Kiyinish – Dress
Кимда ақл бўлса уқади,
Ёмон феъллар тезда юқади.
Таълим / Образование
Инсоннинг феъл-атворини унинг кийинишидан ҳам билиш мумкин экан. Пала-партиш, кир-чир кийимда юрадиганларнинг аксарияти бадфеъл кишилар бўлгани каби диду фаросат билан кийиниш юксак одоб белгиси саналади. Аммо кейинги пайтларда баъзи аёллар ғарбона модага кўр-кўрона тақлид қилишади. На турмуш ўртоғи, на ака-укаси, на маҳалла аҳлидан уялишни билмайдиганларга эса эртага қизи, синглиси, келини эргашади.
Не саодатки, Истиқлолимизга, Ватанимизга, келажагимизга муносиб баркамол авлод вакиллари вояга етди. Уларнинг одоб-ахлоқ, илму тафаккур бобидаги муваффақиятлари кўп. Бундан қувонамиз, фахрланамиз. Бироқ, айрим ҳолларда, кўча-кўйда, жамоат жойларида миллатимизга мос келмайдиган тарзда кийиниб олган ёшларни, айниқса, қизларни кўриб, кўнглимиз ранжиши ҳам бор гап.
Аслида, ким қандай кийиниши ҳар бир инсоннинг шахсий ишидир. Лекин бир туйғу борки, уни писанд қилмаслик кўнгилга хавотир солади. Бу туйғу – гўзал хулқ, ўзбекона одобу ва андишага нисбатан эҳтиром ҳамда ҳурматдир. Чуқур ва холис назар ташлаганда кийиниш одоби миллийликка хослик, қадриятлар ва анъаналардан келиб чиқади. Зотан, азалдан халқимизда «Ҳаё ва ибонинг ташқи кўриниши – кийимдур», мазмунидаги ҳикмат бор.
Бу ҳолат онги ва шуури ўзбекона тарбия таъсирида вояга етган ҳар кимни ўйга толдириши табиий. Кўча-кўйга, бозорга чиққанимизда ҳам, тўйларда ҳам, тарбия масканлари — олий ўқув юртларида ҳам бугун аксарият ҳолларда ана шундай калта кийимларга “бурканган”ларни кўрамиз. қараманг, дейсизми? Айтишга осон, ахир улар саноқли эмас-ку?! Қизиқ, кимдир бундай йиртиқ шиму калта кўйлакларни (бошқа нима ҳам дейиш мумкин?) замонавийлик деб, яна биров эса ҳамма шундай қилаётгани учун кияётгандек туюлади. Нега десангиз, ярашса-ярашмаса қиз-жувонларнинг эгниларида шундай кийимни кўриб энсаси қотади кишининг. Буни тақлиддан бошқа яна нимага йўйиш мумкин?!
Минг таассуфки, яратилаётган айрим кинолдарда ҳам, клипларда ҳам суратга тушаётган қизларни кўриб ҳайратдан ёқа ушлайсиз. Улар ёқасию енги очиқ либосларда шундай муқом қилишадики, оила даврасида бўлсангиз, уятдан бошингиз эгилади. Санъатнинг ҳар қандай тури — у кино ёхуд қўшиқчилик бўладими ёки рақс ва театрми, таъсирчанлиги билан ажралиб туради. Унинг ғоявий кучи олдида унча-мунча кучлар ожиз қолади. Шундай экан, шарқона фазилатлардан ҳоли, ҳаётийликдан йироқ, удумларимизга тескари енгил-елпи кино ва клипларни суратга олишдан, унинг тарғиботидан кимлар манфаатдор?
Бу билан биз ўзимизда ишланаётган клип ва киноларни ёмонотлиққа чиқармоқчи эмасмиз. Бадиий пишиқ-пухта, кишини эзгуликка етаклайдиган лавҳаларимиз ҳам кўп. Қолаверса, тарбияли, одобли киши ҳеч қачон дуч келган кино ёки сериал қаҳрамонларига тақлид ҳам қилавермайди. Гап шундаки, ҳар қандай тасвир ортида бирор бир мақсад ётади. Шундай экан, ўзимиз билиб-билмаган ҳолда ғарбдан ёпирилиб келаётган маънавий таҳдидларнинг иштирокчиси, тарғиботчиси бўлиб қолмаслигимиз керак. Президентимизнинг “Юксак маънавият – енгилмас куч” китобида ёзилганидек: “ҳозирги вақтда ахлоқсизликни маданият деб билиш ва аксинча, асл маънавий қадриятларни менсимасдан, эскилик сарқити деб қараш билан боғлиқ ҳолатлар бугунги тараққиётга, инсон ҳаёти оила муқаддаслиги ва ёшлар тьарбиясига катта хавф солмоқда ва кўпчилик бутун жаҳонда бамисоли бало-қазодек тарқалиб бораётган бундай хуружларга қарши курашиш нақадар муҳим экканини англаб олмоқда”.
Зиё – Шарқдан, деганларидек, дарҳақиқат, азалий қадриятларимиз бизни мудом одоб-ахлоқли, хушхулқ бўлишга ундайди. Қалб покизалиги инсонни улуғлайди, комилликка етаклайди. Шундай экан, қалб тозалиги либосларимизда ҳам акс этмоғи керак. Бу билан биз ёшу қари, қизу жувоннинг кийимга бурканиб оллишини назарда тутмаяпмиз. Калта кийим кийганнинг ҳаммаси беҳаё бўлмаганидек, одоблилик ҳам фақат ўраниб кийниш билан ўлчанмайди. Аслида “оммавий маданият”дан ортда қолишни истамайдиган, ўзини кўз-кўз этишни хуш кўрадиган, бошқалардан ажралиб туришга ружу қўйганларгина мана шундай либосларда юришади.
Шу ўринда интернетдан олинган бир маълумотни келтиришни жоиз деб билдик. Ижтимоий кузатувлар натижасига кўра, ривожланган давлатлар аҳолиси бугунги кунда болаларнинг эркин ўсишларини қўллаб-қувватлаган. Яхши фикр, бироқ ўзанидан ошган бундай “эркинлик” ҳаддан зиёд қимматга тушаётгани ҳам бор гап. Масалан, айрим ғарб давлатларида ўсмир йигит-қизларнинг ахлоқий тубанлашувига ота-оналарнинг фарзандлари кўз ўнгида очиқ-сочиқ ўт ириши ва суяксиз тилга зўр бериши сабабдир. “Қуш уясида кўрганини қилади” деган нақлини эшитмаганларнинг “уяси”да айтишга ҳам тил бормайдиган “тарбия усуллари” борки, бу болаларга таъсир этмай қолмаяпти. Натижа эса маълум: эндигина 14 ёшдан ҳатлаган қизлар “алданиб” қоляпти, йигитчалар эса 16 ёшга етар-етмас ахлоқ тузатиш колонналарининг фаол “мижози”га айланиб бормоқда. Биз эса бундай воқеаларни эшитганимизда ҳам сесканиб кетадиган халқмиз.
Шу маънода, такрор айтамизки, ушбу мулоҳазалар билан очиқ-сочиқ кийинаётганларнинг барчасини ахлоқсиз ёки дидсиз дея олмаймиз. Фақат бу ҳолат ўсиб келаётган фарзандлар тарбиясига жиддий зиён етказмасин. Хавотиримиз шундан!
«Кийиниш одоби»
Дид билан кийинган бойдек кўринар,
Юлдуз бўлса ҳамки ойдек кўринар.
Кийса киши баданига мос,
Кўринади улуғларга хос.
Танда либос одамни очар,
Дидсиз бўлса, одамлар қочар.
Янги кийма, тоза либос кий,
Ҳайвон бўлма, одамга хос кий.
Эр олдида ҳар қандай аёл,
Минг ясанса мумкин-у ҳалол.
Оро бериб, аёл ўзига,
Ташланмасин ётлар кўзига.
Аёл киши кийса агар тор,
Номаҳрамлар ўқига дучор.
Кийса аёл ярим яланғоч,
Тездагина бу аёлдан қоч.
Ўзига мос кийинса аёл,
Дилда ҳурмат уйғонар дарҳол.
Кетса агар аёлдан ҳаё,
Ўзгани ҳам қилар беҳаё.
Кимда ақл бўлса уқади,
Ёмон феъллар тезда юқади.
Кияр бўлсанг ҳарқачон либос,
Либос кийгин миллатингга хос.
Кийимда бор ўзбек удуми,
Бўлма ўзга миллатнинг думи.
Кимлигингни айтар либосинг,
Кимсан ўзи, кимда ихлосинг.
Либос қилар аҳволинг баён,
Либосингдан кимлигинг аён.
Kiyinish – Dress
“Liboslar” bu erga yo’naltiriladi. Betti Blowtorchning qo’shig’i uchun qarang Betti Blowtorch § Diskografiya.
Ko’ylaklarning turli xil namunalari
A kiyinish (a nomi bilan ham tanilgan jumboq yoki a xalat) an’anaviy ravishda kiyinadigan kiyimdir ayollar yoki qizlar dan iborat yubka biriktirilgan bilan ko’krak (yoki bitta parcha effekti beradigan mos keladigan ko’krak kiyim ). [1] U tanani qoplaydigan va oyoqlari ustiga osilgan yuqori qismdan iborat. Liboslar har qanday uzunlikdagi yubkani o’z ichiga olgan har qanday bitta kiyim bo’lishi mumkin va rasmiy yoki oddiy bo’lishi mumkin.
Liboslar yenglariga, kamarlariga ega bo’lishi yoki elkalarini yalang’och qoldirib, ko’krak qafasi atrofida egiluvchan holda turishi mumkin. Liboslar ham har xil rang.
The qirralarning ko’ylaklar qarab o’zgaradi kamtarlik, ob-havo, moda yoki egasining shaxsiy ta’mi. [2]
Mundarija
Haqida
Liboslar – a dan tashkil topgan tashqi kiyim ko’krak va a yubka va bir yoki bir nechta bo’laklarda tayyorlanishi mumkin. [3] [4] Ko’ylaklar, odatda, ham kundalik uchun ham mos keladi rasmiy kiyim G’arbda ayollar va qizlar uchun. [4]
Tarixiy jihatdan, liboslar boshqa kiyim-kechaklarni ham o’z ichiga olishi mumkin korsetlar, kirtles, partletlar, mayda paltolar, smocks va stomacherlar. [5] [6] [7]
Tarix
11-asr
XI asrda ayollar Evropa erkaklar ko’ylagiga o’xshash va keng, ko’ylak tizzadan pastga yoki pastgacha etib boradigan ko’ylaklar kiygan. [8] Asrning oxiriga kelib, bu ko’ylaklar qo’llar va ayollarning yuqori tanalariga qattiqroq mos tushdi. [8] Ko’ylaklar ayolning qiyofasiga mos kelish uchun mahkam tortilgan ko’ylaklarning yon tomonlarida yoriqlar paydo bo’lishi bilan mahkamlangan. [9]
XVI asr
1550-yillardan boshlab Evropada o’rta va yuqori sinf ayollar ko’ylak kiyishdi, ular smok, qolish, kirtle, xalat, old qism, yenglar, ruff va a partlet. [5] Ichki kiyimlar ostidan kiyinmagan. [5] Angliyada, Qirolicha Yelizaveta ayollarga qanday turdagi liboslar kiyishga ruxsat berilganligini belgilab qo’ydi. [10] Frantsuz ayollari ispancha uslubdan ilhomlangan ko’krak va shuningdek kiygan rufflar. [10] Frantsiya liboslari sifatida tanilgan marlotalar. [11] Italiyada ko’ylaklar sifatida tanilgan ropa va semarra. [11] XVI asrdagi liboslar, shuningdek, sirt bezaklarini namoyish etgan kashtachilik, bilan qora ish ayniqsa mashhur bo’lish. [12]
Ayollar kiyimi Rossiya XVI va XVII asrlarda ayolning jamiyatdagi yoki oiladagi o’rnini aniqladilar. [13]
17-asr
Gollandiya To’qimachilik mahsulotlarini ishlab chiqarish markazi sifatida XVII asrda kiyim-kechak modasidagi yangilik ayniqsa e’tiborga loyiq edi. [7] Ispaniya va Portugaliyada ayollar kiyib yurishgan stomacherlar [7] Angliya va Frantsiyada esa ko’ylaklar ko’proq “tabiiy” shaklga ega bo’ldi. [7] Dantel va qirqish mashhur bezaklar edi. [7] Yubkalar to’la edi, odatiy burmalar va ortiqcha yubka kontrastli matoning pastki yubkasini namoyish qilishga imkon berdi. [7] Bo’yinlar ham pastga tushdi. [7] Yangi kashf etilgan hayvonlar va o’simliklar kabi ilmiy kashfiyotlarni aks ettiruvchi kashtachilik mashhur edi. [14] In Britaniya mustamlakalari, ko’p qismli ko’ylaklar ham mashhur bo’lib, kamroq hashamatli bo’lsa ham. [15] Amerikadagi Ispaniya yoki Gollandiyaning mustamlakalarida yashovchi boy ayollar o’z vatanlaridan mashhur bo’lgan modalarni ko’chirib olishdi. [16]
Ko’krak kiyimi, ko’ylagi va xalati bo’lgan uch qismli kiyim asrning so’nggi 25 yiligacha mashhur bo’lib, unda mantua, yoki bitta kiyimli xalat yanada ommalashdi. [17] Korsetlar 1680 yillarga kelib ko’ylaklarda ko’proq ahamiyat kasb etdi. [18]
Ishlayotgan ayollar va ayollar Amerikadagi qullik, smenalarni yaratish uchun oddiy naqshlardan foydalanilgan, jun yoki zig’ircha petticoats va xalatlar va paxtali ko’ylaklar. [19] Ayol ovqat pishirayotgan yoki isitayotgan olov yonida bo’lganida, etaklarning pastki qismlari belbog’ga tiqilib qolishi mumkin edi. [19]
18-asr
18-asr frantsuz ayollari tasviri
18-asrda katta, uchburchak siluetlar yaxshi ko’rilgan, etaklari keng va halqa pastki yubkalari tomonidan qo’llab-quvvatlangan. [20] [21] Bir parcha xalatlar asrning o’rtalariga qadar mashhur bo’lib qoldi. [22] 1760-yillarda Frantsiyada halqa petticoats hajmi qisqartirildi. [23] Yengil ranglar va engil matolarga ham ustunlik berildi. [24] Mustamlaka Amerikada ayollar ko’pincha xalat va palto kiyib yurar edilar, unda xalatning etagi ochilgan kamzul ostida. [25] Ayollarda ham bor edi minish odatlari palto, kurtka va jiletdan iborat edi. [25]
18-asrning oxirlarida frantsuzcha ko’ylaklar modasi juda tez o’zgarib ketdi. [26] Ushbu davr mobaynida moda ko’ylaklari uzunligi faqat oyoq Bilagi zo’r va polni supurish o’rtasida farq qilar edi. [2] 1740 yildan 1770 yilgacha robe à la française yuqori sinf ayollari bilan juda mashhur edi. [27] Frantsiyada Imperiya uslubi dan keyin mashhur bo’ldi Frantsiya inqilobi. [28] Ushbu oddiy uslub ham yoqdi Jozefin Bonapart, [28] xotini Napoleon. Inqilob paytida boshqa mashhur uslublarga tunikali ko’ylaklar ham kirgan negligée à la patriot, unda bayroqning qizil, oq va ko’k ranglari aks etgan. [29]
19-asr
Imperiya ko’ylak, 1800-1805, paxta va zig’ir, Metropolitan San’at muzeyi (Nyu-York)
XIX asrda ayollar liboslari kunning vaqti yoki kiyimining maqsadi bo’yicha tasniflana boshladilar. [30] Yuqori belli ko’ylaklar taxminan 1830 yilgacha mashhur bo’lgan. [30]
XIX asrning boshlarida Rossiyada liboslar ta’sir ko’rsatdi Klassitsizm va ingichka matolardan yasalgan, ba’zilari yarim shaffof. [31] Elizabeth Vigée Le Brun 1785 yildan 1801 yilgacha Rossiyada yashaganida ushbu turdagi ko’ylaklarni kalta yubka bilan (to’pig’iga etib borgan holda) kiygan [31] va ko’plab rus ayollari uning uslubini nusxalashgan. [31] 1840 yillarga kelib, rus ayollari Evropada modaga murojaat qilishdi. [32]
Evropaliklarning ko’ylaklardagi uslublari sezilarli darajada oshdi halqa va krinolin – 1860-yillarning qo’llab-quvvatlanadigan uslublari, [33] keyin to’liqlik draped va orqa tomonga tortilgan. [34] Liboslar balandligi bilan “kunlik” ko’ylakka ega edi bo’yinbog ‘ va uzun ko’ylaklar va bo’yinbog ‘bilan “kechqurun” lasan (dekolte ) va juda qisqa qisma. Rossiyada metall halqalar “malakhovlar” nomi bilan mashhur edi. [32] 1860-yillarning etaklari juda bezatilgan edi. [34]
Uxlash uchun Amerika G’arbidagi ayollar poldan uzun bo’yli oq liboslar kiyishgan paxta bezakni aks ettiruvchi baland bo’yinbog’lar bilan. [35] Turli xil Tug’ma amerikalik kabi odamlar Navaxo va Meskalero Apache liboslari dizaynlarini ular bilan aloqada bo’lgan evropalik amerikaliklarga ko’proq o’xshash qilish uchun moslashtira boshladilar. [36] Navajo ayollari o’zlarining go’zallik tuyg’ularini o’zida mujassam etgan Evropa dizaynlarini yanada moslashtirdilar hozhó. “ [37]
Qog’oz tikish naqshlari ayollar o’zlarining liboslarini tikishlari uchun 1860-yillarda, qachon bo’lganida, osonlikcha sotila boshlandi Butterick nashriyot kompaniyasi ularni targ’ib qila boshladi. [38] Ushbu naqshlar kattaligi bo’yicha baholandi, bu yangi yangilik edi. [39]
The Viktoriya davri ko’ylaklar mahkamlangan va burmalar bilan bezatilgan, rouching va fırfırlar. [28] Qo’shma Shtatlarda ishtirok etgan ayollar kiyim-kechak islohoti 1850-yillarda o’zlarini ijobiy va salbiy tomonlarning diqqat markazida topdilar. [40] 1881 yilga kelib Ratsional kiyimlar jamiyati davrning cheklovchi kiyimiga reaktsiya sifatida shakllangan edi. [28]
20-asr
Paxta va ipak, taxminan 1903 yildagi frantsuz tushlik kiyimi, Metropolitan San’at muzeyi (Nyu-York)
Yigirmanchi asrning boshlarida, tomonidan ommalashgan ko’rinish Gibson qiz moda edi. [41] Ayollar kiyimlarining yuqori qismi Edvard davri “kaptar ko’krak” ko’rinishini o’z ichiga olgan bo’lib, u korsetlangan bel va s shaklidagi siluetga yo’l ochib berdi. [41] Ayollar o’zlarining liboslarini “bel” deb atashgan bo’lsa, yoki “ko’ylak kiyimi, “agar u yubka va bluzadan iborat bo’lsa. [42] Ko’ylaklarning ko’ksida suyak qoplamasi bor edi. [42] Norasmiy ravishda badavlat ayollar kiyib yurishgan choy liboslari uyda. [43] Ushbu kiyimlar “doka” singari bo’shashmasa ham, yumshoqroq va qimmat mato va dantellardan tikilgan edi. [43]
1910 yilga kelib Edvard qiyofasi to’g’ri siluet bilan almashtirildi. [44] Frantsuz dizayner, Pol Poiret, vaqt ko’rinishiga katta ta’sir ko’rsatdi. [44] Poiret tomonidan ishlab chiqilgan dizaynlar ikkala butikda ham mavjud edi do’konlar. [45] O’sha davrning mashhur liboslari bitta donadan iborat edi ichki kiyim liboslari bu qatlam bo’lishi mumkin. [46] Shu bilan birga, Qo’shma Shtatlarda, Amerika xonimlar tikuvchilar uyushmasi deb nomlangan libos ishlab chiqardi sufraget kostyumi, bu ayollarning ishlashi va ko’chib o’tishlari uchun amaliy edi. [47] [48] 1910-yillarning yana bir yangiligi – fabrikada ishlab chiqarilgan kiyimlarning tayyorligi. [49]
Bel chiziqlari baland bo’lib boshlandi va 1915 yilga kelib tabiiy beldan pastda edi. [46] 1920 yilga kelib bel chiziqlari son darajasida edi. [46] 1910 yildan 1920 yilgacha bo’yinbog’lar pastroq edi va ko’ylaklar qisqa qisma yoki yengsiz bo’lishi mumkin edi. [50] Davomida ishlagan ayollar Birinchi jahon urushi oxir-oqibat umuman ustun uslubga aylangan qisqa ko’ylaklarni afzal ko’rdi. [24] Qisqa ko’ylaklardan tashqari, bellar yumshoqroq va ustun ranglar qora, oq va kul rang edi. [51]
1920 yilga kelib, “yangi ayol” kiyinishni osonlashtiradigan engil mato va ko’ylaklarni ko’rdi. [52] Yosh ayollar, shuningdek, keksa ayollarning ta’qib qila boshlagan tendentsiyalarini belgilashgan. [52] 20-asrning 20-yillari liboslari boshidan tortilishi mumkin edi, kalta va to’g’ri edi. [53] Kunduzi yengsiz ko’ylaklar kiyish maqbul edi. [53] Flapper o’n yillikning oxiriga qadar ko’ylaklar mashhur edi. [54]
Davomida Ikkinchi jahon urushi, ko’ylaklar ingichka va harbiy kiyimlardan ilhomlangan edi. [28] Ikkinchi Jahon Urushidan so’ng, yangi ko’rinish, targ’ib qilingan Christian Dior o’n yil davomida modaga va ayollar liboslarining ko’rinishiga juda ta’sirli edi. [55]
1970-yillardan beri hech kim kiyinish turi yoki uzunligi modada uzoq vaqt hukmronlik qilmadi, qisqa va oyoq Bilagi zo’r uslublar ko’pincha moda jurnallari va kataloglarida yonma-yon paydo bo’ladi. [56]