Alisher Navoiy haqida eng sara she’rlar to’plami
Hamon hayajonga to‘la tunlari
Achchiq iztirobga berolmasdan dosh.
O‘t kabi kuydirib o‘tar yuzimni
Navoiy ko‘zidan qalqib chiqqan yosh.
Alisher Navoiy eng sara g’azallari, she’rlari to’plami
Alisher Navoiy qalamiga mansub she’r va g’azallar to’plami. Durdona g’azallar to’plamini sizga ilindik qabul qiling.
Kecha kelgumdir debon
Kecha kelgumdir debon ul sarvi gulro’ kelmadi,
Ko’zlarimga kecha tong otquncha uyqu kelmadi.
Lahza-lahza chiqtimu chektim yo’lida intizor,
Keldi jon og’zimg’avu ul sho’xi badxo’ kelmadi.
Orazidek oydin erkanda gar etti ehtiyot,
Ro’zgorimdek ham o’lg’onda qorong’u kelmadi.
Ul parivash hajridinkim yig’ladim devonavor,
Kimsa bormukim anga ko’rganda kulgu kelmadi.
Ko’zlarindin necha suv kelgay deb o’lturmang meni,
Kim bori qon erdi kelgan bu kecha suv kelmadi.
Tolibi sodiq topilmas, yo’qsakim qo’ydi qadam,
Yo’lg’akim avval qadam ma’shuqa o’tro’ kelmadi.
Ey Navoiy, boda birla xurram et ko’nglung uyin,
Ne uchunkim boda kelgan uyga qayg’u kelmadi.
Oshiq o’ldum
Oshiq o’ldum, bilmadim yor o’zgalarga yor emish,
Olloh-olloh, ishq aro mundoq balolar bor emish.
Qaddig’a el mayli bo’lg’ondin ko’ngul ozurdadur,
Ul alifdin zorlarning hosili ozor emish.
Elga novak urdi, men o’ldim erur bu turfakim,
Jonim etgan resh el bag’rig’a kirgan xor emish.
Rishtakim, muhlik yaram og’zig’a tiktim angladim,
Kim kafan jinsi qirog’idin suvurgan tor emish.
Ko’yi devoridin og’riq tang’a tushgan soyadek,
Sel g’amidin emdi soya o’rnig’a dildor emish.
Jong’a taxvif ayladim tig’i halokidin aning,
Bilmadim bu ishdin ul o’lguncha minnatdor emish.
Ey Navoiy, xo’blarni ko’rma osonlig’ bilan,
Kim biravkim soldi ko’z, uzmak ko’ngul dushvor emish.
Mubtalo bo’ldum sanga
Ko’rgali husnungni zoru mubtalo bo’ldum sanga,
Ne balolig’ kun edikim, oshno bo’ldum sanga.
Har necha dedimki kun-kundin uzay sendin ko’ngul,
Vahki, kun-kundin batarrak mubtalo bo’ldum sanga.
Men qachon dedim: «Vafo qilg’il manga» zulm aylading,
Sen qachon deding: «Fido bo’lg’il manga» bo’ldim sanga.
Qay pari paykarga dersen telba bo’ldung bu sifat,
Ey pari paykar, ne qilsang qil manga, bo’ldum sanga.
Ey ko’ngul, tarki nasihat aylading ovora bo’l,
Yuz balo yetmaski, men ham bir balo bo’ldum sanga.
Jomi Jam birla Xizr suyi nasibimdur mudom,
Soqiyo, to tarki joh aylab gado bo’ldum sanga.
G’ussa changidin navoe topmadim ushshoq aro,
To Navoiydek asiru benavo bo’ldum sanga.
Tavsiya etamiz:
Munojot
Kecha kelgumdur debon, ul sarvi gulro’ kelmadi,
Ko’zlarimga kecha tong otquncha uyqu kelmadi.
Lahza-lahza chiqtim-u chektim yo’lida intizor,
Keldi jon o’g’zimg’a-yu ul sho’xi badxo’ kelmadi.
Orazidek oydin erkonda gar etti ehtiyot,
Ro’zg’orimdek ham o’lg’onda qorong’u kelmadi.
Ul parvarash hajridinkim yig’ladim devonavor,
Kimsa bormukim, anga ko’rganda kulgu kelmadi.
Ko’zlaringdin necha suv kelgay, deb o’lturmang meni,
Kim bori qon erdi kelgan, bu kecha suv kelmadi.
Tolibi sodiq topilmas, yo’qsa kim qo’yida qadam,
Yo’lgakim, avval qadam ma’shuqa o’tru qilmadi.
Ey Navoiy, boda birla xurram et ko’nglung uyin,
Ne uchunkim, boda kelgan uyga qayg’u kelmadi.
Yana bitta menga yoqadigan g’azal:
Oqara boshladi bosh-u…
Oqara boshladi bosh-u to‘kula boshladi tish,
Safar yarog’ini qilg’ilki, tushti boshinga ish.
Yigitligim boribon, keldi boshima qarilig’,
Fano yo‘lida bu yanglig’ emish borish-u kelish.
Yuz ulki, qirqdin ellikka qo‘ydi yuz, qilsa,
Ming ishidin biriga yaxshiliq mahol ermish.
Erur hayotning o‘q yanglig’ o‘lmakiga dalil,
Kishiki, yo kibi qadg’a asodin yetti kerish.
Adudur olti jihatdin manga chu yetti falak,
Ne sud yoshim agar oltmish va gar yetmish.
Yigitlik o‘ldi bahor-u kuhulat o‘ldi xazon,
Degan bu so‘zni — qarilig’ni qishqa o‘xshatmish.
Ne qish nishoti manga qoldi, ne xazon, ne bahor,
Bahorima chu xazon qo‘ydi yuz, xazonima — qish.
Ne turfa ishki, birav chun toriqti umridin,
Desa uzun yasha, qarg’ishdur anga bu alqish.
Navoiyo, tutar ahli fano najot yo‘lin,
Erishmak istar esang ishda ham alarni erish.
Hanuz
O’zga bo’ldi yoru mehri manga boqiydur hanuz,
Notavon ko’nglumda ul oy ishtiyoqidur hanuz.
Garchi o’zga yor istar xotirim, bordur valek,
Jon anga manzil, ko’ngul oning visoqidur hanuz.
G’ayr ishqi ko’nglum evinda nechuk qilg’ay nuzul,
Kim xayoli maskani ko’zim ravoqidur hanuz.
Ishq ila may tarkin, ey nosiq, ne nav’ aylay qabul,
Kim ko’ngulga orzu ul turfa soqiydur hanuz.
Furqat o’ti dofii dog’ o’rtamakdur demakim,
O’rtagan jonim ul oy dog’i firoqidur hanuz.
Charx yolg’uz qilmadi Farhod qonin lolazor,
Lola qonin to’kkuchi oning nifoqidur hanuz.
Ey Navoiy, garchi meni mehrsiz der erdi yor,
O’zga bo’ldi yoru mehri menda boqiydur hanuz.
Tavsiya etamiz:
Qoshi yosinmu deyin…
Qoshi yosinmu deyin, ko‘zi qarosinmu deyin,
Ko‘ngluma har birining dard-u balosinmu deyin?
Ko‘zi qahrinmu deyin, kirpiki zahrinmu deyin,
Bu kudurat aro ruxsori safosinmir deyin?
Ishq dardinmu deyin, hajri nabardinmu deyin,
Bu qatiq dardlar aro vasli davosinmu deyin?
Zulfi dominmu deyin, la’li kalominmu deyin,
Birining qaydi, yana biring adosinmu deyin?
Turfa holinmu deyin, qaddi niholinmu deyin,
Moviy ko‘nglak uza gulrang qabosinmu deyin.
Charx ranjinmu deyin, dahr shikanjinmu deyin,
Jonima har birining javr-u jafosinmu deyin?
Ey Navoiy, dema qosh-u ko‘zining vasfini et,
Qoshi yosinmu deyin, ko‘zi qarosinmu deyin?
Istadim
Qon yutub umri jahon ahlida bir yor istadim,
Lekin ul kamrak topildi, garchi bisyor istadim.
Kimga kim jonim fido aylab sog’indim dam-badam,
Ermas erdi yorliqda chun vafodor istadim.
Bilmadim olam elida yo’qturur mutlaq vafo,
Vahki, umri ulcha yo’qtur sog’inib yor istadim.
Ulki, topilmas bashar jinsida vah g’aflat ko’rung,
Kim pari xaylida men devonai zor istadim.
Sirri ishqimni ko’ngul ko’z birla fosh etmak ne tong,
Qalbu tardomanni men chun sohib asror istadim.
Shayx birla xonaqahdin chun yorug’luq topmadim,
Dayr piri xizmatig’a ko’yi xammor istadim.
Ey Navoiy, chun rafiqi topmadim, bu g’ussadin,
O’zni bekaslik balosig’a giriftor istadim.
Alisher Navoiy haqida eng sara she’rlar to’plami
Ushbu sahifamizda Alisher Navoiy haqida eng chiroyli she’rlar jamlangan.
Navoiy sog‘inchi
Chorlasam deb: «Qaydasan Farhod?»
«Men borman», – der Yosuman kampir;
Qizil gulning o’rnida, hayhot,
Chayqaladi bir tup qalampir:
Netay, Hirot olisdir bugun,
Olisdadir Navoiy bobo, –
Hududlarga qoqilib nigun,
Tarix yig’lar asrlar aro…
Oybek va Navoiy
Abdulla she’ri
O’zbekiston Oybek bilan xayrlashgan kun
Mangulikdan bir lahzaga keldi Navoiy, —
Tiriklarga sezdirmasdan siladi beun
Oybekning manglayini ruhi samoviy
Va so’ng uni olib ketdi bosib bag’riga
Abadiyat deb atalgan ruhlar shahriga.
So‘z mulkining sohibqironi
Barot Boyqobilov she’ri
…Garchi aqlim oldi ne-ne daholar,
Nazm davlatida sizdek sulton yo‘q.
Padari buzrukdek qilmish duolar,
Sizdek menga aziz bir mehribon yo‘q.
Yo‘qdir turk nazmida siz qadar daho,
“Xamsa”dan buyukroq asar hamon yo‘q.
Yo‘qdir “Xazoin ul-maoniy” – yakto!
Sizsiz Xuroson-u buyuk Turon yo‘q.
Ne baxt, mukarramsiz aziz olamga,
Sizsiz nozimlarga davr-u davron yo‘q.
Qilichlar qudratin bermish qalamga,
Sizsiz ona zamin, toza osmon yo‘q.
Yo‘qdir sizni aziz bilmagan yurtdosh,
Sizsiz ulusimga sharaf-u shon yo‘q.
Yo‘qdir falak uzra balqigan quyosh,
Sizsiz bizga hayot, yorug‘ jahon yo‘q.
Sizdek bunyod etib oliy qasrlar,
Hazrati Insondan, balki shodmon yo‘q.
Havas qilsa arzir ellar, nasllar,
Mashriqda bundayin dorulamon yo‘q…
Siz millat ramzisiz, millat faxrisiz,
Sizdek shamsul millat, zebi jahon yo‘q.
Siz bilan toabad baland qadrimiz,
Tangri nazar qilgan Sizdek komron yo‘q.
Sizga shahar qurdik Navoiy debon,
Bundan ziyod balki, zo‘r armug‘on yo‘q.
Zamon Farhodlari ayladi bo‘ston,
O‘zbekday me’mor-u qo‘li gul jon yo‘q.
Yo‘qdir sizdek hoqon bu jahon aro,
Nazmda zabardast bir qahramon yo‘q.
Yo‘qdir piri komil bir doston aro,
So‘z mulkida sizdek Sohibqiron yo‘q!
Navoiy buyuk siymo
Abdulla Oripov she’ri
Jahonki muqaddas neni ko’ribdi,
Bariga onasan, ey qodir hayot.
Besh yuz yil naridan boqib turibdi,
Nurli bu yuzlarga nuroniy bir zot.
Shu buyuk o’g’lingni ardoqlab dildan,
Xalqim, ta’zim etsang arzigay tamom.
Uning nomi bilan birga bitilgan
Dunyo daftarida o’zbek degan nom.
Boykaro irg’ishlab istak otida
Jahonga boqqanda misli bola sher,—
Hirot darvozasin bir kanotida
She’riy lashkarini tizgan Alisher.
Dunyoda biror nom holdirmoh uchun
Yurt buzish shart emas, degan gap-ku, rost.
Kimdir pesh qilganda nayzaning kuchin,
Alisher qalamni ko’rsatgan, xolos.
Tun bilan tong erur tashbehda udum,
Misoli zahru may, hajru shakar lab.
Kimnidir quyoshday eslasa mardum,
Kimnidir zulmatday yurarlar qarg’ab.
Nido tingla, bu kun, yurting tarafdan,
Ey, yiroq Hirotda maskan topgan er!
Ogoh bo’l, Alisher, sen ushbu gapdan:
Har ikki nabirang — biri Alisher.
Baytingga bir bora hovushgan har lab,
Takrorlab ketgusi mahshargacha to.
Qaratib turibsan bu yon, ne ajab,
Milliard martabali jahonni hatto.
Birovlar nazdida johil Osiyo
Fakat zavol ko’rib, ko’rmagan kamol.
Muso iltijosi yetdi-yu go’yo,
Hah Tur tog’i uzra ko’rgazdi jamol—
Jahon mehrobida paydo Alisher…
Shodmon qasida ayt sen ham, ey huyosh!
Besh yuz yil.unga ham nima gap axir,
Mingga hadam ho’ydi yigirma besh yosh.
Navoiy bobomlar
Tursunboy Adashboyev she’ri
Hirot tuprog`ida voyaga yetgan,
“Qush tili” yo`llarini munavvar etgan,
Yillar to`zonidan sog`-omon o`tgan
Navoiy bobomlar Buyuk odamlar.
“Xamsa”si ko`ngilni shamdek yoritgan,
Tilimizni ko`rkam , boy etgan,
Mag`rib-u mashriq ham iftixor etgan
Alisher bobomlar Qutlug` qadamlar.
Dostonlari chiqmagay yoddan,
So`rang Majnun ,Qaysdan ,Farhoddan,
Layli ,Shirin qaddi shamshoddan,
Navoiy bobomlar Buyuk odamlar
Mir Alisher otash zabondir,
Umri boqiy omon-omondir,
G`azallari fidoyi-jondir,
Navoiy bobomlar Qutlug` qadamlar.
Assalom Navoiy
Navoiyga bag’ishlangan sahna ko’rinishi uchun
Assalom, Navoiy, g‘azal sultoni
Yetubdur suhbatingiz olmoq mahali.
Siz-la diydorlashmoq zo‘r istak edi,
Muborak yoshingiz bir imkon berdi.
Buyuk tog‘lar ichra bo‘lib buyukroq,
Suyuk tog‘lar ichra bo‘lib suyukroq
Navoiy ko‘rinar ko‘zimga mening,
Nafasi urilar yuzimga mening
Navoiydan so’z ochsam agar
Hirot ichra tug’ildi ulug’ zot
Qozondi dunyoda ilmla zo’r ot
Taxallusi bo’ldi Navoiy ismi Alisher
Futun maydonida erlar aro er .
Toki yangrar hayot qo’shig’i
Ochiladi orzu eshigi
Tebranadi xalqim beshigi
Navoiydan so’z ochsam agar
Jahon umriga teng Navoiy umri
She’riyat ahlining bayroqdori ul
G’azal olamida nidosi amri
Qo’shig’i kuy bo’lib yangragay mangu
Kelajakka qo’yib poydevor
Tarix so’zlar ko’zgusiga bo’y
Nazm oqar azim shiddatkor
Og’ushiga tortib ketar oy
Navoiy bobomga she’r
Besh yarim asrdan o‘tsada zamon
Adolatga chorlar siz qurgan minor
O‘tsada necha yil necha bir zamon
Shoirlar bo‘ynida siz bergan tumor
Nizomiy qoliga qo‘liga urdingiz
So‘ng bu maydon ichra surdingiz
Go‘yoki besh doston besh haykal bo‘lib
She’riyat ko‘ksiga qasr qurdingiz.
«Sulton Navoiy”
Dil mulkidin dur tutgan sulton Navoiy,
Hikmat otliq nur tutgan osmon Navoiy.
Tafakkurning tog‘iga chiqmoq istasang,
Umring tilab qo‘l cho‘zgan imkon Navoiy.
Go‘zallikning mevasi ko‘kdan tushmagay,
Turkiy tilda bol bergan bog‘bon Navoiy.
O‘qinga ming rahmat uqganlar aytsin,
So‘z ila el qadriga qalqon Navoiy.
Besh yuz yillar besh ming bob kelgaydir illo,
Asrlarni qotirgan davron Navoiy.
Alisher Navoiyga bag’ishlov
G’afur G’ulom she’ri
Yuksak tog’ oralab o’kirgan sherning
Na’rasiga tengdir aksi sadosi,
Besh yuz yil yangradi tog’day Vatanda
Buyuk Alisherning asriy nidosi.
Daraxshon yulduzlar sari o’kirgan,
Bo’ynida zanjiru, qalbi ozod sher.
Ineoniy muhabbat mehri-la vafo,
Erku baxt timsoli ulug’ Alisher
Besh yuz yil hurmating saqlagan o’zbek
Kecha tug’ilding, deb qiladi faraz,
Yetuk kishilarni yana ming yillar
Xalq farzand ataydi, jondan — beg’araz.
O’zbek deb atalgan ozod ulusning
Otaxon shoiri, qadrli ustod.
Oshiqlar g’azaling kuyga solganda,
Ma’shuqlar dilining xonasi obod.
Alisher Navoiy
U havoga qorishdi—mutloq
Va tuproqday singidi yerga.
Hayot otliq jonu jahoni
Olam-olam ortildi she’rda.
Ruhi qanday pokiza—ma’sum,
Bahor kabi dilafgor, mayin.
O’z-o’zingdan poklanasan Sen
Uning uchun yig’lagan sayin.
Bilki,
Mazmun—ko’ngling to’lgan payt—
Shuuringda jonlansa hayot.
Osmonda—ruh, Yerda—vujuding…
Havoda-chi…suzsa dil — bayot.
Alisherning onasi
Abdulla Oripov she’ri
Bilmam, qanday ayol bo‘lgan
Alisherning onasi.
Balki uning aqliga ham
Lol bo‘lgan zamonasi.
Balki uning ko‘zlarida
Bo‘lgan og‘ir bir xayol.
Balki g‘amgin bir zotdir u,
Balki sho‘xchan bir ayol.
Balki buyuk farzandiga
Terib kelgan chechaklar.
Balki tunlar unga bedor
Aytib bergan ertaklar.
Mayliga, u kim bo‘lmasin,
Yolg‘iz bir so‘z ma’nosi:
Alisherning onasi u,
Navoiyning onasi.
Alisher Navoiy haqida sara sherlar to‘plami
Alisher Navoiy haqida sherlar to‘plami. XV asr jahon maʼnaviyatining buyuk siymosi Nizomiddin Mir Alisher Navoiy hijriy 844-yil ramazon oyining 17-kuni (milodiy 1441-yil 9-fevral)da Hirotda tugʻilgan. Hirot shahri XV asrning birinchi yarmida Sohibqiron Amir Temur asos solgan ulugʻ saltanatning ikkinchi poytaxti, Temurning kenja oʻgʻli Shohrux Mirzoning qoʻl ostidagi obod manzillardan biri edi.
Alisher navoiy
U havoga qorishdi — mutloq,
Va tuproqday singidi yerga.
Hayot otliq jonu jahoni,
Olam-olam ortildi she’rda.
Ruhi qanday pokiza — ma’sum,
Bahor kabi dilafgor, mayin.
O’z-o’zingdan poklanasan sen,
Uning uchun yig’lagan sayin.
Bilki,
Mazmun — ko’ngling to’lgan payt,
— Shuuringda jonlansa hayot.
Osmonda — ruh, Yerda — vujuding…
Havoda-chi… suzsa dil — bayot.
Besh asrkim
Besh asrkim nazmiy saroyni,
Titratadi zanjirband bir sher.
Temur tig’i yetmagan joyni,
Qalam bilan oldi Alisher!
Dunyo bo’ldi, chamanim manim,
O’zbekiston – vatanim manim!
Navoiyning asarlaridan
Navoiyning asarlaridan,
Bo’y sochadi ilohiy, cho’ng gul.
Unga qo’ngan asalaridan,
Qanot tilab uchadi ko’ngil.
Unda qushlar odamlar kabi,
So’zlaydilar o’zni unutib,
Va qushlardek, odamlar labi,
Kuylay boshlar so’zni unutib.
Unda shohlar tarashlaydi tosh,
Tog’ni kesib o’tadi doston.
Tojdan chiqib, yuksalganda bosh,
O’pib qo’yar egilib osmon.
Unda falak o’z tasbehini,
Misra qilib o’giradi jim:
G’azaldagi xushbo’y behini,
Islab yashar Hadichabegim.
Unda Hirot doim qushuyqu,
Samarqandni izlaydi tushdan.
Vatan degan qadimiy qayg’u,
Kuylab turar ming yillik ishqdan.
Ashraqatni ko’rasan unda,
Ilohiy nur ochar ko’zingni:
Anglaysanki, dunyoi dunda,
Tanimabsan hali o’zingni.
Navoiy ozod qilgan qul
Men Navoiy ozod qilgan qul,
She’r o’sadi qutlug’ erkimdan.
Yuragimda yashaydi Bulbul,
Yuragimda Humo berkingan.
Jismim – gulxan, qalamim cho’g’dir,
O’zim – xato, so’zim – bexato.
Shoirlikda armonim yo’qdir:
Ashraqatga qildim iqtido.
So‘z mulkining sohibqironi
Garchi aqlim oldi ne-ne daholar,
Nazm davlatida sizdek sulton yo‘q.
Padari buzrukdek qilmish duolar,
Sizdek menga aziz bir mehribon yo‘q.
Yo‘qdir turk nazmida siz qadar daho,
«Xamsa»dan buyukroq asar hamon yo‘q.
Yo‘qdir «Xazoin ul-maoniy» – yakto!
Sizsiz Xuroson-u buyuk Turon yo‘q.
Ne baxt, mukarramsiz aziz olamga,
Sizsiz nozimlarga davr-u davron yo‘q.
Qilichlar qudratin bermish qalamga,
Sizsiz ona zamin, toza osmon yo‘q.
Yo‘qdir sizni aziz bilmagan yurtdosh,
Sizsiz ulusimga sharaf-u shon yo‘q.
Yo‘qdir falak uzra balqigan quyosh,
Sizsiz bizga hayot, yorug‘ jahon yo‘q.
Sizdek bunyod etib oliy qasrlar,
Hazrati Insondan, balki shodmon yo‘q.
Havas qilsa arzir ellar, nasllar,
Mashriqda bundayin dorulamon yo‘q.
Siz millat ramzisiz, millat faxrisiz,
Sizdek shamsul millat, zebi jahon yo‘q.
Siz bilan toabad baland qadrimiz,
Tangri nazar qilgan Sizdek komron yo‘q.
Sizga shahar qurdik Navoiy debon,
Bundan ziyod balki, zo‘r armug‘on yo‘q.
Zamon Farhodlari ayladi bo‘ston,
O‘zbekday me’mor-u qo‘li gul jon yo‘q.
Yo‘qdir sizdek hoqon bu jahon aro,
Nazmda zabardast bir qahramon yo‘q.
Yo‘qdir piri komil bir doston aro,
So‘z mulkida sizdek Sohibqiron yo‘q!
Shoirlar xiyobonida — Shavkat Rahmon
Har mahin laylida,
Jonlanar haykal,
Jon kirar Navoiy hazratlariga.
Tongacha dunyoni aylanib qaytar,
Bezib haykallarning hasratlaridan.
Ayniqsa,
Bahorni xo’b ko’rar hazrat,
Jannatday shaharning harir shablari,
Bulduruq shu’lalar yoshartgan ravza,
Ancha ravshan qilar nozik ta’blarin.
Istaklar,
Shabiston qavatlarida,
Ishqu noz mayidan bo’lganda luchchak,
Xo’bro’ylar zulumot valatlariga,
Bargak lablaridan berganda muchchi.
Hazrat dunyo kezar,
Ko’hsoru yovar,
Mazgildan o’tarkan bamisli sharpa,
Go’yoki tagida chaqmoq — takovar,
Bir kech Hirot jonib,
Bir kecha — Mashhad.
Doim tonglab qaytar,
Chiqar taxtga,
Tinglar haykallarning hasratlarini.
Yuragi ezilar bo’lgancha karaxt —
Oyog’i yo’q edi pastdagilarning…
Ammo osmon yiroq,
Zamin qattiq-da,
Tag’in andomiga qaytar tolg’inlik.
Tag’in xayol surar turgancha tikka,
Hazratni qiynaydi hamon yolg’izlik.
Navoiy buyuk siymo
Jahonki muqaddas neni ko’ribdi,
Bariga onasan, ey qodir hayot.
Besh yuz yil naridan boqib turibdi,
Nurli bu yuzlarga nuroniy bir zot.
Shu buyuk o’g’lingni ardoqlab dildan,
Xalqim, ta’zim etsang arzigay tamom.
Uning nomi bilan birga bitilgan,
Dunyo daftarida o’zbek degan nom.
Boyqaro irg’ishlab istak otida,
Jahonga boqqanda misli bola sher,
Hirot darvozasin bir qanotida,
She’riy lashkarini tizgan Alisher.
Dunyoda biror nom qoldirmoq uchun,
Yurt buzish shart emas, degan gap-ku, rost.
Kimdir pesh qilganda nayzaning kuchin,
Alisher qalamni ko’rsatgan, xolos.
Tun bilan tong erur tashbehda udum,
Misoli zahru may, hajru shakar lab.
Kimnidir quyoshday eslasa mardum,
Kimnidir zulmatday yurarlar qarg’ab.
Nido tingla, bu kun, yurting tarafdan,
Ey, yiroq Hirotda maskan topgan er!
Ogoh bo’l, Alisher, sen ushbu gapdan:
Har ikki nabirang — biri Alisher.
Baytingga bir bora qovushgan har lab,
Takrorlab ketgusi mahshargacha to.
Qaratib turibsan bu yon, ne ajab,
Milliard martabali jahonni hatto.
Birovlar nazdida johil Osiyo,
Faqat zavol ko’rib, ko’rmagan kamol.
Muso iltijosi yetdi-yu go’yo,
Haq Tur tog’i uzra ko’rgazdi jamol.
Jahon mehrobida paydo Alisher…
Shodmon qasida ayt sen ham, ey quyosh!
Besh yuz yil, unga ham nima gap axir,
Mingga qadam qo’ydi yigirma besh yosh.
Alisher Navoiy — Xurshid Davron
Qo’lga qalam olgan olis kun,
She’r yozishni boshlagan ondan,
Qabringizga bosh egmoq uchun,
Borgim kelar O’zbekistondan.
Samarqanddan chiqsam men yo’lga,
Ko’kda quyosh hali qizarmay,
Suhbatimiz qizisin deya,
Olay bobom chordog’idan may.
Chiqsam shahar bag’ridan so’nggi,
Xazonlarni birma-bir bosib,
Va kuzatsin kun nuri so’nib,
Go’ri Mirning moviy gumbazi.
Kechib o’tsam Amudaryoni,
Hilol bilan birga barobar,
Kechib o’tsam beshta dunyoni,
Va Hirotga kirsam tongotar…
Uyog’ini etmam tasavvur,
Yig’i qisar ko’ksimni birdan.
Yashayapman qabringiz bir qur,
Ko’rib o’lmoq niyati bilan.
Va siyohi qurib bitmagan,
She’rlarimga turib yuzma-yuz,
Har kun tunda yo’lga chiqaman,
Har kun tongda qaytaman ma’yus.
Alisher — G’afur G’ulom
Yuksak tog’ oralab o’kirgan sherning,
Na’rasiga tengdir aksi sadosi,
Besh yuz yil yangradi tog’day Vatanda,
Buyuk Alisherning asriy nidosi.
Ona sutidan ham aziz narsa yo’q,
Bag’ir: forsiy — siyna, arabchada — sadr.
Ko’krak suti bilan boqqan o’g’lini,
Ona yurt xalqlari qilmoqdadir qadr.
Birinchi tamshangan sutning hurmatin,
Butun hayot bo’yi oqlay ololgan,
Tevarak olamda ko’rkin ko’rsatib,
Vatan va xalqini yo’qlay ololgan;
Tirik odamlarga nasiba bo’lgan,
Hayotiy farog’at, jahoniy alam;
Birisi ozgina erkalab o’tib,
Birisi bir umr ta’qib qilsa ham;
To’fon, quyunlarda yakkayu yolg’iz,
Monolit, granit haykalday mag’rur,
Termurbek davlatin so’nggi chog’ida
Sakrashu barhayot, bo’ysunmas shuur —
Daraxshon yulduzlar sari o’kirgan,
Bo’ynida zanjiru, qalbi ozod sher.
Ineoniy muhabbat mehri-la vafo,
Erku baxt timsoli ulug’ Alisher.
Hirot tongotarin tasavvur kilib,
Yigitlik umringning kamolin ko’rdim:
Qarigan chog’laring qaro shomida,
Xuroson o’lkasin zavolin ko’rdim.
Zavolni bilmagan porloq ijoding,
Ma’rifat mulkida bitmas xazina!
Insoniy kamolot katta yo’lida,
Bir poya yuksakroq oltindan zina.
O’tmishdan besh yuz yil tarixchi uchun,
Sinchiklab qarasa — kuni kechadek.
Yashovchan kishiga endigi ming yil,
Ertaga qo’liga kirgan o’ljadek.
Besh yuz yil hurmating saqlagan o’zbek,
Kecha tug’ilding, deb qiladi faraz,
Yetuk kishilarni yana ming yillar,
Xalq farzand ataydi, jondan — beg’araz.
O’zbek deb atalgan ozod ulusning,
Otaxon shoiri, qadrli ustod.
Oshiqlar g’azaling kuyga solganda,
Ma’shuqlar dilining xonasi obod.
Biror shohbaytingni yoddosh tutmagan,
Kattadir, kichikdir, bizda kishi yo’q.
Oltin baldoqdagi nifrit ko’z kabi,
Asaring biz uchun bo’ldi qorachiq.
Ulug’vor xalqimiz tarixda mashhur,
Guvohlik berolur bunga Gerodot.
O’zbekni, tojikni qabila atab,
Biror lord qilolmas o’tmishni unut.
Sharqimiz chumoli uya emasdir,
Birin birovidan tanib bo’lmasa,
Sho’rlik boyvachchalar, toleingiz sho’r,
Afsuski, tarixdan tonib bo’lmasa!
Ne-ne tarixlarni boshdan o’tkazib,
Talay jafolarni tortgan eski Sharq —
Ne-ne daholarni tarbiyat qilib,
Oftobday jahonni nurga qildi g’arq.
Alisher Mushtariy yulduzi kabi
O’zbek osmonida bolqigan chog’i,
Yana bir muhtaram o’g’il ko’rganday,
Kattaroq ochildi olam quchog’i.
Elektr barchaning uyin yoritur,
Va tuz totimida milliy farq yo’q.
Ma’rifat insonning sherik xislati,
Vatani fazodir bo’shalarkan o’q.
Tirik Farhodlarni tanimak bo’lib,
Oliy yurtimizga qilsangiz safar,
Bu yerda har bitta taroshlangan tosh,
Yuksak umidlardan beradi xabar.
Navoiy sog‘inchi
Chorlasam deb: «Qaydasan Farhod?»
«Men borman», – der Yosuman kampir;
Qizil gulning o’rnida, hayhot,
Chayqaladi bir tup qalampir:
Netay, Hirot olisdir bugun,
Olisdadir Navoiy bobo, –
Hududlarga qoqilib nigun,
Tarix yig’lar asrlar aro…
Oybek va Navoiy
O’zbekiston Oybek bilan xayrlashgan kun,
Mangulikdan bir lahzaga keldi Navoiy.
Tiriklarga sezdirmasdan siladi beun,
Oybekning manglayini ruhi samoviy.
Va so’ng uni olib ketdi bosib bag’riga,
Abadiyat deb atalgan ruhlar shahriga.
Alisherning onasi
Bilmam, qanday ayol bo‘lgan,
Alisherning onasi.
Balki uning aqliga ham,
Lol bo‘lgan zamonasi.
Balki uning ko‘zlarida,
Bo‘lgan og‘ir bir xayol.
Balki g‘amgin bir zotdir u,
Balki sho‘xchan bir ayol.
Balki buyuk farzandiga,
Terib kelgan chechaklar.
Balki tunlar unga bedor,
Aytib bergan ertaklar.
Mayliga, u kim bo‘lmasin,
Yolg‘iz bir so‘z ma’nosi:
Alisherning onasi u,
Navoiyning onasi.
Navoiy bobom
Menga Pushkin bir jahonu,
Menga Bayron bir jahon.
Lek Navoiydek bobom bor,
Ko’ksi osmon, o’zbegim!
Navoiydan so’z ochsam agar
Hirot ichra tug’ildi ulug’ zot,
Qozondi dunyoda ilmla zo’r ot,
Taxallusi bo’ldi Navoiy ismi Alisher,
Futun maydonida erlar aro er.
Toki yangrar hayot qo’shig’i,
Ochiladi orzu eshigi,
Tebranadi xalqim beshigi,
Navoiydan so’z ochsam agar.
Jahon umriga teng Navoiy umri,
She’riyat ahlining bayroqdori ul,
G’azal olamida nidosi amri,
Qo’shig’i kuy bo’lib yangragay mangu.
Kelajakka qo’yib poydevor,
Tarix so’zlar ko’zgusiga bo’y,
Nazm oqar azim shiddatkor,
Og’ushiga tortib ketar oy.
Navoiy bobomlar
Hirot tuprog‘ida voyaga yetgan,
«Qush tili» yo‘llarini munavvar etgan,
Yillar to‘zonidan sog‘-omon o‘tgan,
Navoiy bobomlar Buyuk odamlar.
«Xamsa»si ko‘ngilni shamdek yoritgan,
Tilimizni ko‘rkam, boy etgan,
Mag‘rib-u mashriq ham iftixor etgan,
Alisher bobomlar Qutlug‘ qadamlar.
Dostonlari chiqmagay yoddan,
So‘rang Majnun, Qaysdan, Farhoddan,
Layli, Shirin qaddi shamshoddan,
Navoiy bobomlar buyuk odamlar.
Mir Alisher otash zabondir,
Umri boqiy omon-omondir,
G‘azallari fidoyi-jondir,
Navoiy bobomlar Qutlug‘ qadamlar.
Assalom Navoiy
Assalom, Navoiy, g‘azal sultoni,
Yetubdur suhbatingiz olmoq mahali.
Siz-la diydorlashmoq zo‘r istak edi,
Muborak yoshingiz bir imkon berdi.
Buyuk tog‘lar ichra bo‘lib buyukroq,
Suyuk tog‘lar ichra bo‘lib suyukroq,
Navoiy ko‘rinar ko‘zimga mening,
Nafasi urilar yuzimga mening.
Navoiy bobomga she’r
Besh yarim asrdan o‘tsada zamon,
Adolatga chorlar siz qurgan minor,
O‘tsada necha yil necha bir zamon,
Shoirlar bo‘ynida siz bergan tumor.
Nizomiy qo‘liga qo‘liga urdingiz,
So‘ng bu maydon ichra surdingiz,
Go‘yoki besh doston besh haykal bo‘lib,
She’riyat ko‘ksiga qasr qurdingiz.
Sulton Navoiy
Dil mulkidin dur tutgan sulton Navoiy,
Hikmat otliq nur tutgan osmon Navoiy.
Tafakkurning tog‘iga chiqmoq istasang,
Umring tilab qo‘l cho‘zgan imkon Navoiy.
Go‘zallikning mevasi ko‘kdan tushmagay,
Turkiy tilda bol bergan bog‘bon Navoiy.
O‘qinga ming rahmat uqganlar aytsin,
So‘z ila el qadriga qalqon Navoiy.
Besh yuz yillar besh ming bob kelgaydir illo,
Asrlarni qotirgan davron Navoiy.
Alisher Navoiyga bag’ishlov
Yuksak tog’ oralab o’kirgan shernin
Na’rasiga tengdir aksi sadosi,
Besh yuz yil yangradi tog’day Vatand
Buyuk Alisherning asriy nidosi.
Daraxshon yulduzlar sari o’kirgan,
Bo’ynida zanjiru, qalbi ozod sher.
Inoniy muhabbat mehri-la vafo,
Erku baxt timsoli ulug’ Alisher.
Besh yuz yil hurmating saqlagan o’zbe
Kecha tug’ilding, deb qiladi faraz,
Yetuk kishilarni yana ming yilla
Xalq farzand ataydi, jondan — beg’araz.
O’zbek deb atalgan ozod ulusning,
Otaxon shoiri, qadrli ustod.
Oshiqlar g’azaling kuyga solganda,
Ma’shuqlar dilining xonasi obod.
Navoiy — Mirtemir
Uzun tunlar bedor va tanho,
O’tiraman tikib ko’zimni.
U keladi yarqiroq siymo,
Unutaman bir dam o’zimni.
— Siz o’shami, keling, marhabo!
— Men o’shaman, lol bo’lma, bo’tam.
— Ko’z tutganman, muhtaram bobo,
Ko’z tutganman azizim-otam.
— Men o’lganman, unutdingmi yo?
— O’lmagansiz, o’lmaysiz hali!
Siymosida barq urdi ziyo:
— Balli, sahar suhbat mahali…
Ko’z oldimda nuroniy siymo,
U zabardast qalamkash inson.
Daftarimga qiladi imo,
G’azalimni o’qidim hayron.
— Balli, — dedi, — andak havas bor.
Hikmat degan g’azalga husn,
Chidam darkor, vazminlik darkor,
Kuylagani erlar tuyg’usin.
Umring yorug’, Vataning ujmox,
Mendan so’ra, men yonib o’tdim.
Anglamadi zamona, evoh,
Besh asrkim, shu kunni kutdim.
Beshigim u qadimiy qal’a,
Balki og’am u Bahrom sardor,
Balki onam nozanin Laylo,
Balki singlim Shirin nolakor.
Balki yurtim u zangin dara,
Balki do’stim Farhod pahlavon.
Ammo, asring baland yuz karra,
Har poyada bir ulug’ doston.
Besh asr, besh lahza
Besh asr – besh lahza mangulik uchun,
Daho so‘zi vaqtga qilmas e’tibor.
O‘limdan olar u hayotning o‘chin,
Balo-yu qazolar unga qilmas kor.
Gar o‘zbek umrimni qanday yashadim,
Deb kechgan yo‘liga nazar tashlasa,
Quyoshlar makoni Asqartog‘dayin
Ufqni to‘sgancha yuksalar “Xamsa”.
“Xamsa” – bu, Navoiy panjasi erur,
Xalqini zulmatdan to‘sib turguvchi,
“Xamsa” – bu, Navoiy ko‘zidagi nur,
Cho‘g‘lari dillarga tushib turguvchi.
U – Navoiy ko‘ksi, xalqini xundor,
Qora qismatlardan to‘sguvchi qalqon,
“Xamsa” so‘zlarida telba olov bor,
O‘qisang, ko‘ksingda jo‘shadi vulqon.
Besh asr, o‘n asr – mezon emas Vaqt,
Mezon tiriklikdir,
Mezon – shu hayot.
Bu qadim so‘zlardan qo‘rqqan yog‘iylar
Toki tirik ekan, “Xamsa” barhayot.
Hamon ko‘zlarimni tiksam qog‘ozga,
Zanjirni uzar-da ozod bo‘lar sher.
Mening hasratimga hayrat qo‘shadi.
Navoiy qalbidan qalqib chiqqan she’r.
Hamon hayajonga to‘la tunlari
Achchiq iztirobga berolmasdan dosh.
O‘t kabi kuydirib o‘tar yuzimni
Navoiy ko‘zidan qalqib chiqqan yosh.
“Xamsa” – bu, bamisli biz tushgan kema,
Olisdan-olisga bormoqda suzib,
U – qo‘shin, Navoiy, kelajak deya
Bormoqda so‘zlardan besh cherik tuzib.
Bugun Navoiyning mehrga to‘la
Kafti bo‘lib silar boshimizni u,
Shu sabab oldinga yurmoqqa dalda
Berar u – ko‘zlarni chulg‘asa qayg‘u.
Shu sabab so‘zfurush, yurtfurushlarga
Qarshi odil jangga hayot chorlasa,
Tap tortmay chiqqan choq janggohlarga biz,
Ortda qo‘shindayin yuksalar “Xamsa”.
Qarshimda ko‘raman yodgorlarni man,
Ko‘raman makrli yosumanlarni,
Toki sen borsan-ki, “Xamsa”, yengaman,
Yengaman jang chog‘i shum dushmanlarni.
Jangda chekinmoq yot!
Jangga kirgin, she’r!
Bu jangda g‘olib bo‘l, yo bo‘lgin qurbon,
Axir, tingla, ortdan eshitilmoqda,
Navoiy nafasi – tolg‘in, parishon.
Sen ortga qayrilib qarama, toki,
Seni qiynamasin bobomning ko‘zi.
Sen oldga intilgin, oldinda yangrar
Mangulik timsoli – Shoirning so‘zi!
Navoiyni anglash
Tarix, degani bu — jang-jadal emas,
So’zdir u , so’zlarda aks etgan ma’no.
Balki turkiyni ham birov til demas,
Navoiy nazmidan tuymasa navo.
Uyg’oq shuur bilan xayolga tolsak,
Navoiy va iymon — egiz tushuncha.
Shoirga biz qancha yaqin borolsak,
Xudoga yaqinlab borurmiz shuncha.
El g’amin o’ylagan bari bir o’lmas,
Uni kutar doim taqdir alomat.
Bu teran nolalar hech qachon so’lmas,
Ko’ngilni avaylab-asrar salomat.
«Ey, Navoiy», deya chorlar o’zini
Muhabbat yo’liga, mehr yo’liga.
«Ey, Navoiy» — jahon ochar ko’zini,
Tilla tushgan kabi gadoy qo’liga.
«Ey, Navoiy» — quyosh tushar samodan,
Ketar poy-piyoda ufqlar oralab.
Yurak entikadi toza havodan,
Metin dardlarini tilka-poralab.
Avlod-avlodlarga hamisha yor u,
Turli xalqlar aro raso qaddimiz.
«So’zimni eshit», — deb bizlarga zor u,
«Biz ham zor», — deyishga bormi haddimiz?
Navoiydan keyin
Kimlarni topdi axtarib ko’zlar Navoiydan keyin?
Buncha g’aribu muztarib So’zlar Navoiydan keyin.
Qayda nafosat maktabi, nedur go’zallar matlabi?
Bormi zamonda Gul kabi qizlar Navoiydan keyin?
Hazrat Qamar* erdi, yana kavkab** edi minglar anga,
So’ndi samoda necha yulduzlar Navoiydan keyin…
Irfonga kim mushtoq erur? She’r mulkida kim toq erur?
Ayting, nechog’lik oq erur yuzlar Navoiydan keyin?
Ko’rmam fasohat shohda ham, topmam adolat johda ham,
Ketmish o’chib bu rohda*** ham izlar Navoiydan keyin…
Umri kuzakka yetmadi… Ka’ba tavofin etmadi…
Sarg’aydi-yu, lek ketmadi kuzlar Navoiydan keyin.
Nafs ko’yiga ot soldig-ey, botil xayolga toldig-ey,
Qaysi maqomda qoldig-ey, bizlar Navoiydan keyin!?
Navoiy — Nodir Jonuzoq
Sirlarini ochar asta Navoiy,
Goh hazin, goh masrur sasda Navoiy.
Ishq do’konin bunyod qilmish muhtasham,
Har g’azali — gulgun rasta, Navoiy.
Oshiqadi unga bemor oshiqlar,
Ulashadi shifo xasta Navoiy.
Ulus dardin shimar dilga damo-dam,
Sevinch sochar dasta-dasta Navoiy.
Chechaklarga chang solganda g’addorlar,
Hayot shavqin ko’rar xasda Navoiy.
Muxoliflar bigiz sanchsa giz-gizlab,
Qalam yo’nmas alam-qasdda Navoiy.
Ko’k toqiga ot qo’ysa-da xayoli,
Pok nazari mudom pastda Navoiy.
Shaydo dillar davrasida soqiy ul,
Ishq mayidan mangu mast-da Navoiy.
Do’stlar, shoir bo’lolmasak, ayb etmang:
Bir millatga o’zi bas-da Navoiy!
Sizni ushbu maqola ham qiziqtirishi mumkin