Tushda kiyimsiz yurish
Endigi navbatda mashg’ulot o’tkazishga tayyorgarlik ko’riladi. Buning uchun mashg’ulot o’tkaziladigan joy yaxshilab tayyorlanadi, yugurish yo’lagi ortiqcha narsalardan tozalanadi, uloqtirish uchun xavfsiz joy tanlanadi. Uloqtirish bilan mustaqil shug’ullanish chog’ida to’p oyna, daraxt, odamlarga tegib ketmaydigan yo’nalish tanlanishiga alohida e’tibor qaratiladi.
Tushda kiyimsiz yurish
Саксонинчи масала
Шаҳват билан маний (уруғ, сперма) чиққанда ғусл вожиб бўлади.
Манийнинг шаҳват билан чиқишининг ўзи – ғуслни вожиб қилади. Уйқу ёки уйғоқликда бўлсин фарқи йўқ.
– Жинсий алоқада ғусл вожиб бўлади;
– Жинсий хаёл суриш натижасида;
– Узоқ вақт ҳижронда, айрилиқда юрган жуфтлик бир-бирини кўрганда;
– Соғинган эр аёлига қараганда ёки ушлаганда.
Ушбу ҳолатларда келган суюқлик мазий хисобланиб тахоратни синдиради ғусл вожиб бўлмайди.
Саксон биринчи масала
Киши уйғонганда кийимида, баданида манийнинг асарини топса, эҳтиломни эсласа ҳам, эсламаса ҳам, унга ғусл вожиб бўлади.
Саксон иккинчи масала
Манийнинг чиқиши ғуслни вожиб қилади, мазийнинг чиқиши эса ғуслни вожиб қилмайди.
Балки фақат таҳоратни синдиради.
Мазий – шаҳват пайтида эркак закаридан чиқадиган шундай бир суюқликки, унинг чиқиб кетиши билан шаҳват синмайди, аксинча, зиёда бўлишда давом этади.
Маний – шаҳват хотимасида эркак закаридан чиқадиган қуюқ уруғ суюқлиги бўлиб, унинг чиқиши билан шаҳват синади, ниҳоясига етади.
Бавлдан сўнг ёки олдин келган сув вадийдир. Унинг ёқимсиз ҳиди бўлади, таҳоратни синдиради, ғусл шарт эмас.
Саксон учинчи масала
Ийлож билан ғусл вожиб бўлади.
Ийлож – бу эркак закарининг хашафаси (бошчаси) аёл қинига ёки орқасига киришидир.
Изоҳ: Бу ерда аёл орқасига закарнинг кириши масала баёни учун келтирилган. Аёл орқасига жинсий яқинлик қилиш ҳаром, асло мумкин эмас. Бундай қилувчи эркакни жаноби Пайғамбаримиз Мухаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам лаънатлаганлар.
Демак, ийлож содир бўлса, ғусл вожиб бўлади. Бунда маний тўкилгани ёки тўкилмаганининг аҳамияти йўқ, ғусл қилиш шарт.
Саксон тўртинчи масала
Киши уйғонганда эҳтилом (тушда жинсий яқинлик қилиш) бўлганини эсласа, бироқ кийимида ҳам, баданида ҳам манийнинг асарини топмаса, унга ғусл вожиб бўлмайди. Агар кийими ёки баданида манийнинг асарини кўрса, унга ғусл вожиб бўлади.
Киши кийимида ёки баданида бирор намликни кўрса ва уни маний эмас, мазий деб гумон қилса ҳам, барибир ғусл вожиб бўлаверади. Сабаби, тушида роҳатланганини аниқ эслаб турибди. Шундай экан, бу намлик маний бўлса ҳам, мазий бўлса ҳам, ғусл вожиб бўлади.
Саксон бешинчи масала
Агар киши маний чиққани туфайли ғусл қилса, поклангач, яна манийнинг қолдиғи чиқса, унга яна ғусл вожиб бўлади.
(Бу ҳақда қуйида батафсил баён этилади).
Саксон олтинчи масала
Агар маний шаҳватсиз тўкилса (йиқилганда, оғир юк кўтарганда), ғусл вожиб бўлмайди, лекин таҳорат синади.
Саксон еттинчи масала
Бир тўшакда ухлаган эр-хотин уйғонганда тўшакда маний асарини кўрса-ю, ким эҳтилом бўлгани аниқ билишмаса, ҳар иккисига ҳам ғусл вожиб бўлади.
Саксон саккизинчи масала
Исломни энди қабул қилаётган киши жунуб бўлмаса, унга ғусл қилиш мус таҳабдир.
Шарҳ: Исломни қабул қилаётган номусулмон киши жунуб бўлса, ҳайздор ёки нифосдор аёл бўлса, кофирлик пайтида ҳайз, нифос, жунубликдан ювинмаган бўлса, ёхуд шариат кўрсатмасига кўра ювинмаган бўлса, унга ғусл қилиш вожиб бўлади.
Саксон тўққизинчи масала
Жунуб киши ғусл қилмасдан аввал ейиш ёки ичишни истаб қолса, қўлини ювиб, оғиз чайқаши лозим бўлади. Бироқ буларни қилмасдан ҳам еб-ичса, гуноҳкор бўлмайди.
Тўқсонинчи масала
Жунуб, ҳайздор ёки нифосдор аёлга Мусҳафни ушлаш, тиловат қилиш дуруст эмас. Бундай аёлга масжиддан ўтиш ҳам дуруст эмас. Аммо зикр қилиши, тасбеҳ айтиши, салавот айтиши мумкин.
Тўқсон биринчи масала
Жунуб ёки бетаҳорат кишининг, тафсир китобларини ушлаш, макруҳ, Қуръони каримни ушлаш еса мумкин эмас. Гарчи, таржимаси бўлса ҳам.
Ашраф Али Таҳонавийнинг “Мухтасарул фиқҳул ҳанафий” aсаридан Икром Муҳаммад Умар таржимаси
Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича Қўмитанинг 17.07.2021 санадаги № 03-07/4512-сонли хулосаси асосида тайёрланди.
ЭСЛАТМА: Сиз бу ва яна турли қизиқарли китобларни Азон китоблари нашриётининг телеграм каналидан топишингиз ва харид қилишингиз мумкин.
Tushda kiyimsiz yurish
Yengil atletikaning kelib chiqish tarixi.
“Atletika”-yunoncha so’z bo’lib, u bellashuv, kurash, mashq ma’nolarini anglatadi. QadimYunonistonda kuch va chaqqonlik bo’yicha bellashganlarni atletlar deb nomlaganlar. Sportchilar mashqlarni yengil va o’z xohishga ko’ra bajarganlar. “Yengil atletika” atamasi ham shu bilan bog’liq ravishda vujudga kelgan bo’lishi mumkin.
Qadim davrlarda katta-katta tadbir va tantanalarda yugurish, sakrash, uloqtirish bo’yicha musobaqalar uyushtirilgan. Shunga ko’ra, aynan sportning mazkur turlari ham qadimgi olimpiada o’yinlariga kiritilgandi. Zamonaviy yengil atletika ham yuqoridagi sport turlari: Yurish, yugurish, sakrash, uloqtirish va shu singari turlarni qamrab olgan ko’pkurashdan iboratdir, qamrab olingan sport turlari hammabop bo’lgani uchun yer sharidagi millionlab odamlar yengil atletika bilan shug’ullanmoqdalar. Mashqlarning turli –tumanligi va ularning nafi katta ekanligi, jihozlarning murakkab emasligi yengil atletikani har bir shaxs shug’ullanishi mumkin bo’lgan ommaviy sport turi bo’lib qolishiga olib keldi. Shuning uchun ham yengil atletikani “Sport qiroli” deb ataydilar.
Yengil atletika o’ziga xos yurish, yugurish, sakrash va uloqtirish–tezlik kuchini,chidamlikni tarbiyalaydi, kishi a’zolarining harakatchanligini kuchaytiradi, irodani tarbiyalaydi, tana a’zolarining ish qobiliyatini oshiradi.Yengil atletika mashqlarinning sog’lomlashtiruvchi ta’siri ana shunda. Bu sport turi yaxshi odatlarni, o’z salomatligiga doimiy ravishda e’tibor berib yurish kabi sifatlarni shakllantiradi. Yengil atletika mashqlarining bolalar sog’lig’i va jismoniy o’sishiga ijobiy ta’siri bu sport turini kollejlar uchun o’quv dasturiga kiritilishiga sabab bo’ldi.
Respublikamiz tabiiy sharoiti yengil atletika bilan yil bo’yi ochiq havoda, maydonlarda, bog’lar va stadionlarda shug’ullanish imkonini beradi. Bu sport turi bilan issiq paytlarda yengil kiyim kiyib shug’ullaniladi. Sovuq paytlarda sport kiyiminning qalinrog’i kiyiladi. Oyoqqa ket, krassovka, shippaklar kiyiladi. Stadionda yengil atletika bo’yicha yugurish yoki sakrash musobaqalari o’tkazilganda ,unda qatnashuvchilar tishli shippaklar kiyib olishlari mumkin. U yaqin masofaga yugurishda ko’rsatkichlarni oshirishga (2-3 s ga), uzunlikka sakrashda esa (20-30 sm) uzoqroqqa sakrashga yordam beradi.
Yengil atlatika bilan shug’ullanish chog’ida qator qoidalarga rioya qilish zarur. Qoidaga ko’ra, avval 3-5 daqiqa asta yugiriladi. 6-8 marta umumiy mashqlar bajariladi. Bu harakatni aniq bajarish ko’nikmasini hosil qilishga yordam beradi.
Endigi navbatda mashg’ulot o’tkazishga tayyorgarlik ko’riladi. Buning uchun mashg’ulot o’tkaziladigan joy yaxshilab tayyorlanadi, yugurish yo’lagi ortiqcha narsalardan tozalanadi, uloqtirish uchun xavfsiz joy tanlanadi. Uloqtirish bilan mustaqil shug’ullanish chog’ida to’p oyna, daraxt, odamlarga tegib ketmaydigan yo’nalish tanlanishiga alohida e’tibor qaratiladi.
Uzunlikka yoki balandlikda sakrash joyi quruq va tekis bo’lishiga ahamiyat beriladi. Bunda yerga tushish joyida o’tkir, uchli narsalar bo’lmasligi lozim. Balandlikka sakrashni kuzatayotgan kuzatuvchi yugurish tomonida turadi, aks holda sakrash tayoqchasi uchib ketib, unga tegib ketishi mumkin.
Yugurish mashqini bajarganda so’ng darhol to’xtab yoki o’tirib olish mumkin emas. Masalan, 100-200 m uzoq masofaga yugurganda yaxshisi 10-15 metr qadamlab yurish kerak. Boshqalar yugurayotganda yugurish yo’lakchasida turish yoki uni kesib o’tish ta’qiqlanadi. Musobaqada qatnashayotganlar yonida ham yugurish mumkin emas. Yugurib keliboq sovuq suv ichish mumkin emas, chunki u tanani to’satdan sovutib, yuqori nafas yo’llarini shamollatadi (bundan bronxit, angina va hokozalar kelib chiqadi).
Yengil atletika yurish, yugurish, sakrash, uloqtirish va ko’pkurash mashqlaridan iborat yengil atletika mashqlarining kelib chiqish tarixi juda qadim zamonlardan boshlanadi odamlar yurish, yugurish, sakrash, uloqtirish mashqlaridan zarur harakat sifatida qadim zamonlardan beri mehnatda va kundalik hayotda qo`llanib kelgan. Ibtid o iy j a m oa tizimid a yengil a tletik a m a shql a ri o d a ml a rning me x n a t f ao liyati bil a n ch a mb a rch a s b o g`liq edi.
Yugurish, s a kr a sh v a ul o qtirish q a dimiy Gretsiyad a a nch a gin a riv o j t o pdi. Jismoniy mashqlarning boshqa turlari qatori ular quldorlarning harbiy-jismoniy tayyorarligida katta o`rin egalladi va qabilalar hamda umumgrek diniy bayramlarning muhim qismini tashkil etadigan bo`ldi. Bunday tantanalarning eng ahamiyatlisi Olimpiya o`yinlari hisoblanadi.
Feodal jamiyatida ayniqsa ilk o`rta asrlar davrida jismoniy mashqlar xalq ommasiga rasm bo’lgan edi burjua jamiyatida yugurish, sakrash va uloqtirish dastlab jismoniy tarbiya gimnastika sestemasiga kiritdilar.
Burjuaziya kapitalistik korxonalar uchun jismoniy baquvvat ishchilarga va bosqinchilik armiyasi uchun soldatlarga muxtoj edi. Burjuaziya an`anaviy xalq o`yin qoidalaridan olingan atletik mashqlarga e`tibor bera boshladi. Bular orasida takomillashish jarayonida sportcha yurish, sakrash va uloqtirish tusini olib yengil atletika tarkibiga kiradigan sakrash va uloqtirish mashqlari ham bor edi.
H o zirgi z a m o n yengil a tletik a si A ngliyad a b o shq a m a ml a k a tl a rg a nisb a t a n o ldinr o q p a yd o bo`l a b o shl a di. 1837 yili bu erda 2 km ga yaqin masofaga yugurishdan Regbi shaxri kollej o`quvchilarining dastlabki musobaqalari bo’ldi. Keyinchalik musobaqa programmasiga qisqa masofaga yugurish, to’siqlar osha yugurish va og`ir narsalarni uloqtirishni tusha boshladilar 1851 yildan boshlab musobaqalar programmasiga yugurib kelib balandlikga va uzunlikga sakrash kiritildi.
Yengil atletikada yurish va yugurish texnikasi.
Yurish-insonning joydan-joyga kuchishidagi oddiy usul bulib turli yoshdagi kishilar uchun ajoyib jismoniy mashq hisoblanadi uzoq va tekis yurganda badandagi barcha muskullar ishlaydi organizmdagi yurak qon tomirlar nafas olish va sestemalar faoliyati kuchayadi natijada modda almashinishi ortadi. Jism o niy m a shq sif a tid a o d a td a gi yurishning a vv a l o s o g`l a ml a shtirishg a a h a miyati b o r. O ddiy yurishd a n t a shq a ri yurishning b o shq a ch a x ill a ri h a m bo’l a di
P axo dd a yurish s a fd a yurish v a sp o rtch a yurish. Mus o b a q a l a rd a yurishning te x nik a jih a tid a n eng qiyin lekin eng f o yd a li xili sp o rtch a yurish qo`ll a nil a di
Uning tezligi oddiy yurishga nisbatan ikki marta ortiq yurish musobaqalari stadion yo’lkalarida va oddiy yo`llarda 3 km dan 50 km gacha masofada o`tkaziladi
Yurish musobaqasida qatnashuvchilar qoidasi belgilangan yurish texnikasi hususiyatlariga rioya qilishlari kerak. Bularning eng asosiysi bir lahza bo’lsa ham ikkala oyoq bir vaqtda yerdan uzilib qolishiga yo`l quymaslikdan iborat. O yoql a rd a n bir o nt a si yerg a tegm a y turg a n furs a t s o dir bo’lgudek bo’ls a , sp o rtchi yurishd a n yugurishg a o’tg a n his o bl a n a di. Bu q o id a ni buzg a n sp o rtchi m a hsus sud`yal a r mus o b a q a d a n chetl a t a dil a r.
Yugurish – j o yd a n j o yg a ko’chishning t a biiy usulidir. Bu jism o niy m a shqning ko’pr o q t a rq a lg a n turi bo’lib, jud a ko’p sp o rt turl a ri (futb o l, b a sketb o l, tennis v a b o shq a l a r) t a rkibig a kir a di. Yugurishning jud a ko’p x ill a ri yengil a tletik a har x il turl a rining o rg anik qismi his o bl a n a di.
Shug’ullanuvchilarning imkoniyatlariga qarab, masofa uzunligini va yugurish tezligini o`zgartirish bilan ish miqdorini har xil qilish, odamning chidamligini, tezkorligi va boshqa fazilatlari rivojlanishiga ta`sir etish mumkin. Yuqori tezlikda yugurish shug`ullanuvchilarga, xususan ularning yurak-qon tomir va nafas olish sistemalariga qo`yilgan talabni oshiradi va chidamlilikni rivojlantiradigan zarur vosita bo’lib xizmat qiladi. Jud a k a tt a tezlikd a yugurish es a , tezlikni riv o jl a ntirish uchun m a shg`ul o tl a rg a kiritil a di.
Yugurish bilan shug`ullanish jarayonida kishi irodasi mustaxkamlanadi, o`z kuchini taqsimlay olish, to’siqlarga o`ta bilish ochiq joyda mo’ljal ola bilish qobiliyati hosil bo’ladi.
Yugurish – h a r t a m o nl a m a jism o niy riv o jl a nishning a s o siy v o sit a l a rd a n biridir. Barcha mutaxassislikdagi yengil atletikachilarning ham, boshqa sport turlari bilan shug`ullanuvchilarning ham trenirovkalarida yugurishga ko’p e`tibor berilish, shuningdek faol dam olish, sog`lomlashtirish va ish qobiliyatini saqlash vositasi sifatida yugurishning ulushi katta ekani.
Yugurish – yengil a tletik a ning h a mm a turl a ri ichid a eng h a mm a b o p jism o niy m a shqdir. Yengil a tletik a mus o b a q a l a rid a yugurish v a est a fet a ning turli x ill a ri et a kchi o`rin tut a di, ul a rg a t o m o sh a binl a r h a m jud a qiziq a di. Shuning uchun yugurish mus o b a q a l a ri eng ya x shi t a shviq o t v o sit a l a rid a n biri his o bl a n a di.
Yengil a tletik a d a yugurishning tekis yugurish, to’siql a r o sh a yugurish , est a fet a li yugurish v a t a biiy sh a r o itd a yugurish x ill a ri bo’l a di.
Tekis yugurish ma`lum masofaga yoki vaqtbay tarzda yugurish yo’lkasida (soat strelkasi harakatiga teskari yo`nalishda) o`tkaziladi. 400 metrga va undan qisqa masofaga yugurishda har bir yuguruvchi uchun alohida yo`lka ajaratiladi. Q o lg a n m a s o f a l a rg a yugurish umumiy yo`lk a d a o`tk a zil a di. Belgil a ng a n m a s o f a ni o`tish uchun s a rfl a ng a n v a qt sekund o mer bil a n o`lch a n a di. Bir soatlik va ikki soatlik yugurishda vaqt chegaralangan bo’lib, natija shu vaqt ichida bosib o`tilgan masofa tarzida metr hisobida aniqlanadi.
To’siqlar osha yugurishning ikkita xili bor: 1) g`ovlar osha yugurish – bunda yugurish yo`lkasida bir-biridan bir xil uzoqlikda masofadagi muayyan joylarga quyilgan bir tipdagi to’siqlardan oshib, 60 dan 400 m masofaga yuguradi:
Tayanch so’zlar.
Adabiyotlar.
T.Usmonxo’jayev,B.Yusupov,J.Akromov,“Jismoniy tarbiya”O’qituvchi Nashriyot ijodiy uyi. Toshkent – 2008 yil.”Boshlang’ich sinflarda jismoniy tarbiya darslari”T.S.Usmonxo’jayev F.Xo’jayev”O’qituvchi”Nashriyot ijodiy uyi.Toshkent-1996yil “Jismoniy tarbiya” T.S.Usmonxo’jayev “O’qituvchi” Nashriyot-Matbaa ijodiy uyi