Bir yilgina foydalanilgan darslikni qaytadan yaratish uchun ilmiy asoslangan sabab kerak! » — Komil Jalilov
‼️Ushbu postni abituriyentlarga ulashamiz.
Barcha fanlardan elektron darsliklar
About 131,000 results Any time
Bokep
://viralbokep/viral+bokep+terbaru+2021&FORM=R5FD6
Aug 11, 2021 · Bokep Indo Skandal Baru 2021 Lagi Viral – Nonton Bokep hanya Itubokep.shop Bokep Indo Skandal Baru 2021 Lagi Viral, Situs nonton film bokep terbaru dan terlengkap 2020 Bokep ABG Indonesia Bokep Viral 2020, Nonton Video Bokep, Film Bokep, Video Bokep Terbaru, Video Bokep Indo, Video Bokep Barat, Video Bokep Jepang, Video Bokep, Streaming Video …
Elektron darslik – kompyuter texnologiyalariga asoslangan o’qitish metodlaridan foydalanishga mo’ljallangan o’qitish vositasi bo’lib, undan mustaqil ta’lim olishda va o’quv materiallarini har tomonlama samarali o’zlashtirishda foydalanish mumkin.
Mavzu: Elektron dasrlik va uning turlari Reja
fayllar/mavzu-elektron-dasrlik-va-uning-turlari-reja.html
«Bir yilgina foydalanilgan darslikni qaytadan yaratish uchun ilmiy asoslangan sabab kerak!» — Komil Jalilov
5 sentabr kuni Maktab darsliklariga oid Shavkat Mirziyoyevning tegishli topshirig‘idan so‘ng prezident Administratsiyasi rahbari Sardor Umurzakov tanqidiy yig‘ilish o‘tkazib, barcha maktab darsliklarini kompleks tekshiruvdan o‘tkazish bo‘yicha katta ishchi guruh tuzgandi.
Shundan so‘ng yangi maktab darsliklari mualliflari darsliklarning mazmun-mohiyati va sifati haqida «asossiz xabarlar» tarqalayotgani sababli prezidentga murojaat qilishdi. Unda darsliklarni ekspertizadan o‘tkazilishiga qarshi emasliklari, biroq bahoni biznes manfaatlari bo‘lganlar bermasligi kerakligini ta’kidlashgandi.
6 oktabr kuni prezident Administratsiyasi rahbarining o‘rinbosari Komil Allamjonov XTV tez kunlarda 1−2 sinf uchun o‘quv dasturlar, yangli metodika va darsliklarni aprobatsiyasini boshlayotganini ma’lum qildi. U shuningdek, finlyandiyalik mutaxassislar ekspertizasidan o‘tayotgan va tasdiqlanayotgan ushbu darsliklar O‘zbekiston ta’lim sohasiini tubdan yuqori sifat darajasiga ko‘tarishga xizmat qiladi.
«Men har doim bir gapni aytib kelaman. Albatta maktab binolari kerak va zarur, lekin undan ham oldin sifatli darsliklar, oddiy aytgancha ta’lim olish uchun kontent yaratish undanda zarur… Agar kontent sifatli, zamonaviy va kuchli bo‘lsa bola palatkada o‘tirib o‘qisa ham bilimli bo‘laveradi», — dedi Allamjonov.
«Gazeta» muxbiri Charos Nizomiddinova darsliklar atrofidagi gap-so‘zlarga oydinlik kiritish, ikkinchi tomonning ham fikrini bilish maqsadida maktab darsliklari mualliflaridan biri Komil Jalilov bilan suhbatlashdi.
— Yaqinda siz va bir guruh mualliflar prezidentga murojaat bilan chiqdingiz. Bu murojaat bilan chiqishga sizni nima undadi? Murojaatga tegishli tashkilotlardan qandaydir munosabat bo‘ldimi?
— Avvalo, aytib qo‘yishim kerak: men Respublika ta’lim markazi (RTM) xodimi yoki vakili emasman va mening gaplarim RTMning pozitsiyasini aks ettirmasligi mumkin.
Darsliklar atrofida bo‘layotgan ayrim voqealar bizni shunday murojaat bilan chiqishga undadi. Bilasiz, o‘tgan o‘quv yilida 1−2-sinflar uchun yangi darsliklar yaratilib, maktablarga yetkazildi. Bu yil esa 3-, 6-, 7-, 10-sinflar uchun darsliklar tayyorlandi. Bu darsliklar mazmun, metodik yondashuv, dizayn jihatidan oldingi darsliklardan mutlaqo farq qiladi.
Yangi o‘quv yili arafasida darsliklar ijara narxi oshishi yuzasidan ijtimoiy tarmoqlarda ko‘tarilgan noroziliklar ortidan darsliklar mazmuniga ham shubha bilan qarash boshlandi. Turli telegram kanallar va ayrim taniqli blogerlar orqali darsliklardagi — xoh u yangi, oxirgi bir-ikki yilda yaratilgan darsliklar bo‘lsin, xoh eskisi — ayrim matnlar va topshiriqlarni kontekstdan yulib olib, ularni «xato» sifatida ommaga taqdim etish va shu orqali omma fikrini manipulyatsiya qilishga harakatlar boshlandi. Qizig‘i, darsliklarga nisbatan axborot xuruji birdaniga bir necha kanallar orqali amalga oshirildi — bu ko‘proq bir-biridan mustaqil «e’tirozlar» emas, balki qandaydir bitta manbadan turib boshqarilgan hujumga o‘xshaydi.
Xullas, ijara masalasidan boshlangan mojaro birdaniga darsliklar mazmuni va sifatiga nisbatan ishonchsizlik masalasiga ulanib ketdi. Prezident Administratsiyasi rahbari o‘rinbosari Komil Allamjonov darsliklar yo‘nalishidagi muammolar va ularning yechimi haqida takliflarni elektron pochta orqali qabul qilishini bildirdi, shuningdek, «barcha maktab darsliklarini kompleks tekshiruvdan o‘tkazish, ulardagi mavjud xato va kamchiliklarni aniqlash, sifatini yaxshilash bo‘yicha katta ishchi guruh» tuzilganini e’lon qildi.
Bu guruh Ta’lim sifatini nazorat qilish inspeksiyasida faoliyat olib bordi va darsliklarni o‘rgandi, lekin uning xulosalari biz — mualliflarga ko‘rsatilmadi, to‘g‘ridan-to‘g‘ri Administratsiyaga berilishi aytildi. Mening shaxsiy fikrim — ishchi guruh xulosalari biz, mualliflarga ham ko‘rsatilishi kerak edi, sababi — darsliklardagi ayrim ilg‘or xorijiy tajribadan olingan metodik yondashuvlar bunday yondashuvlar bilan tanish bo‘lmagan mutaxassislarga xato bo‘lib ko‘rinishi mumkin. Umuman, bu jarayon dialog shaklida tashkil qilinsa va bu dialogga mualliflar ham jalb qilinsa, adolatdan bo‘lar edi, nazarimda.
Murojaatimizda bir narsani aytganman. Agar darsliklar mazmunini tekshirish kerak bo‘lsa, tekshirishsin, biz bundan qo‘rqmaymiz, chunki darsliklar ustida ishlash jarayonida juda ko‘p davlatlar metodikasini o‘rgandik, tahlil qildik va darslik mazmunini, metodik yondashuvini asoslab bera olamiz. Faqat bu tekshiruvlar xolis bo‘lsin, kimlarningdir manfaatiga xizmat qilmasin.
Hozircha murojaatimizga hech qaysi tashkilotdan reaksiya bo‘lmadi. Bu ham qiziq. Ba’zan oddiy maishiy muammo bilan murojaat yo‘llansa, darhol munosabat bildiriladi. Bu yerda ta’limga, millat kelajagiga daxldor jiddiy masala ko‘tarilganda esa negadir jimjitlik.
— «Tekshiruvlar kimlarningdir manfaatiga xizmat qilmasin» deyapsiz. Qanday manfaatlarni nazarda tutyapsiz?
— Darsliklar sohasi har doim juda nozik masala bo‘lib kelgan, chunki o‘quvchilar soni ko‘p, darsliklar tiraji katta va tabiiyki, katta pul aylanadi. Ko‘p davlatlarda darsliklar nashriyotlar tomonidan, nashriyot mablag‘lari hisobidan yaratiladi va bitta fandan bitta sinf uchun bir necha darsliklar bo‘lishi mumkin — maktab jamoasi ulardan o‘ziga ma’qulini tanlab ishlatadi. Ya’ni darsliklarni chop etuvchi nashriyotlar bir-biri bilan raqobatga kirishadi va bu raqobat ularni sifatli mahsulot chiqarishga majbur qiladi.
Bizda ham muqobil darsliklar buyicha xukumat qarori bor va muqobil darsliklar yaratishga urinishlar ham bo‘lgan. Masalan, Komil Allamjonov Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi rahbari bo‘lgan paytda agentlik qoshida «O‘qituvchi» ilmiy-metodik markazi tashkil qilingan edi. Bu markazga «Avtotest Report», «Yagona imtihon markazi» singari katta loyihalarni boshqargan mutaxassislar rahbarlik qilgan. Bu markazda men ham ishlaganman va hozirgi darsliklar mualliflaridan ayrimlari bilan shu markazda tanishganman. O‘sha paytda markazda 1−2-sinflar uchun darsliklar yaratish ustida ish boshlangan edi. Komil Allamjonov AOKA rahbarligidan ketgandan keyin markaz faoliyati ham tugatildi va bilishimcha, markazda yaratilishi boshlangan darsliklarga bo‘lgan huquq «Gid Tashkent» MCHJga o‘tkazildi.
Umuman, muqobil darsliklar bo‘lishi va maktablarda bir necha darslikdan birini tanlash imkoni bo‘lishi ijobiy hol. Men bu haqida oldin ham yozganman. Prezident qarori bilan maktablarga darsliklarni tanlashga ruxsat ham berilgan. Faqat darsliklar o‘rtasidagi kurash halol, bozor qonunlari asosida bo‘lishi va bunga ma’muriy resursga ega, shu sohadan manfaat ko‘rishga harakat qilayotgan kuchlar aralashmasligi kerak.
— Kuni kecha «1−2-sinf uchun o‘quv dasturlar, yangi metodika va darsliklar aprobatsiyasi» boshlanayotgani haqida xabarlar chiqdi. Ammo ayni shu sinf o‘quvchilari darsliklari uchun Milliy o‘quv dasturi asosida kitoblar ham yaratilgandi va katta mablag‘lar sarflangandi. Shuncha mehnat, harakat va pul masalasi nima bo‘ladi endi?
— Darslik yaratishdan oldin unga asos bo‘ladigan dastur yaratiladi, chunki darslikda nimani berishingizni va nima uchun berishingizni aniq bilishingiz kerak. 2020 yili O‘zbekiston prezidenti farmoni bilan Xalq ta’limi vazirligiga Milliy o‘quv dasturini ishlab chiqish vazifasi yuklandi, bu dasturni tajriba-sinovdan o‘tkazish va joriy qilish maqsadida Respublika ta’lim markaziga bir qancha vakolatlar berildi. Dastur loyihasi ishlab chiqildi, RTMning maxsus telegram kanali va Ta’lim sifatini nazorat qilish inspeksiyasi sayti orqali umumxalq muhokamasiga qo‘yildi.
Inspeksiyaning o‘zida dastur bir necha bosqichda muhokamadan o‘tdi, qizg‘in bahslar bo‘ldi va oxiri «Uzluksiz ta’lim milliy o‘quv dasturlari majmualari»ga kiritildi. Bu jarayonda YUNISEF — BMT Bolalar fondi singari xalqaro tashkilotlar ham ishtirok etdi. Inspeksiyadagi muhokamalarda bevosita qatnashganim uchun aytishim mumkin — muhokamalar juda qizg‘in, ba’zi hollarda juda keskin bo‘ldi.
Dastur tayyor bo‘lgach, u asosda darsliklar yaratish boshlandi. O‘tgan o‘quv yilida 1−2-sinflar uchun, bu yil 3-, 6-, 7-, 10-sinflar uchun darsliklar yaratildi. Milliy o‘quv dasturi va uning asosidagi darsliklarni yaratishda juda katta mutaxassislar armiyasi ishtirok etdi, hatto xorijiy ekspertlar jalb qilindi. Bu jarayonga, tabiiyki, juda katta budjet mablag‘lari, to‘g‘rirog‘i, soliq to‘lovchilarning mablag‘lari, shuningdek, xalqaro tashkilotlar mablag‘lari sarflandi.
E’tibor bering, 1−2-sinflar darsliklaridan hali faqat bir yil foydalanildi. Mana endi bu darsliklar yangilanadi, deyilmoqda. Shuncha mehnat va mablag‘ nima bo‘ladi, havoga uchadimi, yangi dastur va darsliklar kimning hisobidan yaratiladi, degan savol menda ham tug‘ilmoqda. Bu va boshqa savollarim bilan Facebook ijtimoiy tarmog‘i orqali yangi darsliklar yaratilishi haqida e’lon qilgan prezident Administratsiyasi rahbari o‘rinbosari Komil Allamjonovga murojaat qildim, lekin hozircha bu savolimga javob ololmadim.
Mablag‘dan tashqari masalaning boshqa jihati bor. Yangi darsliklarda ko‘p fanlarni o‘qitishga yondashuv tubdan o‘zgargan. Misol uchun, ona tili fanida asosiy urg‘u, oldingiday, grammatik qoidalarni o‘zlashtirishga emas, o‘quvchilarning nutqi va fikrlashini rivojlantirishga qaratilgan. Shuning uchun ham boshlang‘ich sinflarda ona tili va o‘qish fanlari birlashtirilgan, chunki o‘qib tushunish nutq ko‘nikmalari tarkibiga kiradi, ya’ni mustaqil soha emas, tilning bir qismi hisoblanadi.
Xullas, bir yil davomida yangi darsliklar bilan ishlagan o‘qituvchilar bu o‘zgarishlarga ozmi-ko‘pmi moslashdi, yangi yondashuvlarni qabul qila boshlashdi. E’tibor bersangiz, o‘tgan yili, darsliklar endi joriy qilinayotgan paytda, ijtimoiy tarmoqlarda, o‘qituvchilar matbuotida boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarining shikoyatlari ko‘p edi. Bu yil bunday shikoyatlar ancha kamaygan, o‘qituvchilar yangi yondashuvlarni tushunib, qabul qila boshlashdi va hatto o‘zlari ham e’tirof qilishmoqda.
Ta’limga o‘zgarishlar olib kirish qiyin, chunki o‘qituvchi odatda konservativ bo‘ladi — o‘rganib qolgan yondashuv va odatlarini o‘zgartirishi qiyin bo‘ladi. Mana endi, o‘qituvchilar yangi yondashuvlarga moslashayotgan paytda, ularga yana yangi dastur va darslik beramizmi? Va asosiysi, nima uchun? Bu savollarga kimdir aniq javob berishi kerak, nazarimda.
Yana bir holat. E’londa dasturlar va darsliklar aprobatsiyasi tez kunlarda boshlanishi aytilgan. Bir necha kun ichida 5000 dan oshiq o‘qituvchi yangi dastur va darsliklar sinovida qatnashish uchun ro‘yxatdan o‘tgani ham qiziq holat, chunki odatda o‘qituvchilarni bunday tajribalarga jalb qilish qiyin. Demak, bu dasturlar va darsliklar allaqachon tayyor bo‘lsa kerak.
Yuqorida prezident farmoniga ko‘ra yaratilgan Milliy o‘quv dasturi bir qancha bosqichda muhokamalardan o‘tganini aytdim. Aprobatsiya qilinadigan dastur Milliy o‘quv dasturiga qay darajada mos? Bu dastur ham muhokamalardan o‘tganmi? Agar bu dastur va Milliy o‘quv dasturi o‘rtasidagi tafovut katta bo‘lsa, qaysi biri ta’lim uchun asosiy hujjat qilib olinadi? Darsliklarni maktab erkin tanlaydigan mamlakatlarda ham ta’lim dasturi (standarti) yagona bo‘ladi, turli darsliklar esa shu dasturda belgilangan maqsadlarga olib boradigan turli yo‘llar va metodik yondashuvlarni taklif qiladilar.
— Endigina yangilangan darsliklarni bir chetga surib, yana qaytadan darslik yozish qanchalik to‘g‘ri? Yoki RTM tayyorlagan darsliklar ekspertlar, ishchi guruh nazoratida qoniqarsiz deb topildimi?
— Bitta fandan bir necha muqobil darsliklar mavjud bo‘lgan mamlakatlarda bu darsliklar odatda budjet hisobidan yaratilmaydi. Ularni nashriyotlar o‘z hisobidan yaratadi va keyin bu darsliklarni maktablarga tarqatadigan ta’lim vazirligiga sotadi yoki erkin savdoga chiqaradi. O‘zimizda boshlang‘ich sinflar uchun ona tili va o‘qish savodxonligi fanlari bo‘yicha yaratilib, tajriba-sinov uchun maktablarga tarqatilgan muqobil darsliklar ham davlat budjetidan emas, xalqaro tashkilotlar tomonidan moliyalashtirilgan.
Yaqindagina shuncha harakatlar bilan, katta mablag‘ sarflab nashr qilingan, bor-yo‘g‘i bir yil foydalanilgan darsliklar o‘rniga budjet mablag‘larini sarflab, yana yangi darslik yaratish masalasiga kelsak — buning uchun juda jiddiy asos, ilmiy asoslangan sabab kerak. Shunchaki kimgadir bu darsliklar yoqmagani yoki kimdir yangi darsliklar yaratishga ketadigan mablag‘lardan manfaatdor bo‘lgani yoki kimdir tepada «men yangi dastur va darsliklar yaratdim» deb «ochko» ishlashni xohlab qolgani uchungina darsliklarni yangilash davlat tizimining ishlamasligini ko‘rsatadi, nazarimda. Keyingi safar tepada shaxslar o‘zgarsa, yana hammasi qaytadan boshlanadimi shunda?
Yangi darsliklardan ekspertlar, ishchi guruh qanday xato va kamchiliklar topdi? Bu xato va kamchiliklar darsliklarni chetga surib qo‘yadigan darajada jiddiymi? Ekspertlar, ishchi guruh vakillari darsliklar mualliflari bilan muloqotga kirishdimi, ulardan o‘z yondashuvini tushuntirib berishni so‘radimi? Hozircha mualliflar bilan hech kim muloqotga kirishgani yo‘q.
Yangi darsliklar samarasiz bo‘lsa, bu holat ilmiy isbotlandimi? Nazorat guruhlari va tajriba (eksperimental) guruhlar tanlab olinib, bu guruhlarda darsliklarning samarasi solishtirma tahlil qilindimi? Tadqiqotda qatnashgan guruhlar tanlanmasi qay darajada reprezentativ? Tahlillar qaysi metodika asosida olib borildi? Tahlillar natijalari bilan tanishish imkoni bormi? Bu savollarga ham hozircha javob yo‘q.
Yoki prezident administratsiyasi vakillari «sifatli dastur yaratish va uni amaliyotga joriy qilish oson ish emasligini, lekin bu yo‘nalishda aniq topshiriq olingani va masala albatta oxiriga yetkazilishini» e’lon qilishdi. Shuncha ekspertlarni jalb qilib, muhokamalardan o‘tkazib, mablag‘ sarflab yaratilgan Milliy o‘quv dasturi sifatsiz bo‘lib chiqyaptimi shunda? Allamjonov so‘zlariga qaraganda, Shavkat Mirziyoyev tasvirlab bergan «o‘zbek maktabi bitiruvchisi portreti», maktab bitiruvchisi egallashi kerak bo‘lgan ko‘nikmalar Milliy o‘quv dasturida aks etgan va yangi darsliklarga ham singdirilmoqda-ku? Umuman, ta’lim dasturi yaratish va uni amaliyotga joriy qilish ta’limga mas’ul vazirlik va idoralar ishimi yoki administratsiyaning? Vakolat va vazifalar chegarasi qayerda?
Umuman, menda 1−2-sinflar uchun yangi dasturlar va darsliklar yaratilishi haqidagi e’lon ko‘p savollar tug‘dirmoqda va bu savollarga hozircha javob yo‘q.
— Tabiiy fanlar, ona tili va o‘qitish savodxonligi, matematika — qariyb barcha fanlarga oid darsliklar tubdan yangilanganiga guvohman. Ayrimlarini o‘qib ham chiqdim. Barcha mavzular biz o‘rgangan qoidalar, o‘ta ilmiy iboralardan chekinib, bolaga sodda, ravon va interaktiv usulda tushuntirilgan. Ayrim ota-onalar eski kitoblarga ko‘z o‘rganganidanmi yangi adabiyotlardagi uslubga tushunolmagani, hatto ba’zi o‘qituvchilar ham e’tiroz bildirgan o‘rinlar bo‘ldi. Darslik mualliflaridan biri sifatida bunday fikr-qarashlarga nima deysiz?
— Aytganimdek, ta’limga o‘zgarishlar olib qilish qiyin, chunki, birinchidan, o‘qituvchilar odatda konservativ bo‘lishadi va yangilikni qiyin qabul qilishadi, ikkinchidan, ko‘pchiligimiz hech bo‘lmaganda maktabda o‘qiganimiz va darsliklarni ko‘rganimiz uchun o‘zimizni ta’lim sohasida ekspert deb bilamiz. Vaholanki, pedagogika, metodika — alohida soha va uni tushunish uchun mutaxassis sifatida o‘rganish kerak.
Yangi darsliklarga nisbatan e’tirozlar ham bo‘ldi. Shuni aytishim kerakki, men bu darsliklarning mualliflaridan biri bo‘lsam ham, ularni ideal demayman — ulardagi yondashuvlar kimlargadir yoqmasligi ham mumkin. Faqat bir narsani aniq aytishim mumkin — biz bu darsliklarda hozirgi zamon bolasi uchun kerak bo‘lgan fikrlash, tahlil qilish, muammolarga yechim topish, ijodkorlik, birgalikda ishlash singari ko‘nikmalarga asosiy e’tibor berishga harakat qildik. RTM tomonidan bir necha marta tashkil qilingan seminarlarda bu yondashuv va o‘zgarishlarni darsliklarni tajriba-sinovdan o‘tkazgan o‘qituvchilar bilan muhokama qilganmiz.
Ona tili va adabiyot darsliklari misolida ayrim o‘qituvchilar e’tirozlarining sabablarini tushuntirishga harakat qilsam. Oldingi ona tili darsliklari «grammatik qoidalar — bu qoidalarni mustahkamlash uchun mashqlar» shaklida tuzilgan edi. Bunday darslik bilan ishlash oson: grammatik qoida o‘qituvchiga yod bo‘lib ketgan, uni doska oldida turib tushuntiradi, keyin o‘quvchilar kitob-daftarlarini ochib mashq bajarishadi yoki bitta o‘quvchi doskaga chiqib bajaradi, qolganlar undan ko‘chiradi.
Hozirgi darslik bilan bunday tarzda ishlay olmaysiz — dars samarali o‘tishi, o‘z maqsadiga erishishi uchun unga puxta tayyorgarlik ko‘rib, rejalashtirib kirish kerak. To‘g‘ri, darsni rejalashtirishga yordam beradigan o‘qituvchi kitobi bor, lekin baribir darsni rejalashtirish o‘qituvchidan vaqt va mahorat talab qiladi.
Yoki adabiyot darsliklarida «asar haqida»degan bo‘limi bor edi va o‘tilayotgan asarni o‘qib tushunishga, uni tahlil qilishga harakat qilishning hojati yo‘q edi. «Asar haqida» qismidagi tayyor tahlil va ma’lumotlarni yodlab qaytarsa kifoya edi. Yangi darsliklarda bunday bo‘lim yo‘q — o‘quvchi asarni mustaqil tahlil qilishi, o‘qituvchi esa uni yo‘naltira olishi kerak. Bundan tashqari, ijodkorlikni, kutilmagan vaziyatlarda turli yechimlar topishni talab qiladigan topshiriqlar va loyihalar ko‘p. Bunday talablar ayrim o‘qituvchilarga yoqmasligi mumkin.
Ota-onalarning e’tirozlariga esa sabab boshqa bo‘lishi mumkin. Ko‘pchilik ota-ona sobiq SSSRda yaratilgan yoki sobiq SSSR andazasida yaratilgan darsliklar bilan tahsil olgan. O‘z bolaligi bilan bog‘liq nostalgiya tufayli o‘sha paytda hamma narsa, jumladan, darsliklar ham hozirgidan yaxshiroq ko‘rinishi mumkin. Lekin bir narsani hisobga olish kerak — o‘sha paytdagi darsliklarda o‘quvchiga ma’lumot berish asosiy maqsad edi. Balki axborot manbalari unchalik ko‘p bo‘lmagan o‘sha davr uchun bu to‘g‘ri bo‘lgandir. Lekin hozirgi, axborot topish muammo bo‘lmagan davrda o‘quvchiga axborotni turli manbalardan izlab topish, uni tahlil qilish, baho berish va olingan axborotlar asosida muammolarga yechim topishni o‘rgatish muhimroq.
— O‘zingiz aytganingizdek, «maktabda darsliklarni ko‘rganimiz uchun o‘zimizni ta’lim sohasida ekspert deb bilamiz». Lekin mas’uliyatli, yana kelajak taqdiri tikilgan vazifani ko‘rpa misoli har tarafga tortish, maktab ta’limini tajribaxonaga aylantiraverish noto‘g‘ri. Badali bir insonning umriga teng. Umuman, ta’limni qo‘ldan qo‘lga o‘tadigan «qo‘g‘irchoq»dek o‘ynash qanchalik to‘g‘ri?
— Ta’lim dasturlari va darsliklar hammaga birdek yoqishi shart emas, chunki hammaning saviyasi va dunyoqarashi har xil. Davlat kelajak avlodga ta’lim berish orqali qanday uzoq muddatli maqsadlarni va nima uchun qo‘yayotganini aniq bilishi, bu maqsadlar davlat va jamiyatning barqaror rivojlanishiga xizmat qilishi kerak. Va albatta bu maqsadlar kon’yunktura va qaysidir shaxslarning kayfiyatiga qarab tez-tez o‘zgarib turmasligi kerak.
Masalan, men ta’lim tizimini o‘rgangan ko‘p davlatlarda aynan ta’lim vazirligi ta’lim siyosatini belgilaydi va amalga oshiradi, saylovchilar oldida ham aynan ta’lim vazirligi javob beradi. Bitta sohada hammaning o‘zini xo‘jayin deb bilishi, turli boshqaruv idoralarning «ko‘rpani turli tarafga tortishi» ham, ijtimoiy tarmoq foydalanuvchilaridan biri yozganidek, ta’lim tizimida na ta’limning va na tizimning yo‘q bo‘lishiga olib keladi.
Charos Nizomiddinova suhbatlashdi.
Чарос Низомиддинова, «Газета» 3 532
- # intervyu
- # komil jalilov
- # maktab darsliklari
Barcha fanlardan elektron darsliklar
Ilm-fan dunyo bo‘ylab to‘xtovsiz rivojlanib borar ekan, har bir jamiyat o‘z taraqqiyotini usiz, uning yutuqlarisiz tasavvur eta olmaydi. Ayni mana shu sababmi, so‘nggi yillarda rivojlangan davlatlar budjetidan ilm-fanni qo‘llab-quvvatlashga ajratiladigan mablag‘lar miqdori yildan-yilga ortib bormoqda. Xalqaro YuNESKO tashkilotining xabar berishicha, bugunga kelib jahon bo‘yicha ilmiy tadqiqotlar uchun yiliga 1,7 trillion dollar miqdorida mablag‘ sarflanmoqda, uning 80 foizi 10 ta mamlakat hisobiga to‘g‘ri keladi.
Rivojlangan mamlakatlarning YaIM ulushida ushbu sohaga mablag‘ ajratish foizi mazkur davlatlardagi rivojlanish ko‘rsatkichlari bilan to‘g‘ri proporsional ekanligiga guvoh bo‘lamiz.
Jumladan, Koreya Respublikasi ilmiy tadqiqotlar uchun YaIMning 4,3 foizini, Isroil 4,2, Yaponiya 3,4, Shveysariya 3,2, Germaniya 2,9, AQSh 2,7 foizini sarflamoqda. Tabiiyki, sohaga kiritilayotgan aktivlar o‘zining mevasini bermay qolmayapti.
So‘nggi yillarda mamlakatimizda ham ilm-fanga e’tibor bir muncha kuchaygan bo‘lsa-da, lekin juda ko‘p muammolar hali-hanuz o‘z yechimini kutib turibdi. Shu o‘rinda ilm-fan sohasidagi eng muhim jihat — kadrlar masalasiga e’tibor qaratmay ilojimiz yo‘q. Boisi, ma’lum bir ilmiy doiradagi kadrlarning salohiyatini rivojlantirmay turib, ushbu mintaqadagi ilm-fanning rivojlanishiga erishib bo‘lmaydi. Malakali, kuchli bilimli va zamon bilan hamnafas kadrlarni yetishtirish esa xuddi mana shu yo‘nalishlarda qilinishi kerak bo‘lgan eng muhim qadamlardan biri bo‘lishi darkor. O‘z-o‘zidan, bunday kadrlarni yetishtirib chiqarishda o‘rta umumiy, o‘rta maxsus va oliy ta’limdagi o‘qitish jarayoni bilan bog‘liq har bir jihat bugungi zamon talablaridan kelib chiqqan holda ishlab chiqilishi, talabga javob bermaydigan tomonlari zudlik bilan qayta isloh qilishini shart.
Har qanday ilm sohasining egasi o‘z yo‘nalishidagi dastlabki fundamental bilimlarni aynan darsliklardan oladi.
Sodda qilib tushuntiriladigan bo‘lsa, ayni vaqtda ilm-fan yangiliklari, natijalari, xulosalari jahon ilm-fanining norasmiy tili hisoblangan ingliz tilida murakkab uslubda yoritib borilmoqda, ular bilan zudlikda tanishib borish, jahon ilm-fani bilan hamnafas bo‘lish tadqiqotchilardan ushbu sohaga oid elementar bilimlarni mukammal bilishni talab etadi. Xo‘sh, bugungi kunda O‘zbekistondagi maktab, akademik litsey, kasb-hunar kollejlari va oliy ta’lim muassasalaridagi darsliklar mana shunday zamonaviy talablarga javob bera oladimi? Ularni o‘qib o‘zlashtirayotgan o‘quvchi va talabalar ushbu fanlar, sohalardan kerak bo‘ladigan fundamental bilimlarga zamon talablari darajasida ega bo‘lmoqdami? Men ta’lim sohasining bir vakili sifatida bu savollarga qoniqarsiz holatdamiz, deb javob qaytargan bo‘lar edim. Fikrlarim quruq bo‘lmasligi uchun o‘z mutaxassisligimdan kelib chiqqan holda, biologiya yo‘nalishidagi darsliklarga e’tiboringizni qaratmoqchiman.
Maktabda biologiya fanidan o‘qitiladigan Xalq ta’limi vazirligi tomonidan tasdiqlangan darsliklar haqida umumiy qilib shuni aytish mumkinki, ularning deyarli yarmidan ko‘pi ayni bugungi ilm-fan nuqtai nazaridan ancha eskirgan ma’lumotlar va tushunchalar bilan to‘la. Masalan, 7-sinf zoologiya darsligini olib qarasangiz, u keyingi 20 yil mobaynida deyarli 5-10 foizga ham o‘zgarmaganligiga guvoh bo‘lasiz. Muammo shundaki, mazkur darslikdagi ko‘p raqamlar, ko‘rsatkichlar juda eski. Qolaversa darslikning 2017 yilgi nashrida berilgan ayrim hayvon turlari sistematik jihatdan aslida umuman boshqa sistematik guruhlarga kiradi. Muallif esa har to‘rt yilda qayta chop etiladigan darslikni aqalli to‘rt yilda bir marotaba jahon ilm fani yangiliklari bilan boyitmagan, eski ko‘rsatkichlarni yangilari bilan almashtirib ketmagan.
Aniq misol keltiradigan bo‘lsam, bolalarimiz bir hujayrali xivchinli hayvon deb o‘rganayotgan «volvoks» deb atalgan organizm olimlar tomonidan o‘simlik deb e’tirof etilganiga yaqinda yarim asr bo‘ladi yoki darslikda hali hanuzgacha alohida turkum sifatida ko‘rsatib kelinayotgan kurakoyoqlilar turkumining o‘z maqomini yo‘qotib, yirtqich sut emizuvchilar qatoriga qo‘shilganiga esa 30 yil bo‘ladi.
Bunday misollar shu darajada ko‘pki, ularning barchasi sanalsa, maqolamiz cho‘zilib ketadi. Darsliklardagi bunday kamchiliklar faqat zoologiya darsligi bilan cheklanib qolmaydi, ular yuqori sinf darsliklarida ham talaygina topiladi.
Eng alam qiladigani, darsliklarimiz uchun asos bo‘layotgan ma’lumotlarning aksariyati hali-hanuz Sobiq ittifoq davridagi kitoblar, ma’lumotlar, darsliklardan olinmoqda.
Nahotki, XXI asrda butun dunyo o‘simlik deyayotgan organizmni biz hali hanuz hayvon deb o‘rgansak? Nahotki, maktabni bitirib chiqayotgan o‘quvchilarimiz bundan 50 yil oldingi ma’lumotlar bilan qurollantirilsa? Nahotki, bunday ishga shu darajada mas’uliyatsizlik bilan yondashish mumkin bo‘lsa?
Shu o‘rinda Xalq ta’limi vazirligiga bu boradagi jiddiy e’tirozlarimni bildirib o‘tmoqchiman. Yosh avlodni zamonaviy ilm-fan ma’lumotlari bilan qurollantirib borishdek mas’uliyatli ishga panja ortidan qarash, darsliklarni kuchli ekspertizadan o‘tkazilmasdan tasdiqlash mumkin emas. Boshqa fanlar mutaxassislari ham o‘z yo‘nalishlaridagi maktab darsliklarida yetarlicha muammolar borligini aytib bera olishadi. Bu yerda maqsad darsliklardagi kamchiliklarni topib, ularning mualliflari yoki vazirlikning nomini qora qilish emas, aksincha muntazam, surunkali davom etib kelayotgan bee’tiborlik illatiga barham berishdan iborat.
Oliy ta’lim tizimida foydalaniladigan darsliklarning ahvoli umumiy o‘rta ta’lim tizimidagi holatdan o‘n karra yomon desak, hech mubolag‘a bo‘lmaydi. Ayni yo‘nalishdagi mavjud muammolarni sanab o‘tishga harakat qilaman:
- oliy ta’limdagi darsliklar borasidagi eng katta muammo bu — o‘zbek tilidagi darsliklarning yetishmasligidir. Yurtimiz oliygohlarida o‘qitiladigan talabalarning deyarli 90 foizdan ortig‘i aynan o‘zbek tilida o‘qitiladi, lekin asosiy foydalaniladigan darsliklar mana chorak asrdirki, hamon eski sovet davridagi adabiyotlar bo‘lib qolmoqda;
- o‘zbek tilidagi mavjud darsliklarning deyarli 90-95 foizi xuddi mana shu fandan Sobiq ittifoq davrida chop etilgan darsliklarning tarjimalari bo‘lib, ularning aksariyatini ilmiy jihatdan deyarli yaroqsiz deb hisoblasa ham bo‘ladi. Birgina misol keltirib aytishim mumkinki, XXI asrning oxirgi o‘n yilliklaridan boshlab biologiya fani inqilobiy tarzda rivojlandi, turlarni aniqlashda qo‘llaniladigan metodlar batamom yangilandi, o‘rganish usullari qaytadan ishlab chiqildi, avval ishonib kelingan juda ko‘p holatlar so‘nggi ilmiy tadqiqotlar asosida butkul boshqacha ekanligi asoslantirildi. Lekin bular haqida biologiya yo‘nalishida o‘qiydigan talabalarning aksariyati deyarli xabardor emas. Ularga biologiya fanidan so‘nggi ilmiy maqolalar bilan tanishish imkoniyati berilsa, ularni ushbu maqolalarning 10 foizini tushunishga ham «tishi o‘tmaydi». Nimaga?! Chunki yangi ma’lumotni tushunish uchun zarur bo‘lgan fundamental bilim mavjud emas! Ushbu gaplarimni mamlakatimiz oliy ta’limi tizimida bakalavr bosqichida tahsil olib, magistratura yoki PhD daraja olgani rivojlangan davlatlarga o‘qishga borgan yoshlar juda yaxshi tushunadilar. Ular xorij o‘qitish tizimiga kirishib ketishga har tomonlama qiynaladilar, boisi bizda avvalo o‘qitish tizimi jahon standartlaridan ancha orqada qolgan. Qolaversa, darsliklarimizdan o‘rganiladigan bilimlar talabalarni zamonaviy darajada qurollantira olmaydi.
- nashr yili yangi bo‘lsa-da, ayrim o‘zbek tilida chop etilgan darsliklarning ichini varaqlar ekansiz, uni darslik deyishga ham tilingiz bormaydi. Ushbu darsliklarni qaysi ilmiy kengash tasdiqdan o‘tkazar ekan, hayron qolasan kishi. Mavzularning o‘zaro mantiqan bog‘lanmaganligi, ma’lumotlarning bir-birini inkor qilish holatlari, noaniq tarjima tufayli to‘mtoq holatga kelib qolgan ilmiy tushunchalar har qadamda ko‘zga tashlanadi.
Albatta, bu borada olamshumul kashfiyotlar qilish shart emas, shunchaki rivojlangan davlatlar qo‘llaydigan usullardan foydalanish kifoya qiladi deb o‘ylayman. Xitoy davlati misolida aytadigan bo‘lsam, dunyo bo‘yicha fanlar yuzasidan chop etilgan eng mashhur va eng yangi darsliklar chop etilishi bilanoq, bir yilga qolmay xitoy tiliga soha mutaxassislari tomonidan yuqori ilmiy sifatda tarjima qilinib, butun oliy ta’lim muassasalariga tarqatiladi. Talabalar mana shu darsliklarni o‘z ona tillarida o‘qib o‘rganadilar.
O‘z fani bo‘yicha zamonaviy ilm-fanning eng so‘nggi fundamental bilimlari bilan qurollangan talaba sohaga oid so‘nggi chop etilgan ilmiy maqolalarni ham bemalol o‘qib, tahlil qila oladi, fikrini bera oladi. Nega biz mana shunday qila olmaymiz? Qanday to‘siqlar mavjud? Nega Oliy ta’lim vazirligi mana shunday real muammolar bilan yuzlashishni istamaydi?
Shu o‘rinda yana bir jihatni ta’kidlab o‘tishni istar edim, oliy ta’lim muassasalarini so‘nggi rusumdagi laboratoriya, AKT jihozlari bilan ta’minlashdan avval (aslida hali unday emas) ularni sifatli darsliklar bilan ta’minlashni o‘ylash kerak. Zero har qanday amaliy faoliyat asosida kuchli nazariy bilim yotadi. Nazariy bilimi yetarli bo‘lmagan, so‘nggi fan yangiliklari bilan qurollanmagan tadqiqotchidan yangilik, kashfiyotlar kutish yerga urug‘ sepmasdan turib hosil kutish bilan barobar. Ta’lim sohasidagi mana shunday eng quyi, eng mayda muammolarga e’tibor bermas ekanmiz, hali beri bizdan Nobel mukofoti sohib va sohibalari chiqmasligi aniq.
Balki mening aynan darsliklar borasidagi fikrlarim, xavotirlarim, mulohazalarim kimgadir biroz ko‘pirtirilgan bo‘lib ko‘rinayotgan bo‘lishi mumkin, lekin tog‘ning tepasidan ko‘chgan mushdek qor parchasi pastga tushguncha yumalab-yumalab hajman ortib boradi va tog‘ etagiga kelganda ulkan falokatlarga sabab bo‘ladi. Darsliklar borasidagi kamchiliklarimiz ham aslida mana shunday. Umid qilamizki, mas’ul mutasaddilar ushbu muammolarga o‘z vaqtida (aslida vaqti o‘tib ketganiga ancha bo‘lgan) e’tibor qaratishadi.
Barcha fanlardan elektron darsliklar
204 подписчиков
0 просмотров на пост
��Adabiyotlar
��Audio fayllar
��Ertak va hikoyalar
��Mitti hikoyalar
��Maqollar, topishmoqlar
va boshqa turdagi ma’lumotlar joylashtirilib boriladi.
Kitob buyurtma qilish BEPUL
Детальная рекламная статистика будет доступна после прохождения простой процедуры регистрации
Что это дает?
- Детальная аналитика 2’644’583 каналов
- Доступ к 720’207’133 рекламных постов
- Поиск по 1’982’016’435 постам
- Отдача с каждой купленной рекламы
- Графики динамики изменения показателей канала
- Где и как размещался канал
- Детальная статистика по подпискам и отпискам
Telemetr Подписаться
Аналитика телеграм-каналов – обновления инструмента, новости рынка.
Найдено 18 постов
| Elektron resurslar : 204 | на пост: 0 | ER: 0% Публикации Упоминания Аналитика 2022-10-15 05:04:48 | Показать пост |
8 0 |
�� Bizga qo’shiling, ilmingizni oshiring:
�� @ilmlaruz
Изображение
| Elektron resurslar : 204 | на пост: 0 | ER: 0% Публикации Упоминания Аналитика 2022-10-15 05:00:20 | Показать пост |
4’396 0 |
�� Bizga qo’shiling, ilmingizni oshiring:
�� @ilmlaruz
Изображение
| Elektron resurslar : 204 | на пост: 0 | ER: 0% Публикации Упоминания Аналитика 2022-09-19 20:26:11 | Показать пост |
32 0 |
�� Bizga qo’shiling, ilmingizni oshiring:
�� @ilmlaruz
Изображение
| Elektron resurslar : 204 | на пост: 0 | ER: 0% Публикации Упоминания Аналитика 2022-09-18 18:46:13 | Показать пост |
40 0 |
Koʼz xiralashishining sabablari haqida
�� Bizga qo’shiling, ilmingizni oshiring:
�� @ilmlaruz
Изображение
| Elektron resurslar : 204 | на пост: 0 | ER: 0% Публикации Упоминания Аналитика 2022-09-04 18:02:39 | Показать пост |
26 0 |
❗️Barcha fanlardan maktab darsliklari. Osongina yuklab oling.
Изображение
| Elektron resurslar : 204 | на пост: 0 | ER: 0% Публикации Упоминания Аналитика 2022-08-31 09:06:15 | Показать пост |
31 0 |
✅ Barcha fanlardan taqvim mavzu rejalar
Saytga kirib bepul yuklab oling!
| Elektron resurslar : 204 | на пост: 0 | ER: 0% Публикации Упоминания Аналитика 2022-08-10 02:08:00 | Показать пост |
31 0 |
Imtihon javoblarni tekshirish yo”riqnomasi
| Elektron resurslar : 204 | на пост: 0 | ER: 0% Публикации Упоминания Аналитика 2022-06-20 02:08:08 | Показать пост |
24 0 |
‼️Hurmatli abituriyentlar uchun my.dtm saytidan ro’yxatdan o’tish bo’yicha rasmli yo’riqnoma.
Yo’riqnomada to’liq ro’yxatdan o’tish ko’rsatilgan.
| Elektron resurslar : 204 | на пост: 0 | ER: 0% Публикации Упоминания Аналитика 2022-06-18 05:21:05 | Показать пост |
28 0 |
‼️O’zbekistondagi barcha OTM’larning kirish ballari rasmlarda.
‼️ Javoblar varaqasi 2022 :
�� yuklab olish
‼️Ushbu postni abituriyentlarga ulashamiz.
�� Bizga qo’shiling, ilmingizni oshiring:
�� @ilmlaruz
| Elektron resurslar : 204 | на пост: 0 | ER: 0% Публикации Упоминания Аналитика 2022-06-10 21:18:48 | Показать пост |
1’147 0 |
‼️O’zbekistondagi barcha OTM’larning kirish ballari rasmlarda.
‼️ Javoblar varaqasi 2022 :
�� yuklab olish
‼️Ushbu postni abituriyentlarga ulashamiz.
Изображение
| Elektron resurslar : 204 | на пост: 0 | ER: 0% Публикации Упоминания Аналитика 2022-06-07 10:43:50 | Показать пост |
65 0 |
O’zbekistondagi barcha OTM larning kirish ballari rasmlarda.
�� Buxoro OTMlar
�� Navoiy OTMlar
�� Samarqand OTMlar
�� Jizzax OTMlar
�� Andijon OTMlar
�� Namangan OTMlar
�� Far’gona OTMlar
�� Toshkent OTMlar
�� Xorazm OTMlar
�� Qashqadaryo OTMlar
�� Surxondaryo OTMlar
�� Barcha OTMlar
‼️Ushbu postni abituriyentlarga ulashamiz.
Изображение
| Elektron resurslar : 204 | на пост: 0 | ER: 0% Публикации Упоминания Аналитика 2022-06-07 10:34:57 | Показать пост |
19’401 0 |
O’zbekistondagi barcha OTM larning kirish ballari rasmlarda.
�� ://mbaza/otish-ballari/
‼️Ushbu postni abituriyentlarga ulashamiz.
Изображение
| Elektron resurslar : 204 | на пост: 0 | ER: 0% Публикации Упоминания Аналитика 2022-06-07 09:23:43 | Показать пост |
47 0 |
O’zbekistondagi barcha OTM larning kirish ballari rasmlarda.
Изображение
| Elektron resurslar : 204 | на пост: 0 | ER: 0% Публикации Упоминания Аналитика 2022-06-01 10:03:40 | Показать пост |
44 0 |
��Prezident maktablari ro’yxatdan o’tish yo’riqnomasi
✔️Hujjatlar to’plami
✔️Anketalar yuklab olish
Изображение
| Elektron resurslar : 204 | на пост: 0 | ER: 0% Публикации Упоминания Аналитика 2022-05-30 17:09:45 | Показать пост |
21 0 |