Fizika fanidan eng yaxshi dars ishlanma uchun taqdirlandi

– fizika darslik skachat sinf 9 pdf 2022. hayr sinfdosh sher. Fizika 7- sinf. Impuls. Kuch impulsi taqdimot (slayd). 4 sinf ona tili 3 mashq. o´zbek tili fanidan maktab bosqichida 9-sinf o`quvchilari uchun. 8 sinf ozbek tili test javoblari. rus tili darslik 6 sinf. 9 sinf bitiruvchilari uchun kollejlar 2022 -. 11-sinf geografiya darslik. qadimgi misr reja qadimgi misrda sinfiy jamiyat va davlatning. sinf e aahan ep 3. puedo usar alcohol etílico para desinfectar.

9 sinf fizika darslik 2022 pdf skachat –

9-sinf rus tili imtihon javoblari 2022. View 8 Sinf Algebra Misollar Javoblari Gallery | Cebong kampret. 6 sinf tarixdan testlar toplami. zoologiya 7 sinf 2017 o mavlonov – Darsliklar. 5-sinf adabiyot choraklik testlar. 190 mashq 5 sinf. difference between cleaning disinfecting and sanitizing. 2-sinf nazorat ishlar toplami -. 3 sinf kitoblari. 7-sinf informatika test kavoblari 4-chorak final. 5 sinf tarix test javoblari bilan.

download kompyuter oyin kimyo. darsliklar 9 sinf. yuklab olish

sinf e aahan episode 1 dailymotion. . botanika 6 sinf -. . -Bob. Boshlangich sinf ona tili darslarida multimedia. . ilm haqida insho 5-sinf. . 8-sinf anatomiya kitob. . umumiy talim fgos testlari qozon federal. boshlangich sinflarda. . 4-Sinf Oqish fanidan korgazmalar -. . ona tili 5 sinf test. . 9 sinf ona tili 144 mashq. . Fizika dars ishlanma 8 sinf. . Sinf 2 ish rivojlanish bepul yuklab olish biboletova. Yuklab. . 9-sinf uchun texnologiya fanidan test savollari -. . 11 sinf ozbekiston tarixi kitob. . – fizika darslik skachat sinf 9 pdf 2022. 9 sinf adabiyot choraklik testlar. . 8 sinf imtihon biletlari matematika 2022. . 5-sinf matematika mavzulashtirilgan testlar -. . 8-sinf oquvchilari uchun kimyo fanidan “Bilimlar bellashuvi. . matematika 5-sinf darslik. . kuch birlikda matn 6 sinf. . 8-sinf PISA test. . texnologiya fani 5-sinf. . Blog Archive » 3-sinf ona tilidan test – Nurobod. . adabiyot kitobi 6-sinf – adabiyot kitobi 6-sinf. . 9 sinf informatika imtihon savollari. . – fizika darslik skachat sinf 9 pdf 2022. Bu gün 1-ci sinfə şagird qəbulu yekunlaşır -. . Orta guruhda plastmasiografiya boyicha mavhum sinflar. Orta. .

Kiyev Rusining badiiy madaniyati mavzu boyicha mhc (10-sinf “Akademiyada malika” pishirish mis. 1-sinf akademiyadagi 8 sinf kitobida – Online Maktab. Tarix 5-sinf (15 mBayt) Milodiy va Hijriy – Nails Download andoza mash sinflar Dou ichida. Uriah heep bepul 8-sinf biologiya kitob 11 sinf huquq fanidan test javoblari Matematika 5-6-7-8-9-10-11 sinf imtihon javoblari 2022 8 sinf ingliz tili audiolar 11 sinf ona tili 2 qism kitob 11-sinf olimpiada savollari drama sinf e aahan episode 5 promo Mavzu va Komarov sel boyicha bir insho 5-sinf. Butun haqiqat Boshlangich sinf grammatika, imlo va nutq ostirish darslarida mening sevimli ustozim 5 sinf texnologiya fani 5 sinf 10 sinf tarix javoblari 5 sinf ona tili va adabiyot ish reja Ingliz uchun 7-sinf yuklab olish javoblar. Izlovchi torrent download 9-sinf biologiya skachat M xor yuklab olish Milena. Texnologiya 2 sinf uchun ish rivojlanish

• – fizika darslik skachat sinf 9 pdf 2022
• – fizika darslik skachat sinf 9 pdf 2022
• – fizika darslik skachat sinf 9 pdf 2022
• – fizika darslik skachat sinf 9 pdf 2022

Kimyo fanidan olimpiada test savollari (9-sinf uchun) – Ana. tasviriy sanat 7-sinf darslik. how does misinformation spread. Matematikada olimpiada maktabiga sayohat (7-sinf -. 5 sinf matematika testlari. informatika 7 sinf 2017 b boltayev m mahkamov – Darsliklar. fizika test 10 sinf. 8 sinf ozbekiston tarixi pdf 2010 -. 10-sinf informatika fanidan imtihon javoblari 2022. 9-sinf ingliz tili dars ishlanmalari. 5 sinf informatika darslik va uning tahlili. Darslik profili darajasi 11 sinf Mordkovich free pdf download algebra. online maktab 8 sinf ingliz tili. Qoraqalpog iston tarixi 6 sinf -. pisa test ona tili 5-sinf. Sinf soati 2022 2022 -. 8-sinf iqtisodiy bilim asoslari kitobi. Download File PDF Fizika 9 Sinf Kitob – Ossia. Ikkilik kodlashning taqdimoti, kompyuter fanlari va AKT (7-sinf. 3 sinf ingliz tili kitobi. (21.13 MB) Download Kvadratlar ayirmasi formulasi. Algebra 7-sinf.

8-sinf ozbekiston tarixi 2022. . ziyonet › audiokitoblar › vatan tuygusi 5 sinf › 5.vatan tuygusing. . iqtisod va soliq alifbosi 1-4 sinf. . 4QISM / AJOYIB 5SINF MATEMATIKA DARSLIK -. . Boshlangich sinflar uchun elektron darsliklar -. . qorin oyoqlilar sinfi – qorin oyoqlilar sinfi. . Adabiyot 11-sinf I qism APK 1.0.0 (Android App) – ️ APKCombo. . 6-sinf biologiya choraklik testlar. . Musiqa 6 sinf – SlideShare -. . tarix 9-sinf olimpiada testi javoblari. .

9 Sinf Chizmachilik 2022 2022 Yil Yillik Ish -. sinfdoshlar haqida rasmlar skachat besplatno. Chizmachilik, 8-sinflar uchun |. Ona tilidan mamuriy test-sinov topshiriqlari 9-sinf -. geometriya 11 sinf. 4-sinf oqish darslik 2022. 6 Sinf Tarix Fanidan Imtihon Javoblari.Pdf -. 9-sinf biologiya audiosi tõliq. matematika test 9-sinf. 10 11 sinflar uchun testlar toplami. 7 sinf sinf soati ish reja. 2 sinf rus tili kitobi. 9-sinf ozbek tili test savollari 1 chorak. 7-sinf matematika fanidan pisa test -. SINF 1 – VARIANT -. 8-Sinf Kimyo Darsligi -. dts 4 sinf – dts 4 sinf. 7 sinf kitoblar. 2 sinf ingliz tili darslik audio. 8-sinf adabiyot 2022 pdf skachat -. o zbekiston tarixi 9 sinf nazorat ishi. 7 Sinf Fizika Lmjfowtotop – icag.. 8 sinf o zbekiston tarixi fanidan dars ishlanma. Barcha fanlar boyicha javoblar bilan sinf 4 uchun topshiriqlar. 9 sinf fizika nazorat ishi. kimyo 7-sinf darslik skachat. Atrofimizdagi olam. 2-sinf -. boshlangich sinf oquvchilarida xotirani mustahkamlash uchun psixologik mashqlar. 3 sinf ona tili 10 mashq javobi. 5 sinf matematika kitobi 1 qism. 7 sinf informatika Ugrinovich bepul dars rejalari yuklab olish uchun. what does misinformation mean in english fill in the table. Online test 7 sinf – Algebra 9 sinf 2022. download online maktab. 10-sinf 7-may online darslari.

• 6-sinf biologiya darslik 2022
• 3-sinf texnologiya dars ishlanma
• 5-sinf dars jadvali 2022
• 7 sinf ingliz tili konspekt pdf
• 9 sinf fizika fanidan test –
• 9 sinf imtihon ona tili bayonet
• 7 sinf tarbiya javoblari

5-sinf tarix pdf – 5-sinf tarix pdf

ikki pallali va boshoyoqli molyuskalar sinfi. . prof navigator uz 7 sinf testlar. . 9-sinf informatika fanidan testlar -. . 5 sinf matematika kitobi 2-qism .javoblari – www . zhetysu- gov . kz. . Mashqlar 11 fizika-sinf 11. Ladybug va mushuk noir mojizali. . 9-sinf-ona-tili-va-adabiyot-pisa-test -. . Download yigish 5-sinf uchun muammolar va test Merzlyakov. . 6 sinf informatika dars ishlanma. .

10-sinf ozbekiston tarixi darsligi

telegram kanalining nashrlar statistikasi 9-sinf Fayllar Bazasi. 4-sinf oqish fanidan test savollari. geografiya 5 sinf testlar. 309-310-311-masala 6-sinf MATEMATIKA javoblari – KZread. musiqa 7 sinf. Yuklab olish 6-sinf ingliz tilida test. Muz parody eriydi yuklab. Informatika va AT 11-sinf – برنامه‌ها در Google Play. Magnit maydon induksiyasi formulasi – Algebra 9 sinf 2022. 10 11 sinflar uchun testlar toplami matematika -. Yuklab tasodifiy soni sinfdoshlarim uchun generator. Bepul. 5 sinf uchun testlar. Stream 07 Mozart Sinf K 16 1 by Giuseppe Beppi De Bortoli. ingliz tili 10 sinf darslik skachat. 10-sinf huquq darslik skachat. 7 sinf uchun prezident maktabi saralash imtihon namunalari. Kimyo 10 sinf boyicha asosiy darslik darajada Feldman -. disinfecting wipes safe for electronics. ijtimoiy tadqiqotlar sinf 8 iqtisodiyot yuklab olish testlar. royxatdan otish. 5-sinf ona tili dars ishlanma skachat. Beshinchi sinf oquvchilarining moslashuvi boyicha psixolog. Mavzu. Boshlangich sinflarda matematik tushunchalarni o. 7 sinf ona tili 37 mashq javobi -. boshlang ich sinflarda matematika darsligi mualliflar 1-sinfga. 2-sinf matematikadan ochiq dars. Qorin oyoqli molluskalar sinfi. Bosh oyoqli molluskallar sinfi. kimyo 11-sinf 1.0.0 apk download – uz.. 11-sinf biologiya kitob – 11-sinf biologiya kitobi. 3-sinflar uchun DARS ISHLANMASI.. 23-may kuni maktabimizda Nemis tili fanidan 8-sinflar o. 21-may 2022-yil darslari #3-sinf (TAS-IX da ham). 7-sinf geometriya pdf skachat. – fizika darslik skachat sinf 9 pdf 2022. Elektron jadvalning elementlari 8-sinf -. Biologiya 5 -sinf vazifalari / mashqlari – TaLim – 2022. ingliz tili 11 sinf pdf. 6-sinf tarix choraklik testlar. tarbiya darsligi 10 sinf. 27-oktabr 2022-yil uchun 8-sinf online maktab darslari. Sinf oqituvchilarining “Sinf xonalari” asarlari – Hujjat. Sinf. fizika 8 sinf – fizika 8 sinf. BOSHLANGICH SINF OQUVCHILARNI MASALALARNI. 3-sinf Texnologiya fanidan Pisa testi III chorak uchun. Organik kimyo 10-sinf -. tushda sinfdosh yigit korsa. 9 Sinf Imtihon Kimyo Fanidan Masalalar Javoblari.pdf – Free Download. – fizika darslik skachat sinf 9 pdf 2022. 8-SINF Ona tili.docx -. Yosh oqituvchi bilan suhbat uchun savollar. Boshlangich sinf. 2 sinf o qituvchi kitobi -. jismoniy tarbiya 9-sinf imtihon javoblari. 4 sinf o qish test 3 chorak. 2 sinf tabiatshunoslik darsligi muallifi.

– fizika darslik skachat sinf 9 pdf 2022. hayr sinfdosh sher. Fizika 7- sinf. Impuls. Kuch impulsi taqdimot (slayd). 4 sinf ona tili 3 mashq. o´zbek tili fanidan maktab bosqichida 9-sinf o`quvchilari uchun. 8 sinf ozbek tili test javoblari. rus tili darslik 6 sinf. 9 sinf bitiruvchilari uchun kollejlar 2022 -. 11-sinf geografiya darslik. qadimgi misr reja qadimgi misrda sinfiy jamiyat va davlatning. sinf e aahan ep 3. puedo usar alcohol etílico para desinfectar.

Fizika fanidan eng yaxshi dars ishlanma uchun taqdirlandi

Talimiy maqsad: O’quvchilarga molekular-kinetik nazariyasi haqida tushuncha berish.

Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni onaVatanga muhabbat, milliy qadriyatlarimizga hurmat ruhida tarbiyalash, o’quvchilarni Vatan himoyachilari qilib tarbiyalashda kasbga yo’naltirish.

Rivоjlаntiruvchi mаqsаd: O’quvchilаrdа ilmiy dalillarni tahlil va sintez qilib xulosa chiqara olish qobiliyatini rivojlantirish. Ilmiy dunyoqаrаshni shаkllаntirish, o’quvchilarda texnikaga bo’lgan havas va qiziqishlarini yuksaltirish. Mustaqil bilim olish qobiliyatini rivojlantirish. Masala yechish malakasini qaror toptirish

Shakllantiriladigan kompetensiyalar:

-fizik atama, qonun,qoidalarni og’zaki va yozma bayon qila olish;

-ommaviy axborot vositalari orqali berilgan yangiliklarni gapirib bera olish;

-aniq hisob-kitob asosida masalalarni mustaqil tarzda yecha olish.

O`quv jaroyonining amalga oshirish texnologiyasi;

Uslubi: Noan`anaviy interfaol o`yinlardan foydalanish;

Shakli: Suhbat, musobaqa va hamkorlikda;

Nazorat:Og`zaki nazorat , savol- javoblar,muhokama, kuzatish, o`z- o`zini nazorat qilish;

Baholash: Rag`batlantirish ,5 balli tizim asosida baholash.

Dars materiallari va jihozlari:

Mavzuga oid ko’rgazmalijihozlar; Fizik olimlar portreti; Fizika darsligi va elektron shakli

Asosiy tushuncha va atamalar: modda; molekula; molekulyar-kinetik nazariya; modda tuzilishi;Broun harakati; turmushda va texnikada fizika.

Darsning blok-chizmasi

Dars bosqichlari

O’tilgan mavzuni mustahkamlash

Yangi mavzu bayoni va fizik tajribalar o’tkazish

Darsning borishi

1.Tashkiliy qism: O’quvchilarni darsga jalb qilish. Salomlashish. Yuqlama qilish. Dunyo yangiliklaridan xabardor qilish.

2.O’tilgan mavzuni mustahkamlash:6-8-sinfda o’tilgan mavzular bo’yicha suhbat o’tkazish.

3.Yangi mavzuning bayoni:

Molekular fizika va termodinamika moddaning turli agregat holatlaridagi fizik xossalarini, diffuziya, issiqlik o’tkazuvchanlik kabi hodisalarni, issiqlik ta’sirida modda holatining o’zgarishini, moddalarning issiqlik sig’imi, bug’lanislii, kondensatsiyasi, erishi, qotishi, mustahkamligi, elastikligi kabi xossalarini o’rganadi.

Moddalar nihoyatda ko’p zarralar – atom va molekulalardan tashkil topgan. Masalan, 1 sm 3 hajmdagi qattiq jism yoki suyuqlikda 10 21 -10 24 ta, normal sharoitdagi 1 sm 3 havoda esa taxminan 10 19 ta atom va molekula bo’ladi. Fizikaning «Mexanika» bo’limini o’rganishda jismlar zarralardan tuzilganligi e’tiborga olinmagan edi. «Molekular fizika va termodinamika» bo’limini o’rganishda esa jismlarni tashkil etgan moddalar atom va molekulalardan tuzilganligi o’rganiladi. Moddadagi ulkan sondagi har bir atom va molekulaning mexanik harakatini o’rganishning imkoni yo’q. Shu sababli bu muammoni hal etish uchun statistik va termodinamik metodlardan foydalaniladi.

Molekular-kinetik nazariyaning asosiy omillari

Moddalarda bo’ladigan issiqlik hodisalarini va bu moddalarning ichki xossalarini barcha moddalar tartibsiz harakat qiluvchi zarralardan iboratdir, deydigan tasawur asosida izohlaydigan nazariya molekular- kinetik nazariya deb ataladi.

Modda tuzilishining molekular-kinetik nazariyasi quyidagi omillarga asoslanadi:

Moddalar zarralardan — atom va molekulalardan tashkil topgan.

Atom va molekulalar to’xtovsiz va tartibsiz harakat qiladi.

Atom va molekulalar o’zaro ta’sirda bo’ladi.

Bu omillar gaz, suyuq va qattiq holatdagi moddalarda sodir bo’ladigan diffuziya hodisasida yaqqol namoyon bo’ladi.

1. Xonaning bir chekkasiga atir sepilsa, uning liidi xonaning boshqa chekkasiga yetib keladi. Bu hid, ya’ni atir molekulalardan tashkil topgan.

Atir molekulalari xona bo’ylab to’xtovsiz va tartibsiz harakatda bo’ladi.

Atir hidi bizga yetib kelguncha ma’lum vaqt o’tadi. Bunga sabab — atir molekulalari o’z yo’lida havodagi son-sanoqsiz molekulalar bilan to’qnashadi, ya’ni o’zaro ta’sirlashadi.

2. Stakandagi suv ustiga bir choy qoshiq sut quysak, suv bilan sut tezda aralashib ket- maydi (1-яrasm).Ularning aralashishiuchun ma’lum vaqt ketadi (1 – b rasm).

Suv va suyuqlikning o’zaro aralashishi ular zarralardan tashkil topganligi va bu zarralar to’xtovsiz va tartibsiz harakatda ekanligini ko’rsatadi. Aralashishiga vaqt ketishi esa zarra- laming o’zaro ta’sirlashishini ko’rsatadi.

3. Oltin va qo’rg’oshin metallarining sirtlari silliqlanib, ustma-ust joylashtirilgan (2- a rasm). Metallar maxsus ravishda qisib qo’yilgan. Bir yildan keyin metallar qisqichdan olingan. Bunda metallar bir- biriga mustahkam yopishib qolganligi, oltin atomlari qo’rg’oshin moddasi ichiga, qo’rg’oshin atomlari esa oltin moddasi ichiga kirib borganligi ma’lum bo’lgan (2-b rasm).

Oltin va qo’rg’oshin moddalarining aralashishi ular zarralardan tashkil topganligi bu zarralar tartibsiz harakat qilishini, aralashishning sekin borishi esa metallarning zarralari o’zaro ta’sirlashishini ko’rsatadi.

Broun harakati: Ingliz tabiatshunosi R. Broun1827- yilda mayda zarrachalarning harakatini o’rgangan.Suyuqlik yoki gazlarda zarraning to’xtovsiz va tartibsiz harakati xaotik harakat deb ataladi. «Xaotik» so’zi lotincha «xaos» so’zidan olingan bo’lib, «tartibsiz»degan ma’noni bildiradi. Zarralar­ning xaotik harakati R. Broun tomonidan kashf etilgani uchun u Broun harakati deb ham ataladi. Chang zarrasi — Broun zarrasining to’xtovsiz va tartibsiz harakat qilishining sababini tahlil qilaylik. Broun zarrasiga bir tomondan urilayotgan molekulalar soni boshqa tomondan urilayotgan molekulalar sonidan farq qiladi. Shu bilan birga, molekulalarning zarb kuchlari ham bir xil emas. Broun zarrasiga ta’sir etuvchi natijaviy kuch zarrani harakatlantiradi.

Molekulalar harakati tartibsiz bo’lgani uchun zarra harakat yo’nalishini uzoq davom ettira olmaydi. Birozdan keyin zarraga ta’sir etayotgan natijaviy kuch va uning yo’nalishi o’zgarishi natijasida Broun zarrasi o’z yo’nalishini o’zgartiradi. Bu jarayon to’xtovsiz davom etadi. Broun harakatini .Perren mukammal o’rga- nib, 1908—1913- yillarda xaotik harakat qilayotgan zarraning teng vaqtlar oralig’idagi holatlarini suratga olgan. Unda Broun zarrasining trayektoriyasi 4- rasmda tasvirlangandek turli uzunliklardagi siniq chiziqlardan iborat bo’lgan.Broun harakatini tevarak-atrofimizda ham kuza- tish mumkin. Masalan, Quyosh nurida havodagi chang zarralarining tinimsiz tartibsiz harakat qilayot- gani ko’rinadi.Gaz yoki suyuqlikdagi molekulaga boshqa mole­kulalar har tomondan tartibsiz urilib turadi. Natijada u goh bir tomonga, goh boshqa tomonga tinimsiz tartibsiz harakat qilishga majbur bo’ladi (5- rasm). Broun harakati molekulalarning tartibsiz harakat qilishidan tashqari, molekulalarning mavjudligini ham isbotlaydi.

“Koptok o’yini”

Bunda o’quvchilar bir joyga to’planib koptokni bir –birlariga otadilar. Bu o’yinni butun sinf bilan, agar dars shovqun bo’ladi desangiz 10 ta o’quvchi bilan o’ynash mumkin. Koptok o’yinini kuzatib xulosa chiqariladi. O’yinning ma’nosi shundan iboratki, bolalar molekula, koptok esa chang zarrachasi.

4.Darsni mustahkamlash uchun savollar:

a) Modda tuzilishining molekular-kinetik nazariyasi qanday omillarga asoslanadi?

b)Atir hidi tarqalishi misolida molekular-kinetik nazariyasiga oid omillarni qanday asoslash mumkin?

c)Sutning suvda aralashishiga oid tajribadan qanday xulosaga kelish mumkin?

d)Xaotik harakat deb qanday harakatga aytiladi?

5.Uyga vazifa: Darslikdagi 1-§ ni o’qib kelish va mavzu oxiridagi topshiriqlarni bajarish.

“Ko`rildi” O`IBDO`: _________ / __________________________________/ 201__ yil

Darsning mavzusi: Molekulalarning o’lchami va massasi

Darsning maqsadi :

Ta’limiy maqsad:O’quvchilarga molekulalarning massasini, o‘lchamlarini va Avogadro sonini topishni o‘rgatish; modda miqdori va uning birligi; molyar massa haqida tushuncha berish.

Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni onaVatanga muhabbat, milliy qadriyatlarimizga hurmat ruhida tarbiyalash, o’quvchilarni Vatan himoyachilari qilib tarbiyalashda kasbga yo’naltirish.

Rivоjlаntiruvchi mаqsаd: O’quvchilаrdа ilmiy dalillarni tahlil va sintez qilib xulosa chiqara olish qobiliyatini rivojlantirish. Ilmiy dunyoqаrаshni shаkllаntirish, o’quvchilarda texnikaga bo’lgan havas va qiziqishlarini yuksaltirish. Mustaqil bilim olish qobiliyatini rivojlantirish. Masala yechish malakasini qaror toptirish

Shakllantiriladigan kompetensiyalar:

-fizik atama, qonun,qoidalarni og’zaki va yozma bayon qila olish;

-ommaviy axborot vositalari orqali berilgan yangiliklarni gapirib bera olish;

-aniq hisob-kitob asosida masalalarni mustaqil tarzda yecha olish.

O`quv jaroyonining amalga oshirish texnologiyasi;

Uslubi: Noan`anaviy interfaol o`yinlardan foydalanish;

Shakli: Suhbat, musobaqa va hamkorlikda ishlash;

Nazorat:Og`zaki nazorat , savol- javoblar,muhokama, kuzatish, o`z- o`zini nazorat qilish;

Baholash: Rag`batlantirish ,5 balli tizim asosida baholash.

Dars materiallari va jihozlari:

Mavzuga oid ko’rgazmali jihozlar; Fizik olimlar portreti; Fizika darsligi

Asosiy tushuncha va atamalar: Avogadro doimiysi; modda miqdorining birligi – mol; molyar massa.

Darsning blok-chizmasi

Dars bosqichlari

O’tilgan mavzuni mustahkamlash

Yangi mavzu bayoni va fizik tajribalar o’tkazish

Darsning borishi

1.Tashkiliy qism: O’quvchilarni darsga jalb qilish. Salomlashish. Yo’qlama qilish. Dunyo yangiliklaridan xabardor qilish.

2.O’tilgan mavzuni mustahkamlash:

a) molekulyar-kinetik nazariyaning asosiy qonuniyatlarini aytib bering;

b) molekulalar mavjudligining o‘zingiz biladigan isbotlarini bayon eting;

c)1 sm 3 hajmdagi yoki 1 gramm suvdagi molekulalar soni qancha?

d) molekuladan ham kichikroq zarracha bormi? U qanday nom bilan yuritiladi

3.Yangi mavzuning bayoni:

Molekulalarning o’lchami. Kimyo kursidan ma’lumki, molekulalar turlicha atom birikmalaridan tashkil topishi mumkin. Bir atomli (geliy He, argon Ar, neon Ne kabi inert gazlar), ikki atomli (kislorod O₂, vodorod H₂, azot N₂ ) va ko’p atomli molekulalar bo’lishi mumkin. Turli modda atomlari birikib ko’p molekulalarni hosil qiladi. Masalan, osh tuzining molekulasi bitta natriy Na atomi va bitta xlor Cl atomidan, suv molekulasi esa ikkita vodorod H atomi va bitta kislorod O atomidan iborat (1-rasm). Hozirgi vaqtda turli usullar bilan atom va molekulalarning mavjudliginigina emas, balki ularning o’lchamlarini ham aniqlash mumkin. Masalan, suv sirtiga hajmi V_m= 10 -9 m 3 bo’lgan moy tomchisi tomizganimizda tomchi S_m=0,5 m 2 yuzaga yoyilgan bo’lsin. U holda qatlamning qalinligi, ya’ni molekulaning diametri D quyidagicha topiladi: D=V/S

Molekulalarning soni. Molekulalarning o’lchami juda kichik bo’lgani uchun har qanday makroskopik jismda nihoyatda ko’p molekulalar bo’ladi. Bunga ishonch hosil qilish uchun massasi 10 -3 kg, hajmi V=10 -6 m 3 bo’lgan suv tomchisidagi molekulalar sonini taqriban hisoblab ko’raylik. Suv molekulasining diametri 3·10 -10 m ga teng ekanini hisobga olganimizda, har bir suv molekulasining egallagan hajmi taxminan V₁»(3·10 -10 m) 3 »2,7·10 -29 m 3 ga to’g’ri keladi. U vaqtda 10 -6 m 3 hajmdagi suv molekulalarining soni

Molekulalarning massasi. Ayrim molekulalarning massasi juda kichik ekanligiga ishonch hosil qilish maqsadida bitta suv molekulasi massasini hisoblab ko’raylik. Buning uchun yuqorida normal sharoitda olingan 10 -3 kg massali suvning egallagan hajmi V= 10 -6 m 3 ga tengligidan foydalanamiz. Bu hajmda mavjud bo’lgan suv molekulalarining soni N=3• 10 22 dona ekani ma’lum. U vaqtda 10 -3 kg suv massasini unda mavjud bo’lgan molekulalar soniga bo’lish orqali bir dona suv molekulasining massasi topiladi:

Molekulalarning massalari juda kichik bo’lganligi tufayli, hisoblashlarda massalarning absolyut qiymatlaridan emas, balki nisbiy qiymatlaridan foydalanish qulaydir. Shuning uchun hamma atom va molekulalarning massasi Xalqaro kelishuvga muvofiq uglerod atomi massasining 1/12 qismi bilan taqqoslanadi. Buning sababi shundaki, uglerod ko’pgina kimyoviy birikmalar tarkibiga kirgani uchun uglerod massasi asos qilib olingan. Nisbiy molekulyar massa. Moddaning M_n nisbiy molekulyar (yoki atom) massasi deb shu molekula (yoki atom) massaning uglerod atomi m_OCmassasining 1/12 qismiga nisbatiga aytiladi: Modda miqdori. Jismlarda atom yoki molekulalar nihoyatda ko’p bo’ladi. Shuning uchun aniq bir jismdagi atomlar sonini 0,012 kg uglerod massasidagi atomlar soni bilan taqqoslash qabul qilingan. Buning uchun modda miqdori deb ataladigan maxsus fizik kattalik kiritiladi. Modda miqdori (n) deb (grek harfi; “nyu” deb o’qiladi), ma’lum bir jismdagi molekulalar soni N ning 0,012 kg massali uglerodda mavjud bo’lgan atomlar soni (N_A) ga nisbatiga aytiladi: Modda miqdori mol hisobida o’lchanadi. Bir mol — moddaning shunday miqdoriki, unda mavjud bo’lgan molekulalar soni 0,012 kg ugleroddagi atomlari soniga teng. Mol bilan bir qatorda katta o’lchamdagi modda miqdorini hisoblashda kilomol ham qo’llaniladi: 1 kmol=10 3 mol. Avogadro doimiysi. Molning ta’rifiga ko’ra, istalgan moddaning bir moldagi atomlar yoki molekulalar soni bir xil bo’ladi va shuning uchun uni Avogadro doimiysi deb ataladi. Bu 0,012 kg ugleroddagi atomlar soniga teng bo’lib, qiymat jihatidan N_A=6,023·10 23 mol -1 ga teng. Molyar massa .Molyar massa molekulaning massasi bilan Avogadro doimiysining ko`paytmasiga teng: M=m₀N_A Har qanday miqdordagi moddaning massasini topish uchun bitta molekula massasini jismdagi molekulalar soniga ko’paytirish kerak: m=m₀ N. Molyar massa tushunchasidan foydalanib, modda miqdorini quyidagicha aniqlash mumkin: ν=m/M m — moddaning massasi, M— molyar massa. Modda miqdori modda massasining uning molyar massasiga nisbatiga teng

4. Darsni mustahkamlash.

“Molekula atom” o’yini

Barcha sinf o’quvchilari bilan o’yin o’tkaziladi. (Agar shovqin bo’ladi desangiz 10 ta bola bilan o’yinni tashkil eting.) Bolalarga “atom” deb xitob qilinsa ular tartibsiz harakat qiladilar. Agar “suv molekulasi” deyilsa 3 ta o’quvchi birlashishi lozim. Yana “Atom” “Atom” “Atom” deb, “ vodorod molekulasi “- deb aytilsa 2 ta bola birlashib vodorod molekulasini hosil qiladilar . Agar “ kislorod molekulasi “- deyilsa u holda 2 ta bola birlashib kislorod molekulasini hosil qiladi. O’yin davomida bironta o’quvchi birlashmasdan bir o’zi qolsa undan o’z mahoratini ko’rsatish talab etiladi.(Mahorati deganda fizika faniga oid she’r, topishmoqlar aytish tushuniladi)

a) Juda kichkina suv tomchisining massasi 10 -10 g. Tomchi nechta molekuladan tashkil topgan?

b) Ozon (O₃) ning bitta molekulasining massasini hisoblang.

5.Uyga vazifa: Darslikdagi 2-§ ni o’qib kelish va mavzu oxiridagi topshiriqlarni bajarish;

Karbonat angidrid (CO₂ ) bitta molekulasining massasini hisoblash.