sharh berish imkoniyati beriladi.

    Shu bilan birga, darsliklarni tayyorlash va joylarga yetkazish bilan bog‘liq vaziyatni tahlil qilganda, bir qator muammolar aniqlangan, jumladan:

    1. Darsliklarning nashr etish jarayoni noto‘g‘ri rejalashtirilishi va joylarga yetkazib berish muddatlarining qisqaligi, ularning sifatiga va o‘z vaqtida yetkazilishiga salbiy ta’sir ko‘rsatgan.

    2. Mualliflar bilan ishlash va original darsliklarni tayyorlashdagi qiyinchiliklar.

    3. Darsliklarni muddatida chop etilmaganligi tufayli, nashriyotlar bilan shartnoma muddatlarining uzaytirilishi.

    4. Logistika muammolari.

    Shu munosabat bilan, o‘tgan o‘quv yilining boshiga qadar darsliklarning umumiy sonidan 47 foizi yetkazilgan, qolgan qismi esa butun o‘quv yili davomida (may oyiga qadar) yetkazib berilgan.

    O‘tgan davr mobaynida xalq ta’limi vazirligining mutaxassislari darsliklarning belgilangan muddatda joylarga, jumladan, chekka hududlarga yetkazib berishni optimallashtirish bo‘yicha zarur chora-tadbirlar ro‘yxatini ishlab chiqdilar. Amalga oshirilgan ishlar natijasida, muhim yutuqlarga erishildi. Bugungi kunda darsliklarning 94 foizi ta’lim muassasalariga topshirildi. Maktablardagi rejalashtirilgan o‘quvchilar soni va haqiqiy o‘quvchilar sonidagi farq tufayli, hozirgi kunda ba’zi bir darsliklarning maktablardan maktablarga yo‘naltirish ishlari olib borilmoqda.

    XTVning ma’lum qilishicha, ayni paytda vazirlik mutaxassislari mazkur muammolarni bartaraf etish ustida ish olib bormoqda. Shu munosabat bilan, darsliklar yetishmasligi holatlari yuzaga kelganda, vaqtincha ularning elektron shaklidan foydalanishni so‘ramiz. Yetishmagan darsliklarni elektron shaklidan chop etish ham mumkinligi ta’kidlandi.