Alifbe bayrami ssenariylar va ko’rgazmalar to’plami
ALIFBE — dastlabki savod beradigan o’quv qo’llanmasi. Alifbe bosma, yozma harflar va ular ifodalaydigan nutq tovushlari, ularning yozilishini o’zlashtirish, sodda bo’g’in va so’zlarni qo’shib o’qishga o’rganish va o’qilayotgan narsani to’g’ri tushunish hamda sodda so’z va gaplarni yozishga o’rganishga yordam beradi. Maktabxonalarda Alifbe bo’lmagan. Uning o’rniga savod o’rganish uchun maxsus taxta qo’llanilgan. Taxtaning bir tomoniga tartib bilan Arab harflari, ikkinchi tomoniga esa abjad yozilgan. Talabalar harflarni batamom yod olgandan so’ng abjadxonlikka va haftiyakxonlikka o’tar edilar. Bu usul asosan 1900 yilgacha davom etgan. Turkiston tsarus-tuzem maktablarining hamda yangi usuldagi maktablarning paydo bo’lishi bilan Alifbe darsligi yuzaga keldi. 1902 yilda rus-tuzem maktablarining o’zbek sinflari uchun birinchi o’zbek Alifbesi — “Ustodi avval” nashr etildi. Bu Alifbening muallifi Saidrasul Saidazizov. Kitob 1917 yilgacha 17 marta nashr etilgan. Shu yillarda Munavvarqori Abdurashidxonovning “Adibi avval” (o’zbek maktablari uchun birinchi Alifbe), Mulla Rustambek ibn Yusufbekning “Ta’limi avval”, P. Bidanovning “Sullami avval”, A. Avloniyning “Birinchi muallim”, A. Ibodiyevning “Tahsil ul-alifbo”, M. Faxriddinovning “Rahbari avval” kabi Alifbelar nashr qilingan. Keyinchalik Shokirjon Rahimiy yaratgan “Sovg’a” darsligi nashr qilingan. Shuningdek, M. Qodirov va boshqalarning “Kattalarga o’qish” (1920), F. Erg’ozieyv va A. Yo’ldoshevning “Alifbe” (1936) kitoblari bosilib chiqqan. 1938 yildan O. Sharafiddinov tuzgan Alifbe nashr qilindi; mazkur Alifbe Q. Abdullayeva hammuallifligida qayta ishlanib nashr etildi va o’zbek maktablarida o’quv qo’llanmasi vazifasini bajardi. O’zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining 1993 yil 2 sentabrda “Lotin yozuviga asoslangan o’zbek alifbosini joriy qilish to’g’risida” Qonuni qabul qilingach, bir qancha Alifbelar tayyorlandi. Xususan, 1996-97 yillarda O. Sharafiddinov, Q. Abdullayeva va boshqalarning “Alifbe” (“Shodlik”), T. G’afforova, E. Shodmonov, R. Eshturdiyevaning “Alifbe” (“Savod”), katta yoshdagilar uchun Y. Abdullayevning “Hamrohim”, “Sovg’a”, Y. Abdullayev, Sh. Yo’ldoshevaning “Yangi alifbo va imlo” o’quv qo’llanmalari chop etildi. Yo’ldosh Abdullayev.
ALIFBE
ALIFBE — dastlabki savod beradigan o’quv qo’llanmasi. Alifbe bosma, yozma harflar va ular ifodalaydigan nutq tovushlari, ularning yozilishini o’zlashtirish, sodda bo’g’in va so’zlarni qo’shib o’qishga o’rganish va o’qilayotgan narsani to’g’ri tushunish hamda sodda so’z va gaplarni yozishga o’rganishga yordam beradi. Maktabxonalarda Alifbe bo’lmagan. Uning o’rniga savod o’rganish uchun maxsus taxta qo’llanilgan. Taxtaning bir tomoniga tartib bilan Arab harflari, ikkinchi tomoniga esa abjad yozilgan. Talabalar harflarni batamom yod olgandan so’ng abjadxonlikka va haftiyakxonlikka o’tar edilar. Bu usul asosan 1900 yilgacha davom etgan. Turkiston tsarus-tuzem maktablarining hamda yangi usuldagi maktablarning paydo bo’lishi bilan Alifbe darsligi yuzaga keldi. 1902 yilda rus-tuzem maktablarining o’zbek sinflari uchun birinchi o’zbek Alifbesi — “Ustodi avval” nashr etildi. Bu Alifbening muallifi Saidrasul Saidazizov. Kitob 1917 yilgacha 17 marta nashr etilgan. Shu yillarda Munavvarqori Abdurashidxonovning “Adibi avval” (o’zbek maktablari uchun birinchi Alifbe), Mulla Rustambek ibn Yusufbekning “Ta’limi avval”, P. Bidanovning “Sullami avval”, A. Avloniyning “Birinchi muallim”, A. Ibodiyevning “Tahsil ul-alifbo”, M. Faxriddinovning “Rahbari avval” kabi Alifbelar nashr qilingan. Keyinchalik Shokirjon Rahimiy yaratgan “Sovg’a” darsligi nashr qilingan. Shuningdek, M. Qodirov va boshqalarning “Kattalarga o’qish” (1920), F. Erg’ozieyv va A. Yo’ldoshevning “Alifbe” (1936) kitoblari bosilib chiqqan. 1938 yildan O. Sharafiddinov tuzgan Alifbe nashr qilindi; mazkur Alifbe Q. Abdullayeva hammuallifligida qayta ishlanib nashr etildi va o’zbek maktablarida o’quv qo’llanmasi vazifasini bajardi. O’zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining 1993 yil 2 sentabrda “Lotin yozuviga asoslangan o’zbek alifbosini joriy qilish to’g’risida” Qonuni qabul qilingach, bir qancha Alifbelar tayyorlandi. Xususan, 1996-97 yillarda O. Sharafiddinov, Q. Abdullayeva va boshqalarning “Alifbe” (“Shodlik”), T. G’afforova, E. Shodmonov, R. Eshturdiyevaning “Alifbe” (“Savod”), katta yoshdagilar uchun Y. Abdullayevning “Hamrohim”, “Sovg’a”, Y. Abdullayev, Sh. Yo’ldoshevaning “Yangi alifbo va imlo” o’quv qo’llanmalari chop etildi. Yo’ldosh Abdullayev.
Biz korrupsiyaga qarshimiz
Alifbe bayrami ssenariylar va ko’rgazmalar to’plami
Mazkur sahifamizda 1-sinf o’quvchilari bilan o’tkaziladigan alifbe bayrami uchun kerak bo’ladigan ssenariylar va har xil ko’rgazmalar jamlangan.
Boshlang’ich ta’lim o’qituvchilarimiz Alifbe bayramiga tayyorgarlik jarayonida foydalaniladigan barcha ko’rgazmalardan foydalanib yuklab olishlari mumkin.
«Kitobim-Oftobim» tadbir ssenariysi
Maktab zali bayramona bezatilgan. Mehmonlar taklif qilingan.
O’qituvchi. Salom aytamiz sizga qalbning qo’ridan,
Sizlarga joy berib qalbning to’ridan.
Og’zimizda erur ushbu bir kalom,
Xush kelibsizlar salom-assalom.
Assalomu-alaykum hurmatli mehmonlar, aziz ustozlar, mehribon ota-onalar.
Barcha-barchangiz “Alifbe bayramimizga” xush kelibsizlar.
Hozir bayramimizga bayram sababchilari bo’lgan jajji 1 — “G” sinf
o’quvchilarini taklif etamiz.
Marhamat bolajonlar:
O’quvchilar musiqa sadosi ostida davraga kirib kelishadi va ular tartib bilan
saflanib turadilar va O’zbekiston Respublikasining Davlat Madhiyasini
kuylaydilar.
O’qituvchi: Aziz mehmonlar, bolajonlar bugungi bayramimizni ochib berish
uchun so’zni maktab direktoriga beramiz.
Shundan so’ng navbat o’quvchilarga beriladi.
1- o’quvchi: So’zimning boshi salom,
Salom eng yaxshi kalom.
2- o’quvchi: Shuning uchun avvalo,
Onajonlar assalom.
1-o’quvchi: Bizga ilm o’rgatgan,
To’g’ri yo’lni ko’rsatgan,
Mehribonu talabchan.
Aziz ustozlar sizga Assalomu — alaykum.
Savodxonlik bayrami
2-o’quvchi: Yaxshi o’rtoq dugona Bir-biriga parvona Mening uchun yagona
Sinfdoshlarim sizga Assalomu-alaykum
1-o’quvchi: Muborak ayyomingiz,
Dillar quvonchga to’lsin
Alifbe bayramingiz
Barchaga qutlug’ bo’lsin.
O’qituvchi: Qani menga aytingchi biz qayerda yashaymiz?
O’quvchilar: O’zbekistonda.
O’qituvchi: O’zbekiston qanaqa davlat?
O’quvchilar: Mustaqil Davlat
O’qituvchi: 2013yilda O’zbekistonning necha yilligini nishonladik?
O’quvchilar: 22 yilligini.
O’qituvchi: O’zbekiston mustaqil bo’lganidan keyin o’zining nimalariga ega
bo’ldi.
O’quvchilar: Bayrog’i, tamg’asi, madhiyasiga. Shundan so’ng o’quvchilar
bayroq, tamg’a va madhiyani madh etib she’rlar aytishadilar.
O’zbekiston bayrog’i,
Hilpirar to’rt xil rangda.
O’zbegim madhiyasi
Yangraydi har kun tongda.
Tamg’asida baxt ramzi
Xumo qushi aks etgan.
Paxtasining dovrug’i
Butun johonga yetgan.
Bayroqdadir to’rt xil rang,
Barcha rangda ma’no bor.
Boshidan ta’riflang-chi
Bilurmisiz bolalar?
Tamg’amizda tog’lar bor,
Daryolar bor, bog’lar bor.
O’ng tomoni paxtazor,
Savodxonlik bayrami
Chap tomoni bo’g’doyzor.
Chambarakga o’ralgan,
Vodiy uzra quyosh bor.
Hurligimizning ramzi,
Humo degan qushi bor.
Erksevar O’zbekiston Madhiyangni kuylaylik Jonajon O’zbekiston.
O’qituvchi: Balli bolajonlar barchasiga ekansiz tanish.
Shundan so’ng o’quvchilar, “Vatanim-jon-Vatanim” qo’shig’ini aytishadi.
“Vatanim-jon-Vatanim”
“Vatanim-jon-Vatanim”
Ko’zim quvnab ko’rganim
Istiqloldan kulganim
O’zbekiston gulshanim.
Barcha olib bag’ringda,
Ulg’ayganman mehringdan.
“Vatanim-jon-Vatanim”
O’zbekiston gulshanim.
Sen o’xshaysan onamga,
Maqtay butun olamga
“Vatanim-jon-Vatanim”
O’zbekiston gulshanim.
O’qituvchi: Sinf o’quvchilari “O’zbekiston” haqida she’r aytishadi va
qo’llaridagi harflar bilan
“O’zbekiston” so’zini hosil qilishadi.
O’ — O’zligim topdi hur o’zbek elim
Z — Zuhraday charaqlar porloqdir yo’ling
B — Baxt qushi boshimda, maqsadim ulug’
E — Erkim o’z qo’limda niyatim qutlug’
K — Kamolot cho’qqisi nuqtamiz oxir
I — Insoniyat o’yi ezgulik, axir
S — Sadoqati iymon ish sabr-bardosh
Savodxonlik bayrami
T — Totuv yashar xalqlar yelkadosh qardosh
O — Olamni asraylik tinch bo’lsin jahon
N -Nomi tilda doston,jon O’zbekiston
O’qituvchi: Balli bolajonlar! Qani ayting-chi, O’zbekistonda Davlat tili qaysi
til?
O’quvchilar: O’zbek tili
O’quvchilar “O’zbek tili” haqida she’rlar aytishadilar.
Tilim-Davlat tilidir,
Oshdi qudrati, qadri,
Boshqa tillar ichida Tikladi chinor qaddin.
Kim axir qilmay, risand Unitar o’z tilini!
Unitar urf-odatin Tarixini elini?
Kim bag’ishlab jon-tanin,
Sevsa elin chinakam Sevsa ona Vatanin,
Sevar ona tilin ham.
Ona tilim jonu dilim,
Sening bilan biyron tilim
Ona tilim, bobo tilim
Sevar seni yurtu elim
Ona tilim, konu ilm,
Sen-la olay chuqur bilim.
O’qituvchi: Balli bolalar, Prezidentimiz 2014 yilni qanday yil deb e’lon
qildilar?
O’quvchilar: “Sog’lom bola yili”.
O’qituvchi: Rahmat bolajonlar Aziz ota-onalar Shirin-shakar bolalar, Bayram
shodlik muborak, Savodxonlik muborak!
O’quvchilar Avval kitob-varaqlab,
Suratlar axtarardim
Rasm yo’q betga ixlab
Zerikishla qarardim.
Yendi olib kitobni,
Shirillatib o’qiyman
Savodxonlik bayrami
Guyo quchib oftobni
O’zim ham she’r to’qiyman.
Bilsangiz bor bir kitob
Kitoblaming bobosi
Kitobmas guyo oftob
Yo’qdir uning bahosi
Bu bayram sababkori
Bilimlar poydevori
Ma’nosi shirin so’zi
Qani “Alifbe” o’zi
Alifbeni chaqirsak
Va unga so’zni bersak
Alifbejon kel tezroq
Do’stlaring senga muhtoj
Davraga “Alifbe kitobi” kirib keladi.
Salom aziz bolalar Chiroyli dil lolalar Bilasizlarmi meni? Birinchi Alifbeni?
Hamma bilimning boshi Bilimdonlarningjoni Meni hurmat qilsangiz
Harfimni-chi bilsangiz Seving hamma kitobni Bo’lasiz so’zsiz olim.
Alifbejon sengadir ta’zim Sen tufayli biyrondir so’zim.
Xush bolalar aytingchi, chindan Nimalarni bildingiz mendan?
Ko’p narsani kitobim
Mana eshit oftobim Chiziqchalar-chizishni O’qishni va yozishni Yasha zehnli
bola Nima o’rganding yana?
Bo’g’indan so’z tuzishni,
Hamda matn o’qishni.
Aytchi dono qiz qani,
Sen o’rganding nimani?
Topishmoqlar topishni,
Savodxonlik bayrami
She’r va maqol aytishni.
Shirin-shakar bolalar Bog’aro gul lolalar Alifboda harf nechta?
Bilsangiz ayting shartta.
6 ta unli tovush bor 23 ta undosh bor 3 tasi harf birikma 1 tasi tuluq belgi.
O’qituvchi: Navbat endi sizlarga,
Jajji o’g’il-qizlarga
Boshlab sizni keng yo’lga
Tovushlar kirsin tilga.
Harflar tilga kiradi.
A — Assalom avvalo aziz jonajon Alla aytib katta qilgan onajon.
B — Buyuk bobosi bor boshida bugun Butun el tanidi yurtimni bugun
D- Dildan deyman ona vatanim O’zbekiston-mening Vatanim
E — Elim deb, yurtim deb yashayman faqat El yurt baxti-mening baxtimdir abad
F — Fido bo’lsin bu jonim Faqat omon bo’lsin Vatanim
G — Gulla go’zal gulgun diyorim Gul maskanim O’zbekistonim
H — Hayotim hur o’lkam baxtimdir Hur o’lkam baxti deb faqat Yashayman har vaqt.
I — Ismingizdir Islom bobojon Istiqiolni bergan jonajon
J — Jaranglaydi jajji sho’x so’zim Jahon tanir bu kun ovozim.
K- Kamolingni kulib kuylayman Yurtim jamolingga boqib to’ymayman.
L — Lolaman lov-lov yonar yoragim Xalqqa mehnat qilish orzu tilagim.
M — Mana men mardona mashhur makonman Siz tug’ilib o’sgan O’zbekistonman.
N — Non aziz, non ila hayotdir inson, Non ushog’in surtgin ko’zingga bolajon
O — Onak yurt onajon O’zbekistonim, Ona kabi aziz jonu jahonim.
P — Poytaxt-Toshkent porlagin yurtim Paxtaga kon makonim O’zbekistonim.
Q — Qo’limda qalamim she’r bitay sizga Onajon doston kam ta’rifingizga
R- Rahatbaxsh yurt, bir jannatmakon Rost so’zlasam bu O’zbekiston
S — Salom sevimligim serquyosh diyor Senga shirin so’zla aytaman alyor
T — To’yingga to’yona tilda dostonim 18 yoshing qutlug’ O’zbekistonim
U — Unitmayman ustozim ulkan mehringiz Umrbod yodimda har bir so’zingiz.
V- Vatanim volidam va tanda jonim Vatan ishqi bilan o’tar har onim
X — Xalqimning ovozi baland har onda Humo qushi uchar chamanda
Y — Yillar o’tib, yillar o’tibdi, Yurtim istiqlolga erishdi
Savodxonlik bayrami
Z — Zamonam zo’r, zorim yo’q eldan Zamonamni qo’llayman dildan
O’ — O’zbekiston o’z tamg’am o’z bayrog’im bor, O’zbek madhiyasi tillarda doston
G’ — G’ururla g’oliblik bayrog’i qo’lda Elimning madhiyasi jaranglar tilda
Sh — Shamolman, shamol kabi shoshaman har on Bilimlar maskani, maktabim tomon
Ch — Chamanning chiroyli guli o’zingiz, Ustozim duru gavhar har bir so’zingiz.
NG — Rahmat sizga muallim, Berdingiz bizga ta’lim
Alifbe: Bolajonlar siz mendan
Ko’p narsalar bilibsiz
Duru gavhar teribsiz
Ruxsat etti siz bilan
Hayrlashib ketaman
Do’stim o’qish kitobni
Endi taklif etaman
Hamma: Hayr Alifbejonim
Rahmat yo’llab qolamiz
Omon bo’lgin biz senga
Oq yo’l tilab qolamiz
“O’qish”, “Matematika” kitoblari kirib kelishadi.
O’quvchi: o’rin yo’q toliqishga
Kirishaylik tez ishga
Tanishaylik siz bilan
So’z beraylik o’qishga
Chorla o’qish kitobi
“O’qish” kitobi. Menman “O’qish” kitobi.
“Alifbenning o’rtog’i”
Tez va ravon o’qishni
Butunlay unitasiz
Kechikishni tashvishni
Goho kulasiz shodon
Goho o’ylab qolasiz
O’zim ustoz bilimdon
O’qib dono bo’lasiz.
Savodxonlik bayrami
Hamma: Kitobim xush kelding sen
Didim xushnid etting sen
“O’qish” kitobi. Men bir chuqur quduqman
Limmo-limdir suvlarim
Qonib qonib ichasiz
Bahoingiz 5 do’stlarim
Faqat bo’yab yuzumni
Iflos qilib qo’ymangiz
Yirtib zar varag’imni
Ko’p uyatga qo’ymangiz.
Hamma: Kitobim bo’l xotirjam
Ozor bermaymiz hech ham
O’quvchilar: “O’zbekistonim” sherini aytib beradilar.
1. “Alifbe” dan o’rin olgan
Bir kam o’ttiz harflarni
“Alla”, “Anor”, “Bahor”, “Bayroq”
Kabi oddiy gaplarni
O’qituvchi: Balli bolajonlar endi o’quvchilar ijrosida “Ustozlar” qo’shig’ini
tinglaymiz.
“Ona” haqida she’rlar tinglaymiz.
1. Dunyoga keldimu men sizni ko’rdim
Mehr bulog’idan kuch, quvvat oldim
Nomingiz ushbu kun she’rimga soldim
Munisim, mushfiqam onajonim.
2. Oromdan oz kechib bo’lib parvona
Dardimni oldingiz siz yona-yona
Olamda tengi yo’q siz-siz yagona
Munisim, mushfiqam onajonim.
Qo’shiq: “Onajon” sinf o’quvchilari ijrosida.
O’qituvchi: Balli bolajonlar. Endi tayyorlab kelgan kuy-qo’shiqlarimizni namoyish
etamiz.
Marhamat aziz mehmonlar tinglab, tomosha qiling.
Savodxonlik bayrami
Kecha so’ngida tabrik uchun so’z mehmonlarga, o’qituvchi va ota-onalarga beriladi.
O’qituvchi: Raxmat aziz mehmonlar. Kechamizga tashrif buyurganingiz uchun
tashakkur.