Huquq fanidan dars ishlanmalarim
Integratsiyalashgan darslar o’quvchilar uchun ayniqsa jozibali – maktab tsiklining ikki yoki undan ortiq predmetlari bog’langan darslar. Ular barqaror qiziqishni shakllantirishga imkon beradi, fanlarning o’zaro bog’liqligini ko’rsatadi va bilim izlashga undaydi.
Dars o‘zi nima? Metod va uslub-chi?
Hayotning o‘zi dars, ota-onalarimizning kundalik turmushi — dars, qo‘ni-qo‘shnilarning bir-biriga munosabati — dars, mahalladagi to‘y-marosimlar — dars, tajribali insonlarning o‘gitlari — dars, kitob o‘qish — dars, televizor ko‘rish — dars, internetda o‘tirish — dars, dasturxon atrofida o‘tirish — dars. Dars olishning turlari va shakllari juda ko‘p. Ammo biz to‘xtalmoqchi bo‘lganimiz, bu maktablardagi darsdir.
Dars deb o‘qituvchi va o‘quvchilarning bir maqsadni ko‘zlagan tartibli faoliyatiga aytiladi. Agar o‘quvchi darsga tayyor bo‘lmasa, ya’ni dars olishga ishtiyoqi, хohishi bo‘lmasa va sizni xushlamasa, qanchalik harakat qilmang, biror-bir natijaga erisholmaysiz. Yoki o‘quvchilar dars olishga ishtiyoqmand, ammo o‘qituvchi darsga tayyor emas, kayfiyati yoki sog‘ligi bunga yo‘l bermasa ham dars samarasi haqida gapirishning hojati bo‘lmasa kerak. Demak, dars samarali bo‘lishi uchun har ikki tomonning maqsadlari va intilishlari mushtarak bo‘lishi talab etiladi. Shu sababli, har bir o‘qituvchi darsga puxta tayyorlangan holda, yaxshi kayfiyat bilan kirib borishi va o‘quvchilarining darsga tayyorligini zimdan kuzatishi, ularning diqqat va xotiralarini darsga qarata olishi hamda ularni darsga jalb etishi zarur. Buning uchun o‘qituvchi o‘quvchilarning psixologik va jismoniy holatlarini hisobga olgan holda darsni tashkil etishi lozim. Kuzatishlarimiz shuni ko‘rsatadiki, aksariyat o‘qituvchilarimiz qovog‘idan qor yog‘ilib, darsga kirgan zahotiyoq mashg‘ulotni boshlab yuborishadi, o‘quvchilarning darsni tinglashga tayyorligini hisobga olishmaydi. Bunday darsning samarasi qoniqarli bo‘ladi, deb bo‘lmaydi. Darsning “chokidan so‘tilishi” ana shundan boshlanadi, desak to‘g‘ri bo‘ladi.
O‘quvchilarni darsga qiziqtirish, ularda motivatsiya uyg‘otishning usullari va uslublari bisyor. Buning uchun o‘qituvchidan juda katta hayotiy tajriba, mahorat, bilim va intilish talab etiladi. Sinf o‘quvchilarining intilishlari, qiziqishlari va psixologiyasiga qarab dars usullari tanlanadi va o‘qituvchi o‘ziga xos uslublardan foydalanadi.
Shu joyda, juda ko‘pchilik o‘qituvchilar chalkashtirib ishlatadigan darsning metodi, usuli va uslublari to‘g‘risida fikr bildirmoqchiman.
“Metod” yunoncha so‘z bo‘lib, “usul, yo‘l-yo‘riq” degan ma’nolarni anglatadi (uslub emas). Pedagogik adabiyotlarda “Metod — ta’lim jarayonida taqdim etilayotgan amaliy va nazariy bilimlarni egallash, o‘zlashtirish, o‘rganish, bilish uchun xizmat qiladigan yo‘l-yo‘riqlar, usullar majmuyi”, deb ta’riflanadi. Demak, metodni uslub, metodistni uslubchi, metod kabinetni uslubiyat xonasi, metodbirlashmani uslubbirlashma deb atash mantiqan noto‘g‘ri ekan. Shu o‘rinda, O‘zbekiston Respublikasi Atamashunoslik qo‘mitasi til komissiyasining “Til — daryo” deb nomlangan izohli lug‘atida “Metodika — metodika (yunoncha methodos – tadqiqot, ta’limot). Bu termin ko‘pincha “uslubiyat” tarzida noto‘g‘ri qo‘llanadi. Uslubiyat – stilistika. Metodika esa pedagogika fanining o‘qitish qoidalari va metodlari haqidagi bo‘limi. Demak, “uslubiyat” so‘zining metodikaga hech qanday aloqasi yo‘q”, deb talqin qilinganligini eslatib o‘tmoqchiman.
Dars metodlari shartli ravishda 3 ga bo‘linadi: an’anaviy, noan’anaviy va zamonaviy. Har bir metod og‘zaki, yozma va ko‘rsatmali-amaliy usullarda olib boriladi.
Dars usullari deb, darsni samarali olib borish uchun qo‘llaniladigan ta’limiy tadbirlar yoki o‘quv jarayonini amalga oshirishda qo‘llaniladigan uslublar sistemasiga aytiladi. Dars usullarining son-sanog‘i ko‘p. Masalan, noan’anaviy dars metodlari hisoblangan interaktiv dars usullari: “bahs-munozara”, “kichik guruhlarda ishlash”, “o‘zaro savol-javob”, “bir-birini o‘qitish”, “aqliy hujum”, “muzyorar”, “klaster”, “sinkveyn”, “zig-zag”, “charxpalak”, “zanjir”, “bumerang”, “kimoshdi savdosi”, “videotopishmoq”, “to‘rtinchisi ortiqcha”, “kuzatish, bahslashish, ishontirish”, “chaqirish, anglash, fikrlash”, “sportloto o‘yini”, “kubik o‘yini”. va boshqalar shular jumlasidandir.
Dars uslubi deb, dars maqsadlariga erishishda paydo bo‘ladigan muayyan to‘siqni yengib o‘tish uchun o‘qituvchi tomonidan qo‘llaniladigan chora-tadbirlar, harakatlar majmuasiga aytiladi. Uslub rus adabiyotlarida pedagogik “priyom” deb qaralgan. Uslub har bir o‘qituvchining o‘ziga xosligidir. Ikkita o‘qituvchi bir xil usulni, masalan “aqliy hujum” usulini har xil uslublarda amalga oshiradi. Bolalarni darsga jalb qilish uchun bir o‘qituvchi muloyim, past ovozda gapirsa, ikkinchisi baland ovozda, baqirib gapiradi. Birovi rivoyat aytib bersa, boshqasi tanbeh beradi, po‘pisa qiladi. Mana shu har xillik uslub deyiladi. Uslubni dars konspektiga yozib bo‘lmaydi, u dars jarayonida paydo bo‘ladi.
Bugungi kun bolalarini qoyil qoldirish ancha mushkul. Shuning uchun o‘qituvchi tinib-tinchimasligi, innovatsion, noan’anaviy, interaktiv dars usullarini muntazam o‘qib va o‘rganib borishi hamda o‘quv-tarbiya jarayoniga tatbiq qila olishi zarur. O‘qituvchi dars jarayonida o‘quvchilarning badiiy, estetik, mantiqiy, jismoniy va ma’naviy rivojlanishiga alohida e’tibor berishi kerak. Bir darsda o‘quvchi ham ko‘rsin, ham tinglasin, ham gapirsin, ham mushohada qilsin, ham yozsin. Pedagog-psixologlarimizning o‘tkazgan tahlillariga ko‘ra, o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilgan axborotlar 2 hafta o‘tgach, mustaqil o‘qish orqali 10 foizi, tinglash orqali 20 foizi, ko‘rish orqali 30 foizi, o‘zi namoyish etsa yoki so‘zlab bersa 50 foizi, bahs-munozara, suhbat orqali 80 foizi, o‘zi amaliy bajarganda esa 90 foizi eslab qolinar ekan. Shularni hisobga olsak, o‘quvchilarga dars berishda ko‘proq bahs-munozara, suhbat va amaliy ishlarni dars davomida o‘z kuzatuvimiz va nazoratimiz ostida olib borishimiz kerak ekan.
Xulosa qilib aytish mumkinki, dars o‘quvchilarga ta’lim-tarbiya berishning asosiy vositasi va o‘qituvchi faoliyatining yadrosidir. Shu sababli darsni zamonaviy talablarga javob beradigan, samarali qilib tashkil etish biz pedagoglarning asosiy burchimizdir. Bu burchni halol va vijdonan bajarish uchun bor ilmimizni, bor mahoratimizni, bor kuch-g‘ayratimizni ayamaylik. Toki, farzandlarimiz Vatan taraqqiyotiga munosib hissa qo‘shadigan barkamol shaxslar bo‘lib yetishsin!
Nurxon BEKNIYOZOV, Davlat test markazi Navoiy viloyati bo‘limi boshlig‘i
Huquq fanidan dars ishlanmalarim
8-sinf Davlat va huquq asoslari fanidan tayyorlagan dars ishlanmalarim
9-sinf Konstitutsiyaviy huquq asoslari fanidan tayyorlagan dars ishlanmalarim
Dars ishlanma qolipi-2016
Telegramdagi rasmiy kanalimiz @Innovatsion_tarix
O’XSHASH MAVZULAR:
Tasviriy san’at fanidan yillik dars ishlanmalar to’plami (1-4-sinf uchun)
10-sinf O’zbekiston tarixi fanidan kompetensiya asosida tayyorlangan namunaviy dars ishlanmalar jaml.
9-sinf O’zbekiston tarixi fanidan kompetensiya asosida tayyorlangan namunaviy dars ishlanmalar jamla.
Tanlovning 10 foydasi
To’garak hujjatlari va dars ishlanmalari
9-sinf O’zbekiston tarixi fanidan dars ishlanmalarim
Chizmachilik fanidan yillik dars ishlanmalar to’plami (8-9-sinflar uchun)
“TARIX FANIDAN INNOVATSIYA” oylik to’plamlari
Mustaqillik dars ishlanmalaridan namunalar hamda “Mustaqillik darslari”da foydalanish uchun TAVSIYA
10-11-sinflar uchun ayrim fanlardan homaki yillik dars ishlanmalar jamlanmasi
“Eng yaxshi dars ishlanmasi – 2017” ko’rik-tanlovi g’oliblarining dars ishlanmalari (Kuchli 10 tali.
About shuhrat
12 thoughts on “ Huquq fanidan dars ishlanmalarim ”
Shuhratbek dars ishlanmalarni paroli kerak edi
Paroli:513654760
Shuhratbek, rahmat! Katta yordam berdingiz!
Men dars iwlaani kuchirolmadim negadir ochmayapti
Agar yuklab olishda muammo bo’layotgan bo’lsa, ://t/shuhratbekuz kanalimizni kuzatib boring. Dushanba kunigacha joylashtirilib qo’yiladi. Yuklab olishingiz mumkin.
Salom berilgan dars ishlanmalar ochilmayapti. Nima qilish kerak
10 синф хукук фанидан канспект борми
7sinflar uchun tarix fanidan kompetensiyalik dars ishlanmalar to`plamini joylashtiring
8-sinsf konstitutsiya olamiga sayohat dars ishlanmasi kerak
7-sinf Konstitutsiya olamiga sayohat darsligini nazarda tutayapsizmi?
Хурматли Шухратбек сиздан илтимос 10 синф хукук фанидан дарс ишланма керак эди ёзинг илтимос Нукус шахри
Shuhratbek sizdan iltimos tarix fanida qanday ya ko’rgazmali qurollardan foydalansa bo’ladi oldindan rahmat
Fikr bildirish Javobni bekor qilish
Bo’limlar
- “Ming bir hikmat” videojamlanmalar (1)
- Attestatsiya savollari (2)
- Davlat dasturlari (3)
- DTS va o’quv dasturlari (1)
- Elektron kutubxona (3)
- Elektron tarixiy kitoblar (2)
- E’lonlar (5)
- Radio (1)
- Savol-javoblar (2)
- Yevropa mamlakatlari (1)
- Dars ishlanmalar (10)
- Ibratli hikoyalar o’qituvchilarga (2)
- Ilg’or texnologiyalar (1)
- METODIKA (32)
- TA’LIM METODLARI (23)
- 1)Darsning tashkiliy qismi uchun tavsiya (2)
- 2)O’tilgan mavzuni mustahkamlash uchun tavsiya (2)
- 3)Yangi mavzuni bayoni uchun tavsiya (1)
- 4)Yangi mavzuni mustahkamlash uchun tavsiya (2)
- 6)Uyga vazifa uchun tavsiya (7)
- 7)O’quvchilar uchun RAG’BAT kartochkalar (3)
- “Interaktiv taqdimotli o’yinlar” (4)
- Fanlardan taqdimotlar (4)
- Taqdimot shablonlari (2)
- “Bilimlar bellashuvi” ga tayyorlanmoqchimisiz? (12)
- “Fan olimpiadasi” ga tayyorlanmoqchimisiz? (13)
- ALLOMALAR (18)
- Bahorgi ta’til topshiriqlari (7)
- Foydali maslahatlar (2)
- Ibratli hikoya (2)
- Krossvordlar (6)
- Huquq fanidan krossvordlar (2)
- ONLINE TESTLAR (6)
- 8-sinf O’zbekiston tarixi: Online test savollari (5)
- 6-sinf tarix: Yopiq test savollari. (5)
- Buxoroning tarixiy obidalariga virtual sayohat (10)
- Samarqandning tarixiy obidalariga virtual sayohat (18)
- Toshkentning tarixiy obidalariga virtual sayohat (2)
- Xivaning tarixiy obidalariga virtual sayohat (9)
- Bolam baxtli bo’lsin, desangiz… (7)
- Ibratli hikoyalar ota-onalar uchun (2)
- Tarbiya (16)
- ENG-ENG-ENG… (1)
- Siz buni bilasizmi? (13)
- Tarix fanidan videojamlanma (7)
Yanvar 2023
Du Se Ch Pa Ju Sh Ya « Noy 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 Arxivlar
Yangi sharhlar
- Ta’lim metodlari haqida umumiy ma’lumot ” Fazilat “ga
- 5-§. Buxoro xonligi (8-sinf O’zbekiston tarixidan online test savollari) ” Sabina “ga
- 5-9- sinflar uchun tayyorlagan nazorat ishlari savollari hamda javoblari ” Дляра “ga
- Ta’lim metodlari haqida umumiy ma’lumot ” Nozima “ga
- 6-sinf tarix.1-bo’lim: Eng qadimgi tuzumdan sivilizatsiya sari (102 ta yopiq test savollari) ” shuhrat “ga
- 6-sinf tarix.1-bo’lim: Eng qadimgi tuzumdan sivilizatsiya sari (102 ta yopiq test savollari) ” Charosxon Voxidova “ga
Boshqaruv paneli
© 2016-2021 yil Sh.Nurg’oziyev ishlanmasi
Ushbu veb-sayt O`zbekiston Respublikasining “Mualliflik huquqi va turdosh huquqlar to`g`risida”gi Qonuni bilan himoyalangan. Sayt materiallarini ko`chirib olib, ruxsatsiz chop etish qat`iyan ta`qiqlanadi. Veb-sayt mobil telefon, planshet, kompyuter va boshqa shunga o’xshash uskunalar orqali foydalanishga moslashtirilgan.
Saytimiz mehmonlari! Sizlardan iltimos saytimiz bo’yicha kamchiliklar bo’lsa, tanqidiy yondashgan holda o’z fikrlaringizni bildiring. Sizning sayt bo’yicha bildirgan tanqidiy fikrlaringiz saytimiz rivoji uchun xizmat qiladi. “Xalq ta’limi a’lochisi”, “Xalq ta’limi fidoyisi” Nurg’oziyev Shuhrat Xasanovich
Yangi fikrlar
- Ta’lim metodlari haqida umumiy ma’lumot ” Fazilat “ga
- 5-§. Buxoro xonligi (8-sinf O’zbekiston tarixidan online test savollari) ” Sabina “ga
- 5-9- sinflar uchun tayyorlagan nazorat ishlari savollari hamda javoblari ” Дляра “ga
Murojaat qiling:
- Jizzax v, Do’stlik tumani
- Telefon: + 998 (94) 918 02 27
- Email: Shuhratbek@umail
O Qish 2 Sinf Qorqiz Kompyuter – Скачать mp3 бесплатно
Для вашего поискового запроса O Qish 2 Sinf Qorqiz Kompyuter мы нашли 50 песен, соответствующие вашему запросу. Теперь мы рекомендуем загрузить первый результат O Qish 2 Sinf Qorqiz Kompyuter который загружен Nodir Temirov размером 4.06 MB, длительностью 3 мин и 5 сек и битрейтом 192 Kbps.
Обратите внимание:
Перед загрузкой вы можете послушать любую песню, наведите курсор и нажмите «Слушать» или «Скачать» для загрузки mp3-файла высокого качества. Первые результаты поиска – с YouTube, которые будут сначала преобразованы, после чего файлы можно загрузить, но результаты поиска из других источников могут быть сразу же загружены в MP3 без какого-либо преобразования.
Слушают сейчас
O Qish 2 Sinf Qorqiz Kompyuter
Middle Of The Night Elley Duhé
Этот Мир Для Нас Двоих
Миржалол Нематов Яраланди Юрак
Она Вернётся Slowed
Дальнобойщикам Посвящается Песня Дорога
Сумасшедший Смех Аниме
Кори Абдулбосит Сураи Мулк Таборак
Masih Arash Nemiram 2019
Don T Give Up No No No Speed Up
В Сердце Словно Капля Яда Бьется В Такт Но Очень Слабо А В Душе Туман
I M Good Blue Feat David Guetta Bebe Rexha Razihel Remix Slowed Down
No Meghan Trainor
The Drums Money
Одна Адлин Speed Up
А Мне Все Мало Speed Up
Игорь Маменко Монологи
Цыганская Песня 2021 Г Её Ищет Все В Тт
Скачивают
Imagine Dragons Believer Official Music Video
Dj Val Once Again Ultra Dynamic Eurodance Remix 2022 Vj Aux
Eng Sara Qo Shiqlari To Plami 2023 Remix Yangi Uzbek Xit Qo Shiqlar 2023
Kordhell Murder Plot
Чистим Зубки Синий Трактор Песенки Мультики Для Детей Малышей
5 Minutes Later Spongebob Time Card 64
Крутые Скелеты Сборник
За Границей Можно Жить Авт И Исп Песни Виктор Давидзон
Легчайшее Для Величайшего Прост0 От Мишуры Мишура Бравл 35 Легчайшее
Puss In Boots The Last Wish Featurette Meets A Bountry Hunter Cine
Sfm Hello Neighbor 2 Song Jt Music
Сура Ан Нас 114 Мишари Рашид Аль Афаси
Буй Буй По Русский Класс
Freddie Dredd Devils Work Speed Up
Fellswap Bonetrouble Raspberry Sans Theme
Виктор Могилатов Feat Sevenrose Мама 2021
Face Забирай Всё Что Хочешь Speed Up
Jyp Nation You In My Faded Memories L 2022 Kbs Song Festival Ep 3
Dars turlari va shakllari. Tarix, tasviriy san’at, o’qish, atrofdagi dunyo darslarining shakllari
Maktab o’quvchilarining yangi materialni o’zlashtirishdagi muvaffaqiyati ko’p jihatdan uning qanchalik qiziqarli va bemalol taqdim etilishiga bog’liq. Ko’pincha o’qituvchiga yordam uchun turli xil nostandart dars shakllari keladi. Bu, ayniqsa, yangi, g’ayrioddiy narsalarga katta ishtiyoqi bo’lgan boshlang’ich sinf o’quvchilari uchun to’g’ri keladi. Ko’pgina tadqiqotlar, bilim va ko’nikmalarni barqaror egallashni ko’rsatadi, agar ular nostandart shaklda olingan bo’lsa, bola haqiqatan ham bilim olishga qiziqqanida. So’nggi paytlarda o’qituvchilar bunday darslarga tez-tez murojaat qilishmoqda va darslarni o’tkazishning nostandart shakllari juda xilma-xil bo’lib, har qanday mavzuga mos keladiganini osongina tanlashingiz mumkin.
Dars nima?
Nostandart darslar haqida gapirishdan oldin, umuman dars nima, u qanday maqsadlarni ko’zlaganligi haqida aytib o’tmoqchiman.
Dars maktabni o’qitish jarayonining asosiy qismidir. Aynan shu 45 daqiqa davomida o’qituvchi bolalarga ma’lum bir mavzu bo’yicha bilim berishi, ma’lum ko’nikma va ko’nikmalarni rivojlanishi kerak. Har bir aniq dars o’z maqsadiga ega bo’lishi kerak, u bir qator vazifalar orqali amalga oshiriladi: o’qitish, rivojlantirish va tarbiyalash.
Oxir oqibat, sinfdan chiqib ketayotganda bola ma’lum bir mavzuni tushunishi, tushunchalarda harakat qilishi va amaliy muammolarni hal qilishi kerak.
Asosiy shakllar
Klassik metodika quyidagi dars turlari va shakllarini ajratib turadi:
- Yangi materialni joylashtiring. Darsning tuzilishi quyidagicha: dolzarblashtirish (tashkiliy moment) bolalar e’tiborini tortadi, yo’qlarga, navbatchilarga tegishli masalalar hal qilinadi; dars mavzusining xabari va unga erishish kerak bo’lgan maqsadlar; asosiy qismi yangi material ustida ishlash; o’tganlarni birlashtirish; dars natijalarini sarhisob qilish. Shuningdek, bunday darslarda uy vazifasini tekshirish bosqichi mavjud, ammo uni dars kontseptsiyasiga qarab istalgan joyda o’qituvchi kiritishi mumkin.
- Amaliy darslar. Ushbu sinflar tuzilishi jihatidan yuqorida tavsiflangan sinflarga o’xshashdir, ammo asosiy bosqichda o’quvchilarning amaliy ko’nikmalariga alohida e’tibor beriladi (qoidalarni ishlab chiqish, masalalarni echish, misollar, kartalar bilan ishlash, laboratoriya ishlari).
- O’tganlarni tizimlashtirish va birlashtirish. Bunday darslar odatda nazorat va test mashg’ulotlaridan oldin beriladi. Bu erda amaliy vazifalar o’rganilgan qoidalar va postulatlarni takrorlash bilan almashtiriladi, unga ko’ra bilimlarni boshqarish amalga oshiriladi.
- Bilim va ko’nikmalarni nazorat qilish darsi. Ushbu darsning asosiy maqsadi bolalarning materialni qay darajada o’zlashtirganligini tekshirish. Ular turli shakllarda amalga oshirilishi mumkin: nazorat ishi, test, diagnostika ishi (kompleks), test darsi.
- Birlashtirilgan dars. Bunday darsda, masalan, yangining aloqasi ham, uning amaliy rivojlanishi ham bo’lishi mumkin. Tizimlashtirish va boshqarish ham birlashtirilgan.
Nostandart darslar va zamonaviy bolalar
Hozirgi vaqtda zamonaviy maktab o’quvchilari, ayniqsa, boshlang’ich sinf o’quvchilari avvalgilaridan butunlay farq qilishi va Sovet davrida qabul qilingan narsa har doim ham kerakli natijaga olib kelmasligi bilan bog’liq keskin muammo mavjud. Yigitlar endi o’zgacha qiziquvchan, ular harakatchanroq va tizim bir xil emas.
Bundan tashqari, bolalar yanada faollashdilar. Bu ularning ruhiyatiga ham tegishli. Agar Sovet davridagi maktab o’quvchisi ketma-ket 45 daqiqa davomida stol yonida o’tira oladigan bo’lsa, unda zamonaviy kishi doimiy ravishda o’zgaruvchan faoliyatni, qandaydir yangilikni talab qiladi.Buning sababi axborot jamiyati, chunki bilim hajmi sezilarli darajada oshdi va u avvalgi kabi 45 daqiqada to’planishi kerak. Shunday qilib, o’qituvchilar bolalarning zerikmasligi uchun zamonaviy FSES ularga taqdim etayotgan ulkan bilimlarni o’zlashtirishi uchun shunday qiziqarli dars shakllarini taklif qilishadi. (FSES – Federal davlat ta’lim standarti).
Maxsus dars nima?
Nostandart dars nima? Barchamiz maktabda o’qib, asosiy bosqichdagi har qanday dars quyidagicha ekanligiga aniq javob bera olamiz: uy vazifasini tekshirish, o’qituvchiga ma’lum bir mavzu bo’yicha har qanday yangi ma’lumotlar haqida ma’lumot berish, materialni mustahkamlash. Ushbu qurilish bloklari bir-birining o’rnini bosishi mumkin, ammo ular doimo maktabning doimiy ishini tashkil etadi. Darslarning nostandart shakllari umumiy qabul qilingan “kanon” o’rniga ajoyib, ijodiy tuzilmadan foydalanishni taklif qiladi. Darhaqiqat, nima uchun quyidagilarni qilmaysiz: ularga yangi materiallarni aytmang, balki bolalardan o’zlari haqiqat tubiga tushishini so’rang? Yoki “barmoqlar bilan” O’rta asr qal’alari hayoti haqida gapirish emas, balki u erda virtual ekskursiya o’tkazish.
Va darslarning bunday turlari va shakllarini cheksiz ixtiro qilish mumkin, faqat o’qituvchining tasavvurlari bilan cheklanadi.
Nostandart shakldagi darslarning maqsadlari klassiklarnikiga o’xshashdir, shuning uchun har qanday darsni shu tarzda diversifikatsiya qilishingiz mumkin. Yangi materialni o’rganishda darslar, ekskursiyalar, sayohat, video darslar o’rinli bo’ladi. Integratsiyalashgan darslar mavzularni yaxshi o’zlashtirishga yordam beradi. Xuddi shu shakllar amaliy mashg’ulotlar uchun javob beradi.
O’qituvchi bolalar bilimlarini ma’lum bir tizimga kiritishi, ularni sinov ishlariga tayyorlashi zarur bo’lganda, har xil o’yinlar, musobaqalar, bahs-munozaralar, qahramonlar yoki tarixiy shaxslarning sinovlarini tanlash kerak.
Hatto zerikarli va hayajonli sinovlar ham noan’anaviy tarzda amalga oshirilishi mumkin. Birinchidan, ushbu mavzu bo’yicha loyihani tayyorlash va uni keyinchalik himoya qilish yordamga keladi. Bu teatr tomoshalari, jumboq darslari, fantaziyalar elementlari bilan darslar bo’lishi mumkin.
Kombinatsiyalangan darslar o’qituvchining ijodkorligi uchun alohida parvozdir. Ular uchun har qanday shakl amal qiladi. Eng muhimi, ma’lum bir mavzu uchun o’ylab ko’rish va eng maqbulini tanlashdir.
Maxsus shakllarning afzalliklari
Nostandart dars shakllari klassiklardan bir qator afzalliklarga ega. Birinchidan, ular bolalarda o’rganilayotgan materialga barqaror qiziqish uyg’otadi. Yigitlar nafaqat o’qituvchining og’zidan, balki, masalan, o’z izlanishlarida yoki sinfdoshlarining og’zidan olgan ma’lumot, yaxshiroq esga olinishi aniqroq bo’ladi.
Ikkinchidan, qoida tariqasida, bunday mashg’ulotlar o’quvchilarni ijodiy bo’lishga undaydi, tasavvurni, ijodkorlikni, ijodiy fikrlashni rivojlantiradi.
Uchinchidan, an’anaviy darslardan farq qiladigan darslar ko’plab texnik vositalar va ko’rgazmali materiallardan foydalanishga imkon beradi.
O’qituvchilar, qoida tariqasida, noan’anaviy darslar toifasidan ochiq dars shakllarini tanlaydilar – ular o’zlarining kasblariga ijodiy yondashishlarini namoyish etishlari, turli xil pedagogik texnologiyalarni o’zlashtirishlarini namoyish etishlari mumkin. Bunday darslar har doim foydali ko’rinadi.
Shuni ta’kidlash kerakki, bunday shakllardan ortiqcha foydalanish reaksiyaga olib kelishi mumkin: bolalar tezda zerikishadi. Shuning uchun bunday elementlarning ta’lim jarayoniga kiritilishi dozalangan bo’lishi kerak. Bu an’anaviy darsning ba’zi bir bosqichlari bo’lishi mumkin, masalan, uy vazifasini tekshirishda o’yin yoki yangi materialni o’rganishda nizo.
O’yin shaklida darslar
Agar boshlang’ich sinflarda nostandart dars shakllari haqida gapiradigan bo’lsak, bu erda etakchi o’rinlarni o’yinlar egallaydi. Hech kimga sir emaski, ushbu aniq faoliyat turi, shu jumladan kognitiv, bola uchun etakchi hisoblanadi.
Dars o’ynashning yana bir afzalligi – har qanday yoshdagi har qanday maktab intizomiga amal qilish qobiliyatidir.Agar bu kichik maktab o’quvchilari uchun stantsiyalarga, musobaqalarga, KVNlarga sayohat qilish bo’lishi mumkin bo’lsa, unda katta yoshdagi talabalar uchun ularni “Brain-ring”, ishbilarmonlik o’yinlari va boshqalarga aylantirish mumkin.
Agar siz jismoniy tarbiya darslarining g’ayrioddiy shakllarini tanlasangiz, unda barcha o’yin turlari ham yordamga keladi: musobaqalar, “Merry Starts”; siz nafaqat sinf darajasida, balki butun maktab miqyosida bir xil olimpiadani tashkil qilishingiz mumkin. Oilani sportga jalb qilish uchun ko’plab o’qituvchilar ota-onalari bilan birgalikda o’yinlar tashkil qilishadi.
Darslarning o’yin shakllarini bir necha turlarga bo’lish mumkin: retrospektiv (o’tmishga qaytish – rolli va rolsiz), ishbilarmonlik (talabalar amalda u yoki bu haqiqat hodisasini o’rganadilar, ko’pincha ijtimoiy yoki iqtisodiy), musobaqalar (raqobatbardosh asosga ega, quyidagicha bo’lishi mumkin: jamoa emas, balki). Bugungi kunda bu mavzuga doimiy qiziqishni jalb qilishning eng keng tarqalgan shakllari. O’rta va yuqori darajadagi boshqaruvda ishbilarmonlik o’yinlaridan foydalaniladi, retrospektiv o’yinlar, musobaqalar, ta’til kunlarida maxsus yosh cheklovlari mavjud emas.
Darslar – Jamiyat amaliyoti
Bolalar kattalarni nusxalashga moyil. Bu nafaqat ularning xatti-harakatlariga, balki har qanday hayotiy holatlarga ham tegishli. Shuning uchun, darslarni o’tkazishning bunday shakllari juda qiziqarli bo’ladi, bu sizni o’zingizni kattalardek his etasiz.
Masalan, nizolar. Bular tarixdagi yoki boshqa ijtimoiy fanlarning eng muvaffaqiyatli darslari. Bunday darslar o’quvchilarni o’z nuqtai nazarini isbotlashga, ma’lum bir mavzu bo’yicha dialog o’tkazishga undaydi. Bunday tadbirga tayyorgarlik jiddiy tayyorgarlikni talab qiladi. Yigitlardan mavzu haqida suhbatlashishni iltimos qilishning o’zi kifoya emas, uni har xil tomondan batafsil o’rganishingiz kerak. Bu erda tayyorgarlik bosqichi juda muhimdir. Tadbirdan keyin uni butun sinf bilan ko’rib chiqish ham muhimdir. Darsning ushbu shakli o’rta darajada qo’llanila boshlandi. Tizimlilik bolalarning o’z nuqtai nazarini isbotlashni, tezislarni ilgari surishni, berilgan mavzu bo’yicha muloqot qilishni, dalillarni berishni o’rganishiga olib keladi – bularning barchasi gumanitar fanlar bo’yicha S qismiga topshiriq yozishda yakuniy imtihonlarda yordam beradi.
Adabiyot darslarining shakllarini tanlashda siz xarakterning sinoviga e’tibor berishingiz mumkin. Bu munozaraga o’xshash narsa bo’ladi, lekin bolalarning nuqtai nazari allaqachon shakllantirilgan bo’ladi, buni matnni yaxshi bilgan holda isbotlash kerak bo’ladi.
Muloqotning ommaviy shakli bo’lgan darslar
Yuqorida sanab o’tilganlarga yaqin bolalar bunday darslar bo’lib, ularda bolalar nafaqat muhokama qilishni, balki o’rganilayotgan mavzu bo’yicha o’z fikrlarini bemalol ifoda etishni o’rganadilar.
Masalan, press-konferentsiya, reportaj yoki brifing kabi tarix darslarining shakllari nafaqat bolalarning bu boradagi bilimlarini ko’rishga imkon beradi, balki ularning ma’lum atamalar, sanalardan foydalanish va o’ziga xos, dolzarb savollar berish qobiliyatini namoyish etadi. Yigitlardan har qanday tarixiy shaxs bilan suhbatlashishni so’rashingiz mumkin, ma’lum bir voqeaga tegishingiz mumkin.
Bunga, shuningdek, ekskursiya yoki ommaviy ma’ruza kabi san’at darslarining turlari kiradi. Siz rasmni, uning janri va ijro uslubi to’g’risida oldindan xabar tayyorlab, yigitlardan o’zlari rahbar bo’lishlarini so’rashingiz mumkin.
Ijodiy darslar
Bolalar, ayniqsa, ijodkorlikni namoyon etish zarur bo’lgan darslarni yaxshi ko’radilar. Albatta, bu tasviriy san’atning oddiy darslari yoki MHC bo’lishi mumkin, ammo agar biz atrofimizdagi olamdan darslarning shakllarini ko’rib chiqsak, “Lesnaya gazeta” ni yaratish kabi ish turini ajratib ko’rsatishimiz mumkin. Bir guruh bolalarga o’simlik yoki hayvon haqida hikoya tayyorlash, boshqalarga – ularni tartibga solish va badiiy devor gazetasi shaklida joylashtirishni iltimos qilish kerak.
Xuddi shunday ish turi o’quvchilarga tabiiy boyliklarni saqlash zarurligini tushuntirishga yordam beradi – o’z hududining Qizil kitobini tuzish.
O’qish darslarining ko’plab shakllari ham ijodiydir.Bolalar ma’lum bir asarni tasvirlaydigan badiiy ustaxonalardan tashqari siz darsni adabiy yo’nalishda o’tkazishingiz mumkin. Qaerda, masalan, bolalar o’zlarining hikoyalarini yozadilar yoki ertaklar yoki ertaklar yaratadilar.
Xayoliy darslar
Xayoliy darslar ham ijodkorlikka asoslangan. Ular bunday hodisalar nafaqat hodisani (ertak, ekologik tarix, kontsert) yig’ishni, balki uning to’liq ifodasini ham o’z ichiga oladi: kostyum yoki badiiy ishlangan: qog’ozda yoki ijro sifatida.
Maktabdagi bunday dars shakllari bolalarga nafaqat o’z tasavvurlarini ko’rsatishlariga, balki bolalar jamoasini juda yaqinlashtirishga imkon beradi, chunki bolalar topshiriqlar ustida birgalikda ishlashadi: butun sinf bilan yoki guruhlarda.
Maktab tsiklining turli mavzularidagi fantaziya darslarining bir nechta namunalari. Masalan, rus xalq ertaklari bo’yicha dars bolalarni ijod qilishga undaydi. Darsning o’ziga xos xususiyati – “sehrli” oyna ularni shu muhitga singdirishga yordam beradi. Darsning asosiy qismida viktorina bo’lib o’tadi, uning vazifalari o’quvchilarning tasavvurini namoyon etishga qaratilgan, masalan, qisqa vaqt ichida ertak qahramonining obrazini yaratish yoki maqol yaratish.
Tasviriy san’atning yana bir darsi “Do’stlar sayyorasi” deb nomlangan kosmonavtika kuniga to’g’ri keladi. Uzoq sayyoraga sayohat sifatida ishlab chiqilgan dars davomida bolalar uning aholisi – musofirni tasvirlashadi.
Bolalarning tasavvuriga yo’naltirilgan darslar ham o’rta darajada yaxshi. Masalan, konsolidatsiya bosqichida N.Nosovning “Xayolparastlar” tsiklidagi hikoyalarini o’rganayotganda siz o’zingiz yoqtirgan asarlaringizni dars-dramatizatsiya qilishingiz mumkin.
Loyiha usuli
Borayotgan o’qituvchilar tomonidan qo’llaniladigan darslarning maxsus shakllari loyiha uslubiga asoslangan. Bunday darslar o’quvchilarni amaliy faoliyatga undashlari, olgan bilimlarini amalda qo’llashga o’rgatishlari bilan yaxshi.
Ushbu darslar jamoaning boshqa a’zolari oldida shaxsiy mas’uliyatini his etadigan har bir bolaning shaxsiyatini ochib berishga qaratilgan. Qoida tariqasida, sinf bir nechta ishchi guruhlarga bo’linadi, ularning har biriga aniq vazifa beriladi. Bu ma’lum bir savolga javob izlashdan tortib, grafikalar, diagrammalar, esdaliklar va boshqalarni tuzishgacha bo’lgan har qanday faoliyat bo’lishi mumkin. Ish davomida bolalar har qanday yangi dalillarni o’rganadilar, ularni tizimlashtiradilar, asosiy narsani tanlaydilar va shakllantirishadilar. Boshqacha qilib aytganda, ushbu dars shakllari qanday o’rganishni o’rgatadi.
Qoida tariqasida, loyihada ishlash butun o’quv yiliga to’g’ri keladi. So’nggi ta’lim standartlariga ko’ra, ushbu turdagi ish uchun umumiy maktab jadvalida ma’lum soatlar ajratilgan. Loyiha faoliyatidagi darslar tizimlashtirish asoslarini o’rgatishni, maqsadlarni belgilashni nazarda tutadi, bu uchun o’qituvchi tuzatadi, rag’batlantiradi, rahbarlik qiladi. Ular standart darslarga o’xshamaydilar, agar bu erda o’qituvchining o’rni minimallashtirilsa – bolalar o’zlari ishni tashkil qiladilar, ustuvor yo’nalishlarni ta’kidlaydilar.
Bolalar nafaqat ma’lum bir loyihani tuzishlari kerak, balki uni o’qituvchi va qolgan sinfdoshlar, hattoki maktab o’quvchilari oldida himoya qilishlari kerak (yaqinda ta’lim muassasalarida bunday ilmiy va amaliy konferentsiyalarning o’tkazilishi juda keng tarqalgan).
Integratsiyalashgan darslar
Integratsiyalashgan darslar o’quvchilar uchun ayniqsa jozibali – maktab tsiklining ikki yoki undan ortiq predmetlari bog’langan darslar. Ular barqaror qiziqishni shakllantirishga imkon beradi, fanlarning o’zaro bog’liqligini ko’rsatadi va bilim izlashga undaydi.
Integratsiyalashgan darslarning shakllari an’anaviy ma’lumotlardan yangi materiallar va sayohatlar, viktorinalar, KVNlar va musobaqalar uchun keyingi amaliy mashg’ulotlardan juda xilma-xildir.
Siz turli xil maktab fanlarini birlashtira olasiz. Mana ba’zi misollar:
- Adabiyot (o’qish) va tarix. Boshlang’ich maktab uchun bunday darslar urush haqidagi kitoblarni o’rganishda muhimdir. O’rta havolada ko’proq joy ochiladi – shunda bunday darslar ayniqsa oqlanadi.Haqiqat shundaki, maktab tarixi kursi adabiyot kursidan orqada qolmoqda, shuning uchun ko’pincha til o’qituvchisi ma’lum bir davr haqida bolalarga aytib berishi kerak. Nima uchun o’qituvchilarning maqsadlarini birlashtirmaysiz? Bunday darslarning misollari juda ko’p: Pushkinning “Kapitanning qizi”, Gogolning “Taras Bulba” dagi kazaklar, Lermontovning “Borodino”, o’rta maktab uchun – Blokning “O’n ikki” she’ri. “Urush va tinchlik” ni o’rganayotganda ushbu tarixiy voqeani turli xil, adabiy, badiiy, musiqiy asarlarda aks ettirishga bag’ishlangan konsert shaklida yaxlit dars o’tkazilishi mumkin.
- Matematika va rus tili. “Raqam” mavzusini o’rganish paytida bunday yaxlit tadbirni o’tkazish juda yaxshi. Shakl stantsiyalar bo’ylab sayohat bo’lishi mumkin, bu erda har bir talabaga rus tili yoki matematika mavzusida topshiriq beriladi.
- Atrofdagi dunyo va san’at. “Fasllar” mavzusini o’rganish chizish orqali landshaftlarni tasvirlash bilan birlashtirilishi mumkin. Xuddi shu maqsadlarga atrofdagi dunyo va texnika (mehnat) integratsiyasi orqali erishish mumkin.
- Integratsiyaning klassik namunasi jismoniy tarbiya va sog’liq va xavfsizlikdir. Bunday holda, siz ma’lum bir hayotiy vaziyatni yaratishingiz mumkin, masalan, o’rmonda bo’lish. Bu o’yin darsi yoki amaliy dars bo’lishi mumkin.
- Chet tili va geografiyasi. Misol tariqasida – tarjima qilingan til mamlakati bo’ylab dars-sayohat. Chet tili ham adabiyot, tarix va rus tili bilan yaxshi birlashadi.
- Informatika va matematika. Bu erda mavzularni tanlash juda xilma-xil: mantiq asoslaridan oddiy tenglamalarni echishga qadar. Umuman olganda, informatika maktab kursining har qanday predmeti bilan birlashtirilishi mumkin, chunki har bir fanni o’rganishda taqdimotlar, jadvallar, grafikalar, ma’ruzalar tuzish talab etiladi.
Video darslari
Taraqqiyot bir joyda turmaydi, u hayotimizning barcha jabhalariga, shu jumladan maktab hayotiga kirib boradi. O’qituvchilar soni tobora ko’payib, o’quv jarayonini videodars kabi tashkil etish shakliga o’girilayotgani ajablanarli emas.
Bunday tadbirda talabalar o’qituvchi tomonidan mavzudagi yozuv yoki onlayn taqdimotni yoqishadi. Odatda talabalar bunday darslarni yaxshi qabul qilishadi: u zamonaviy, yangi, qiziqarli.
Ammo shuni anglash kerakki, kichik va o’rta menejmentdagi bolalar uchun dars davomida interaktiv doskaga yoki translyatsiya bo’lib o’tadigan ekranga qarash qiyin. Asosiy darsga video darslarni kiritish maqsadga muvofiqroq bo’ladi: bu bolalar e’tiborini tortadi va mavzuni yaxshiroq tushunishiga yordam beradi.
Hozirda ko’plab o’quv va o’quv videofilmlari mavjud, shuning uchun ularni har qanday mavzu uchun topish qiyin emas.
Qachon video o’quv qo’llanmalari eng mos kelishini ko’rib chiqing.
- Xorijiy til. Qabul qilinadigan tilda filmlar va multfilmlardan parchalarni tomosha qilish juda foydali. Bolalar ona tilida so’zlashuvchilarning nutqini eshitadilar, uni quloq bilan idrok etishni o’rganadilar.
- Adabiyot (o’qish). O’rganilgan asarlarni sahnada yoki kinoda sahnalashtirish qismlaridan foydalanish. Ushbu usul spektakl darslarida yaxshi: bolalar spektakllarni taqqoslashlari, turli odamlar tomonidan ishning ko’rinishini tushunishlari mumkin.
- Boshlang’ich maktabda harflar, raqamlarni o’rganish. Ushbu mavzular bo’yicha ko’plab o’quv videokliplari mavjud.
- Barcha mavzularda GIA va USE-ga tayyorgarlik. Qisqa video kurslar bolalarga har bir imtihon topshirig’i bo’yicha kerakli ma’lumotlarni qisqacha etkazishga yordam beradi.