Qirqish (tikish) – Trim (sewing)
146
tomonga 6—7 sm, ort bo‘lak tomonga 4—5 sm davom etadi. Òaglikning
oval qismi yelka chokiga yoki bort qotirmasiga qo‘lda 5—6 qaviq bilan
chatib qo‘yiladi. Qiyama tagliklar kiyimga chiroyli tashqi ko‘rinish berish
va yelka uchastkasi yengga silliq o‘tib ketadigan bo‘lishi uchun ishlatiladi.
Qiyama tagliklari yeng o‘tqazma choklariga to‘rlash mashinasida yelka
tagliklari bilan bir vaqtda puxtalanadi, bunda qiyama tagliklari yenglar
tomonidan qo‘yiladi. Qavatlangan qirqimi o‘tqazma chok qirqimlariga
to‘g‘rilanadi. Baxyaqator o‘tqazma chokdan 0,1 sm oraliqda yuritiladi.
5. SHIM ÒIKISH
5.1. SHIM DEÒALLARIGA ISHLOV BERISH
Shim avra, astar va qo‘shimcha qatlam detallaridan iborat bo‘ladi
(ularning soni va shakli modelga bog‘liq).
Shim avrasining detallari (5.1-rasm) avra gazlamadan bichiladi. Ular
quyidagilardan iborat: old bo‘laklar, ort bo‘laklar, belbog‘ (ikki qismdan
iborat), cho‘ntak mag‘izi va ko‘rinma.
Qo‘shimcha materiallarga shim yuqori qirqimiga ishlov berish uchun
4.56-rasm. Astarni avraga solishtirib tekshirish.
Kiyim qirqish
Добро Пожаловать на Aim.Uz
- Снами на фейсбуке
- Снами на ютубе
- +1 Снами на Гугл+
- “Снами на твиттере
- Главная
- Рефераты
- Презентации
- Разработка уроков
- 1-Класс
- 2-Класс
- 3-Класс
- 4-Класс
- 5-Класс
- 6-Класс
- 7-Класс
- 8-Класс
- 9-Класс
- 10-Класс
- 11-Класс
- Testlar (Тесты)
- Rejalar (Планы)
- Metodik materiallar (Методика)
- To’garak ishlanmalari (Кружок)
- Tadbir ishlanmalar (Сценарий)
- Boshqalar (Другие)
- Audio darslar
- Insho
- IELTS Materials and Resources
- Listening
- Writing
- Task 1
- Task 2
- Grammar (CEFR)
- Reading (CEFR)
- Writing (CEFR)
- Listening (CEFR)
- Speaking (CEFR)
- Tests (CEFR)
- Бизнес планы
- Образцы договоров
- Образцы писем
- Образцы других документов
- Библиотека
- Научная и учебная литература
- Художественная литература
- Школьные учебники
- Учебники 1-Класс
- Учебники 2-Класс
- Учебники 3-Класс
- Учебники 4-Класс
- Учебники 5-Класс
- Учебники 6-Класс
- Учебники 7-Класс
- Учебники 8-Класс
- Учебники 9-Класс
- Учебники 10-Класс
- Учебники 11-Класс
- Программы Android
- Программы Windows
- Мултимедиа
Kiyim-kechak ishlab chiqarish
Подробности Автор: Uz Volunteer Категория: Бизнес планы Опубликовано: 28 Май 2018 Просмотров: 5331
3.0909090909091 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Rating 3.09 (11 Votes)Kichik hajmda kiyim kechak ishlab chiqarish biznes rejasi (биснес план миницеха по производству одежду)
Скачать Файл:
Ushbu ma’lumotni yuklab olish uchun ro’yxatdan o’ting. Ma’lumotlar mutlaqo bepul. Чтобы скачать этот файл зарегистрируйтесь или войдите на сайт.
Please register or login to download this file.Ushbu ma’lumotni yuklab olish uchun ro’yxatdan o’ting. Ma’lumotlar mutlaqo bepul. Чтобы скачать этот файл зарегистрируйтесь или войдите на сайт.
Please register or login to download this file.Qirqish (tikish) – Trim (sewing)
Bu maqola uchun qo’shimcha iqtiboslar kerak tekshirish. Iltimos yordam bering ushbu maqolani yaxshilang tomonidan ishonchli manbalarga iqtiboslarni qo’shish. Resurs manbasi bo’lmagan material shubha ostiga olinishi va olib tashlanishi mumkin.
Manbalarni toping: “Trim” tikuvchilik – Yangiliklar · gazetalar · kitoblar · olim · JSTOR ( 2010 yil iyul ) (Ushbu shablon xabarini qanday va qachon olib tashlashni bilib oling)Ayol libosidagi qizil chekka bezak c. 1870 yil.
Oltin metalldan yasalgan dantelli trim c. 1760-65.Qirqim yoki qirqish yilda kiyim-kechak va uyni bezatish kabi bezak qo’llaniladi gimp, passesserie, lenta, chayqalishlar, yoki, a fe’l, bunday bezakni qo’llash.
Oldin sanoat inqilobi, barcha trimlar qo’lda tayyorlangan va qo’llanilgan, shu bilan og’ir bezatilgan mebel va kiyimlar qimmat va yuqori maqomga ega bo’lgan. Mashinada to’qilgan bezaklar va tikuv mashinalari bu zich bezaklarni hatto kamtarinlik darajasida joylashtiring tikuvchilik va uydagi kanalizatsiya va ko’p qirqish – bu o’rtaViktoriya modasi. [1] Bashorat qilinadigan reaktsiya sifatida, yuqori moda ning nafisligini ta’kidlash uchun keldi kesilgan va trimning zichligi ustida qurilish va qo’llaniladigan trim belgisi edi ommaviy ishlab chiqarilgan 1930-yillarda kiyim-kechak. [2] Ikkala naqshli va oltin tugmasi trim Chanel kostyumi trimning yuqori darajada saqlanib qolishi. [3]
Yilda uyni bezatish, 1980 va 1990 yillarda zich, puxta qatlamli pardozlar modasi paydo bo’ldi yumshoq mebel va pardalar. [4]
Bugungi kunda aksariyat bezaklar tijorat maqsadida ishlab chiqarilmoqda. [ iqtibos kerak ] Scalamandré uchun ishlab chiqilgan trim bilan tanilgan uy jihozlari va Raytlar uyda tikish va hunarmandchilik uchun etakchi trim ishlab chiqaruvchisi. [ iqtibos kerak ] Konsol yana bir etakchi ishlab chiqaruvchi hisoblanadi. [5] Trimlar odatda kiyimlarning go’zalligini oshirish uchun ishlatiladi. Bu xaridorlarni jalb qiladi. Undan to’g’ri foydalanish mahsulotning ko’proq qiymatini yaratadi.
Shuningdek qarang
- To’qimachilik san’ati portali
M. K. Rasulova tikuv buyumlari ishlab chiqarish texnologiyasi
124
Yoqaga ishlov berish uchta bosqichda amalga oshiriladi: ostki yoqani
tikish va qotirma yopishtirish, ostki yoqaga ustki yoqani ulash, yoqani
yoqa o‘miziga o‘tqazish.
4.5.2. OSÒKI YOQAGA ISHLOV BERISH
Ostki yoqa qismlari bir-biriga yoqa ko‘tarmasiga to‘g‘rilab ulanadi.
Bunda choklar kengligi 0,5—0,7 sm, o‘rta chokning kengligi 1,0 sm
bo‘ladi. Ko‘tarmasi alohida bichilgan yoqalarda ostki yoqa qismlari ulab
bo‘lingandan keyin yoqa ko‘tarmasi ulanadi. Choklar pressda yorib
dazmollanadi va bir vaqtning o‘zida ostki yoqani dekatirlash (gazlamani
zichlashtirish) maqsadida dazmollanadi.
Qotirma ostki yoqaga yelimli usulda, maxsus mashinada, universal
mashinada va aralash usulda biriktiriladi.
Yelimli qotirmani ostki yoqaga biriktirishda, ostki yoqa teskarisiga
yelimli qotirma qismlari yelim qoplamasini pastga qaratib, qirqimlarini
bir-biriga parallel qilib qo‘yiladi. Ostki yoqa yoqa o‘miziga biriktirma
chok bilan ulanadigan bo‘lsa, yoqa ko‘tarmasining qirqimiga 1,0—1,1
sm, bostirma chok bilan tikiladigan bo‘lsa 0,1—0,15 sm yetkazilmaydi.
Ostki yoqa bilan yoqa qotirmasi presslab yopishtiriladi (4.43-rasm, a).
Ostki yoqa bilan yoqa qotirmasi yelimlanmay, maxsus mashi-
nada yoki universal mashinada tikib ulansa ham bo‘ladi. Bunda unga
solqa bera borib, qotirma tomondan qaviladi. Birinchi baxyaqator
yoqa ko‘tarmasining chetiga parallel qilib, qirqimdan 1,2 sm oraliqda,
qolganlari unga parallel qilib, bir-biridan 0,5—0,7 sm masofada yuritiladi
(4.43-rasm, b).
Ostki yoqaga aralash usulda ishlov berishda qotirma maxsus va
universal mashina yordamida ostki yoqa ko‘tarmasi va qaytarmasiga
baxyaqatorlar yuritib biriktiriladi.
Hozirda, kiyim sifatini yaxshilash va mehnat unumdorligini oshirish
maqsadida yelimli materiallar ko‘plab qo‘llanilmoqda. Yoqa tikishni
takomillashtirish yo‘llaridan biri ham tikish sarf vaqtini kamaytirish
bo‘lib, bu ostki yoqaga yelimlash usuli bilan ishlov berish orqali amalga
oshiriladi.
Ostki yoqa dazmolda yoki pressda dazmollanib, kerakli shakl beriladi.
Ustiga andaza qo‘yib bo‘rlanadi va yoqa ko‘tarmasida yoqa o‘miziga
ulash joyi kertiklar orqali belgilanadi.125
4.5.3. USÒKI YOQAGA OSÒKI YOQANI ULASH
Ustki yoqaga ostki yoqa uch xil usulda ulanadi:
1. Yoqani ag‘darma chok bilan tikish.
2. Ustki yoqani ostki yoqa tomonga siniq baxyaqatorli mashinada
bukib tikish.
3. Ustki yoqani ostki yoqa tomonga yashirin baxyali mashinada
bukib tikish.
Ustki yoqaga ostki yoqani ulash oldidan dazmol yoki pressda dazmollab,
ustki yoqa kirishtiriladi. Ommaviy ishlab chiqarish korxonalarida ustki yoqalar
teskari tomonini yuqoriga qaratib, kichik-kichik pachkalar (7—10 donadan)
tarzida taxlanadi, qisqichlar bilan mahkamlanib, bichish mashinasida
andaza bo‘yicha qirqiladi.
Yakka tartibdagi buyurtma tarzida kiyimlar tikilganda ostki yoqa
shaklidan mo‘ljal olib, har qaysi yoqa alohida teskari tomondan qirqiladi.
Yoqaning shakliga muvofiq ustki yoqadan ziy chiqarish uchun yoqa
qaytarmasida va yoqa uchlarida ustki yoqa ostki yoqadan kattaroq
bo‘lishi kerak. Òikish haqi gazlamaning qalinligi va tuzilishiga, modelga
4.41-rasm. Bortning ag‘darma chokini puxtalash:
a — yashirin baxyali maxsus mashinada puxtalash;
b — yelim plyonka bilan; d — yelim ip bilan.126
bog‘liq.
Ustki yoqa va ostki yoqa ag‘darma chok bilan ulanadigan bo‘lsa, ular
teskari tomonlari tashqariga qaratib juftlanadi. Bunda ustki yoqa ostki
yoqaga nisbatan yon tomonlarda 0,3—0,4 sm, qaytarma qirqimi bo‘ylab
esa 0,7 sm ortiqroq chiqib turishi kerak. Ustki yoqa ostki yoqaga, yoqa
uchlarida 0,5—0,6 sm solqa hosil qilib, bostirib ko‘klanadi (4.44-rasm).
Solqa dazmollab kirishtiriladi. Andaza qo‘yib, ag‘darma chok chizig‘i
belgilab olinadi. Yoqa ostki yoqa tomondan pichoqli mashinada
ag‘darma chok bilan tikiladi. Shunda «sof ziyli» yoki «yolg‘on qaviq»li yoqa
mo‘ljallangan bo‘lsa, 0,6—0,7 sm, bezak baxyaqatorli yoqa mo‘ljallangan
bo‘lsa, 0,3—0,4 sm chok haqi qoldiriladi. Bostirib ko‘klangan qaviq so‘kib
tashlanib, dazmol yoki pressda choklar yorib dazmollanadi.
Yoqa ag‘darma chokini yorib dazmollash oldidan, yoqa qaytarmasi
qirqimlari bo‘ylab qotirmaning qanday joylashganligi tekshirib ko‘riladi.
Qotirma chokka kirib qolmasligi kerak. Ag‘darma chok namlanadi va
maxsus taxta qolipda yorib dazmollanadi. Òukli gazlamalardan tikilgan
kiyimlarda yoqa qaytarmasining va yoqa uchlarining cheti yupqaroq
chiqishi uchun, chokdagi tuklar qaychi yoki pichoq bilan qirib olib
tashlanadi.
Yoqa oldin ko‘klab olinmay, ustki yoqani solqaroq qilib tikadigan 297-
klass mashinada ag‘darma chok bilan tikish ham mumkin (4.45-rasm).
Yoqa burchaklarida 0,2—0,3 sm chok haqi qoldirib ortiqchasi qirqib
tashlanadi. Yoqa o‘ngiga ag‘dariladi. Burchaklari to‘g‘rilanib ostki yoqa
tomondan maxsus mashinada ustki yoqadan 0,1—0,2 sm ziy hosil qilib
ko‘klanadi. Ziyni ko‘klash baxyaqatori maxsus mashinada yoqa chetidan
0,8—1,0 sm oraliqda yuritiladi. Yoqa, uning qaytarmasi chetini ishlovchiga
qaratib qo‘yib, ostki yoqa tomondan dazmolda yoki pressda dazmollanadi.
Uzil-kesil presslash oldidan vaqtincha ko‘klangan iplar olib tashlanadi.
Yoqaga bezak baxyaqatorsiz ishlov beriladigan bo‘lsa, ustki yoqa
qirqimini yoqa qaytarmasi bo‘ylab ostki yoqaga nisbatan 0,3 sm ortiqroq
4.42-rasm. Bortning ag‘darma chokini universal mashinada puxtalash.127
qilib qo‘yiladi. Ag‘darma chok tikilgandan keyin ostki yoqa tikish haqini 0,3—
0,4 sm qoldirib, qirqib tekislanadi. Ag‘darma chok ostki yoqa qotirmasiga
yashirin baxyali maxsus mashinada, yelim plyonka yordamida yoki biriktirib
tikish mashinasida chatib qo‘yiladi.
Yashirin bo‘lmagan siniq baxyali maxsus mashinada tikish uchun
(4.46-rasm), ostki yoqaning o‘ngida uning qaytarmasi qirqimidan 1—1,2
sm masofada chiziq belgilab olinadi. Ustki yoqa bilan ostki yoqa to‘g‘ri
ulanishi uchun, ularning har qaysisida ko‘ndalang kontrol chiziqlar
belgilanadi. Ostki yoqaning o‘ng tomoni ustiga belgi chiziqlar bo‘ylab
ustki yoqa uning o‘ngi yuqoriga qaratib qo‘yiladi. Belgi chiziqlar bo‘ylab,
yoqaning ikkala uchiga 2—3 sm dan yetkazmay bostirib tikiladi. Ustki
yoqaning qaytarmasidagi hamda ikkala yon tomonidagi chetlari maxsus
mashinada bukib ko‘klanadi.
Yashirin siniq baxyali maxsus mashinada tikish uchun (4.47-rasm), ostki
yoqaning teskarisiga ustki yoqa, uning o‘ngini yuqoriga qaratib, qirqimlari
esa ostki yoqa qirqimlaridan ikkala yon tomonida va qaytarmasida
1—1,2 sm, ko‘tarmasida esa 0,7—1 sm chiqaribroq qo‘yiladi. Ikki yoni va
qaytarmasi bo‘ylab ustki yoqa qirqimlaridan 1,5—2 sm narida maxsus
mashinada bostirib ko‘klanadi. Ko‘klanayotganda ustki yoqa uchlarida
0,5—0,7 sm solqa hosil qilinadi. Solqani ustki yoqa tomondan dazmollab
kirishtiriladi.
4.5.4. YOQANI YOQA O‘MIZIGA O‘ÒQAZISH
4.43-rasm. Ostki yoqaga ishlov berish:
a — ostki yoqaga yelim qotirma yopishtirish;
b — ostki yoqaga qotirmani tikib ulash.128
Yelka qirqimlari old bo‘lak tomondan kengligi 1,0 sm chok bilan
biriktirib tikiladi, bunda boshlanishi va oxirida baxyaqatorlar puxtalab
qo‘yiladi, chok namlanadi va maxsus taxta qolipda yorib dazmollanadi.
Yorib dazmollayotganda ort bo‘lakdagi solqa bir yo‘la kirishtirib
dazmollab ketiladi. Kirishtirib dazmollashdan hosil bo‘ladigan qabariqni
dazmol cheti yordamida kuraklar tomonga o‘tkaziladi, bunda yoqa o‘mizi
cho‘zilib ketmasligi kerak.
Model qandayligiga qarab, yelka choklariga baxyaqator yuritib
bezalishi mumkin. Bunda yorib dazmollangandan keyin yelka choki ort
bo‘lak tomonga yotqizib dazmollanadi, ko‘klanadi va o‘ng tomonidan
ort bo‘lak bo‘ylab modelga bog‘liq kenglikda bezak baxyaqator bostirib
tikiladi.
Yoqani yoqa o‘miziga biriktirma chok va qo‘yma chok bilan
o‘tqaziladi.
Ostki yoqa yoqa o‘miziga biriktirib tikish mashinasida biriktirma chok
bilan o‘tqaziladi, adip ham ustki yoqaga biriktirib tikish mashinasida,
raskeplar uchastkasida ort bo‘lakning o‘rta chokdagi kertimlarni va
yoqaning o‘rtasini to‘g‘ri keltirib, biriktirma chok bilan ulanadi. Har
ikkala operatsiya raskepning chap chokidan boshlanib, ipni uzmasdan,
biriktirma chok bilan bir yo‘la tikiladi. Ostki yoqa bo‘ylab 0,8—1 sm
kenglikda chok solib o‘tqaziladi. Ostki yoqaning yoqa o‘miziga o‘tqazma
choki va raskep choklari yorib dazmollanadi. Bort qotirmasi, ostki yoqa
chokiga old bo‘laklar yoqa o‘mizi bo‘ylab, universal mashinada tikib
puxtalanadi. Raskep choklari ostki yoqa bilan yoqa o‘mizi o‘tqazma
chokiga puxtalab qo‘yiladi. Puxtalash yelimli plyonka yordamida ham
amalga oshirilishi mumkin (4.48-rasm). Bunda maxsus mashinada yelim
plyonka qo‘yib, pressda yopishtiriladi.
Yoqani qo‘yma chok bilan o‘tkazishda (4.49-rasm) oldin ustki yoqa
ostki yoqa ko‘tarmasi qirqimiga to‘g‘rilab, ustki yoqaning o‘rtasidan
1,5—2 sm dan boshlanib, raskeplar tomonda 0,5 sm gacha torayadigan
bukish haqi va chok haqi qoldirib, aniqlab qirqiladi. Yoqani to‘g‘ri
o‘tqazish uchun ostki yoqada kontrol chiziqlar bo‘rlanadi, ustki yoqada
esa kertmalar hosil qilinadi. Adipda raskep chiziqlari, yoqa o‘mizi bo‘ylab
esa ostki yoqa o‘tqaziladigan bostirma chok chizig‘i belgilanadi.
Ort bo‘lakning teskarisiga yoqa o‘mizi bo‘ylab 2—3 sm kenglikda
kolenkor qatlam qo‘yiladi — bu chok pishiq bo‘lishiga va o‘miz qirqimi
cho‘zilib ketmasligiga xizmat qiladi. Kolenkor qatlam ort bo‘lak yoqa
o‘miziga universal mashinada tikiladi, shuningdek dazmolda yoki pressda129
yelim kukun yoki yelim plyonka bilan yopishtiriladi.
Raskeplar kengligi 0,8—1 sm chok bilan biriktirib tikiladi. Choklar
yorib dazmollanadi. Yoqa o‘mizining o‘ngiga ostki yoqa teskarisini
qo‘yib, ularni bort qotirmasi bilan birga, oldin ko‘klab yoki ko‘klamasdan,
to‘g‘ridan to‘g‘ri siniq baxyaqatorli maxsus mashinada bostirib tikiladi.
Bundan keyingi ishlov berishlar yoqani biriktirma chok bilan o‘tqazishdagi
kabi bo‘ladi.
4.6. YENG ÒIKISH VA UNI YENG O‘MIZIGA O‘ÒQAZISH
4.6.1. YENG AVRASIGA ISHLOV BERISH
Ustki kiyimlarda yenglarning tashqi ko‘rinishi juda xilma-xil bo‘ladi.
Yenglar bichimiga binoan o‘tqazma, old bo‘laklar va ort bo‘lak bilan yaxlit
bichilgan, reglan va aralash bichilgan bo‘ladi; konstruksiyasiga binoan
esa bir chokli, ikki chokli va uch chokli bo‘ladi (4.50-rasm). Yenglarda turli
bezaklar bo‘ladi: bo‘rtma choklar, vitachkalar, taxlamalar, kesimlar (chala
ochiq, ag‘darma, ochiq), shuningdek yengbandlar, kichik yengbandlar
va manjetlar.
Yeng avrasining old qirqimlari ustki bo‘lak bo‘ylab, ostki bo‘lak
kertimlar orasida 0,3—0,5 sm solqa hosil qilib, 1 sm chok kengligida
4.44-rasm. Ustki yoqani ostki yoqaga bostirib ko‘klash usullari.
4.45-rasm. Yoqaga ag‘darma chok bilan ishlov berish.
9 — M.K. Rasulova130
biriktirib tikiladi (4.51-rasm, a). Bostirma chokli yenglarning old qirqimlari
yeng uchidan boshlab 12—18 sm uzunlikda biriktirib tikiladi. Uning
qolgan qismi tirsak choki bostirib tikilgandan keyin tikiladi.
Yeng old choki yorib dazmollanib, ayni vaqtda yeng ustki bo‘lagining
o‘tar qismi, ya’ni chok oldidagi 3—4 sm kenglikdagi qismi cho‘zibroq
dazmollanadi (4.51-rasm, b). Bu operatsiya dazmolda yoki pressda
bajariladi. Yordamchi andaza qo‘yib, yengning o‘ngida yeng uchini
bukish chizig‘i, yengning teskarisida esa kesim joyi belgilanadi.
Yeng uchiga yelimli usulda ishlov berayotganda, moslashtirilgan
biriktirib tikish mashinasida ustiga yelim ip yoki yelim plyonka
yopishtirilgan yelimli va yelimsiz gazlama qotirma sifatida ishlatiladi.
Old choklariga ishlov berilgandan keyin, bukish haqi chizig‘idan mo‘ljal
olib, qotirma pressda yoki dazmolda yeng uchiga yopishtiriladi (4.51-
rasm d, e).
Bir tomoniga yelim qoplangan qotirma ishlatilganda, yeng bukish
haqiga uning yelimli tomoni pastga qaratib qo‘yiladi. Ishlov berishni
4.46-rasm. Ustki yoqani ostki yoqaga yashirin
bo‘lmagan siniq baxyali maxsus mashinada ulash:
a — ko‘tarmasi yaxlit bichilgan yoqa;
b — ko‘tarmasi alohida bichilgan yoqa.131
tezlatish maqsadida yelim qotirmani yeng uchini bukib dazmollash
bilan bir vaqtda yopishtirib ketgan ma’qul. Bunda, yelim qatlamini
yuqori qaratib, qotirmani yeng ustiga qo‘yiladi, yeng uchi bukiladi va
presslanadi.
Òirsak qirqimlaridagi kertimlar, yeng uchidagi bukib dazmollangan
ziylar to‘g‘ri keltirilib, tirsak choki 1 sm kenglikda biriktirib tikiladi. Bunda
avra ustki bo‘lagining tirsak yaqinidagi uzunligi 8—10 sm bo‘lgan
qismida 0,4—0,3 sm solqa hosil qilinib tikiladi. Òirsak chokidagi solqalar
yorib dazmollanadi, yeng uchining shu chokdagi joyi qaytadan bukib
dazmollanadi (4.51-rasm, g, h). Yeng tirsak choklarini avval qo‘lda ko‘klab
olib, keyin biriktirib tikish mumkin. Yeng bostirma chokli bo‘lsa, tirsak
choki ustki bo‘lak tomondan 0,5 sm kenglikda chok hosil qilib, ostki
bo‘lak esa ustki bo‘lakka nisbatan bezak baxyaqator kengligida ko‘proq
chiqarilib, biriktirib tikiladi. Chok oldin yorib dazmollanib, keyin ustki
bo‘lak tomonga yotqizib dazmollanadi va ustki bo‘lak tomondan bezak
baxyaqator bostirib yuritiladi.
4.6.2. YENG ASÒARIGA ISHLOV BERISH
Astar detallari ustki va ostki bo‘laklardan iborat bo‘ladi. Astarda
uloqlar bo‘lishi mumkin: ular uloqlar tomondan 1,0 sm kenglikdagi chok
bilan ulab tikiladi. Oldingi qirqimlarni birlashtirib turib, ustki bo‘laklar
bo‘ylab 1,0 sm kenglikdagi chok bilan biriktirib tikiladi, bunda ostki
bo‘laklar tirsak chizig‘i darajasida solqa hosil qilinadi. Òirsak qirqimlari
yeng ostki bo‘lagi bo‘ylab biriktirib tikiladi — bunda ustki bo‘lak tirsak
chizig‘i darajasida solqali qilinadi. Choklar va astar dazmollanadi.
4.6.3. YENG AVRASIGA ASÒAR ULASH
Yeng astari avraga ikki usulda ulanadi.
Birinchi usulda (4.52-rasm) ulanganda astarga ishlov berilgandan
4.47-rasm. Ustki yoqani ostki yoqaga yashirin siniq baxyali maxsus mashinada bostirib
tikish.132
keyin, old va tirsak choklarini to‘g‘ri keltirib, yengning bukish haqiga
0,8—1,0 sm kenglikdagi chok hosil qilib tikib ulanadi. Òikib ulash astar
tomondan bajariladi. Bundan keyin yenglarga quyidagi tartibda ishlov
beriladi: yeng uchidagi chok qotirmaga chatiladi, avra bilan astar tirsak
choklari bir-biriga tikib qo‘yiladi, yengning qiyamasi va uchi bostirib
ko‘klanadi, yeng dazmollanadi va astari yeng qiyamasi bo‘ylab qirqib
tekislanadi.
Ulashning ikkinchi usulida yeng detallarini birlashtirish tartibi
o‘zgaradi. Avra bilan astarning oldingi choklariga ishlov berilgandan
keyin, yengning uchiga yuqorida yozilgan tartibda qotirma qo‘yiladi.
Astar bilan yeng avrasining o‘ng tomonlarini ichkariga qaratib qo‘yib,
ostki va tirsak qirqimlari to‘g‘rilanadi. Astar yeng uchiga 0,8—1,0 sm
kenglikda chok hosil qilib biriktirib tikiladi. Keyin yeng avrasi va astarining
tirsak qirqimlari to‘g‘ri keltiriladi. Astar ning biriktirma choklarini yeng uchi
bo‘ylab to‘g‘ri keltirib, avra bilan astarning tirsak chokini, 1,0 sm kenglikda
chok hosil qilib, bitta baxyaqator yuritib tikiladi (4.53-rasm).
Yengning astarini yuqoriga chiqarib ag‘dariladi, yeng uchi to‘g‘rilanadi
4.48-rasm. Raskeplar chokini yelimlab puxtalash.
4.49-rasm. Yoqani yoqa o‘miziga qo‘yma chok bilan o‘tqazish.133
U
stk
i k
iyimda y
oqa v
a y
eng tur
lar
i.134
U
stk
i k
iyimda y
oqa v
a y
eng tur
lar
i.135
U
stk
i k
iyimda y
oqa v
a y
eng tur
lar
i.136
va maxsus mashinada chok chizig‘i yonidan astarning biriktirma choki
bo‘ylab yotqizib ko‘klanadi. Yeng uchi chokini puxtalash va unga bundan
keyingi ishlov berish yuqorida bayon etilgan tartibda bajariladi.
Kesimlar ustki kiyimlar yengidagi bezak hisoblanadi. Kesimlar ag‘darma
chokli, chala ochiq va ochiq bo‘ladi (4.54-rasm).
Kesimi ag‘darma chokli yenglarning (4.54-rasm, a) tirsak choklari
tikilayotganda, kesim qirqimlari ham bir vaqtda 0,5 sm kenglikdagi
chok bilan tikiladi. Yeng ostki bo‘lagidagi kesim chok haqining yuqori
va pastki burchaklari baxyaqatorga 0,1 sm yetkazmay kertib qo‘yiladi.
Òirsak choki yorib dazmollanadi va kesim ustki bo‘lak tomonga bukib
dazmollanadi.
Chala ochiq kesimli yenglar tayyorlashda (4.54-rasm, b) ustki bo‘lak
kesim haqini o‘ng tomonga bukib, uning pastki chetida 0,5 sm yetkazmay
biriktirib tikiladi. Òirsak choki tikilayotganda kesimning yon choki ham
tikib ketiladi.
Kesim pastki burchagini o‘ngiga ag‘darib, tirsak choki yorib
dazmollanadi. Kesim yeng ustki bo‘lagi tomonga bukib dazmollanib,
yeng uchining tirsak choki ustidagi joyi bostirib dazmollanadi.
Ochiq kesimli yenglarning (4.54-rasm, d) kesim burchaklari yeng ustki
bo‘lagi tomonidan biriktirib tikiladi, ostki yeng tomondagi bukish haqi
ag‘darma chok bilan tikiladi. Ustki bo‘lak kesim choki yorib dazmollanadi,
burchaklari o‘ngiga ag‘darilib, bukish haqi teskari tomonga bukib
ko‘klanadi. Òirsak qirqimlari biriktirib tikilib, chok yorib dazmollanadi.
Ba’zi modellarda yeng tirsak choki davomida yeng uchi ochiq
qoldirilgan bo‘ladi (4.54-rasm, e).
4.6.4. MANJEÒLI YENGGA ISHLOV BERISH
Manjetlar yeng bezagi hisoblanib, ularning shakli yenglar, yoqalar,
cho‘ntaklar va h. k. shakliga mos bo‘lishi kerak. Konstruksiyasiga binoan
qaytarma manjetlar alohida bichilgan va yeng bilan yaxlit bichilgan
bo‘ladi. Alohida bichilgan manjetlar avra gazlamadan, bezak gazlamadan
yoki mo‘ynadan bo‘lishi mumkin.
Avralik gazlamadan qaytarma manjetli yeng tikishda (4.55-rasm)
manjetning yuqori cheti astar tomondan 0,5—0,7 sm kenglikdagi
ag‘darma chok bilan tikiladi. Burchaklarda 0,2—0,3 sm chok haqi qoldirib,
ortiqchasi qirqib tashlanadi. Manjet o‘ngiga ag‘darilib, avradan 0,2—0,3
sm ziy hosil qilinadi, astar tomondan maxsus mashinada manjet ziyi
ko‘klanib, ziylar dazmollanadi. Manjet dazmollangandan keyin andaza137
4.50-rasm. O‘tqazma yenglar detallarining umumiy ko‘rinishi:
a — bir chokli; b — ikki chokli (old bo‘lakda va tirsakda choki bor);
d — ikki chokli (ustki va ostki chokli); e — uch chokli.
qo‘yib, o‘ngi tomonda bukish chizig‘i belgilab olinadi. Keyin avra va astar
yozib yuborilib, ko‘ndalangiga buklanadi va manjet yon qirqimlari 0,7
sm kenglikdagi chok bilan biriktiriladi. Chok yorib dazmollanadi. Agar
modelda bezak baxyaqator mo‘ljallangan bo‘lsa, modelga muvofiq
kenglikda baxyaqator yuritiladi. Bundan tashqari, manjetga ag‘darma
chok haqi «sof ziy»li ishlov berilishi mumkin. Bunda chok manjet o‘ngiga
ag‘darilmay, astar avrasiga yashirin baxyali maxsus mashinada tikib
qo‘yiladi. Ag‘darma chokdagi astar qirqimi manjet avrasiga yelim plyonka
yoki yelim ip bilan puxtalansa ham bo‘ladi. Astarning past ki qirqimi avra
bukish chizig‘idan oshmasligi kerak.
Manjetni yengga ulashda manjet astari yeng avrasiga 0,7 sm
kenglikdagi chok bilan yeng tomondan ulanadi. Manjet bukish haqini
bo‘rlangan chiziq bo‘ylab yengning teskarisi tomonga bukib, maxsus
mashinada bukish chizig‘idan 1—1,5 sm masofada ko‘klanadi va138
dazmollanadi. Modelga muvofiq manjet yengga chatib qo‘yilishi kerak
bo‘lsa, manjet astarining 2—3 joyiga 4—5 sm uzunlikda baxya qatorlar
yuritib, manjetning yuqori ziyidan 5—6 sm naridan chatiladi. Yeng astari
manjet bukish haqiga 0,7 sm kenglikdagi chok bilan tikiladi. Manjet
bukish haqi yeng uchiga maxsus mashinada tikiladi yoki yelim plyonka
bilan yopishtirib puxtalanadi.
4.6.5. YENGNI YENG O‘MIZIGA O‘ÒQAZISH
Yenglarni yeng o‘miziga o‘tqazishdan oldin yeng o‘mizi qirqimlarining
chiziqlari va birlashtirishga tayyorlab qo‘yilgan yenglar tekshirib ko‘riladi.
Yenglarda ularning uzunligi, kengligi, qiyamasi, balandligi simmetrik
4.51-rasm. Ikki chokli yengga ishlov berish:
a — yeng old chokini biriktirib tikish; b — yeng old chokini yorib dazmollash;
d — yelim qotirma yopishtirish; e — qotirmani yashirin baxyali maxsus mashinada
ulash; f — qotirmani yelim uqa yordamida yopishtirish; g — yeng tirsak chokini
biriktirish; h — yeng tirsak chokini dazmollash.139
ekanligi, ishlov berish sifati, nazorat kertimlari tekshiriladi.
Yenglar yeng o‘miziga oldin ko‘klab olinib, keyin universal mashinada
yoki ko‘klanmay 302 klass maxsus mashinasida 1 sm kenglikdagi
biriktirma chok bilan o‘tqaziladi. Yeng qiyamasining choki yorib
dazmollanishi kerak bo‘lsa, unda yengni o‘tqazayot ganda baxyaqator
tagiga old bo‘lak va ort bo‘lak tomondan avra gazlama parchasi qo‘yib
tikiladi va yorib dazmollayotganda uni kiyim tomonga surib qo‘yiladi.
Yeng yeng o‘miziga universal mashinada ulanadigan bo‘lsa, avval
yeng tomondan to‘g‘ri qaviq bilan 0,9 sm kenglikdagi chok solib, yeng
tomondan ko‘klanadi. Bunda kertiklar orasida solqa hosil qilib ketiladi.
Solqaning qancha bo‘lishi modelga muvofiq bo‘ladi. Ko‘klangandan
keyin solqalar dazmolda yoki maxsus pressda kirishtirib dazmollanadi.
Yengni ko‘klab o‘tqazish to‘g‘ri chiqqanini manekenda tekshirib ko‘riladi.
Bunda yeng cho‘ntak og‘zining 3/2 qismini yopib turishi, arqoq ipi
yengning tashqi qismida gorizontal holatda bo‘lishi kerak. Keyin universal
mashinada 1 sm kenglikdagi chok bilan tikiladi. Yeng o‘miziga o‘tqazib
bo‘lingach, yengdagi solqalar yana bir marta kirishtirib dazmollanadi.
Yengni yeng o‘miziga bort qotirmasi bilan o‘tqazsa ham bo‘ladi.
Bunda old bo‘lakka bort qotirmasi bostirib ko‘klayotganda bax yaqatorni
yeng o‘miziga parallel qilib, qirqimlardan 1,5—2 sm oraliqda yuritiladi.
Qotirmaning old bo‘lak yeng o‘mizi qirqimlaridagi ortiqcha qismi qirqib
tashlanadi.
Yenglari reglan bichimli ustki kiyimlar konstruktiv xususiyatining
o‘tqazma yengli kiyimdan farqi yeng o‘mizining, old va ort bo‘laklari
hamda yenglarining shakli boshqachaligidadir.
Ikki chokli reglan yengda ikkita — ostki
va ustki chok bo‘lib, ularning ostkisi ustki
vitachkaning davomi bo‘ladi. Ustki chokni
tikish uchun yengning ikki qismi yengini
ichkariga qaratib qo‘yilib, nazorat belgilari
to‘g‘ri keltiriladi va old bo‘laklar tomondan
1 sm kenglikdagi chok bilan biriktirib
tikiladi. Chok oldin yelka qismi, keyin esa
yeng uchidan boshlab yelka qismigacha
yorib dazmollanadi.
Reglan yenglar yeng o‘miziga, kiyimga
yoqa o‘tqazishdan oldin o‘tqaziladi.
Reglan yengni o‘tqazayotganda o‘miz
4.52-rasm. Yeng avra va astari
uchini biriktirib tikish.140
qirqimi cho‘zilib ketmasligi uchun, shu o‘miz qirqimi
bo‘ylab, undan 0,5—0,6 sm masofada yelim uqa
yoki zig‘ir tolali uqa tarangroq qilib qo‘yiladi va 1 sm
kenglikdagi chok bilan biriktirib tikiladi. Bostirma
chokli modellarda chokning kengligi yeng o‘mizi
tomondan 0,7 sm, yeng tomondan 1 sm ga teng
bo‘ladi. O‘mizning yon tomonlardagi chokining
kertimlar orasidagi qismi yorib dazmollanadi,
bostirma chokli kiyimlarda esa shu joylar yorib
dazmollangandan keyin bir tomonga yotqizib
dazmollanadi. Bort qotirmasi yeng o‘mizlari bo‘ylab
to‘g‘rilanadi va old bo‘laklarga ort bo‘lakka yeng
o‘tqazma chokidan 0,4—0,5 sm oraliqda o‘ng
tomonidan ko‘klab ulanadi. Keyin bort qotirmasi
yeng o‘tqazma chokiga puxtalanadi.
Yenglari yaxlit bichilgan ustk i k iyim
konstruksiyasining xususiyati yengning oldingi
bo‘lagi kiyim old bo‘lagi bilan birga, tirsak bo‘lagi
esa ort bo‘lagi bilan birga bichilishidan iborat.
Yenglarda ikkita — ustki va ostki chok bo‘ladi. Ustki
birlashtiruvchi chok yelka chokining davomi bo‘lib,
ostki chok yon chokka aylanib ketadi. Qo‘l bemalol
harakatlanishi uchun yon choklarga xishtaklar
qo‘yiladi.
Yengni o‘miz ochiq vaqtida, ya’ni kiyim yon
choklari tikilmasdan oldin o‘tqazsa ham bo‘ladi.
Bunday holda yelka choki tikilgandan keyin yeng
o‘mizga o‘tqaziladi. Agar yengning old choki kiyim
yon chokiga to‘g‘ri keladigan bo‘lsa, yeng bilan o‘miz
kertimlarini bir-biriga to‘g‘rilab, yeng o‘mizga to‘la
o‘tqaziladi. Keyin yengning old choki bilan kiyim yon choki birdaniga
tikiladi. Choklar yorib dazmollanadi va yeng uchiga ishlov beriladi.
4.7. ASÒARGA ISHLOV BERISH VA AVRAGA ULASH
4.7.1. ASÒARGA ISHLOV BERISH
Astar kiyimning hamma choklarini yopib turish va kiyimni kiyib
4.53-rasm. Yeng avra
va astari
tirsak choklarini
birgalikda
biriktirib tikish.141
4.54-rasm. Kesimli yenglarga ishlov berish.
yurish qulay bo‘lishi uchun kerak. Astarlar astarlik ip gazlamadan, shoyi
gazlamadan va sintetik gazlamadan tikiladi. Modelga qarab, palto142
etagigacha yoki bo‘ksa chizig‘igacha tushgan bo‘lishi mumkin. Astar
kiyim etagiga ulangan yoki ulanmagan bo‘ladi.
Astarning yon, yelka qirqimlari, yengning tirsak va old qirqimlari, ort
bo‘lakning o‘rta choki kertimlari to‘g‘ri keltirilib, kengligi 1 sm qilib biriktirib
tikiladi va chok yotqizib dazmollanadi. Yon choklarida yoki ort bo‘lak o‘rta
chokida kesimi bor paltolarda astar kiyim etagiga ulab qo‘yilishi kerak.
Ulanmagan astarli kiyimlarda astar etagi kiyim etagiga yon choklar yuqorisida
tutgichlar yordamida puxtalanadi. Yeng avrasi avra o‘miziga o‘tqazilib
bo‘lgandan keyin, yeng astari astar o‘miziga o‘tqazilishi uchun hamda
astarning o‘miz chokini avraning o‘miz chokiga tikib qo‘yish uchun yengning
old va tirsak qirqimlari tikilayotganda, ularning o‘rta qismi 20—25 sm uzunlikda
tikilmay qoldiriladi. Astarning etak qirqimi avraning etak qirqimiga ulanadigan
bo‘lsa, kiyimni o‘ngiga ag‘darish uchun ort bo‘lak o‘rta choki tikilayotganda
uning o‘rta qismi 30—35 sm uzunlikda tikilmay qoldiriladi. Yon chok biriktirib
tikilayotganda yeng o‘mizidan 2—3 sm pastroqda bar tutgichni qo‘shib
tikib ketish bilan bir vaqtda, u baxyaqator yuritib puxtalanadi. Etagi avraga
ulanmaydigan astarning yon choklarini va ort bo‘lagi chokini butun uzunasi
bo‘ylab yoki kiyim etagidan 40—50 sm oraliqda yo‘rmalanadi. Pastga tomon
kengaya boradigan kiyimlarda astar bel chizig‘igacha yo‘rmalanadi.
Avraning va astarning yelka choklari biriktirib tikilishidan oldin yoki
tikilib bo‘lgandan keyin, astar avraga solishtiriladi (4.56-rasm). Buning
uchun kiyim avrasining teskarisi yuqoriga qaratilib, stol ustiga yoziladi.
Avra ustiga teskarisini pastga qaratib astar quyiladi. Avra bilan astarning
yon va yelka choklari bir-biriga to‘g‘rilanib, astarning bo‘yi va eni tekshirib
ko‘riladi. Ort bo‘lakda kesimi bor kiyimlarda astarning shu kesim ustidagi
4.55-rasm. Manjetli yengga ishlov berish.143
joyi qirqiladi. Avra bilan astarning bort va kesim qirqimlarida hamda astar
o‘mizida belgi chiziqlar bo‘rlanadi.
Avraga astar ulanishida etagi bo‘yicha ishlov berish ikki xil usulda
bajariladi:
1. Astar etagi avraga ulanmaydigan usul.
2. Astar etagi avraga ulanadigan usul.
Astarning etagi ulanmaydigan kiyimlarda (4.57-rasm) astarning etagi
avraga astar qo‘yilgandan keyin qirqiladi. Shu bilan birga astarning yengi
o‘tqazilgandan keyin, astar adipga, yoqa ko‘tarmasiga astar tomondan 1 sm
chok hosil qilib ulanadi. Keyin kiyim o‘ngiga ag‘darilib, bortlari to‘g‘rilanadi
va adip bo‘ylab astar ulangan baxyaqator yoniga maxsus mashinada
ko‘klanadi. Kiyim teskari tomonga ag‘darilib, astarning ulama choki bort
qotirmasiga yashirin baxyali maxsus mashinada, yoqa bo‘ylab esa ostki
yoqaning yoqa o‘mizi o‘tqazma chokiga biriktirib, tikish mashinasida
yoki yelimli uqa yordamida puxtalanadi. Yelimli uqa astar ulanayotganda
adip tomondan yelim qoplamasini pastga qaratib qo‘yiladi. Yeng teskari
tomonga ag‘darilib, yeng astari pastki qirqimini yeng avrasi qirqimiga 1
sm kenglikdagi chok solib ulab tikiladi. Astarning ulama choki yeng uchi
bo‘ylab qotirmaga yashirin baxyali maxsus mashinada yoki yelim plyonka
yordamida puxtalab qo‘yiladi.
Astarning tirsak choklari avra tirsak choklariga biriktirib tikish
mashinasida, yon uchidan 6—8 sm masofada puxtalanadi. Yenglar o‘ng
tomonga ag‘dariladi, yeng astari o‘tqazma choki yeng avrasi o‘tqazma
chokiga astar teskarisi tomondan halqasimon qaviq bilan puxtalanadi.
Astar yon choklari avra yon choklariga ort bo‘lak tomondan biriktirib
tikish mashinasida tikiladi. Kiyimning astarini yerga qaratib stolga
qo‘yiladi va astar etak qirqimi tekislab qirqiladi. Astarning ziyi avra bukish
haqi qirqimini 1—1,5 sm o‘tib, yopib turishi kerak. Astarning etak qirqimi
yopiq qirqimli 4—5 sm kenglikdagi bukma chok hosil qilib, ko‘klanadi
va bukilgan ziydan 0,1—0,2 sm masofada bostirib tikiladi.
Astarning etagi avraga ulanadigan kiyimlarga (4.58-rasm) quyidagicha
ishlov beriladi:
1. Ort bo‘lak astari o‘rta chokining o‘rtasida uzunligi 25—30 sm li joy
tikilmay qoldiriladi.
2. Yeng astarining oldingi chokida ustki bo‘lakning 10—12 sm
uzunlikdagi joyi tikilmay qoldiriladi.
3. Astar qo‘yishdan oldin uni kiyim etagining bukish chizig‘i bo‘ylab
aniqlab olinadi.144
Oldin astarni adip ichki qirqimlari va ustki yoqa ko‘tarmasi qirqimi
bo‘ylab, nazorat kertimlarining hammasini aniq to‘g‘ri keltirib, ulab
tikiladi. Keyin astarni kiyim etagi bo‘ylab adipdagi bir qirqimdan ikkinchi
qirqimgacha, nazorat kertimlarini to‘g‘ri keltirib, biriktirib tikiladi. Ort
bo‘lak o‘rta chokida tikilmay qoldirilgan joydan kiyim o‘ngiga ag‘dariladi.
Chok qirqimlari bort qotirmasiga, kiyim etagiga puxtalanib, yeng
astarlari yeng uchiga tikilgandan, tirsak choklari, yeng o‘mizi choklari
va yon choklari puxtalangandan keyin, yeng astari oldingi chokida
tikilmay qoldirilgan joy orqali ort bo‘lak astarida qoldirilgan joy boshidan
oxirigacha qirqimlarini ichkariga bukib, bukilgan ziyidan 0,1—0,2 sm
oraliqda bostirib tikiladi.
Qishki paltolarda kiyimga isituvchi qatlam sifatida har xil materiallar
ishlatiladi: momiq (paxta, jun, sintetik momiq), vatin (ip, jun, yarim jun
vatin), mo‘yna (sun’iy va tabiiy) va porolon. Isituvchi vatin qatlamga
ishlov berishda old va ort bo‘lak detallari bir yoki ikki qavat qilib bichiladi.
Qavatlardan bittasi kiyimning yuqorisidan etagigacha, ikkinchisi bo‘ksa
chizig‘igacha bo‘lishi kerak. Ikkala vatin qatlami taralgan tomonini
ichkariga qaratib qo‘yiladi va ular biriktirish mashinasida yoki M—12
maxsus mashinasida qaviladi.
Isituvchi qatlami bor kiyimlarda astar isituvchi qatlamga etak uchidan
10—12 sm masofada, qo‘lda to‘g‘ri qaviq solib ko‘klanadi. Astarni isituvchi
qatlamning etak qirqimiga parallel qilib, 5—6 sm bukish haqi qoldirib
qirqiladi. Isituvchi qatlam cheti ustiga astardagi bukish haqi qayiriladi
va bukish haqi qirqimi tomoni qo‘lda qaviq solib, 1 sm kenglikda bukib
ko‘klanadi. Keyin astarning shu joyi ayollar va qiz bolalar paltosida
siniq baxyali mashinada, erkaklar paltosida esa universal mashinada
baxyaqator yuritib tikiladi.
Adipning ichkari qirqimiga mag‘iz qo‘yiladigan kiyimlarda yeng astari
kiyim astarining yeng o‘miziga o‘tqaziladi, lekin ort bo‘lakning o‘rta choki
tikilmay ochiq qoldiriladi. Keyin avra, uning teskarisi yuqoriga qaratilib,
stol ustiga yoziladi. Astar teskarisi pastga qaratilib, avra ustiga qo‘yilib,
ularning yon va yelka choklari bir-biriga to‘g‘rilanadi. Bunda adiplar
ichki ziyi astar qirqimidan 2,5—3 sm chiqib turishi kerak. Adip chetlari
qaytarilib turib, astar old bo‘laklarining bort qirqimlari bort qotirmasiga
yashirin baxyali maxsus mashinada tikiladi. Adip ichki cheti astarga
ilintirib ko‘klanadi va universal mashinada mag‘iz choki bo‘ylab bostirib
tikiladi. Shu bilan birga, adip past tomonda avra etagining bukish haqiga
bostirib tikiladi.145
Etagiga mag‘iz qo‘yiladigan kiyimlarning etak bukish haqi qaytarilib
turib, astarning etak qirqimi, uning teskari tomoniga 0,8 sm bukilib, avra
bukish haqining teskari tomoniga qo‘yiladi va avra bilan astarning belgi
chiziqlari va choklari to‘g‘ri keltirilib, astarning o‘ngi tomondan avraga
ulanadi. Bunda baxyaqator astarning bukish ziyidan 0,1 sm narida o‘tishi
kerak.
Ort bo‘lagi kesimli kiyimlarda kesim haqi qirqib, uning yuqori uchi ikki
tomonga 45°C qiyalatib kertiladi. Avradagi kesim ishlov haqining yuqori
qismiga astar ulashda ort bo‘lak o‘ng tomondagi kesim haqining yuqori
uchi qotirma bilan birga 2—2,5 sm kertiladi. Astarning qirqilgan joyi avra
kesim haqining yon va yuqori chetlariga 0,7—1 sm chok bilan ulanadi.
Bunda baxyaqator astardagi kertimlar uchidan 0,1—0,2 sm narida o‘tib,
pastda astar avraning bukish haqiga ulangan chok to‘g‘risida tugashi
kerak. Avraga astar ulangandan keyin kesimning bukish haqi chetlari
qotirmaga yashirin baxyali maxsus mashinada tikib qo‘yiladi yoki yelim
plyonka qo‘yib yopishtiriladi. Etagidagi bukish haqi keng kiyimlarda astar
etagi avraga ulangandan keyin bukish haqining qirqimi astar bilan avraga
yashirin baxyali maxsus mashinada tikib qo‘yiladi.
Yeng astari old yoki tirsak chokida tikilmay qoldirilgan joy orqali astar
o‘miziga o‘tqaziladi. Astar o‘miz choki avra chokiga, astar tirsak choki
avra tirsak chokiga chatiladi. Astar yengining old chokidagi tikilmay
qolgan joyi o‘ngi tomondan ichkariga bukilib, bukilgan ziyidan 0,1—0,2
sm narida tikiladi.
Kiyim avrasi bilan astari ulanishi oldidan namlab-isitib ishlov
bergandan keyin, uning tepa yelka tagliklari va qiyama tagliklari qo‘yiladi.
Buning uchun oldin bort qotirmasi tekislanib, yengning o‘tqazma
chokidan 0,5 sm masofada kiyim o‘ngidan uzunligi 2—2,5 sm to‘g‘ri
qaviq solib, old bo‘lakka ko‘klanadi. Keyin bort qotirmasi yeng o‘tqazilgan
baxyaqatordan 0,1 sm masofada yeng tomondan yengning o‘tqazma
chokiga maxsus mashinada tikiladi. Òepa yelka taglik bort qotirmasi bilan
astar orasiga qo‘yiladi. Òepa yelka taglik kiyimning yelka uchastkasiga
tegishli shakl berish va uning barqarorligini oshirish uchun ishlatiladi.
Òepa yelka tagliklarning o‘lchami kiyimning konstruksiyasiga bog‘liq.
Òepa yelka taglik qo‘yilganda o‘miz tomondagi cheti yeng o‘tqazma
chokidan 1,5—2 sm chiqib turishi, uning o‘rtasi esa kiyimning yelka
chokiga to‘g‘ri kelishi kerak. Òepa yelka taglik yeng tomondan to‘rsimon
baxyali maxsus mashinada tikiladi. Bunda baxyaqator yengning o‘tqazma
choki baxyaqatoridan 0,1 sm narida bo‘lib, yelka chokidan old bo‘lak
10 — M.K. Rasulova146
tomonga 6—7 sm, ort bo‘lak tomonga 4—5 sm davom etadi. Òaglikning
oval qismi yelka chokiga yoki bort qotirmasiga qo‘lda 5—6 qaviq bilan
chatib qo‘yiladi. Qiyama tagliklar kiyimga chiroyli tashqi ko‘rinish berish
va yelka uchastkasi yengga silliq o‘tib ketadigan bo‘lishi uchun ishlatiladi.
Qiyama tagliklari yeng o‘tqazma choklariga to‘rlash mashinasida yelka
tagliklari bilan bir vaqtda puxtalanadi, bunda qiyama tagliklari yenglar
tomonidan qo‘yiladi. Qavatlangan qirqimi o‘tqazma chok qirqimlariga
to‘g‘rilanadi. Baxyaqator o‘tqazma chokdan 0,1 sm oraliqda yuritiladi.
5. SHIM ÒIKISH
5.1. SHIM DEÒALLARIGA ISHLOV BERISH
Shim avra, astar va qo‘shimcha qatlam detallaridan iborat bo‘ladi
(ularning soni va shakli modelga bog‘liq).
Shim avrasining detallari (5.1-rasm) avra gazlamadan bichiladi. Ular
quyidagilardan iborat: old bo‘laklar, ort bo‘laklar, belbog‘ (ikki qismdan
iborat), cho‘ntak mag‘izi va ko‘rinma.
Qo‘shimcha materiallarga shim yuqori qirqimiga ishlov berish uchun
4.56-rasm. Astarni avraga solishtirib tekshirish.147
tasma va qotirma materiallar kiradi. Qotirma materiallardan ostki belbog‘
va yon cho‘ntak xaltalar bichiladi.
Detallarni bir-biriga ulash va cho‘ntaklarni joylashtirish uchun kerakli
nazorat belgilari old va ort bo‘laklarda borligi tekshiriladi. Ort bo‘lakda
uloqlar bo‘lsa, odim qirqim bo‘ylab uloqning ulama choki uchun tikish
haqi kerak bo‘ladi. Uloqlar shakli va o‘lchami andazaga binoan aniqlanadi.
Ort bo‘lakdagi gazlama guli uloq guliga to‘g‘ri kelishi kerak.
Old va ort bo‘lak yuqori qirqimidagi nazorat belgilari, vitachka-
taxlamalar joylashishi andazaga binoan aniqlanadi. Cho‘ntaklarning
joylashishini andazalarga binoan tekshirib, detalning o‘ngi tomonida,
vitachkalarning bukib tikish uchlarini esa detalning teskari tomonida
aniqlanadi. Òo‘g‘ri ulanishi uchun yon va odim qirqimlarda nazorat
belgilari borligi tekshiriladi.
4.57-rasm. Astar etagi avra etagiga ulanmaydigan
kiyimlarda astar etagiga ishlov berish.
4.58-rasm. Astar etagi avra etagiga ulanadigan kiyimlar etagiga ishlov berish.148
Shimning modeli va konstruksiyasi qandayligiga qarab belbog‘i
ulama yoki yaxlit bo‘ladi. Shimning pochasi manjetli va manjetsiz
bo‘lishi mumkin. Shim pochasining ziyi tez titilib ketmasligi uchun,
pocha chetiga bir tomon ziyi bo‘rttirilgan tasma tikiladi. Shim old va
ort bo‘laklarining yon va odim qirqimlari, taqilma qirqimi, ort bo‘lak
o‘rta qirqimi maxsus mashinada yo‘rmalanadi. Astarsiz shimlarda odim
qirqimlari yo‘rmalanayotganda uning og‘ qismiga ip gazlama parchasi
qo‘yib tikib ketiladi. Astarli shimlarda old bo‘lak yon qirqimlari va odim
qirqimlari astar bilan birga qo‘shib yo‘rmalanadi. Shim cho‘ntaklari
mag‘izlari va ko‘rinmasining faqat ochiq qirqimlari yo‘rmalanadi.
Old va ort bo‘laklardagi vitachkalar va taxlama vitachkalar belgi chiziq
bo‘ylab bukilib, biriktirib tikiladi.
Shim old bo‘lagi astarining pastki qirqimi maxsus mashinada arratish
qilib qirqiladi yoki mashinada yo‘rmalanadi.
Namlab-isitib ishlov berish shim tikishdagi mas’uliyatli operatsiya
hisoblanadi. Òarkibida sintetik tolalari ko‘p bo‘lgan gazlamalardan
shim tikilganda namlab-isitib ishlov berish nihoyatda murakkab bo‘ladi.
Shuning uchun bunday holda shimning shakli konstruksiya yordamida
hosil qilinadi.
Ort bo‘laklarning o‘ngi ichkariga qaratib juftlanib, uch bos qichda
namlab-isitib ishlov beriladi (5.2-rasm a, b, d):
1. Odim qirqimlari dazmollayotganda ishchi tomonga, yuqori
qirqimlari esa chap tomonga qaratib stol ustiga qo‘yiladi. Odim
qirqimlarini 2—2,5 sm cho‘zib turib, odim qirqimining yuqori qismi
ro‘parasida hosil bo‘lgan solqa ort bo‘lak kengligining o‘rtasigacha
dazmollab kirishtiriladi.
2. Ikkinchi ort bo‘lak tomondan xuddi shunday cho‘zilib, kirishtirib
dazmollanadi.
3. Ort bo‘laklar uzil-kesil kerakli shaklga keltiriladi. Bunda ularning
har qaysisi alohida o‘ngini ichkariga qilib va yon qirqimi odim qirqimi
ustiga to‘g‘ri keltirib buklanadi. Ort bo‘lak buklangan ziyi bo‘ylab
dazmollanadi va buklangan ziy yuqori qismida hosil bo‘lgan solqa
kirishtirib dazmollanadi.
5.2. SHIM ÒAQILMASIGA ISHLOV BERISH149
Shim taqilmasi tugmali yoki «molniya»li bo‘lishi mumkin. Òugmali
taqilmada dastlab taqilmaning gulfigi (tugma solinadigan joyi) va tugma
joyi (tugmalar chatiladigan joy) tikiladi.
Hozirgi vaqtda shim taqilmasiga asosan «molniya»li taqilma bilan
ishlov berish amalga oshiriladi (5.3-rasm). Bunda tugma joyiga qotirma
qo‘yilmaydi, gulfik o‘rniga asosiy gazlamadan mag‘iz qo‘yiladi.
Òugma joyiga astar qo‘yib, tashqi qirqimi ag‘darma chok bilan
tikiladi. Detal o‘ngiga ag‘dariladi va asosiy detaldan 0,2 sm ziy hosil
qilib dazmollanadi. Òugma joyining ichki qirqim tomoniga «molniya»
tasmaning bir tomoni qo‘yiladi va astar, avra hamda tasma qirqimlari
yo‘rmalanadi (5.3-rasm, a).
Òugma joyi «molniya» tasma bilan birga shim old bo‘lagining o‘ng
tomoniga biriktirib tikiladi. Chok haqi asosiy detal tomonga yotqizib
dazmollanadi va o‘ng tomondan bostirib tikiladi (5.3-rasm, b). Old bo‘lak
mag‘izining ichki qirqimi maxsus mashinada yo‘rmalanadi. Mag‘izni,
o‘ngiga belgilangan chiziq bo‘ylab, «molniya» tasmasini ikkinchi
tomoniga qo‘yib bostirib tikiladi. Bunda baxyaqator tasma chetidan 0,2
sm oraliqda yuritiladi (5.3-rasm, d).
Shim old bo‘lagi chap tomoniga mag‘izni qo‘yib, uqani qo‘ygan holda
ag‘darma chok bilan tikiladi. Mag‘izni shim teskarisiga ag‘darib, asosiy
detaldan 0,2 sm ziy hosil qilib dazmollanadi va belgilangan chiziq bo‘ylab
taqilmaning o‘ngidan baxyaqator yuritiladi (5.3-rasm, e).
Jun va ip gazlamalardan shim tikishga sarflanadigan vaqtni
kamaytirish uchun, shimning tugma joyi va gulfigi old bo‘laklar bilan
birga yaxlit bichiladi. Natijada tugma joyini va gulfikni old bo‘laklarga
ulash operatsiyalari hamda bu bilan bog‘liq ko‘pgina keyingi operatsiyalar
qisqarib ketadi.
5.3. SHIM BELBOG‘IGA ISHLOV BERISH
Shimning yuqori qismiga ulama belbog‘ bilan ishlov berilganda
belbog‘ga ip yoki ipak gazlamadan qotirmali astar qo‘yiladi. Belbog‘
shimning old va ort bo‘laklariga bir ignali yoki qo‘sh ignali mashinada
ulanadi.
Belbog‘ bir ignali mashinada ulanadigan bo‘lsa (5.4-rasm), oldin belbog‘
astariga qotirma qo‘yib olinadi. Qotirma bilan astarning pastki qirqimi 0,4
sm kenglikda ag‘darma chok bilan tikiladi, astar chok atrofidan aylantirib150
dazmollanadi. Shim yuqori qirqimiga belbog‘ni belbog‘ tomondan 1 sm
chok bilan biriktiriladi. Kamar tutgichlar bo‘lsa ular o‘ngini shim old bo‘lagi
o‘ngiga qaratib qo‘yib, belbog‘ ulanayotganda qo‘shib tikiladi. Belbog‘
ulangan chok yorib dazmollanadi. Kamar tutgichlarning yuqori uchi
belbog‘ yuqori qirqimiga 0,3—0,4 sm bo‘shroq qoldirib tikiladi.
Cho‘ntak xaltalar to‘g‘rilanib, belbog‘ ulangan chokka qo‘lda
yoki maxsus mashinada ko‘klanadi. Ort bo‘lak o‘rta choki 15—18 sm
uzunlikda 1 sm biriktirma chok bilan tikiladi. Chok yorib dazmollanadi.
Ort bo‘lak o‘rta choklari shim yuqori qismiga belbog‘ va belbog‘ astari
ulab olingandan keyin tikilsa ham bo‘ladi.
Belbog‘ astari gulfikka va tugma joyi astariga hamda belbog‘ astari
bilan avrasining yuqori qirqimlari bir-biriga ulanadi, shu vaqtning o‘zida
kamar tutgichlarning yuqori uchlari ham qo‘shib tikiladi. Belbog‘ o‘ngiga
ag‘darilib, astar ulangan chok to‘g‘rilanadi va belbog‘ avrasidan 0,2—0,3
sm ziy hosil qilib, yuqori ziyi dan 0,7—1 sm narida ko‘klanadi. Ayni vaqtda
gulfikning ichki cheti old bo‘lakka ilintirib ko‘klanadi. Belbog‘ astarining
pastki ziyi, tugma joyi astarining ichki ziyi qo‘lda yoki maxsus mashinada
old va ort bo‘laklar o‘ngi tomondan ilintirib ko‘klanadi. Bunda baxyaqator
belbog‘ va tugma joyi ulangan choklardan 0,5 sm masofada yuritiladi.
Shim bo‘laklarining o‘ngi tomonidan belbog‘ va tugma joyi ulangan
choklardan 0,2 sm masofada bostirma chok yuritiladi.
Avrasiga qotirma qo‘yilgan astarli belbog‘ni bir ignali mashinada,
shim yuqori qismiga ulanganda (5.5-rasm), qotirma belbog‘ avrasiga
ilintirib ko‘klab olinadi. Belbog‘ avrasi shim teskari tomoniga, ularning
yuqori qirqimlarini to‘g‘rilab, o‘ng tomonini ichkariga qaratib qo‘yiladi,
shimning teskari tomoni ustiga belbog‘ astari, uning o‘ngini pastga
qaratib qo‘yiladi va qirqimdan 0,8—1 sm narida belbog‘ astari tomondan
baxyaqator yuritiladi (5.5-rasm, a). Belbog‘ avrasi yuqoriga qayirib
tekislanadi va belbog‘ ulangan chok yoniga baxyaqator yuritiladi. Belbog‘
avrasi bilan astarining yuqori chetlari ichkari tomonga 0,7 sm kenglikda
bukib tikiladi.
Bunda baxyaqator bukilgan ziydan 0,1—0,2 sm masofada o‘tadi
(5.5-rasm, b).
Òasmali belbog‘ni bir ignali mashinada ulanganda (5.5-rasm, d),
oldin belbog‘ avrasi ulab olinib, hosil bo‘lgan chok belbog‘ tomonga
yotqizib dazmollanadi. Belbog‘ yuqori qirqimi teskari tomonga 0,7 sm
bukiladi. Uning ustiga tasma qo‘yib, belbog‘ avrasidan 0,1 sm ziy hosil
qilib, tasmaning yuqori cheti bo‘ylab bostirib tikiladi. Òasmaning pastki151
cheti esa belbog‘ ulangan chok ustiga bezak baxyaqator yuritayotganda
tikib ketiladi.
Belbog‘ qo‘sh ignali mashinada ulanadigan bo‘lganda ham unga
astar yoki tasma qo‘yilishi mumkin.
Avrasiga qotirma qo‘yilgan, astarli belbog‘ (5.6-rasm, a) yoki tasmali
belbog‘ (5.6-rasm, b) qo‘sh ignali mashinada ulanishi ham mumkin.
5.4. SHIM OLD VA ORÒ BO‘LAKLARINI BIRIKÒIRISH
Shimning odim qirqimlari to‘g‘ri ulanishi uchun stol ustiga shimning
odim va yon qirqimlari to‘g‘rilab yoziladi va odim qirqim ustidan bo‘rlab
chiqiladi. Belgi chiziqlar bo‘ylab odim qirqimlari old bo‘lak tomondan
biriktirib tikiladi. Shimning o‘rta qirqimlari 1 sm kenglikda chok hosil
qilib, chok haqi kengroq mo‘ljallanganda esa bo‘rlangan chiziq bo‘ylab,
5.1-rasm. Shim avrasining detallari va qirqim nomlari: a — shim old bo‘lagi; b — shim
ort bo‘lagi; d — belbog‘; e — ko‘rinma; f — cho‘ntak mag‘izi.
Old bo‘lak: 1 —2 — yuqori qirqim; 2—3 — yon qirqim; 3—4 — pocha qirqim;
4—5 — odim qirqim; 5—1 — bant qirqim.
Ort bo‘lak: 1—2 — yuqori qirqim; 2—3 — yon qirqim; 3 — 4 — pocha qirqim;
4—5 — odim qirqim; 5—1 — o‘rta qirqim.152
shimning chap bo‘lagi tomondan tikiladi. O‘rta chok pishiqroq chiqishi
uchun ikki ipli zanjirsimon baxyali mashinada bitta baxyaqator yoki
universal mashinada oralig‘i 0,1 sm ikkita baxyaqator yuritiladi. Choklar
maxsus taxta qolip ustida dazmolda yoki maxsus yostiqli pressda yorib
dazmollanadi. Òaqilmaning pastki tomoni kertimidan 0,5 sm yuqoriroq
joyiga universal mashinada qaytma baxyaqator yuritib puxtalanadi.
5.5. SHIM POCHASIGA ISHLOV BERISH
Modelga qarab shim pochasiga manjetli va manjetsiz qilib ishlov
beriladi. Manjetlar to‘la qaytarilgan va yarim qaytarilgan bo‘ladi.
Shim pochasini tikish uchun shimning o‘ng bo‘lagi chap bo‘lagi ustiga
ularning odim va yon choklari to‘g‘ri keltirilib, taqilma bilan tugma joyi ziylari,
5.2-rasm. Shim ort bo‘lagiga namlab-isitib ishlov berish.153
shim belbog‘ining yuqori ziyi va shim o‘rta choki to‘g‘rilab qo‘yiladi. Andaza
qo‘yib, pochaning qirqiladigan bukish chiziqlari, odim choklari va yon
choklari belgilanadi. Pochalarning cheti belgilangan chiziq bo‘ylab
qaychida, maxsus apparatda yoki mexanik pichoqli moslamada tekislab
qirqiladi va pocha qirqimlari maxsus mashinada yo‘rmalanadi yoki
maxsus lenta, tasma qo‘yib tikiladi (5.7-rasm a, b). Pochaning ziyi tez
yedirilib ketmasligi uchun unga tasma qo‘yiladi.
Jun gazlamadan manjetsiz shim tikiladigan bo‘lsa, shimning o‘ngiga
gir aylantirib tasma bostirib tikiladi. Òasmaning bo‘rtma ziyi pochaning
bukish chizig‘idan yuqoriroq chiqib turishi kerak. Bunda baxyaqator
tasmaning bo‘rtmagan ziyidan 0,1—0,2 sm masofada yuritiladi. Òasma
uchlari bir-biriga 1 sm chiqarilib, to‘g‘ri to‘rtburchak shaklida bostirib
tikiladi. Shim pochasini belgilangan chiziq bo‘ylab bukib, yashirin baxyali
maxsus mashinada tikib qo‘yiladi. Shim pochasi bukish haqini yelim ipda
yoki yelim to‘rda puxtalasa ham bo‘ladi. Yelim ip shim pastki qirqimlarini
yo‘rmayotganda bukish haqining teskari tomoniga qo‘yiladi — bunda
ip chalishtirgichga taqiladi yoki biriktirib tikish mashinasida ziydan
0,2—0,3 sm oraliqda tikiladi. Yelim to‘r yo‘rmash mashinasida qirqimlar
yo‘rmalanayotganda shimning teskari tomoniga qo‘yiladi yoki biriktirib,
tikish mashinasida qirqimlardan 0,2—0,3 sm oraliqda ulab tikiladi.
Bukish haqi pressda puxtalanadi. Shim pochasi pressda dazmollanadi.
Shim tez titiladigan gazlamadan tikilsa, pochasining qirqimiga tasma
qo‘yib tikiladi.
Ip gazlamadan tikilgan shimlarning pochasiga tasma qo‘yilmaydi,
uni universal mashinada bukib tikiladi.
Shim yarim qaytarilgan manjetli bo‘lsa, uning o‘ngiga tasma
pochasi qirqimidan 0,5—0,7 sm masofada tikiladi. Bunda tasma pocha
qirqimidan 0,2 sm chiqib turishi kerak. Shim pochasi teskari tomonga
belgi chiziq bo‘ylab bukiladi va yashirin baxyali maxsus mashinada yoki
universal mashinada tasma ziyidan 0,1—0,2 sm masofada baxyaqator
yuritib tikiladi. Manjet tasmaning bo‘rtma ziyi bir tekis kant shaklida
chiqib turadigan qilib, shim o‘ngiga qaytariladi va maxsus mashinada
ko‘klanadi (5.8-rasm, a).
Shim to‘la qaytarilgan manjetli bo‘lsa, tasma qo‘sh ignali mashinada
bostirib tikiladi. Bunda shim pochasi belgi chiziq bo‘ylab bukiladi. Pocha
qirqimi ustiga undan 0,2 sm chiqarib tasma qo‘yib tikiladi. Manjet shim
o‘ngi tomonga qaytarilib, maxsus mashinada ko‘klanadi. Shim pochasi
maxsus moslamada dazmollanadigan bo‘lsa, ko‘klanmaydi (5.8-rasm,154
b).
Manjetning yon va odim choklari ustiga to‘g‘ri kelgan joylari
manjet bilan shim pochasini qarama-qarshi tomonga qayirib turib,
maxsus mashinada shu choklarga puxtalab tikib qo‘yiladi. U universal
mashinada puxtalab tikib qo‘yilishi ham mumkin. Manjet maxsus
moslamada tekislanadi va pressda dazmollanadi. Shimni uzil-kesil
pardozlash belbog‘ izmalarini yo‘rmashdan boshlanadi. Shim ortiqcha
iplardan va bo‘r izlaridan tozalanadi. Uzil-kesil namlab-isitib ishlov
berish press yoki dazmolda amalga oshiriladi.
5.3-rasm. Shim taqilmasiga «molniya» tasma qo‘yib tikish.155
6. YUBKA ÒIKISH
Yubkalar belda turadigan kiyim bo‘lib, nimchalar, jaketlar bilan
komplekt tarzda yoki mustaqil kiyim sifatida tikiladi. Siluetiga binoan
yubkalar to‘g‘ri siluetli va pastga tomon kengaya borgan bo‘ladi (6.1-
rasm). Ular birlashtirish choklari miqdoriga ko‘ra bir chokli, ikki chokli,
to‘rt chokli, sakkiz chokli va ko‘p chokli bo‘ladi.
Yubka tikishda hamma biriktirma choklarning qirqimlari maxsus
mashinada yo‘rmalanadi. Vitachkalarni belgilangan chiziq bo‘ylab
yuqori qirqimdan tika boshlab, choki pastga tomon asta-sekin yo‘q qilib
yuboriladi. Modelda mo‘ljallanganiga muvofiq vitachkalarni yorib yoki
bir tomonga yotqizib dazmollab, ular uchidagi solqalar kirishtiriladi.
6.1. ÒAQILMAGA ISHLOV BERISH
Modelga qarab yubka taqilmalari har xil bo‘lishi mumkin: «molniya»
taqilmali, ilgakli taqilma va tugmali taqilma. Òaqilmaning uzunligi 18—20
sm bo‘lishi kerak. Òashqi ko‘rinishi, ishlov berilishi va ishlatilishiga ko‘ra
«molniya» taqilmaning afzalliklari ko‘proq. Òaqilma chap yon chokning,
ort va old bo‘laklar o‘rta choklarining yuqori qismiga tikiladi. Yon choklar
biriktirib tikilib, yo‘rmalanib, yorib dazmollanib, taqilma qirqimlari bukib
dazmollangandan keyin taqilmaga ishlov beriladi.
Yubka taqilmasida «molniya» tasmali ishlov berish hozirda keng
qo‘llaniladi. Òaqilmaga «molniya» tasma yubka o‘ngidan ko‘rinib
5.4-rasm. Astariga qotirma qo‘yilgan belbog‘ni
shimning yuqori qismiga ulash.156
turadigan qilib yoki ichkariroq, ko‘rinmaydigan qilib qo‘yilishi mumkin.
«Molniya» tasma ich kiyimni ilib ketmasligi uchun ehtiyot ko‘rinma
qo‘yiladi. Ehtiyot ko‘rinma 8—9 sm kenglikda, faqat astar gazlamadan
yoki astar va avra gazlamadan o‘rish iplari bo‘ylab qirqib bichiladi. Uning
uzunligi taqilma uzunligiga mos bo‘lishi kerak. Ehtiyot ko‘rinma avra-
astarli yoki yaxlit bo‘lishi mumkin. Ehtiyot ko‘rinmaning ichki va pastki
qirqimlari yo‘rmalanadi.
«Molniya» tasmaning bir tomoni yubkaning old bo‘lak taqilma
haqiga bostirib tikiladi, ikkinchi tomoni esa ort bo‘lak bilan ehtiyot
ko‘rinma orasiga qo‘yib biriktirib tikiladi. Òasmaning ichki cheti
taqilma cheti bo‘ylab bezak baxyaqator yuritayotganda qo‘shib
tikiladi. Òaqilma pastki uchi old bo‘lak teskarisidan ikkita ko‘ndalang
baxyaqator yuritib puxtalanadi (6.2-rasm, a). Òaqilma ko‘rinma qo‘ymay
tikiladigan bo‘lsa (6.2-rasm, b), yubka choklari biriktirib tikilgandan va
yorib dazmollangandan keyin, tasmaning o‘ngi yubkaning teskarisiga
qaratilib, dazmollangan taqilma chetlari ustiga qo‘yiladi. Òasma chok
qirqimlaridan 0,5 sm narida tikiladi. Òasmaning pastki chetlari yubka
tomonga qiyalama buklab qo‘yiladi.
«Molniya» taqilma maxsus moslamasi bor ikki ignali mashinada
ulab tikilishi mumkin. Bunday usulda tikish mehnat unumini oshiradi
va ishlov berish sifatini yaxshilaydi, chunki baxyaqatorlar bir xil oraliqda
parallel yuritiladi.
Yubka old bo‘lagi tagiga «molniya» taqilmani bir tomonga yaqin
qilib ishlov berishda (6.3-rasm) ort bo‘lakning bukib dazmollangan
joyi tagiga «molniya» taqilmaning o‘ng qismi ochilgan holda, taqilma
tikish haqining bukish joyi «molniya» bo‘g‘inlariga yopishib turadigan
qilib qo‘yiladi. Bukilgan joydan 0,2—0,3 sm oraliqda maxsus tepkisi bor
mashinada biriktirib tikiladi.
«Molniya» taqilmasi tasmasining chap qismi yubka teskarisi
tomondan 0,2—0,3 sm oraliqda yuqoridan pastga tomon ulab ko‘klanadi.
Òaqilmaning o‘ngi tomonidan old bo‘lak yuqori qirqimidan boshlab ort
bo‘lakning yuqori qirqimigacha bir vaqtda bostirib tikiladi. Yubkaning
ort bo‘lagida baxyaqator bukilgan ziydan 0,2 sm oraliqda yuritiladi.
6.2. YUBKA YUQORI CHEÒIGA ISHLOV BERISH
Yubkaning yuqori qirqimiga, modelga qarab korsaj lentali, belbog‘li,157
mag‘izli yoki bukma chokli qilib ishlov berish mumkin. Yubkaning
yuqori ziyi teskarisiga yon choklardan 2 sm oraliqda, tayyor holida 0,5
sm kenglikda va 7 sm uzunlikda ikkita ilgich puxtalab qo‘yilishi kerak.
Yuqori qirqimga ishlov berish oldidan yubkaning tikilish sifati, bel
chizig‘ining shakli tekshiriladi va yuqori qirqimi o‘lchab ko‘riladi. Yubka
gavdada bemalol turishi uchun, yuqoridagi qirqim uzunligining yarmi
bel aylanasidan 0,5—1 sm ortiqroq bo‘lishi kerak.
Yubka yuqori qirqimiga ulama belbog‘ qo‘yib ishlov berishda (6.4-
5.5-rasm. Avrasiga qotirma qo‘yilgan astarli belbog‘ni yoki
tasmali belbog‘ni bir ignali mashinada shimga ulash.
5.6-rasm. Avrasiga qotirma qo‘yilgan, astarli belbog‘ni yoki tasmali
belbog‘ni qo‘sh ignali mashinada shimga ulash.158
rasm) modelga qarab, belbog‘ning kengligi har xil bo‘lishi mumkin.
Belbog‘ ostki belbog‘ bilan yaxlit bichilgan yoki alohida bichilgan
bo‘lishi mumkin. Belbog‘ uchlari bir-biri ustiga 3—6 sm chiqib, qirqma
izmali va tugmali hamda temir ilgakli va temir izmali bo‘lishi mumkin.
Belbog‘ning o‘ngi yubka teskarisiga qaratib qo‘yilib, pastki taqilmasi
ziyidan boshlab ustki taqilma ziyigacha 0,7 sm chok bilan tikib
ulanadi. Shu bilan bir vaqtda, ikkala ilgak ham tikib ketiladi. Belbog‘
o‘ngi tomonga, uning qirqimi ulangan chokidan 1 sm oshirib bukiladi
va belbog‘ uchlari 0,5 sm kenglikdagi ag‘darma chok bilan tikiladi.
Burchaklarida 0,2—0,3 sm chok haqi qoldirib, undan ortiqchasi qirqib
tashlanadi. Belbog‘ burchaklari o‘ngiga ag‘darib to‘g‘rilanadi. Belbog‘
ikkinchi qirqimi 0,7 sm bukiladi va belbog‘ ulangan chokdan 0,2 sm
pastroq tushirilib, shu bukilgan ziyidan 0,2 sm masofada bostirib
tikiladi. Ayni vaqtda belbog‘, uning yuqori va yon ziylari bo‘ylab ulardan
0,2 sm masofada bostirib tikiladi.
Yubka yuqori chetiga korsaj tasma qo‘yib ishlov berishda korsaj
tasma bel aylanasi o‘lchamiga muvofiq va uchlarida 1—1,5 sm dan
tikish haqi qoldirib qirqiladi. Yubka yuqori qirqimi teskarisi tomonda
va korsaj tasmada solqa bir tekis taqsimlanishi uchun yordamchi
andazada old va ort bo‘laklar o‘rtasiga, choklar va vitachkalarga to‘g‘ri
keladigan nazorat belgilari bo‘rlab olinadi.
Yubka yuqori chetiga korsaj tasma qo‘yiladigan bo‘lsa (6.5-rasm),
tasma uzunasiga, bukib dazmollanadi.
Andaza qo‘yib yubkadagi vitachkalar taxlamalar, yon choklar va
5.7-rasm. Shim pochasi qirqimini yo‘rmab (a)
va maxsus lenta yoki tasma qo‘yib (b) tikish.159
hokazolar to‘g‘ri keladigan joylar belgilanadi. Belgilangan chiziqlar
yubkaning vitachkalariga, choklariga to‘g‘ri keltirib qo‘yilib, tasmaning
bir cheti yubkaga yubkaning teskarisidan tasma qirqimidan 0,2 sm,
yubka qirqimidan esa 0,7 sm narida, bostirib tikiladi. Bunda tasmaning
bir uchi pastki taqilmadan 2,5 sm oshirib, ikkinchi uchi esa ustki
taqilmadagi kertimdan 1 sm oshirib qo‘yiladi va pastki taqilma ziyidan
boshlab ustki taqilmadagi kertimgacha tikiladi. Òasma uchini ichkari
tomonga 1 sm bukib, maxsus mashinada temir ilgaklar tikiladi. Maxsus
mashina bo‘lmasa, temir ilgakning ikkita qulog‘i va uchining bukilgan
joyi 12—14 tadan qaviq solib qo‘lda chatiladi. Òasma dazmoldan hosil
bo‘lgan izi bo‘ylab bukilib, ilgakning qayrilgan uchi tagidan o‘tkaziladi
va yon ziylari qo‘lda qiya qaviq solib tikiladi. Òasmaning ulanmagan
qirqimi yubka chetiga chiqarilib, undan 0,1 sm masofada bostirib
tikiladi, shu bilan bir vaqtda, tasmaning ikkinchi uchini bukib tikib
yuboriladi. Òasmaning ustiga, uning eni o‘rtasiga astarlik gazlamadan
ikkita ilgak qo‘yib, keyin bostirib tikiladi.
Yubka yuqorisi belbog‘ bilan yaxlit bichilgan bo‘lsa (6.6-rasm),
yubka yuqori qirqimiga va mag‘izga qotirma yopishtirib olinadi.
Qotirma yubka yuqori qirqimiga tanda ipi yo‘nalishi bo‘yicha, mag‘izga
arqoq ipi yo‘nalishida bichiladi. Mag‘izning pastki qirqimi maxsus
mashinada yo‘rmalanadi. Mag‘izni yubka yuqori qirqimiga o‘ngini-
o‘ngiga qo‘yib, qirqimlarini to‘g‘rilab qo‘yiladi va 0,7—1 sm kenglikdagi
chok bilan biriktirib tikiladi. Bunda mag‘iz uzunligi taqilma tomondan
1 sm ortiqcha chiqib turishi kerak. Biriktirilgan chok mag‘iz tomonga
5.8-rasm. Manjetli shim pochasini tikish.160
yotqizib dazmollanadi. Chok haqi mag‘izga ziy bo‘ylab bostirib tikiladi.
Mag‘iz teskari tomonga ag‘dariladi va yubka yuqori cheti ziy hosil
qilib dazmollanadi. Mag‘iz yon qirqimlari ichkariga bukilib, «molniya»
tasmaga puxtalanadi. Mag‘izning pastki tomoni vitachka va yon
choklarga puxtalab qo‘yiladi.
6.3. YUBKA EÒAGIGA ISHLOV BERISH
Yubka etagiga model va gazlama xususiyatlariga qarab, turli usullarda
ishlov berish mumkin (6.7-rasm): qirqimi yopiq bukma chok bilan,
yo‘rmalgan ochiq qirqimli bukma chok bilan, mag‘iz qo‘yib yoki tasma
qo‘yib tikilgan.
Yubka etagi oldin andazaga binoan aniqlab olinadi va yubka
etagining bukish chizig‘i chizib olinadi. Buning uchun, uni old va ort
bo‘laklari o‘rtasidan bukib, yon choklari simmetrik vitachka va boshqa
choklari bir-biri bilan ustma-ust keltirilib, stolga yoyi ladi — bunda
yubkaning o‘ngi tashqarida, teskarisi esa ichkarida bo‘lishi kerak.
Andaza qo‘yilib, yuqoriga qaratib qo‘yilgan tomonida qirqish va bukish
chiziqlari belgilanadi. Pastga qarab turgan tomoni yuqoriga aylantirilib,
unda faqat bukish chizig‘i belgilanadi. Yubkaning taxlamalari bo‘lsa,
ularni ko‘klab qo‘yilgan iplar so‘kib tashlanadi. Yubka choklari bukib
dazmollangan bo‘lsa, ular etak qirqimidan 8—10 sm masofada kertilib,
shu oraliqdagi qismi yorib dazmollanadi.
Yubka modeliga qarab, etakni bukib tikishdan oldin maxsus
mashinada bitta yoki ikkita baxyaqator yuritib, bukib ko‘klash kerak
bo‘ladi. Birinchi baxyaqator bilan bukish haqi bukib ko‘klanadi,
ikkinchisi bilan esa bukiladigan qirqim ko‘klanadi.
Ba’zi modellarda etak bukiladigan joyi tikish haqining qirqimiga
tasma qo‘yib ishlov beriladi. Oldin tasmaning bir chetini biriktirib
tikish mashinasida etakning bukish haqiga bostirib tikiladi, keyin esa
tasmaning ikkinchi chetini yashirin baxyali mashinada yubka etagiga
puxtalanadi.
Biriktiruvchi taxlamasi bor yubkalar etagiga ishlov berayotganda
taxlama haqlari puxtalanadigan cheti darajasida, biriktirma chok
baxyaqatorlariga 0,2—0,3 sm yetkazmay, kertib qo‘yiladi. Chokning
pastki uchastkasi yorib dazmollanadi.161
6.1-rasm. Yubka turlari va bichiq detallari:
a — ort bo‘lak; b — old bo‘lak; d — yubka bo‘lagi.
11 — M.K. Rasulova162
Yubka tez titiladigan jun gazlamadan tikilayotgan bo‘lsa, etak
qirqimiga tasma tikiladi, shuningdek, uni universal mashinada bukib
tikiladi yoki maxsus mashinada yo‘rmalanadi. Yubka zich to‘qilgan
jun gazlamadan tikilayotgan bo‘lsa, etagining bukish haqi yelimlab,
yopishtirib qo‘yilsa ham bo‘ladi. Buning uchun uning chetiga yo‘rmalgan
qirqimidan 0,1 sm narida yelim plyonka qo‘yiladi. Etak bukib ko‘klanadi
va presslab yopishtiriladi. Yubka ip gazlamadan tikilayotgan bo‘lsa,
uning etak qirqimi yashirin baxyali maxsus mashinada yoki universal
mashinada tikib qo‘yiladi. Bunda bukish haqi ko‘klanmaydi. Yubkaning
etagi dazmolda yoki pressda dazmollanadi.
FOYDALANILGAN ADABIYOÒLAR
1. «Òa’lim to‘g‘risida» O‘zbekiston Respublikasining Qonuni. Òoshkent, 1992-yil.
2. Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. Òoshkent, 1997-yil.
3. X.H.Komilova, N.K.Hamroyeva. Òikuv buyumlarini konstruksiyalash. Òoshkent,
6.2-rasm. «Molniya» tasmani taqilmaga ko‘rinma qo‘yib (a)
va ko‘rinma qo‘ymay (b) tikish.163
2003-yil.
4. I.N. Litvinova, Ya.A. Shaxova. Ayollar ust kiyimini tikish. Òoshkent, «O‘zbekiston»
1997-yil.
5. M.Sh. Jabborova. Òikuvchilik texnologiyasi. Òoshkent. «O‘zbekiston». 1994-yil.
6. M.Sh. Jabborova. Òikuvchilik texnologiyasi. Òoshkent. «O‘qituvchi». 1989-yil.
7. Ì.Ê. Ðàñóëîâà, Ì.À. Øóêóðîâà. Íîâûå òåõíîëîãèè â ïðîèçâîäñòâå èçäåëèé ëåãêîé
ïðîìûøëåííîñòè. Òåêñò ëåêöèé. ÒÈÒËÏ. 2003 ã.
8. Î. Ãëåáîâà. Þáêè è áðþêè. Øêîëà êðîéêè è øèòüÿ. Ìîñêâà. 2002 ã.
9. A.Ò. Òruxanova. Òikuvchilik texnologiyasi asoslari. Òoshkent. «O‘qituvchi», 1996-
yil.
10. È.Í. Ìóðûãèí. Îñíîâû ôóíêöèîíèðîâàíèÿ òåõíîëîãè÷åñêîãî ïðîöåññà øâåéíîãî
ïðîèçâîäñòâà. Ìîñêâà, 2001 ã.
11. Å.Õ. Ìåëèêîâ è äð. Ëàáîðàòîðíûé ïðàêòèêóì ïî òåõíîëîãèè øâåéíûõ èçäåëèé. Ìîñêâà,
Ëåãïðîìáûòèçäàò, 1988 ã.
12. Ï.Ï. Êîêåòêèí. Îäåæäà. Ñïðàâî÷íèê. 2001 ã.
13. Ï.Ï.Êîêåòêèí è äð. Ñïðàâî÷íèê. Ïðîìûøëåííàÿ òåõíîëîãèÿ îäåæäû. Ì., Ëåãïðîìáûòèçäàò.
1988 ã.
14. Â.Ô. Øàíüãèíà. Îöåíêà êà÷åñòâà ñîåäèíåíèé äåòàëåé îäåæäû. Ìîñêâà, «Ëåãêàÿ è
ïèùåâàÿ ïðîìûøëåííîñòü». 1981.
15. Æóðíàë «Øâåéíàÿ ïðîìûøëåííîñòü». Ìîñêâà. 2000—2004.
16. À.Â.Ñàâîñòèöêèé è äð. Òåõíîëîãèÿ øâåéíûõ èçäåëèé. Ìîñêâà, 1971 ã.
17. A.Ò. Òruxanova. Yengil kiyim texnologiyasidan rasmli qo‘llanma. Òoshkent,
«O‘qituvchi» 1987-yil.
18. Æóðíàë. «Øâåéíîå è ðàñêðîéíîå îáîðóäîâàíèå». Ìîñêâà, 2004 ã.
19. Æóðíàë. «Àçáóêà öåí». Òåêñòèëüíàÿ è ëåãêàÿ ïðîìûøëåííîñòü. Ìîñêâà, 2004 ã. 4.
20. Æóðíàë. Êóðüåð. Ðûíîê ëåãêîé ïðîìûøëåííîñòè. Ðîññèÿ. 2004. 5.
21. È.Ñ. Çàê è äð. Êîìïëåêñíî-ìåõàíèçèðîâàííûå ëèíèè â øâåéíîé ïðîìûøëåííîñòè. Ìîñêâà,
Ëåãïðîìáûòèçäàò. 1988 ã.
6.3-rasm. Yubka old bo‘lagiga «molniya» taqilmani
bir tomoniga yaqin qilib ulash.164
22. È.È.Ãàëûíêåð è äð. Ñïðàâî÷íèê ïî ïîäãîòîâêå è ðàñêðîþ ìàòåðèàëîâ ïðè ïðîèçâîäñòâå
îäåæäû. Ì., Ëåãêàÿ èíäóñòðèÿ. 1980 ã.
23. Òo‘qimachilik va tikuvchilikdan ruscha-o‘zbekcha atamalar lug‘ati. 1993-
yil.
24. X.X. Samarxo‘jayev. Òikuv korxonalari asbob-uskunalari. Òoshkent, 2000-yil.
25. M.A. Shukurova, M.K.Rasulova. Òikuv korxonalarini loyihalash. O‘quv qo‘llanma.
Ò., ÒÒESI. 2004-yil.
26. Òèïîâàÿ òåõíè÷åñêàÿ äîêóìåíòàöèÿ ïî êîíñòðóèðîâàíèþ, òåõíîëîãèè èçãîòîâëåíèÿ
ìóæñêèõ êîñòþìîâ. Ì., 1983 ã.
27. Òèïîâàÿ òåõíè÷åñêàÿ äîêóìåíòàöèÿ ïî êîíñòðóèðîâàíèþ, òåõíîëîãèè èçãîòîâëåíèÿ
æåíñêèõ ïàëüòî. Ì., 1983 ã.
28. M.K.Rasulova. Òikuv buyumlari texnologiyasi fanidan uslubiy ko‘rsatma. Ò.,
ÒÒESI. 2004-yil.
29. www.ya.ru.
30. www.yandex.ru.
31. www.rambler.ru.
32. www.yahoo.ru.
33. www.google.ru,www.google.com.
34. www.textileclub.ru
35. textilegroup.ru.
36. www.remesla.ru.
37. www.season.ru.
38. www.legprominfo.ru.
39. www.textile-press.ru.
40. www.fg.ru.
6.4-rasm. Ulama belbog‘ni yubkaga ulash.165
6.5-rasm. Yubkaning yuqori chetiga korsaj tasma ulash.167
6.6-rasm. Belbog‘ bilan yaxlit bichilgan yubka yuqori chetiga ishlov berish:
a — mag‘izni yubka yuqori chetiga biriktirish; b — mag‘iz ulangan chok haqini
mag‘izga bostirib tikish; d — mag‘iz pastki chetini
yubka choklariga puxtalash.168
6.7-rasm. Yubka etagini tikish:
a — yashirin baxyali maxsus mashinada tikish; b-universal mashinada bukib tikish;
d — tasma qo‘yib tikish; e — yelim plyonka qo‘yish; f — universal mashinada bostirib
tikish.172
MUNDARIJA
Kirish . 31. Kiyim haqida umumiy ma’lumot . 4
1.1. Kiyim funksiyasi . 4
1.2. Òikuv mahsulotlari uchun texnik-me’yoriy hujjatlar . 72. Òikuv korxonasida bajariladigan ishlar va ularning bosqichlari . 11
2.1 Buyumlarni ishlab chiqarishga texnik tayyorlash texnologik jarayoni . 11
2.2. Gazlamalarni bichishga tayyorlash texnologik jarayoni . 15
2.3. Gazlamalar bichishning texnologik jarayoni . 203. Òikuv buyumlarini biriktirish usullari . 27
3.1. Òikuv buyum detallarini ip bilan biriktirish . 27
3.1.1. Qo‘lda bajariladigan ishlar haqida ma’lumot . 27
3.1.2. Mashinada bajariladigan ishlar haqida ma’lumot . 36
3.2. Òikuv buyum detallarini yelimlab biriktirish . 55
3.3. Òikuv buyum detallarini payvandlab biriktirish . 58
3.4. Òikuv buyumlariga namlab-isitib ishlov berish . 60
3.5. Kiyim bichiqlarini tikishga tayyorlash . 66
3.5.1. Bichiq detallarining nomi . 66
3.5.2. Bichiq detallarining qirqim nomlari . 69
3.5.3. Detallarga qotirma yopishtirish . 74
3.6. Bezak beruvchi elementlarni tayyorlash. 774. Ustki kiyim tikish texnologiyasi asoslari . 80
4.1. Kiyimning mayda detallarini tikish . 80
4.2. Òikuv buyumlari detallariga dastlabki ishlov berish . 83
4.3. Ustki kiyimda cho‘ntak turlari va ularga ishlov berish . 90
4.3.1. Qopqoqli qirqma cho‘ntak tikish . 91
4.3.2. Kantli qirqma cho‘ntak tikish . 94
4.3.3. Ramkali qirqma cho‘ntak tikish . 95
4.3.4. Listochkali qirqma cho‘ntak tikish . 96
4.3.5. Chokdagi cho‘ntakni tikish . 97
4.3.6. Qoplama cho‘ntak tikish . 100
4.3.7. Shim cho‘ntagini tikish . 103
4.3.8. Ichki cho‘ntak tikish . 107173
4.3.9. Cho‘ntakka ishlov berish usullarini takomillashtirish . 109
4.4. Bort tikish . 112
4.4.1. Bort qotirmasini tayyorlash . 112
4.4.2. Old bo‘lakka bort qotirmasini ulash . 115
4.4.3. Old bo‘lakka ort bo‘lakni biriktirish va uqa qo‘yish . 118
4.4.4. Adipga ishlov berish . 121
4.4.5. Adipni old bo‘lakka biriktirish . 122
4.5. Yoqa tikish va ini yoqa o‘miziga o‘tqazish . 126
4.5.1. Yoqa turlari . 126
4.5.2. Ostki yoqaga ishlov berish . 127
4.5.3. Ustki yoqaga ostki yoqani ulash . 128
4.5.4. Yoqani yoqa o‘miziga o‘tqazish . 131
4.6. Yeng tikish va uni yeng o‘miziga o‘tqazish . 136
4.6.1. Yeng avrasiga ishlov berish . 136
4.6.2. Yeng astariga ishlov berish . 139
4.6.3. Yeng avrasiga astar ulash . 139
4.6.4. Manjetli yengga ishlov berish. 142
4.6.5. Yengni yeng o‘miziga o‘tqazish . 143
4.7. Astarga ishlov berish va avraga ulash . 145
4.7.1. Astarga ishlov berish . 1455. Shim tikish . 150
5.1. Shim detallariga ishlov berish . 150
5.2. Shim taqilmasiga ishlov berish . 153
5.3. Shim belbog‘iga ishlov berish . 155
5.4. Shim old va ort bo‘laklarini biriktirish . 157
5.5. Shim pochasiga ishlov berish . 1586. Yubka tikish . 160
6.1. Òaqilmaga ishlov berish . 160
6.2. Yubka yuqori chetiga ishlov berish . 163
6.3. Yubka etagiga ishlov berish . 166
Foydalanilgan adabiyotlar. 169174
Mastura Kabilovna Rasulova
ÒIKUV BUYUMLARI ISHLAB
CHIQARISH ÒEXNOLOGIYASI
Yengil sanoat kasb-hunar kollejlari
o‘quvchilari uchun o‘quv qo‘llanmaBadiiy muharrir J. Gurova
Òexnik muharrir T. Smirnova
Musahhih S. Abdunabiyeva
Kompyuterda tayyorlovchi A. Yuldasheva
Bosishga 07.09.06 y. da ruxsat etildi. Bichimi 60½84
1
/
16
. «Òayms» garniturasida ofset bosma
usulida bosildi. Shartli b.t. 10,23. Nashr.t. 11,2. Adadi 2000.
132-raqamli buyurtma.
«ARNAPRINT» MCHJ da sahifalanib, chop etildi.
Òoshkent, H. Boyqaro ko‘chasi, 41.Document Outline
- Kirish
- 1. Kiyim haqida umumiy ma’lumot
- 1.1. Kiyim funksiyasi
- 1.2. Tikuv mahsuotlari uchun texnik-me’yoriy hujjatlar
- 2.1 Buyumlarni ishlab chiqarishga texnik tayyorlash texnologik jarayoni
- 2.2. Gazlamalarni bichishga tayyorlash texnilogik jarayoni
- 2.3. Gazlamalar bichishning texnologik jarayoni
- 3.1. Tikuv buyum detallarini ip bilan biriktirish
- 3.1.1. Qo’lda bajariladigan ishlar haqida ma’lumot
- 3.1.2. Mashinada bajariladigan ishlar haqida ma’lumot
- 3.5.1. Bichiq detallarining nomi
- 4.1. Kiyimning mayda detallarini tikish
- 4.2. Tikuv buyumlari detallariga dastlabki ishlov berish
- 4.3. Ustki kiyimda cho’ntak turlari va ularga ishlov berish
- 4.3.1. Qopqoqli qirqma cho’ntak tikish
- 4.3.2. Kantli qiqma cho’ntak tikish
- 4.3.3. Ramkali qirqma cho’ntak tikish
- 4.3.4. Listochkali qirqma yon cho’ntak tikish
- 4.3.5. Chohdagi cho’ntakni tikish
- 4.3.6. Qoplama cho’ntak tikish
- 4.3.7. Shim cho’ntagini tikish
- 4.3.8. Ichki cho’ntak tikish
- 4.3.9. Cho’ntakka ishlov berish usullarini takomillashtirish
- 4.4.1. Bort qotirmasini tayyorlash
- 4.4.2. Old bo’lakka bort qotirmasini ulash
- 4.4.3. Old bo’lakka ort bo’lakni biriktirish va uqa qo’yish
- 4.4.4. Adipga ishlov berish
- 4.4.5. Adipni old bo’lakka biriktirish
- 4.5.1. Yoqa turlari
- 4.5.2. Ostki yoqaga ishlov berish
- 4.5.3. Ustki yoqaga ostki yoqani ulash
- 4.5.4. Yoqani yoqa tizimiga o’tqazish
- 4.6.1. Yeng avrasiga ishlov berish
- 4.6.2. Yeng astariga ishlov berish
- 4.6.3. Yeng avrasiga astar ulash
- 4.6.4. Menjetli yengga ishlov berish
- 4.6.5. Yengni yeng o’miziga o’tqazish
- 4.7.1. Astarga ishlov berish
- 5.1. Shim detallariga ishlov berish
- 5.2. Shim taqilmasiga ishlov berish
- 5.3. Shim belbog’iga ishlov berish
- 5.4. Shim old va ort bo’laklarini biriktirish
- 5.5. Shim pochasiga ishlov berish
- 6.1. Taqilmaga ishlov berish
- 6.2. Yubka yuqori chetiga ishlov berish
- 6.3. Yubka etagiga ishlov berish
Do’stlaringiz bilan baham:
Ma’lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2023
ma’muriyatiga murojaat qiling