Oyoq uvishishi — sabablari, belgilari, tashxislash, davolash va oldini olish

2022 yilda O‘zbekistonga kelgan sayyohlar soni 2021 yildagiga nisbatan 3,4 million kishiga ko‘p bo‘ldi va o‘sish 2,8 barobardan ham ortiqni tashkil etdi. Buning natijasida turizm xizmatlari eksporti sezilarli darajada oshdi. 2017 yilda turizm xizmatlari eksporti 546,9 million AQSh dollarini tashkil etgan bo‘lsa, 2022 yilda bu ko‘rsatkich 2,9 barobar oshib, 1610,5 million dollarni tashkil etdi.

Büyükelçi Tan’dan iktidara kriz yönetimi tepkisi: Toz bulutu dağıldığında siyasi depremle karşı karşıya kalacağız

Eski Dışişleri Sözcüsü ve eski Washington Büyükelçisi Tan, depremlerin ardından iktidarın krizi yönetme biçimi hakkında “İktidarın, sadece gerçeklikten uzak, algı yönetimine dayalı siyaset anlayışı değil, dış ilişkilerde kullandığı gerginlik politikası da enkazın altında kaldı” yorumunu yaptı. Tan “Toz bulutu dağılmaya başladığında, gelişmelerin çok farklı bir dinamik kazanacağını ve fiziki depremin tetiklediği büyük bir siyasi deprem ile karşı karşıya kalacağımızı düşünüyorum” dedi.

Eski Dışişleri Sözcüsü ve eski Washington Büyükelçisi Namık Tan, 10 ilde büyük yıkıma neden olan Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından iktidarın krizi yönetme biçimi hakkında “İktidarın, sadece gerçeklikten uzak, algı yönetimine dayalı siyaset anlayışı değil, dış ilişkilerde kullandığı gerginlik politikası da enkazın altında kaldı” yorumunu yaptı.

Tan, Yetkin Report’ta kaleme aldığı yazısında “İktidarın yurt içinde maruz kaldığı güvenilirlik ve inandırıcılık sorununun, kısa donemde yurt dışına nazaran çok daha ciddi sonuçları olacağını düşünüyorum. Halk henüz depremin şokunu üzerinden atabilmiş değildir. İnsanlarımız halen yakınlarını enkaz altından çıkarabilmek için uğraş vermektedir. Bir taraftan da geleceğe ilişkin beklentilerinin ağır yıkıntıya uğramış olmasından kaynaklanan travma ile baş etmeye çalışmaktadır” dedi.

‘ACILARLA DOLU YENİ BİR SAYFA AÇILMASI KAÇINILMAZ’

Tan, yazısına şöyle devam etti: “Toz bulutu dağılmaya başladığında, gelişmelerin çok farklı bir dinamik kazanacağını ve fiziki depremin tetiklediği büyük bir siyasi deprem ile karşı karşıya kalacağımızı düşünüyorum. İşte bu siyasi depremin, Türkiye’nin doğru bir yönetime, temel hak ve özgürlüklere, hukuk ve adalete yeniden kavuşmasını sağlayabileceğine inanıyorum.

Deprem sayfası belli bir süre sonra kapanacaktır. Ancak, hurafeleri akıl ve bilime tercih etmeyi sürdürdüğümüz, hatalarımız ile yüzleşmeyi başaramadığımız ve sorumlulardan hesap sormadığımız takdirde acılarla dolu yeni bir sayfa açılması kaçınılmazdır.”

Oyoq uvishishi — sabablari, belgilari, tashxislash, davolash va oldini olish

Oyoq uvishishi — odatda o’rta va katta yoshdagi odamlar orasida juda keng tarqalgan simptom hisoblanadi. Aksariyat hollarda ushbu holat umurtqa pog’onasining jiddiy patologiyalari mavjudligini ko’rsatadi.

Oyoqlar uvishib qolishining ko’plab sabablari mavjud, bu asosan pastki tana qismlarida qon ta’minoti buzilishi bilan bog’liq. Shikastlanish sohasi va tomoni ham ma’lum bir kasallikni ko’rsatishi mumkin.

Hamrohlik qiluvchi klinik tasvir etiologik omilga qarab farq qilishi mumkin, ammo asosiy belgilar sezgirlik yo’qolishi, yengil sanchish va et jimirlashi hisoblanadi. Patologiyaning birlamchi sababini aniqlash uchun instrumental diagnostika usullari yordam beradi. Asosiy simptomni bartaraf etish uchun ko’pincha konservativ terapiya usullari yetarli bo’ladi.

Oyoq uvishishi sabablari

Aksariyat holatlarda oyoq uvishishi umurtqa pog’onasi bilan bog’liq muammolar mavjudligidan dalolat beradi. Biroq u zararsiz sabablar fonida paydo bo’lishi ham mumkin, masalan:

• Tananing uzoq vaqt noqulay holatda qolishi. Masalan, uyqu paytida yoki ish joyida uzoq vaqt o’tirish natijasida. Bunday holatlarda tana holati o’zgartirgach noqulaylik yo’qoladi;
• Past haroratlarning tanaga uzoq muddatli ta’siri. Organizmning gipotermiyaga reaktsiyasi aynan quyi tana qismlaridan boshlanadi. Sovuq mavsumda oyoqlarni doim issiqda tutish tavsiya etiladi;
• Noqulay yoki haddan tashqari tor poyabzal kiyish. Ko’pincha barmoqlar uvishishiga olib keladi, ammo agar bunday omil ta’sirini to’xtatilmasa, u holda butun oyoqlar bo’ylab tarqaladi;
• Homiladorlik davri. Bu vaqtda homilador ona tanasida suyuqlik hajmi ko’payishi kuzatiladi;
• Kamharakat yoki o’troq turmush tarzi. Oyoqlarning tizzadan pastki qismi uvishishining asosiy sababi hisoblanadi.

Oyoq uvishishining patologik sabablariga kelganda, ularning ro’yxati kengroq. Ko’pgina hollarda bunday simptom paydo bo’lishiga quyidagilar ta’sir qiladi.

• Umurtqa pog’onasi kasalliklari;
• Tizimli tabiatga ega patologiyalar;
• Tunnel sindromi;
• Tarqoq skleroz;
• Qon aylanishining buzilishi;
• Artrit.

Simptom lokalizatsiyasi etiologik omilni batafsil aniqlashga yordam beradi. Shunday qilib, sonlar uvishadigan bo’lsa, buning sabablari:

• Bel churrasi;
• Ko’pincha bel osteoxondrozi fonida rivojlanadigan yengil umurtqalararo churra shakllanishi;
• Radikulyar sindrom yoki radikulit;
• O’tirg’ich asabda yallig’lanish jarayoni;
• Berngardt-Rot parestetik meralgiyalari yoki boshqa tunnel sindromlari;
• Degenerativ-distrofik o’zgarishlar natijasida hosil bo’lgan spinal stenoz.

Agar kichik boldir uvishsa, bunga quyidagilar sabab bo’lishi mumkin:

• Organizmga vitaminlar, natriy, magniy va kaliy kabi zarur elementlarning yetishmasligi;
• Markaziy asab tizimi faoliyatining buzilishi;
• Inson hayotida jismoniy faollik yetishmasligi;
• Venalarning varikoz kengayishi;
• Tromboflebit rivojlanishi.

Chap oyoq uvishsa:

• Osteoxondroz;
• Migren;
• Umurtqalararo churra;
• D guruhi vitaminlar, magniy va kaliy yetishmasligi;
• Qandli diabet;
• Revmatoid artrit;
• Chov sohasidagi asabning qisilishi;
• Tarqoq skleroz;
• Yomon sifatli o’simta yoki saraton metastazi shakllanishi.

O’ng oyoqda bunday alomatning paydo bo’lishi quyidagi omillar tufayli kuzatiladi:

• Umurtqa pog’onasi osteoxondrozining murakkab shakli, xususan bel mintaqasida;
• Polineyropatiya va boshqa tizimli kasalliklar;
• Tromboz va venalarning varikoz kengayishi;
• Lyumboishalgiya;
• Posttravmatik sindromlar.

Oyoqlarning tizzadan pastda uvishishini keltirib chiqaradigan omillar:

• Umurtqalararo churra;
• Neyropatiya;
• Osteoxondroz;
• Ateroskleroz;
• Reyno sindromi;
• Tarqoq skleroz;
• Revmatoid artrit.

Oyoqning tizzadan yuqorisida kuzatilsa:

• Vitamin yetishmasligi;
• Oshiq-boldir bo’g’imiga ortiqcha yuk tushishi;
• Tananing noqulay holati;
• Jismoniy harakatsizlik;
• Son suyagi boshchasi nekrozi;
• Semizlik;
• Noqulay poyabzal kiyish.

Oyoq panjalari uvishishi sabablariga:

• Umurtqalararo churra;
• Spondilyoz;
• Tarqoq skleroz;
• Ateroskleroz;
• Qandli diabet;
• Osteoxondroz;
• Obliteratsiya qiluvchi endarteriit;
• Ishemik insult;
• Reyno kasalligi;
• O’simta o’sishi;
• Miya qon ta’minotining buzilishi.

Shunga o’xshash omillar oyoqning tizzadan oshiqqacha bo’lgan qismi uvishishini keltirib chiqaradi.

Alomatlari

Asosiy simptomning hech qachon o’zi yakka kuzatilmaydi, unga boshqa klinik tasvirlar hamrohlik qiladi. Shunday qilib, oyoq uvishishining asosiy belgilari:

• Sezgirlikning buzilishi — odam issiq va sovuqni farqlay olmaydi;
• Terida sanchish va et jimirlashi hissi;
• Umurtqa pog’onasi, ko’krak qafasi va boshqa sohalarda keskin og’riq paydo bo’lishi;
• Kuchli bosh aylanishi va kuchli bosh og’rig’i;
• Zaiflik va charchoq;
• Terining qichishi va achishi;
• Oyoqlarda og’irlik;
• Qadam bosishning o’zgarishi;
• Ta’sirlangan soha sianozi;
• Konvulsiv tortishishlar;
• Tunda og’riq.

Aynan shu alomatlar klinik ko’rinishning asosini tashkil qiladi, ammo muammoni keltirib chiqargan sababga qarab farq qilishi mumkin.

Tashxislash

Birinchi alomatlar kuzatilganda to’g’ri tashxis qo’yish va eng samarali davolash usullarini tanlash uchun vertebrolog, terapevt yoki nevropatologga murojaat qilish kerak. Shifokor bunda dastavval quyidagilarni amalga oshiradi:

• Asosiy yoqimsiz simptomning paydo bo’lishining ba’zi sabablari aniqlash uchun bemorning kasallik va hayot tarixini o’rganish;
• Teri va oyoqlar holatini o’rganish, shuningdek, uvishish markazini aniqlash uchun batafsil tibbiy ko’rik o’tkazish;
• Bemorni qanday alomatlar, qancha vaqt va qanday jiddiylikda bezovta qilishini tushunish uchun so’rov o’tkazish.

Agar jiddiy kasalliklarga shubha qilinadigan bo’lsa, quyidagi instrumental tekshiruvlar muammoning birlamchi sababini aniqlashga yordam beradi:

• Qon tomirlari doplerografiyasi — arteriya yoki qon tomirlari patologiyasini aniqlash uchun;
• KT va MRT — umurtqa pog’onasidagi yashirin yoriq va o’zgarishlarni aniqlash uchun;
• Elektromiografiya;
• EEG — ta’sirlangan asabni aniq joylashuvi va markaziy asab tizimining kasalliklari tashxisini aniqlash;
• Kontrast modda yordamida UT tekshiruv va rentgenografiya.

Laboratoriya tahlillari orasida faqat kamqonlik mavjudligini ko’rsatadigan umumiy qon tahlili diagnostik ahamiyatga ega.

Davolash

Asosiy simptomni bartaraf qilish doimo diagnostik muolajalar paytida aniqlangan birlamchi sababni davolashga qaratilgan bo’ladi. Shu sababli davolash taktikasi har bir bemor uchun individual ravishda tayinlanadi.

Davolash taktikasi ko’p hollarda quyidagilarni o’z ichiga oladi:

• Dori-darmonlar qabul qilish;
• Manual terapiya;
• Davolovchi gimnastika mashqlarini bajarish;
• Fizioterapevtik muolajalar;
• Muqobil tibbiyot usullari.

Medikamentoz terapiya quyidagilarni o’z ichiga oladi:

• Steroid va nosteroid yallig’lanishga qarshi preparatlar;
• Xondroprotektor va miorelaksantlar;
• Analgetik va spazmolitiklar;
• Vitamin va mineral komplekslar.

Fizioterapiya quyidagilarni amalga oshirishga qaratilgan:

• Elektroforez va fonoforez;
• Past intensivlikdagi lazerli nurlanish;
• Girudoterapiya;
• Akupunktura;
• Tosh bilan terapevtik massajlar qilish;
• Moksoterapiya;
• Magnitoterapiya, shuningdek, ultratovush va mikrotoklar ta’siri.

Bunday usullar regeneratsiya jarayonlarini rag’batlantiradi, biostimulyatsion ta’sirga ega va zararlangan hududni qon bilan ta’minlanishini yaxshilaydi.

Muqobil tibbiyot retseptlari yordamida yaxshi natijalarga erishish mumkin, ammo bu faqat davolovchi shifokor tavsiyasidan keyin amalga oshirilishi mumkin. Bunday terapiyaning eng samarali usullari:

• Asal — kompresslar va surtish uchun;
• Etil spirti — uvishish joyiga surtish uchun;
• Shakar qo’shilgan har qanday yog’ — aralashma malham sifatida qo’llaniladi;
• Nastarinning spirtdagi tindirmasi — kompresslar uchun.

Bunday davolanish muddati ikki haftadan kam bo’lmasligi lozim. Jarrohlik aralashuvga kelganda, u faqat individual ko’rsatmalar bo’yicha amalga oshiriladi.

Alomatlarga e’tibor bermaslik va davolashga kirishmaslik qon aylanishining buzilishiga, o’ta jiddiy holatlarda pastki tana qismlarining qisman gangrenasiga olib kelishi mumkin.

Oldini olish

Oyoqlar uvishishiga qarshi aniq profilaktika choralari yo’q, bunda umumiy qoidalarga amal qilish tavsiya etiladi, xususan:

• Zararli odatlardan butunlay voz kechish;
• Tuz iste’molini kamaytirish;
• Tez-tez toza havoda bo’lish;
• Parhezni yangi sabzavot va mevalar, shuningdek, kaltsiy, kaliy, magniy, temir va vitaminlarga boy bo’lgan mahsulotlar bilan boyitish;
• Poshnasi baland poyabzal kiyishni minimallashtirish;
• Tana vaznini nazorat qilish;
• O’rtacha faol hayot tarziga amal qilish;
• Kasalliklarni erta aniqlash uchun yiliga bir necha marta to’liq klinik ko’rikdan o’tish.

Ushbu muammo o’z vaqtida va keng qamrovli davolanish boshlanganida ijobiy yakun topadi.

O‘zbekistonga kelayotgan sayyohlar soni ikki barobar oshdi

Prognozlashtirish va makroiqtisodiy tadqiqotlar instituti mutaxassislari keyingi yillarda O‘zbekistonda turizm sohasida amalga oshirilgan natijalarni o‘rgandi.

Unga ko‘ra, 2017-2022 yillarda O‘zbekistonga kelgan chet ellik sayyohlar soni deyarli 2 barobar oshgan. Agar 2017 yilda ularning soni 2,7 million nafarni tashkil qilgan bo‘lsa, 2022 yilda bu ko‘rsatkich 5,2 million nafarga yetdi.

2022 yilda O‘zbekistonga sayyohlar asosan Qozog‘iston (1551,1 ming kishi, 2017 yilda 1783,8 ming kishi), Tojikiston (1447,8 ming kishi, 2017 yildagiga nisbatan 5,5 barobar ko‘p) va Qirg‘iziston (1356,9 ming kishi, 2017 yildagiga nisbatan 3,6 barobar ko‘p) dan kelgan.

Xorijlik sayyohlarning asosoiy qismi, aniqrog‘i, 89,1 foizi O‘zbekistonga o‘z qarindoshlarini yo‘qlash maqsadida kelgan. Ularning aksariyati Qozog‘iston (31,8), Qirg‘iziston (29,2) va Tojikiston (27,9) fuqarolaridir.

Dam olish va hordiq chiqarish maqsadida O‘zbekistonga eng ko‘p chet ellik fuqarolar Rossiya (37,6), Qozog‘iston (11,2) va Turkiyadan (6,3) kelgan.

Ma’lumot uchun: dunyodagi 91 ta mamlakat fuqarolari O‘zbekistonga kelish uchun vizasiz tartibdan foydalanishi mumkin. Taqqoslaydigan bo‘lsak, Qozog‘istonga 26 ta, Turkiyaga 41 ta, Gruziyaga esa 56 ta mamlakat fuqarolari vizasiz kela oladi.

2022 yilda O‘zbekistonga kelgan sayyohlar soni 2021 yildagiga nisbatan 3,4 million kishiga ko‘p bo‘ldi va o‘sish 2,8 barobardan ham ortiqni tashkil etdi. Buning natijasida turizm xizmatlari eksporti sezilarli darajada oshdi. 2017 yilda turizm xizmatlari eksporti 546,9 million AQSh dollarini tashkil etgan bo‘lsa, 2022 yilda bu ko‘rsatkich 2,9 barobar oshib, 1610,5 million dollarni tashkil etdi.

2017-2022 yillarda xizmatlar eksportining umumiy hajmida turizm xizmatlari eksportining ulushi 1,8 barobar oshdi. Agar 2017 yilda bu ko‘rsatkich 22,1 foizni tashkil etgan bo‘lsa, 2022 yilda 40,7 foizga yetdi.

O‘zbekistonning jahon miqyosida turistik jozibadorligini oshirish uchun turizmning etnik va ekologik turizm kabi yangi yo‘nalishlarini rivojlantirish, shuningdek, mamlakatimizning turli hududlarida tematik festivallarni tashkil qilish taklif etilmoqda.