Prezident o‘zbek tilining nufuzi oshirilishini aytdi

Davlat tili o‘zbek adabiy tili me’yorlariga asoslanadi. O‘zbek tilining orfoepik va imlo me’yorlari O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi Davlat tilini rivojlantirish departamenti tomonidan tasdiqlanadi.

Prezident farmoni bilan Davlat tilini rivojlantirish departamenti tashkil etiladi

O‘zbekiston Prezidenti “O‘zbek tilining davlat tili sifatidagi nufuzi va mavqeyini tubdan oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi farmonni imzoladi. Bu haqda Prezident matbuot xizmati xabar berdi.

Foto: Prezident matbuot xizmati

Hujjatdan maqsad o‘zbek tilining xalq ijtimoiy hayotida va xalqaro miqyosdagi obro‘-e’tiborini tubdan oshirish, unib-o‘sib kelayotgan yoshlarimizni vatanparvarlik, milliy an’ana va qadriyatlarga sadoqat, ulug‘ ajdodlarimizning boy merosiga vorislik ruhida tarbiyalash, mamlakatimizda davlat tilini to‘laqonli joriy etishni ta’minlash hisoblanadi.

Farmon bilan Oliy Majlisi palatalari, Madaniyat vazirligi, Yozuvchilar uyushmasi, Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi, O‘zbekiston Yoshlar ittifoqi, O‘zbekiston Xotin-qizlar qo‘mitasi, “Taraqqiyot strategiyasi” markazi va keng jamoatchilikning o‘zbek tiliga davlat tili maqomi berilgan kun – 21-oktabr sanasini “O‘zbek tili bayrami kuni” deb e’lon qilish to‘g‘risidagi taklifi ma’qullangan.

Shuningdek, Vazirlar Mahkamasi tuzilmasida xodimlarining umumiy cheklangan soni 9 ta shtat birligidan iborat Davlat tilini rivojlantirish departamenti tashkil etish va uning tuzilmasi ilovaga muvofiq tasdiqlanadigan bo‘ldi.

• davlat tilini rivojlantirish, davlat tili to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishi ustidan monitoringni amalga oshirish, ushbu sohada jamoatchilik nazoratining samarali shakllarini joriy etish;
• davlat organlari va tashkilotlari, jumladan, mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlarining davlat tilini rivojlantirish, davlat tili to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishi ustidan davlat nazoratini tashkil qilish bo‘yicha faoliyatini muvofiqlashtirish;
• davlat tilining amal qilishi bilan bog‘liq muammolarni aniqlash va bartaraf etish yuzasidan, shuningdek, uni rivojlantirish sohasida yagona davlat siyosatini yuritish bo‘yicha takliflar tayyorlash;
• o‘zbek tilining yozma nutqi me’yor va qoidalarini ishlab chiqish bo‘yicha hamda lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosini to‘liq joriy etish borasidagi ishlarni jadallashtirish;
• davlat tilini rivojlantirish bo‘yicha normativ-huquqiy hujjatlar loyihalarini ishlab chiqish;
• davlat tilini rivojlantirish bo‘yicha dasturlar va “yo‘l xaritalari”ni ishlab chiqish, ularning amalga oshirilishini nazorat qilish, shuningdek, “O‘zbek tili bayrami kuni”ni nishonlash bo‘yicha ishlarni muvofiqlashtirish;
• ilmiy asoslangan yangi so‘z va atamalarni iste’molga kiritish, zamonaviy atamalarning o‘zbekona muqobillarini yaratish va bir xilda qo‘llanishini ta’minlash, geografik va boshqa toponimik obyektlarga qonun hujjatlariga muvofiq nom berilishi borasidagi faoliyatni monitoring qilish va muvofiqlashtirish;
• davlat tilini rivojlantirishga oid ilmiy-tadqiqot ishlarini qo‘llab-quvvatlash, bu sohada xalqaro hamkorlikni amalga oshirish.

• mamlakat ijtimoiy hayotining barcha sohalarida, jumladan, davlat boshqaruvi, zamonaviy va innovatsion texnologiyalar, sanoat, bank-moliya tizimi, huquqshunoslik, diplomatiya, harbiy ish, tibbiyot va boshqa sohalarda davlat tilining imkoniyatlaridan to‘liq va to‘g‘ri foydalanishga erishish;
• ta’lim muassasalarida davlat tilini o‘rgatish va uni bilish darajasini baholash tizimini yanada takomillashtirish, davlat tilining ilm-fan tili sifatidagi nufuzini oshirish;
• davlat tili sofligini saqlash, uni boyitib borish va aholining nutq madaniyatini oshirish;
• davlat tilining axborot va kommunikatsiya texnologiyalari, xususan, Internet jahon axborot tarmog‘ida munosib o‘rin egallashini ta’minlash, o‘zbek tilining kompyuter dasturlarini yaratish;
• davlat tili qoidalarining buzilishi bilan bog‘liq holatlarni muntazam va har tomonlama o‘rganish, ularni bartaraf etishga doir chora-tadbirlarni ishlab chiqish;
• mamlakat hududida istiqomat qiluvchi barcha millat va elatlar tillarining rivojlanishi uchun keng imkoniyatlar yaratish, ularga davlat tilini o‘rganish uchun qulay shart-sharoitlar yaratib berish;
• davlat tilining xalqaro miqyosdagi o‘rni va nufuzi, uning boshqa tillar bilan aloqalari istiqbollarini belgilash, xorijda istiqomat qiluvchi vatandoshlar va o‘zbek tilini o‘rganish istagida bo‘lgan chet el fuqarolari uchun o‘zbek tili darsliklari va elektron dasturlarni ishlab chiqish va ularni keng miqyosda tarqatish, o‘zbek tilini o‘rgatish bo‘yicha maxsus kurslarni tashkil etish.

Prezident o‘zbek tilining nufuzi oshirilishini aytdi

Foto: Mass-media fondi
Prezidenti Shavkat Mirziyoyev inauguratsiya marosimidagi nutqida davlat tili haqida alohida to‘xtalib o‘tdi.
— Milliy qadriyatlarimizni yanada rivojlantirish, o‘zbek tilining davlat tili sifatidagi o‘rni va nufuzini oshirish, madaniyat va san’atni yuksaltirish bilan bog‘liq vazifalar doimiy kun tartibimizda turadi, — dedi Shavkat Mirziyoyev.

Davlat rahbari shuningdek muqaddas dinimiz g‘oyalari ham targ‘ib etilishini ta’kidladi.
— Muqaddas islom dinimizning insonparvarlik g‘oyalarini targ‘ib etish, «jaholatga qarshi – ma’rifat» tamoyili asosida unib-o‘sib kelayotgan yoshlarimizni sog‘lom e’tiqod ruhida tarbiyalashga alohida ahamiyat beramiz, — dedi prezident.

Shavkat Mirziyoyev o‘z nutqida O‘zbekistonda istiqomat qilayotgan barcha millat va elatlar teng huquqli ekanini ta’kidladi.

— Sizlarga ma’lumki, O‘zbekiston – ulkan imkoniyat va boyliklarga ega mamlakat. Lekin bizning eng katta boyligimiz – turli millat va elatlar, diniy konfessiyalar vakillari o‘rtasidagi tinchlik va barqarorlik, o‘zaro hurmat va hamjihatlikdir, desam, o‘ylaymanki, barchangiz bu fikrga qo‘shilasiz.

Bugungi kunda mamlakatimizda 130 dan ziyod millat va elat vakillari yagona va ahil oila bo‘lib yashayotgani, fidokorona mehnati bilan jonajon O‘zbekistonimiz ravnaqiga munosib hissa qo‘shayotgani ayniqsa quvonarlidir.

Biz bunday bebaho boylik bilan haqli ravishda faxrlanamiz hamda davlatimiz va jamiyatimizning bor kuch va imkoniyatlarini, mamlakatimizdagi do‘stlik va ahillik muhitini yanada mustahkamlashga yo‘naltiramiz.

O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti sifatida shuni alohida ta’kidlab aytaman: bizning davlat siyosatimizda bundan buyon ham barcha millat va elat vakillarining milliy o‘zligini, ona tili va madaniyatini, dini, urf-odat va an’analarini saqlab qolish va rivojlantirishga ustuvor ahamiyat beriladi, — dedi Shavkat Mirziyoyev. “Zamin” yangiliklarini “Twitter”da kuzatib boring

Davlat tili muhofazasi qanday bo‘lishi kerak?

Davlatimiz rahbarining 2019-yil 21-oktabrdagi “O‘zbek tilining davlat tili sifatidagi nufuzi va mavqeyini tubdan oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi farmoni millat tarixida tarixiy hodi­sa bo‘ldi desak, yanglishmaymiz. Chunki mazkur farmon asosida uzoq yillar yig‘ilib qolgan muammolar yechimini topyapti, har yili oktabr oyi­da mutaxassislar tomonidan kuyinchaklik bilan aytilib, so‘ngra qog‘ozlarda qolib ketgan takliflar, tavsiyalarning hukumat doirasida e’tiborga olinishi o‘chib borayotgan umid uchqunlarini yana yondirdi. Prezidentimiz tomonidan o‘zbek tilining davlat tili sifatidagi mavqeyini oshirish bo‘yicha qator vazifalarning qo‘yilishi tilimizga bo‘lgan hurmatning yuksak namunasidir.

Tilimizga davlat miqyosida maxsus farmon asosida e’tibor qaratilayotgan ekan, uning jamiyatdagi nufuzi, o‘rni, obro‘sini oshirish, huquqiy maqomini belgilash, tom ma’nodagi davlat tili darajasiga olib chiqish uchun nima qilish ke­rak? Ya’ni davlat tili muhofazasi qanday bo‘lishi lozim, degan masa­la ko‘pchilikni o‘ylantirishi, tabiiy. Buning uchun esa, birinchi navbatda, tilimizni har tomonlama mukammal ishlangan qonun vositasida himoyalab qo‘yishimiz kerak bo‘ladi.

Ma’lumki, qonun — inson, jamiyat va davlat manfaatlari nuqtayi nazaridan eng muhim hisoblanadigan ijtimoiy munosabatlarni mustahkamlash, rivojlantirish va tartibga solish vositasi (//uz.m.wikipedia). Demak, tilimizning mavqeyi, martabasi qonun orqali himoyalanishi ­kerak. Shu sababli 30 yil avval qabul qilingan qonunni qayta ko‘rib chiqish, mukammal bir hujjat sifatida qabul qilish kun tartibidagi asosiy masa­lalardan biridir.

1989-yil 21-oktabrda qabul qilingan “O‘zbekiston Respublikasining davlat tili haqida”gi qonuni o‘z davrida buyuk hodisa bo‘lganligi e’tirof etilgan. Lekin Yurtboshimiz ta’kidlaganidek: “. bundan o‘ttiz yil muqaddam qabul qilingan “Davlat tili haqida”gi qonunni bugungi kun talablari nuqtayi nazaridan har tomonlama chuqur tahlil qilib, takomillashtirish zarurati sezilmoqda” (2019-yil 21-oktabr­dagi o‘zbek tiliga davlat tili maqomi berilganining 30 yilligi munosabati bilan o‘tkazilgan tantanali yig‘ilishda so‘zla­gan nutqidan).

Qonundagi noaniqliklar, kamchiliklar, tahrirga muhtojligi, yangi moddalar kiri­tish zarurligi xususida radio, televide­niye, matbuot orqali mutaxassislar tomonidan ko‘plab fikrlar, takliflar aytildi va aytilmoqda ham. Jumladan, mutaxassis M.Niyazmatov o‘zining “Davlat tili to‘g‘risidagi qonun tahrirga muhtojmi?” nomli maqolasida qonunning munozarata­lab moddalari xususida to‘xtalib, ularga aniqlik kiritish lozimligini aytadi. R.Jabborovning “O‘zbek tiliga davlat tili maqomi berilganiga 30 yil to‘ldi. Shu o‘tgan davr ichida nima o‘zgardi? Nimani o‘zgartirish kerak?” maqolasida shunday fikrlar bor: “Qonunni o‘qib chiqar ekanmiz, u o‘ta ehtiyotkorlik, muloyimlik bilan tuzilgani, ochig‘ini aytganda, qonundan ko‘ra ko‘proq tavsiyanomaga o‘xshashini ang­laymiz. Unda imkon darajasida o‘zbek tili­ning mavqeyini boshqa tillardan oshirib yubormaslikka harakat qilingandek tuyuladi. Qonun bilan yaxshi tanishib chiqqan, boshqa tilda so‘zlaydigan yoki boshqa millatga mansub fuqarolar “davlat tilini o‘rgansak ham, o‘rganmasak ham bo‘laverar ekan” degan xulosaga bormasli­giga hech kim kafolat bermaydi. Davlat tilidagi qonunni buzish, davlat tiliga hurmatsizlikning huquqiy oqibatlari qonunda aniq ko‘rsatib berilmagan”.

Avvalo, qonunni ishlab chiqishda xorijiy davlatlarning milliy tiliga bag‘ishlangan qonunlarini o‘rganib chiqish, ulardan ijobiy foydalanish orqali qonunimizni takomillashtirish zarur. Kamina ham mutaxassis sifatida Gruziya, Ozarboyjon, Armaniston, Estoniya, Qirg‘iziston, Qozog‘iston kabi davlatlarning davlat tili haqidagi qonunlari bilan tanishib chiqish asnosida qonunimizga takliflarim bilan o‘rtoqlashmoqchiman.

Qonunning tuzilishi. Boshqa davlatlar qonunlari bilan solishtirilganda, biz­ning qonunimiz juda sodda tuzilgan, na bob, na bo‘limlarga ajratilgan. Yaqinda “Munosabat” ko‘rsatuvida ishtirok etgan bir mutaxassisning davlat tili to‘g‘risidagi qonun shunday sodda tuzilganki, uni bir oddiy nizom darajasida deb aytish mumkin, degan fikrlariga qo‘shilmasdan ilojimiz yo‘q. E’tibor qiling:

1-modda. O‘zbekiston Respublikasining davlat tili o‘zbek tilidir.

2-modda. O‘zbek tiliga davlat tili maqomining berilishi respublika hududida yashovchi millat va elatlarning o‘z ona tilini qo‘llashdan iborat konstitutsiyaviy huquqlariga monelik qilmaydi (“O‘zbekiston Respublikasining davlat tili haqida”gi qonunga o‘zgartirishlar va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida. 1995-yil, 21-dekabr). Xuddi shu tartibda 24 moddadan iborat, 3 sahifalik ixchamgina qonun shakllantirilgan.

Yuqorida tilga olingan davlatlarning qonunlari alohida boblarga ajratilgan, har bir bob va moddalarning nomlari bor. Masalan:

I bob. Umumiy qoidalar. 1-modda. Davlat tilining huquqiy asoslari (Ozarboyjon Respublikasining davlat tili to‘g‘risidagi qonuni).

I bob. Umumiy qoidalar. 7-modda. Ta’lim tili (Gruziyaning davlat tili to‘g‘risidagi qonuni).

Davlat tiliga bo‘lgan munosabat, hurmat uning himoyasi bo‘lgan qonunning mukammal shakllanishidan boshlanishi kerak. Mazkur qonunning o‘zida ko‘chadagi, binolardagi yozuvlar, reklama va e’lonlar, mulkchilik shaklidan qat’i nazar, barcha ommaviy axborot vositalarida, jamiyatning barcha sohalarida davlat tili­ning qo‘llanilishi, davlat tilining o‘qitilishi kabi masalalar to‘liq o‘z ifodasini topishi kerak. Shundagina “qaysi tilda reklama berish tadbirkorning o‘ziga bog‘liq” yoki bu narsa “Reklama to‘g‘risida”gi qonunga zid” kabi gaplarga o‘rin qolmaydi (bu xususda quyida to‘xtalamiz).

Boshqa tillar qonunlarida bo‘lgani kabi, qonunda dastlab unda qo‘llaniluvchi tayanch tushunchalar va ularning izohi berilishi lozim. Taxminan shunday (yana qo‘shimchalar bo‘lsa, berilishi mumkin):

Qonunning asosiy tushunchalari.

Amaldagi qonunda quyidagi asosiy tushunchalar ishlatiladi:

1) davlat tili — Konstitutsiyada belgi­langan tarixiy an’analarni o‘zida mujassam etgan, O‘zbekiston fuqarolarining va boshqa jismoniy va yuridik shaxs­larning munosabatlarini o‘zida aks ettirgan, qonun chiqarish, ijroiya va sud hokimiyatlarida ish yuritish uchun rasmiy belgilangan til;

2) nodavlat tili — davlat tilidan tashqari, O‘zbekiston hududida yashovchi turli millat va elatlarning shaxsiy hayotida foydalanishi mumkin bo‘lgan til;

3) adabiy til — davlat tilining me’yoriy ko‘rinishi, umumxalq tilining yuqori shakli, muayyan bir me’yorga, ya’ni aniq bir maromga, tartib-qoidalarga solingan til, davlatning fan, ta’lim, madaniyat, ommaviy axborot vositalari va rasmiy hujjatlarda ishlatiladigan til;

4) diaspora — davlatdan tashqarida yashovchi millatning bir qismi (etnik qatlam) (o‘zbek diasporasi);

5) Davlat tilini rivojlantirish departamenti — davlat tilini rivojlantirish, davlat tili to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishi ustidan monitoringni amalga oshiruvchi yuridik shaxs;

6) Respublika atamashunoslik komissiyasi — Davlat tilini rivojlantirish departamenti huzurida jamoatchilik asosida faoliyat ko‘rsatuvchi tashkilot bo‘lib, il­miy asoslangan yangi so‘z va atamalarni rasmiy iste’molga kiritish bilan shug‘ullanadi.

Ta’kidlaganimizdek, qonunimizning birinchi moddasi bitta gap bilan tugaydi. Misol keltiraman:

Статья 4. Государственный язык Республики Казахстан

Государственным языком Рес­публики Казахстан является казахский язык. Государственный язык — язык государственного управления, законодательства, судопроизводства и делопроизводства, действующий во всех сферах общественных отношений на всей территории государства.

Долгом каждого гражданина Респуб­лики Казахстан является овладение государственным языком, являющимся важнейшим фактором консолидaции народа Казахстана.

Правительство, иные государственные, местные представительные и исполнительные органы обязаны:

всемерно развивать государственный язык в Республике Казахстан, укреплять его международный авторитет;

создавать все необходимые организatsiонные, материально-технические условия для свободного и бесплатного овладения государственным языком всеми гражданами Республики Казахстан;

оказывать помощь казахской диаспоре в сохранении и развитии родного языка.

Qozog‘iston Respublikasining davlat tili qozoq tilidir. Davlat tili — davlat boshqaruvida, qonun hujjatlari, sud ishlarini yuritish, ish yurtitish hujjatlari tili bo‘lib, davlatning barcha hududida ijtimoiy munosabatlarning barcha sohalarida amal qiladi.

Davlat tilini bilish Qozog‘iston Respublikasi har bir fuqarosining burchidir, bu esa Qozog‘iston xalqlarini birlashti­rishda eng muhim omil hisoblanadi.

Hukumat, boshqa davlat, mahalliy vakillik va ijroiya organlari:

Qozog‘iston Respublikasida davlat tili­ni to‘liq rivojlantirish, uning xalqaro nufuzini mustahkamlash;

Qozog‘iston Respublikasining barcha fuqarolari davlat tilini erkin va bepul o‘rganishlari uchun barcha zarur tashkiliy, moddiy va texnik sharoitlarni yaratish;

Qozoq diasporasiga o‘z ona tilini saqlash va rivojlantirishda yordam be­rishga majburdir.

Ozarboyjon, Gruziya davlatlari qonunlarida ham shunday manzarani kuzatish mumkin.

Biz ham taxminan shunday shakllantirsak, maqsadga muvofiq bo‘ladi:

-modda. O‘zbekiston Respublikasining davlat tili.

O‘zbekiston Respublikasining davlat tili o‘zbek tilidir.

Davlat O‘zbekistonning barcha hududlarida davlat tilining konstitutsiyada belgilab qo‘yilgan maqomini himoya qiladi va nazoratini ta’minlaydi.

Davlat tili — davlatni boshqarish tili, qonunchilik, sud, ijtimoiy munosabatlar, ishlab chiqarish, O‘zbekiston Respublikasi hududida faoliyat yurituvchi barcha sohalarga tegishlidir.

O‘zbekiston Respublikasi har bir fuqarosining davlat tilini bilishi uning fuqarolik burchi sanaladi yoki har bir fuqaro davlat tilini bilishi shart (Ozarboyjon, Armanistonning davlat tili to‘g‘risidagi qonuni).

O‘zbekiston Respublikasi hududida istiqomat qiluvchi barcha millat va elatlarning tillari hurmat qilinishi ta’minlanadi, ularning rivojlanishi uchun sharoit yaratiladi.

Fuqarolar millatlararo muomala tilini o‘z xohishlariga ko‘ra tanlash huquqiga egadirlar.

Davlat ta’lim muassasalarida fuqarolarga davlat tilini o‘qitish bepul amalga oshiriladi.

Bir narsani alohida ta’kidlashni istar­dim, biz juda ehtiyotkor, shu bilan birga, o‘ta bag‘rikeng xalqmiz. Respublikamizda 130 dan ortiq millat va elatlar istiqomat qiladi. “Biz o‘z xatti-harakatimiz bilan ularning tilini kamsitayotgandek bo‘lib qolmaslik kerak. Davlat tili mavqeyini o‘ylaganda, mana shu omillarni inobatga olish kerak”, degan andisha hammamizda bor. O‘zbek tili mavqeyi, martabasi to‘g‘risida o‘ylaydigan, uni himoya qil­moqchi bo‘lganlarni darhol qoralashga, millatchiga chiqarishga harakat qilamiz. Bunday ko‘rinmas kuchlar yetarlicha ekaniga ijtimoiy tarmoqlar orqali guvoh bo‘lib turibmiz. Lekin gap O‘zbekistonda davlat tilining obro‘sini oshirish haqida ketyapti yoki misol uchun, Qozog‘iston yoxud Qirg‘izistonda o‘zbek tilining qo‘llanilishi masalasi emas. Xohlagan davlatning qonu­nini ko‘ring, o‘z tilining mavqeyi birinchi planga olib chiqilgan. Mana bir misol:

7. Обязателность использования государственного языка Российской Федерaции не должна тольковатся как отрицание или умаление права на пользование государственными языками республик, находящихся в составе Российской Федерaции, и языками народов Российской Федерaции (Федеральный закон о государственном языке Российской Федерaции. Статя 1.). Ya’ni Rossiya Federatsiyasida davlat tilidan foydalanishning majburiyligi Rossiya Federatsiyasining bir qismi bo‘lgan res­publikalarning davlat tillari va Rossiya Federatsiyasi xalqlarining tillaridan foydalanish huquqini inkor etish yoki rad etish deb tushunilmasligi kerak.

Rossiyada ham xuddi bizga o‘xshab juda ko‘plab millat va elatlar, o‘z davlat tiliga ega bo‘lgan subyektlar bor. Lekin ular rus tilining davlat tili sifatida alohida mavqeyini, qo‘llanilishi majburiyligini e’tirof etib qo‘yibdi-ku. To‘g‘ri-da, Rossiya Federatsiyasida davlat tili rus tili, buni hech kim inkor eta olmaydi. O‘zbekistonda ham davlat tili o‘zbek tili ekanligi va buni hech kim inkor etmasligi shart!

Fikrimizda davom etamiz. Ba’zi davlatlarning qonunlarida, jumladan, Ozarboyjon Respublikasi qonunida davlat tili me’yorlari va alifbosi ham alohida moddalar bilan belgilab qo‘yilgan. Biz ham mazkur masalani alohida moddalarda aks ettirsak, maqsadga muvofiq bo‘ladi. Masalan:

-modda. Davlat tili me’yorlari.

Davlat tili o‘zbek adabiy tili me’yorlariga asoslanadi. O‘zbek tilining orfoepik va imlo me’yorlari O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi Davlat tilini rivojlantirish departamenti tomonidan tasdiqlanadi.

Davlat tilini rivojlantirish departamenti har besh yil muddatda o‘zbek tiliga kirib kelgan yangi so‘z va atamalar (sohalar bo‘yicha) lug‘ati, imlo lug‘atlarini nashr etib boradi.

-modda. Davlat tili alifbosi.

O‘zbekiston Respublikasining davlat tili alifbosi — lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosidir.

Shunda ehtimol, qaysi yozuvda yozish kerak, degan ortiqcha savollarga o‘rin qolmas.

Ayni vaqtdagi eng katta muammo, keng jamoatchilik e’tiroziga sabab bo‘layotgan holat — bu ko‘chadagi turli yozuvlar, e’lonlar, ulardagi davlat tiliga bo‘lgan e’tibor masalasi. Prezidentimizning o‘zbek tiliga davlat tili maqomi berilganining 30 yilligi munosabati bilan o‘tkazilgan tantanali yig‘ilishda so‘zlagan nutqida ham ayni masalaga alohida e’tibor qaratildi: “Afsuski, jamoat joylarida, ko‘chalarda, binolar peshtoqida toponimik belgilar, turli lavha va reklamalar ko‘pincha xorijiy tillarda, ma’naviyati­mizga yot mazmun va shakllarda aks ettirilmoqda. Bu davlat tili talablariga, milliy madaniyat va qadriyatlarimizga bepisandlikdan, umumiy savodxonlik darajasi esa tushib ketayotganidan dalolat beradi.

Chunki ijtimoiy obyektlarga nom berish — bu shunchaki shaxsiy yoki xusu­siy ish emas. Bu barchamizning vatanparvarlik va ma’naviy saviya­mizni yaqqol ko‘rsatadigan o‘ziga xos mezondir. Buni hech kim hech qachon unutmasligi kerak”.

Bu masala qonunda qay darajada aks etgan? Tan olib aytish kerak, ixcham tarzda, bitta gap bilan alohida moddada o‘z aksini topgan:

Lavhalar, e’lonlar, narxnomalar va boshqa ko‘rgazmali hamda og‘zaki axborot matnlari davlat tilida rasmiylashtiriladi va e’lon qilinadi hamda boshqa tillarda tarjimasi berilishi mumkin.

Lekin boshqa davlatlar qonunlarida bu modda keng va atroflicha izohlangan. Masalan, Ozarboyjon qonunidan:

Статя 7. Исползование государственного языка в сферах обслуживания, рекламах и объявлениях.

7.1. Во всех сферах обслуживания, рекламах и объявлениях на территории Азербайджанской Республики используется государственный язык. В соответствующих сферах обслуживания, связанных с оказанием услуг инос­транцам, наряду с государственным языком могут применятся и другие языки. При необходимости в рекламах и объявлениях (на счетах, табло, плакатах и пр.) наряду с государственным языком могут использоватся и другие языки. Однако занимаемая ими площад не должна превышат площад, занимае­мую азербайджанским языком, она должна находится после надписи на азербайджанском языке.

7.2. Государственный язык во всех сферах обслуживания, рекламах и объявлениях на территории Азербайджанской Республики должен применятся в соответствии с нормами государственного языка.

7.3. Этикетки и другие надписи на товарах, производимых на территории Азербайджанской Республики, а также экспортируемых товарах наряду с соответствующими иностранными языками должны быт даны и на государственном языке.

7.4. Этикетки и названия на импортируемых в Азербайджанскую Республику товарах и продукции, инструкции по правилам их использования наряду с другими языками должны сопровождаться переводом на азербайджанский язык.

Ya’ni qisqacha aytganda, Ozarboyjon Respublikasining barcha hududida xizmat ko‘rsatish sohalarida reklama va e’lonlarning davlat tilida berilishi, shu bilan birga, boshqa tillarda ham berilishi mumkinligi, lekin boshqa tildagi matnning o‘lchami, kattaligi, egallagan joyi davlat tilida berilganidan kichik bo‘lishi va undan keyin berilishi, davlat tili normalariga qat’iy amal qilinishi, Ozarboyjon Respublikasida ishlab chiqarilayotgan, shu bilan birga, eksport qilinayotgan va import qilinayotgan mahsulotlar yorliqlaridagi yozuvlar boshqa tillar bilan birgalikda davlat tilida berilishi shartligi belgilab qo‘yilgan. Qirg‘iziston qonunida mahsulot yorliqlarining davlat tiliga tarjimasi xarajatlari eksport va import qiluvchilar zimmasiga yuklangan.

Agar bizda ham bu tajribalar o‘zlashtirilsa, muammolar o‘z yechimini topadi deb o‘ylayman.

Yana bir muammoga e’tiboringizni qaratmoqchiman. Ommaviy axborot vositalari(radio, televideniye, matbuot)­da davlat tilining o‘rni masalasi. Bu ham hech kimga sir emas, chunki bu muammo haqida mutaxassislar, ziyolilar tomonidan ko‘p va xo‘p aytildi va aytilmoqda. Lekin o‘zgarish yo‘q, hech narsa bo‘lmagandek, shevaga xos so‘zlar, adabiy til normalaridan chekinish. bu masala bo‘yicha ham qonunimizda bir jumla bor:

Televideniye va radio eshittirishlari davlat tilida, shuningdek boshqa tillarda olib boriladi.

Endi Qirg‘iziston Respublikasi qonuniga e’tibor qiling:

Государственный язык в Кыргызской Республике является основным языком в сферах культуры, искусства, массовой информaции.

Все средства массовой информaции, функционирующие на государственном языке (телевидение, радио, издательства, органы печати), обязаны соблюдать нормы кыргызского литературного языка. Телерадиокомпании независимо от форм собственности более половины своих передач ведут на государственном языке.

Ya’ni Qirg‘iziston Respublikasida davlat tili madaniyat, san’at va ommaviy axborot sohalarining asosiy tili hisoblanadi.

Davlat tilida faoliyat olib boriladigan barcha ommaviy axborot vositalari qirg‘iz adabiy tili normalariga rioya qilishga maj­burdir.

Статя 6. Исползование государс­твенного языка в телерадиовещании.

Ведущие всех вещающих на государственном языке теле- и радиоканалов, независимо от формы собственности, учрежденных и осуществляющих деятельност на территории Азербай­джанской Республики, должны в совершенстве владеть государственным языком и свободно говорит на нем. Фильмы и передачи, дублированные на теле- и радиоканалах, должны соответствовать установленным государством нормам языка.

Ozarboyjon Respublikasi hududida mulkchilik shaklidan qat’i nazar, tashkil qilinib, davlat tilida faoliyat olib borayotgan teleradio kanallar boshlovchilari davlat tilini mukammal darajada bilishi va erkin gapira olishi shart. Teleradio kanallarda dublyaj qilingan filmlar va ko‘rsatuvlar davlat tomonidan o‘rnatilgan til normalariga mos kelishi shart.

Ko‘rib turganimizdek, amal qilinishi lozim bo‘lgan barcha xatti-harakatlar qonun bilan mustahkamlanib qo‘yilgan.

Yana bir muammoga e’tiboringizni qaratmoqchiman, ya’ni ta’lim sohasida davlat tilining qo‘llanilishi. Bu masala ham qonunimizda alohida modda, unchalik tushunarsiz ikkita gap bilan yozilib qo‘yilgan:

O‘zbekiston Respublikasida yashovchi shaxslarga ta’lim olish tilini erkin tanlash huquqi beriladi.

O‘zbekiston Respublikasi davlat tilida, shuningdek boshqa tillarda ham umumiy, hunar-texnika, o‘rta maxsus va oliy ma’lumot olishni ta’minlaydi.

Endi boshqa davlatlar qonunlaridan namunalar:

Ta’lim boshqa tillarda olib boriladigan ta’lim muassasalarida ozarboyjon tilini o‘qitish majburiy.

O‘rta maxsus va oliy ta’lim muassasa­lariga kirishda “ozarboyjon tili” fanidan imtihon topshiriladi.

Armaniston Respublikasining barcha o‘rta maxsus, oliy ta’lim muassasalarida arman tilidan kirish imtihonlari va arman tili o‘qitilishi majburiy hisoblanadi.

Umumta’lim tashkilotlari (maktab, gimnaziya, litsey)da majburiy tarzda davlat tilidan yozma ish (sinfdan sinfga ko‘chirishda), bitiruv imtihonlari, o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi va oliy ta’limda kirish va bitiruv imtihonlari o‘tkaziladi (Qirg‘iziston).

Ko‘rib turganingizdek, qonunimizda “davlat tilini o‘qitish majburiy” degan jumlaning o‘zi yo‘q. Shuning uchun ham ko‘p rahbarlarimiz tomonidan “o‘zbek tili nimaga kerak?” degan savol ko‘p takrorlanadi. “Nimaga kerak?” jumlasi tufayli tilimiz mana shu ahvolga keldi, bir paytlar o‘zga tilli guruhlar uchun joriy qilingan Davlat attestatsiyasi olib tashlandi, o‘quv soatlari qisqartirildi, hatto o‘zbek tilini fan sifatida mensimaslik darajasiga olib kelindi. Agar “nimaga kerak?” deyilmaganda, boshqa davlatlardagi kabi ta’lim rus tilida olib boriladigan yo‘nalishlarda ham davlat tilidan kirish imtihonlari qo‘yilgan bo‘lardi.

Sanab o‘tilgan davlatlar qonunlarida davlat tilini bilishga qo‘yiladigan talablar ham alohida moddalarda o‘z ifodasini topgan. Masalan, Estoniya qonunida alohida bob ajratilgan bo‘lsa, Gruziya qonu­nida davlat tilini bilish bo‘yicha Vazirlar Mahkamasi huzurida tashkil qilinadigan komissiya tomonidan imtihon o‘tkazilishi, imtihonni muvaffaqiyatli topshirganlarga maxsus sertifikat berilishi belgilab qo‘yilgan. Mana davlat tiliga bo‘lgan munosabat qanday bo‘lishi kerak!

O‘tgan davr mobaynida ko‘p xatolarga yo‘l qo‘ydik, ko‘p narsani yo‘qotdik. Davlatimiz rahbarining tilimiz to‘g‘risidagi farmoni ham shuning uchun qabul qilindi. Endi ortga qarab qilgan xatola­rimizni to‘g‘rilash, yo‘qotganlarimizni qayta tiklash uchun imkoniyat tug‘ildi, “nimaga kerak?” degan savoldan butunlay voz kechish payti keldi. Farmonning nomini eslang: “O‘zbek tilining davlat tili sifatidagi nufuzi va mavqeyini tubdan oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”, “tubdan” so‘ziga alohida e’tibor bering. Demak, tilimizning nufuzi va mavqeyini tubdan oshirish uchun harakat qilishimiz kerak.

Kamina hozirgi kunda dolzarb bo‘lib turgan ba’zi muammolar bo‘yicha qonuni­mizga takliflar berishga harakat qildim. Sizlarga taqqoslash imkoniyatini yaratish uchun ba’zi davlatlar qonunlaridan ruscha misol keltirdim, tarjimasini ham umumiy tarzda bayon qildim (xatolari uchun uzr).

Yakuniy xulosamiz shundan iboratki, yangilanayotgan qonun jiddiy tarzda ishlanishi kerak, boshqa davlatlarniki kabi boblarga ajratilib, hech bir masala nazardan chetda qolmasligi lozim, so‘ng keng jamoatchilik hukmiga havola qilini­shi maqsadga muvofiq. Eng asosiysi, qonunchilik palatasi deputatlaridan ham faollik kutib qolamiz, deputatlarimiz orasida malakali huquqshunoslar ko‘p deb o‘ylaymiz va ularning qonunning har bir moddasini mukammal ko‘rib chiqishiga umid bildirib qolamiz.

Yana bir taklif. Yaqin qo‘shnilari­mizdan tashqari, rivojlangan davlatlarning qonunlari bilan tanishib, ulardagi ijobiy holatlarni o‘zlashtirish ham foydadan xoli bo‘lmaydi. Zero, biz hech kimdan kam emasmiz va kam bo‘lmaymiz deya g‘ururlanar ekanmiz, milliy g‘ururimiz, ma’naviyatimiz, madaniyatimiz asosi bo‘lgan ona tilimiz haqidagi qonunimiz hech bir davlatnikidan kam bo‘lmagan holda, mukammal, zalvorli bo‘ladi deb ishonamiz. Siz nima deysiz, zamondosh?

Inomjon AZIMOV, filologiya fanlari nomzodi, dotsent

O’zbek tili davlat tili sifatidagi nufuzini oshirish

O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Davlat tilini rivojlantirish departamenti Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi bilan hamkorlikda «Qadring baland bo‘lsin, ona tilim» shiori ostida respublika tanlovini e’lon qildi, deb yozmoqda “Xabar” nashri.

Tanlovning asosiy maqsadi o‘zbek tilining davlat tili sifatidagi nufuzini oshirish, davlat tilini milliy qadriyat sifatida targ‘ib qilish, unga nisbatan milliy g‘urur hissini tarbiyalash, tilimizning xalqaro mavqeini mustahkamlash, yana muhimi, davlat tiliga oid muammolarni hal etishga ijodiy yondashuvni rivojlantirishdan iborat.

Tanlovga taqdim etiladigan ijodiy ishlar aholi hamda yoshlarning dunyoqarashini kengaytirish, ijtimoiy faolligi va millat taqdiriga daxldorlik tuyg‘usini kuchaytirish, kitobxonlik madaniyati, yozma va og‘zaki savodxonligini oshirish, yosh avlodda o‘zbek tiliga nisbatan milliy g‘urur hissini shakllantirish, ular qalbida umuminsoniy qadriyatlarga hurmat-ehtiromni tarbiyalashga, Shuningdek, ijodiy ishlarda chet ellardagi vatandoshlarimiz va o‘zbek tilini sevuvchi xorijliklarning o‘zbek tiliga muhabbati va e’tiborini namoyish etish, o‘zbek tilining amaldagi xalqaro mavqeini mustahkamlashga xizmat qilishi lozim.

O‘zbek tilining amaldagi mavqeini mustahkamlash, shuningdek, davlat tiliga oid muammolarni ham etishga keng jamoatchilikning ijodiy yondashuvini rivojlantirish; ta’lim muassasalari, davlat idoralari, mehnat jamoalarida namoyish etish hamda xalq orasida keng ommalashtirish uchun o‘zbek tili va adabiyotiga doir ijodiy ishlar jamlanmasini yaratish; iqtidorli yoshlarning ijodiy salohiyatini yuzaga chiqarish va rivojlantirish, ularning davlat tilini targ‘ib qiluvchi ijod namunalarini rag‘batlantirish va ommalashtirish tanlovning asosiy maqsadlaridir.

Tanlov quyidagi nominatsiyalarda o‘tkaziladi:

1. Eng yaxshi badiiy asar (she’riy asar — 30 misragacha; nasriy hikoya — hajmi 3600 bosma belgigacha).
2. Eng yaxshi publitsistik maqola (ocherk, lavha — hajmi 5400 bosma belgigacha).
3. O‘zbek tilining xorijdagi eng yaxshi targ‘iboti (o‘zbek millatiga mansub yoki chet el fuqarolari tomonidan yaratilgan xorijda o‘zbek tilini targ‘ib qilishga qaratilgan ilmiy, badiiy, musiqiy asarlar hamda audio, video mahsulotlar).
4. Eng yaxshi ijtimoiy roliklar (audio, videorolikning davomiyligi 3 daqiqagacha).

Tanlov g‘oliblari pul mukofotlari bilan taqdirlanadilar!

Eng namunali, g‘oyaviy-badiiy pishiq ijodiy ishlar ommaviy axborot vositalari orqali keng targ‘ib etiladi.

Ijodiy ishlar shu yilning 20-sentyabriga qadar «Qadring baland bo‘lsin, ona tilim» sarlavhasi ostida info@til.gov elektron pochtasi yoki @tiluz_Bot telegram manzili orqali onlayn qabul qilinadi.

Tanlov yuzasidan qo‘shimcha ma’lumotlarni www.til.gov, www.manaviyat saytlari hamda Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazining tanlov bo‘yicha mas’ul xodimlari Muhtarama Ulug‘ova (99 847-69-41), Dilmurod Do‘stbekov (97 752-33-99) bilan telefon orqali bog‘lanib olishingiz mumkin.

Bu ka’bi muhim xabar va yangiliklar bilan Telegram kanalimizda birinchilardan ta’nishib boring !

Oʻzbek tilining davlat tili sifatidagi nufuzi va mavqeini tubdan oshirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida

Xalqimizning koʻp asrlik madaniy, ilmiy-maʼrifiy va badiiy tafakkuri, intellektual salohiyatining yorqin va bebaho mahsuli boʻlgan oʻzbek tili jahondagi boy va qadimiy tillardan biridir.

Oʻzbekistonda 1989-yil 21-oktyabrda el-yurtimiz asrlar davomida orzu qilib, intilib va kurashib kelgan davlat tili haqidagi qonunning qabul qilinishi mamlakat suvereniteti va mustaqilligi sari qoʻyilgan dastlabki dadil qadam edi. Aynan ana shu tarixiy hujjatga binoan oʻzbek tili mustahkam huquqiy asos va yuksak maqomga ega boʻldi.

Istiqlol yillarida ona tilimiz tom maʼnoda davlat tiliga aylanib, xalqimizni yurtimizda erkin va ozod, farovon hayot qurishdek buyuk marralarga safarbar etadigan beqiyos kuch sifatida maydonga chiqdi.

Bugun Oʻzbekistonimiz “Milliy tiklanishdan – milliy yuksalish sari” degan bosh tamoyil asosida taraqqiyotning yangi, yanada yuksak bosqichiga koʻtarilmoqda. Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan keng koʻlamli islohotlar jarayonida davlat tilining hayotimizdagi oʻrni va nufuzi tobora oshib bormoqda.

Oʻzbek tili siyosiy-huquqiy, ijtimoiy-iqtisodiy, maʼnaviy-maʼrifiy jabhalarda faol qoʻllanib, xalqaro minbarlarda baralla yangramoqda. Xorijiy mamlakatlarda tilimizga eʼtibor va uni oʻrganishga qiziqish kuchaymoqda.

Bugungi globallashuv davrida har bir xalq, har qaysi mustaqil davlat oʻz milliy manfaatlarini taʼminlash, bu borada avvalo oʻz madaniyatini, azaliy qadriyatlarini, ona tilini asrab-avaylash va rivojlantirish masalasiga ustuvor ahamiyat qaratishi tabiiydir.

Oʻzbek tilining xalqimiz ijtimoiy hayotida va xalqaro miqyosdagi obroʻ-eʼtiborini tubdan oshirish, unib-oʻsib kelayotgan yoshlarimizni vatanparvarlik, milliy anʼana va qadriyatlarga sadoqat, ulugʻ ajdodlarimizning boy merosiga vorislik ruhida tarbiyalash, mamlakatimizda davlat tilini toʻlaqonli joriy etishni taʼminlash maqsadida:

1. Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalari, Madaniyat vazirligi, Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasi, Respublika Maʼnaviyat va maʼrifat markazi, Oʻzbekiston yoshlar ittifoqi, Oʻzbekiston Xotin-qizlar qoʻmitasi, “Taraqqiyot strategiyasi” markazi va keng jamoatchilikning oʻzbek tiliga davlat tili maqomi berilgan kun – 21-oktyabr sanasini “Oʻzbek tili bayrami kuni” deb eʼlon qilish toʻgʻrisidagi taklifi maʼqullansin.

2. Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tuzilmasida xodimlarining umumiy cheklangan soni 9 ta shtat birligidan iborat Davlat tilini rivojlantirish departamenti tashkil etilsin va uning tuzilmasi ilovaga muvofiq tasdiqlansin.

3. Quyidagilar Davlat tilini rivojlantirish departamentining asosiy vazifalari etib belgilansin:

davlat tilini rivojlantirish, davlat tili toʻgʻrisidagi qonun hujjatlariga rioya etilishi ustidan monitoringni amalga oshirish, ushbu sohada jamoatchilik nazoratining samarali shakllarini joriy etish;

davlat organlari va tashkilotlari, jumladan, mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlarining davlat tilini rivojlantirish, davlat tili toʻgʻrisidagi qonun hujjatlariga rioya etilishi ustidan davlat nazoratini tashkil qilish boʻyicha faoliyatini muvofiqlashtirish;

davlat tilining amal qilishi bilan bogʻliq muammolarni aniqlash

va bartaraf etish yuzasidan, shuningdek, uni rivojlantirish sohasida yagona davlat siyosatini yuritish boʻyicha takliflar tayyorlash;

oʻzbek tilining yozma nutqi meʼyor va qoidalarini ishlab chiqish boʻyicha hamda lotin yozuviga asoslangan oʻzbek alifbosini toʻliq joriy etish borasidagi ishlarni jadallashtirish;

davlat tilini rivojlantirish boʻyicha normativ-huquqiy hujjatlar loyihalarini ishlab chiqish;

davlat tilini rivojlantirish boʻyicha dasturlar va “yoʻl xaritalari”ni ishlab chiqish, ularning amalga oshirilishini nazorat qilish, shuningdek, “Oʻzbek tili bayrami kuni”ni nishonlash boʻyicha ishlarni muvofiqlashtirish;

ilmiy asoslangan yangi soʻz va atamalarni isteʼmolga kiritish, zamonaviy atamalarning oʻzbekona muqobillarini yaratish va bir xilda qoʻllanishini taʼminlash, geografik va boshqa toponimik obyektlarga qonun hujjatlariga muvofiq nom berilishi borasidagi faoliyatni monitoring qilish va muvofiqlashtirish;

davlat tilini rivojlantirishga oid ilmiy-tadqiqot ishlarini qoʻllab-quvvatlash, bu sohada xalqaro hamkorlikni amalga oshirish.

4. Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi:

a) uch oy muddatda:

“Oʻzbek tili bayrami kuni”ni belgilash boʻyicha qonun loyihasini;

“Davlat tili haqida”gi Oʻzbekiston Respublikasi Qonunini bugungi kun talablari nuqtayi nazaridan takomillashtirgan holda uning yangi tahrirdagi loyihasini ishlab chiqsin va Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasiga kiritsin;

b) ikki oy muddatda xorijiy davlatlar tajribasini chuqur oʻrgangan holda ilmiy asoslangan yangi soʻz va atamalarni rasmiy isteʼmolga kiritish boʻyicha Atamalar komissiyasini tashkil etish va uning faoliyatini tartibga solish toʻgʻrisida qaror qabul qilsin;

v) 2020-yil 1-iyunga qadar quyidagi asosiy yoʻnalishlarni oʻz ichiga olgan 2020-2030 yillarda oʻzbek tilini rivojlantirish hamda til siyosatini takomillashtirish konsepsiyasi va davlat dasturi loyihalarini kiritsin:

mamlakatimiz ijtimoiy hayotining barcha sohalarida, jumladan, davlat boshqaruvi, zamonaviy va innovatsion texnologiyalar, sanoat, bank-moliya tizimi, huquqshunoslik, diplomatiya, harbiy ish, tibbiyot va boshqa sohalarda davlat tilining imkoniyatlaridan toʻliq va toʻgʻri foydalanishga erishish;

taʼlim muassasalarida davlat tilini oʻrgatish va uni bilish darajasini baholash tizimini yanada takomillashtirish, davlat tilining ilm-fan tili sifatidagi nufuzini oshirish;

davlat tili sofligini saqlash, uni boyitib borish va aholining
nutq madaniyatini oshirish;

davlat tilining axborot va kommunikatsiya texnologiyalari, xususan, Internet jahon axborot tarmogʻida munosib oʻrin egallashini taʼminlash, oʻzbek tilining kompyuter dasturlarini yaratish;

davlat tili qoidalarining buzilishi bilan bogʻliq holatlarni muntazam va har tomonlama oʻrganish, ularni bartaraf etishga doir chora-tadbirlarni ishlab chiqish;

mamlakatimiz hududida istiqomat qiluvchi barcha millat va elatlar tillarining rivojlanishi uchun keng imkoniyatlar yaratish, ularga davlat tilini oʻrganish uchun qulay shart-sharoitlar yaratib berish;

davlat tilining xalqaro miqyosdagi oʻrni va nufuzi, uning boshqa tillar bilan aloqalari istiqbollarini belgilash, xorijda istiqomat qiluvchi vatandoshlar va oʻzbek tilini oʻrganish istagida boʻlgan chet el fuqarolari uchun oʻzbek tili darsliklari va elektron dasturlarni ishlab chiqish va ularni keng miqyosda tarqatish, oʻzbek tilini oʻrgatish boʻyicha maxsus kurslarni tashkil etish.

5. Oʻzbekiston Respublikasi Adliya vazirligi manfaatdor vazirlik

va idoralar bilan birgalikda ikki oy muddatda qonun hujjatlariga ushbu Farmondan kelib chiqadigan oʻzgartish va qoʻshimchalar toʻgʻrisida Vazirlar Mahkamasiga takliflar kiritsin.

6. Mazkur Farmonning ijrosini nazorat qilish Oʻzbekiston Respublikasining Bosh vaziri A.N.Aripov va Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi rahbari Z.Sh.Nizomiddinov zimmasiga yuklansin.

Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.MIRZIYOYEV

Toshkent shahri,

2019-yil 21-oktyabr