Ona tili

Previewing 3 of 8 pages. Upload your study docs or become a member.

9-sinf ochiq dars Ona tili dars ishlanma.doc – Bog’langan.

Dars mavzusi: Bog’langan qo’shma gap ( 1 soat) Dars maqsadi: a) ta’limiy: o‘quvchilarga bog’langan qo’shma gap yuzasidan ilmiy-nazariy va amaliy bilim berish; b) tarbiyaviy: o‘quvchilar shaxsidagi oliy insoniy fazi latlarni mustahkam-lash; tabiatni, ona-Vatanni asrab-avaylashga, unga sodiq farzand bo’lishga, ona tilimiz rivoji uchun munosib hissa qo’shishga da’vat etish; d) rivojlantiruvchi: o‘quvchilar nutqi va mustaqil fikrlashi qobiliyatini o‘stirish, dunyoqarashini kengaytirish, o‘z-o‘zini boshqarishga o‘rgatish, o‘qituvchilik sifatlarini shakllantirish, ya’ni kasbga yo‘naltirish. Dars turi: yangi bilim berish; Dars uslubi: test, suhbat, muammoli ta’lim; Dars jihozi: 1) I.A.Karimovning “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch”, O’. Hoshimovning “Daftar hoshiyasidagi bitiklar “ asarlari, gazeta materiallari, 2) kodoskop, kalkulyator, manzarali rasmlar, tarqatmalar; Dars shiori: “Maqsadimiz – mustaqil, erkin fikirlay oladigan yoshlarni tarbiyalash“. DARS BORISHI: 1.Tashkiliy qism: 1. Salomlashish 2. Davomotni aniqlash

3. Ma’rifiy-ma’naviy daqiqa: “Suv – tanamizning qoni” mavzusida . O’qituvchi ma’rifiy-ma’naviy daqiqani quyidagi topishmoq bilan boshlaydi: Ketaveradi, ketaveradi, orqasiga qaramaydi (suv). Shu tarzda o’quvchilar mavzuga yo’naltiriladi va quyidagi matn o’qitiladi: Suv – tanamizning qoni Chanqagan insonga suv tutsangiz ,”Suvdek serob bo’ling”, deya min-natdorchilik bildiradi. Biz uchun serob tuyulgan suvning ham o’z o’lchami bor … Suv nafaqat chanqoqni bosadi, balki intellektual salohiyatni ham oshiradi. Olmoniya olimlari buni isbotlash maqsadida antiqa tajriba o’tkazishdi. Talabalarning ayrimlariga ko’p, ayrimlariga oz muqdorda suv ichirildi . Savol-javob qilinganda ko’p suv ichganlar dadil va aniq javob qaytargan. Demak, suvni me’yorida istemol qilish ruhiy tetiklik bag’ishlab,aqliy faoliyatni yaxshilaydi . Suvga tikilish asabni tinchlantirib, insonni tetiklashtiradi.

Want to read all 8 pages?

Previewing 3 of 8 pages. Upload your study docs or become a member.

View full document

Want to read all 8 pages?

Previewing 3 of 8 pages. Upload your study docs or become a member.

View full document

End of preview

Want to read all 8 pages? Upload your study docs or become a member.

View full document

Become a Member

Get access to all 8 pages and additional benefits:

• Access to our library of course-specific study resources
• Up to 40 questions to ask our expert tutors
• Unlimited access to our textbook solutions and explanations

Ona tili

Maktabda ona tili fanini o‘qi­tishning ijtimoiy ahamiyati shundaki, bu fanni chuqur o‘zlashtirgan o‘quv­chining nutqi rivojlanib, milliy ma­daniyati yuksaladi. Qalbida va­tanparvarlik hissi jo‘sh uradi. Bu yo‘lda esa o‘quvchilarga faqat ilm o‘rgatish emas, balki ularning til malakasini oshirish ham dolzarb vazifadir.

Avgust anjumanlarida ona tilini o‘qitishda o‘quvchilarda bilim, ko‘nikma va malaka bilan birga hayotiy kompetensiyalarni shakllantirishni nazarda tutgan DTS va o‘quv dasturlari loyihalarining tajriba-sinovi natijalari yuzasidan amaliyotchilarning fikr-mulohazalarini tinglash, zamonaviy pedagogik texnologiyalarni qo‘llash, ilg‘or tajribalarni o‘rganish va ommalashtirish masalalari keng muhokama qilinishi lozim. Bilimlar bellashuvi hamda fan olimpiadalari natijalarining tahlili, 5–9-sinf “Ona tili” darsliklari bilan ishlashdagi mu­ammolar, darslik mazmuni yuza­sidan fikr-mulohazalar umumlashtirilib, tavsiyalar ishlab chiqilishi, kelgusidagi rejalar belgilab olinishi maqsadga muvofiq.

Sho‘ba yig‘ilishlarida yangi o‘quv yili uchun qayta nashr qilinib, yildan yilga ta’limiy va tarbiyaviy mazmuni takomillashtirilib kelinayotgan 5-, 6-, 7-sinf (N.Mahmudov va boshqalar), 8-sinf (M.Qodirov va boshqalar), 9-sinf (N.Mahmudov va boshqalar) “Ona tili” darsliklari haqida fikr yuritishga alohida e’tibor qaratish kerak. Darslik bilan ishlashda o‘qituvchilarning o‘quv dasturi talablarini teran anglashi, dastur materiallari asosida darslarni reja­lashtirish, mavzu uchun berilgan amaliy mashq va topshiriqlar bilan ishlashga o‘rgatish orqali o‘quvchilarda mustaqil va ijodiy fikrlash ko‘nikmalarini shakllantirish, dars jarayonida pe­dagogik va axborot texnologiyalaridan o‘rinli foydalanish zarurligiga ham ahamiyat berish talab etiladi.

Ixtisoslashtirilgan davlat umumta’lim muassasalarida ta’lim jarayonini ta­komillashtirish, ta’lim sifati va sama­radorligini oshirish, o‘quvchilardagi bilim va iqtidorni rivojlantirish uchun fan yo‘nalishlari bo‘yicha ixtisoslikka yo‘nal­tirilgan o‘quv dasturlari optimal­lashtirilib, amaliyotga tatbiq qilingan edi. Ona tilini chuqur o‘qi­tishga ixtisoslashtirilgan maktablarda ham ta’lim sama­radorligiga erishish maqsadida o‘qituvchi va o‘quvchilar uchun o‘quv qo‘llanmalari ishlab chiqilmoqda. Jumladan, ixtisos­lashtirilgan o‘quv dasturi asosida o‘qituvchilar va o‘quvchilar uchun 5–7-sinflar bo‘yicha “Nutq ma­daniyati” (A.Nurmonov va boshqalar) o‘quv qo‘llanmasi yaratildi va nashrga tayyorlanmoqda. Bu borada o‘qi­tuvchilar qanday ishlarni amalga oshirishi kerakligi yuzasidan davra suhbatlari uyushtirish lozim.

Sho‘ba yig‘ilishlarida yakuniy va bosqichli attestatsiya, fan olim­piadalari, bilimlar bellashuvining natijalari o‘rtaga tashlanishi, yutuqlar omili, yo‘l qo‘yilgan kamchiliklardan to‘g‘ri xulosa chiqarish va kelgusi rejalar belgilanishi lozim.

Avgust kengashlarining sho‘ba yig‘ilishlarini quyidagi namunaviy mavzular bo‘yicha rivojlantiruvchi ta’lim texnologiyalari asosida tashkil etish, o‘qitish usullarini qo‘llash yuzasidan o‘zaro bahs-muno­zaralar o‘tkazish hamda kelgusi rejalarni ishlab chiqish tavsiya etiladi:

I. Yozma ishlarda yo‘l qo‘yilgan xatolar ustida ishlashda pedagogik texno­logiyalardan foydalanish (5–9-sinflarda o‘tkaziladigan diktant nazorat ishlari misolida).

Til ta’limida yozma nutq ustida ishlash og‘zaki nutqqa qaraganda ancha murakkab jarayon. Chunonchi, bu nutq turining murakkab tabiati — imlo qoidalariga amal qilish, tinish belgilarini o‘rinli qo‘llash, fikrning uslub talabiga muvofiq bayon qilinishidir. Yozma nutq o‘quvchidan grammatik va mazmun jihatidan to‘g‘ri jumla tuzishni, har bir so‘zni o‘z o‘rnida — to‘g‘ri qo‘llashni, fikrni ixcham, uslub jihatidan sodda va ravon ifodalashni talab etadi. Bu jihatlar o‘quvchidan yozma savodxonlikni talab qiladi.

5-sinf o‘quv dasturida har bir chorakda o‘quv soatidan kelib chiqib, 6 tadan nazorat ishi belgilangan. O‘quvchilarning imloviy va tinish belgilari bo‘yicha savodxonligi ustidan nazorat, asosan, diktant, bayon va insholar orqali amalga oshiriladi. O‘quvchilarning yozma ishlarini o‘qituvchi tekshiradi, imloviy, grammatik, tinish belgilariga doir va boshqa xil xatolarni tuzatadi, baholaydi. Diktantda uchraydigan xatolarning ba’zilari ayrim o‘quv­chilargagina xos bo‘lib, bu orfografik-grammatik qoidalarni tushun­maslikdan yoki uni unutganidan kelib chiqadi. Ba’zi xatolar sinfdagi ko‘pchilik o‘quvchilarga xos bo‘ladi. Xatolar ustida ishlashda quyidagi usullardan foydalanilsa, bunday muammolar tezroq barham topadi:

1. O‘qituvchi diktantda yo‘l qo‘yilgan xatolarning turlarini aniqlaydi va uning yoniga qancha o‘quvchi qaysi so‘zlarni xato yozganini ustun shaklida belgilaydi. Hisobga olishning bu turida o‘qituvchi qaysi mavzu bo‘sh o‘zlashtirilgani, qaysi o‘quvchi ko‘p mavzuni bilmaydi yoki unutgan, qaysi o‘quvchining bilimi puxta va asosli ekanini aniqlab oladi. Xatolarni hisobga olishning bu usuli faqat imlo xatolarini emas, tinish belgilariga oid xatolarni tahlil etishda ham qo‘l keladi.

Kuzatishlar shuni ko‘rsatmoqdaki, o‘qituvchilar diktantda yo‘l qo‘yilgan xatolarni o‘quvchilarning o‘zlariga o‘tilgan qoidalarni eslatish yo‘li bilan tuzattirish, bu borada ularni ham­korlikka chorlash usuliga murojaat etmaydilar. Xatolar ustida ishlash masalasida hamkorlikdagi ta’lim joriy etilganicha yo‘q. Yozma ishlardagi xatolarni tuzatishda pedagogik texnologiyaning metod va usullaridan foydalanish samarali hisoblanadi. Demak, o‘qituvchi har bir diktant tahlilini o‘tkazishda undan oldingi yozma ishda o‘quvchiga qanday topshiriq berganini ham hisobga olishi lozim.

O‘qituvchi diktant tahlili darslariga tayyorlanganda, quyidagilarga amal qilishi maqsadga muvofiq:

— o‘quvchining yozma ishini sifatli tekshirish;

— yo‘l qo‘yilgan xatolarni guruhlash, tinish va individual xatolar ustida ishlash tizimini tuzib chiqish;

— uyga beriladigan vazifani puxta o‘ylab, o‘quvchi yo‘l qo‘ygan xatosini bartaraf etishiga yordam berishini ta’minlash lozim.

Ta’kidlash joizki, yozma savod­xonlikni rivojlantirishda punktuatsiya, ya’ni tinish belgilarini to‘g‘ri qo‘llashga oid bilimlar alohida ahamiyat kasb etadi. Savodli yozish va husnixat malakasi barcha kasb egalari, soha mutaxassislari uchun birdek zarur. Buning uchun o‘zbek tilidagi ishora-imlo qoidalarini mukammal bilish zarur. Bir guruh yetakchi olimlar tomonidan “O‘zbek tili punktuatsiyasining asosiy qoidalari” (T.: 2014, “Ma’naviyat” nashriyoti) kitobi chop etildi. Bundan o‘qituvchilar amaliyotda keng foydalanishlari mumkin.

II. Sho‘ba yig‘ilishlarida ilg‘or ish tajribalarini ommalashtirish bo‘yicha muhokama va muno­zaralar o‘tkazish.

Chunki ta’lim tizimidagi eng yaxshi tajribalarni ommalashtirish o‘quv­chilarga ta’lim-tarbiya berish ishlarini yaxshilashga, sifat-samaradorlikka erishishga olib keladi. Ommalashtirish uchun tavsiya etilayotgan ilg‘or tajriba quyidagi mezonlarga javob bermog‘i zarur:

1. Tajribaning amaliy ahamiyati va dolzarbligi: ommaviy ravishda qo‘llash imkoniyatining kengligi.

2. Ishning natijaviyligi: bir necha marta yuqori natijaga erishganligi, turli sharoitlarda sinab ko‘rilganligi.

3. Tajribaning yangiligi: ama­liyotdagi metodikaga qo‘shgan yangi usullar, pedagogik jarayonda yangi qonuniyatlarni kashf etishga ta’siri, pedagogika va metodikadagi eri­shilgan natijalarga mosligi.

4. Isbotlanganligi: o‘quvchilar egallayotgan bilim, ko‘nikma va malakalarning sifat ko‘rsatkichlari natijaviyligi.

5. Barqarorligi: pedagogik amaliyotda zarurligi, faolligi, istiq­bolliligi.

6. Optimalligi: minimal vaqt, sharoit va vositalarda yuqori natijaga erishganligi.

Sho‘ba yig‘ilishida aynan ona tili va adabiyot fani yo‘nalishida ilg‘or ish tajribalari tuman, viloyat, respublika miqyosida ommalashtirilgan o‘qi­tuvchilar faoliyati, ularning erishgan yutuqlari haqida davra suhbatlari yoki taqdimotlar o‘tkazish ham o‘rinlidir.

III. O‘quv jarayonida ta’lim sifatini oshirishning muhim omillaridan biri — AKTni keng qo‘llash.

Har bir mavzuni AKTdan foydalanib o‘tish uchun, avvalo, elektron darslik, qo‘llanma, dars ishlanma, o‘quv film, ko‘rgazmali materiallar va boshqa anjomlar muhayyo bo‘lishi lozim. Dars jarayonida faqat o‘tilayotgan mavzuga oid materiallardan — elektron dars ishlanmasi, multimediali elektron ishlanmalar (o‘quv filmi) yoki videofilm, didaktik materiallardan foydalanish samaradorlikni ta’minlaydi. O‘quvchi darsni ma’ruza shaklida eshitishdan ko‘ra, ko‘proq ko‘z bilan ko‘rib, ba’zi jarayonlarni bevosita kom­pyuterda bajarsa, o‘zlashtirishi tezlashadi va osonlashadi. Jarayonda muammo usulidan foydalanish lozim. Muammoning yechimini topishda guruhlarga bo‘linib masalani hal etish, muloqot usuli, mantiqiy fikrlash kabi usullar ham dars samaradorligini ta’minlaydi.

Bu borada “Urg‘u va uning turlari (5-sinf), “Fe’lning munosabat shakllari” (6-sinf), “Modal so‘zlar” (7-sinf), “Sodda va qo‘shma gaplar”, “Ma’lumotnoma matni va ijodiy tavsifiy matn” (8-sinf), “Ko‘chirma gapli qo‘shma gap”, “Ko‘chirma gapli qo‘shma gaplarda tinish belgilarining ishlatilishi” (9-sinf) kabi mavzular yuzasidan Multimedia umumta’lim fanlarini rivojlantirish markazi bilan hamkorlikda videodarslar yaratilib, amaliyotga taqdim etilgan.

“Mahorat maktablari”da o‘quv yili davomida amalga oshirilgan ishlar, ilg‘or tajribalarning o‘rganilishi, maktab ishini yanada samarali, yuqori saviyada olib borishga, yangi usul va metodlarning o‘zlashtirilishiga yordam beradi. Odatda, amaliyotchi-o‘qituvchilar har uch yilda malaka oshirsa, “Mahorat maktablari” tizimi orqali har oyda kasbiy malakasini oshirib bormoqdalar. Bu, o‘z navbatida, muallimlarni izlanish, o‘z ustida ishlash, yangiliklarni o‘zlashtirish, kasbiy faoliyatini yanada jonlantirishga undashda muhim ahamiyat kasb etmoqda. Sho‘ba yig‘ilishlarida bu jihatga to‘xtalib, to‘plangan ilg‘or tajribalarni almashish lozim.

Umumta’lim maktablarining 4-, 8-, 9-sinf o‘quvchilari o‘rtasida ta’lim sifati monitoringi amalga oshirildi. O‘quv yili oldidan o‘tkaziladigan taraddud kengashlarida monitoring va bilimlar bellashuvi natijalaridan kelib chiqib, aniqlangan bo‘shliqlarni to‘ldirish yuzasidan tavsiyalar ham berilishi maqsadga muvofiqdir.

Sho‘ba yig‘ilishlarida metod­bir­lashmaning asosiy ish faoliyati ham sarhisob qilinishi lozim. Faol metodbirlashma a’zolari, “Yilning eng yaxshi fan o‘qituvchisi” ko‘rik-tanlovi g‘oliblari ish tajribasini “Mahorat darslari” usulida hamkasblariga o‘rgatishi o‘qituvchilarning kasbiy malakasini yuksaltirishga xizmat qiladi.

Yangi o‘quv yilida ta’lim mazmunini yaxshilash, sifat va samaradorligini oshirish yuzasidan quyidagi vazifalar belgilab olinadi:

1. Xalq ta’limi xodimlarining 2016-2017-o‘quv yili oldidan o‘tkaziladigan an’anaviy avgust kengashlari yalpi va sho‘ba yig‘ilishlaridan kutilayotgan asosiy maqsad — o‘qitish mazmunini takomillashtirish, ta’lim samaradorligini oshirish bo‘yicha hukumatimiz hamda Xalq ta’limi vazirligi tomonidan chiqarilgan qaror va buyruqlarning ijrosini ta’minlashga qaratilgan vazifalarni belgilab olish.

2. Ta’lim-tarbiya jarayonining sifat darajasiga ta’sir ko‘rsatuvchi omillar (davomat, o‘qituvchining darsga tayyorgarligi, dars tahlili va boshqalar) asosida joylarda ta’lim-tarbiya jarayonini tahlil qilish, aniqlangan kamchiliklarni bartaraf etish bo‘yicha rahbar va xodimlarning shaxsiy mas’uliyatini oshirish.

3. O‘qitishning zamonaviy usullari va ilg‘or pedagogik texnologiyalarni o‘quv-tarbiya jarayoniga joriy etish orqali ta’lim sifatini oshirishga erishish, ta’lim jarayoniga yangi pedagogik texnologiyalarni olib kirish, bu sohadagi tajribalarni omma­lashtirish.

4. Masofaviy metodik xizmat ko‘rsatish bo‘yicha taqdim etilgan videoseminar, videodarslar va ta’lim portallariga qo‘yilgan materiallardan unumli foydalanish.

5. O‘qituvchilarning Xalq ta’limi vazirligi va Respublika ta’lim markazi saytlariga joylashtirilgan resurslardan samarali foydalanishlari, o‘z ustida mustaqil ishlashi, ijodiy izlanishi, o‘zaro tajriba almashishi, dars kuzatishi hamda tahlil qilishi uchun zarur sharoit yaratish choralarini belgilash.

6. Pedagoglarning malakasi va kasbiy mahoratini oshirish, umumta’lim fanlarining sifatli o‘qitilishini ta’minlash maqsadida “Mahorat maktablari” faoliyatini yanada takomillashtirish, oliy ta’lim muassasasi professor-o‘qituvchilari bilan hamkorlikni yanada kuchay­tirish.

7. O‘quv muassasalarida mavjud bo‘lgan axborot-kommunikatsiya vositalaridan samarali foydalanish, barcha pedagog xodimlarning internet tarmog‘idan keng foyda­langan holda o‘z bilim va malakalarini oshirishlari uchun sharoit yaratish.

8. Metodik kengash, metod­birlashma faoliyati samaradorligini va ta’lim sifatini oshirish bo‘yicha pedagoglarga amaliy yordam ko‘rsatish.

9. Ta’lim sifati monitoringi natijasida bilim va tajribasi kamligi aniqlangan o‘qituvchilar ro‘yxatini tuzish, ular uchun doimiy harakatdagi maxsus o‘quv-amaliy seminarlar tashkil etish va ular faoliyatini o‘quv yili davomida tahlil qilib borish, o‘quvchilar bilimidagi bo‘shliqlar ustida ishlash metodikasini o‘qituvchilarga o‘rgatishga doir mavzular kiritish va ularni o‘qitishni tashkil etish.

An’anaviy avgust kengashlarining sho‘ba yig‘ilishlari amaliyotchi va metodistlar uchun asosiy metodik yordam va yo‘llanma berish tadbiri ekanini hisobga olib, yig‘ilishlarni imkon darajasida noan’anaviy usullarda qiziqarli, o‘qituvchi va metodistlarni pedagogik jihatdan puxta qurollantiradigan tarzda o‘tkazish maqsadga muvofiqdir.

R espublika ta’lim markazi

4-sinf ona tili fanidan 1 soatlik ochiq dars ishlanmasi Otlarning egalik qo’shimchalar bilan ifodalanishi Ta’limiy

Ta’limiy: otlarning egalik qo’shimchalar bilan ifodalanishinibolalarga o’rgatish, og’zaki va yozma nutq malakalarini oshirish.

Tarbiyaviy maqsad: milliy urf-odatlarimizga muhabbat uyg’otish, o’zaro hurmat, mehr-oqibatli qilib tarbiyalash.

Rivojlantiruvchi maqsad: dunyoqarashni keng mustaqil fikr va mukammal insoniy fazilatlarga ega shaxslarni shakllantirish.

Dars usullari: “Mehmon-mehmon” o’yini, “Aqliy hujum”, kichik guruhlarda musobaqa, klaster.

Darsning jihozi: ko’rgazmali qurolar, ertak qahramonlari maketlari, tarqatmalar, test topshiriqlari, magnitafon, videomagnitfon,televizor.

Darsning tashkiliy qismidan so’ng sinf o’quvchilari stol ustida teskari qilib qo’yilgan kartochkalardan oladilar va undagi yozuvlarga qarab guruhlarga bo’linadilar.

1-guruh-“Tovuchlar”.

2-guruh-“Bo’g’in”.

3-guruh-“Nutq”.

4-guruh-“Alifbo”.

Guruhlar o’zlariga sardor tayinlaydilar.

O’qituvchi o’quvchilarga “Aqliy hujum” qiladi.

-Aziz bolajonlar! O’zbek xalqi haqida gap ketganda dastlab qaysi xislatlari aytiladi?

• Boajonligi
• Shirin so’zligi
• mehnatsevarligi
• mehmon do’stligi

Mehmon desa oydek to’lib,

Kundek to’lgan o’zbekmiz.

Bir mayizni qirqqa bo’lib,

Ko’ngli to’lgan o’zbekmiz.

-Xalqimizning mehmondo’stligi turli xalqlar tillarida doston. Biz shunday oliyjanob valq farzandi ekanligimizdan faxrlanamiz. Kelig, ushbu g’ururni tuygan holda bugungi ona tili darsimizda “Mehmon-mehmon’ usulida foydalanib, sabog’imizni uyushtirsak…

• Imtizomli bo’lish;
• Izlanuvchan va tashabbuskor bo’lish;
• Vaqtdan unumli foydalanish;
• O’zaro urmat, o’zgalar fikrini qadrlash;
• Faol ishtirok etish.

Ushbu qoiydalarga rioya qilgan holda maqsadimiz sari intilaylik. Mehmonlarimiz har bir berilgan to’g’ri javoblar uchun o’z rag’batlarini berib boradilar.

1-mehmonimiz qaysi jonvor ekan?

O’qituvchi: – Tipratikon ko’p “Qo’ziqorinlar” ortiga savollar yozib kelibdi. Bu savollarga javob bersak,”Qo’ziqorinlar”idan berar ekan.

Qo’ziqorin tasviri tushirilgan kartochka ortida savollar bo’lib, guruhlar navbat bilan savollarga javob beradilar.

O’qituvchi: – Agar qalbimizda, yuragimizda ilm-ma’rifat joy egallasa, bilimni puxta o’rgansak, buyuk ajdodlarimiz ruhi ham sho bo’lar ekan. Qani, bilimlarimizni sinab ko’raylik-chi…

2- mehmonimiz qaysi jonvor ekan?

Bolalar: – Quyoncha-u o’rmonda va uylarda yashaydi. Chaqqon, hurkak, quloqlari uzun bo’ladi. Sabzini juda yaxshi ko’radi.

O’qituvchi: – Quyonchamiz”Sabzicha”larga savol tozib, savatchasiga solib kelibdi. Topshiriqlarni bajarib,”Sabzicha”lar to’playlik.

1. Sabzi:”Bu nima?”o’yinini o’ynang.

1. Sabzi: Narsa va shaxsning harakatini bildiradi, “Nima qildi?”, “Nima qilyapti?”, “Nima qilmoqchi?” kabi so’roqlarga javob: Bu nima?
2. Sabzi: Narsa va shaxsning son-sanog’ini bildiradi, qancha? Nechta? Nechanchi? Kabi so’roqlarga javob beradi. Bu nima?
3. Sabzi:Narsa va shaxsning belgisini bildiradi,Qanday? Qanaqa? So’roqlariga javob beradi.Bu nima?
4. Sabzi: Narsa va shaxsning nomini bildiradi. Kim? Nima? So’roqlariga javob beradi. Bu nima?

1. Bu – fe’l so’z turkumi;
2. Bu – son so’z turkumi;
3. Bu – sifat so’ turkumi;
4. Bu – ot so’z turkumi.

Masalan: “Tovushlar” guruhi

Yozayapti fe’l o’ynadi

Bormoqchi dam olmoqchi
2.”Bo’g’in” guruh
Besh o’n

Yeti son to’qizinchi

Yoqimli sifat mayin

Katta kichik
3.”Nutq” guruh
O’qituvchi shirin

Shifokor ot mayin

Gilam kichik
“Bu nima?, Bu nima?’ o’yini yakulanib, guruhlar “sabzicha”lar bilan rag’batlantiriladi.

O’qituvchi; – Bolalar tipratikan va quyonchaning topshriqlarini bajardik. Mehmonimiz hursand bo’lishdi. Keling, 3- mehmonimiz “ayiqpolvon”ningtopshiriqlarini bajarishga kirishaylik. Ayiqpolvon nimani yaxshi ko’radi?

• Asalni
• Asalni yana qanday jonzotlar yaxshi ko’radi? Asal qanday toplanadi?
• Asalarilar, chunki o’zlari mehnat qilib to’playdilar.

1. Asalari har bir guruhda o’qituvchi istagan narsani olib, so’rashi lozimligini aytadi. (O’qituvchi guruhlar bir donadan ruchka, qalam, chizg’ich va kitob oladi va narsalarniko’rsatib,”Bu nima?” deb so’raydi.)

• Ruchka – chizg’ich
• Qalam – kitob

• Bu mening ruchkam
• Mening qalamim
• Mening chizg’ichim
• Mening kitobim

• So’zlarga qo’shimcha qo’shish orqali.
• Qanday qo’shimchalar qo’shish orqali?

-Aziz bolajonlar! Bugun biz siz bilan “otlarning egalik qo’shimchalar bilan qo’lanishi” degan mavzuda suhbatlashamiz.

• Bolalar o’tgan darsimizda narsa va shaxsning nomini bildirgan so’zlar ot deyilishini, uning qanday so’roqlarga javob bo’lishini bilib oldik. Endi esa kundalik hayotimizda qo’laniladigan so’zlarimizda otlarning egalik qo’shimchalari bilan ifodalanishini o’rganamiz.

• So’z yasovchi qo’shmchalar, so’z o’zgartiruvchi qo’shimchalar va egalik qo’shimchalardan.

• M, – mi, – ng, – ing, – si, – I, – miz, – imiz, – ngiz, – ingiz, – lar egalik qo’shimchalaridir. Egalik qo’shimchalari shaxs va narsa-buyumlarning qaysi shaxsga qarashliligini bildiradi.

Bolalar mashq shartini o’qib, topshiriqni bajardilar.

• Kitobim – kitob o’zak, – imiz egalik qo’shimchasi, ko’plikda.

4 – asalari: – So’zlarni yozing, o’zak va qo’shimchalarni belgilang.

5 – asalari: – Kitobim so’zidagi – im qo’shimchasi qaysi shaxsga tegishligigni bildiryapti? –ing, – I qo’shimchalari-chi?

Guruhlar javob berib, rag’bat uchun “aricha”lar oladilar.

6 – asalari; Ko’rgazmaga qarang. (O’qituvchi tushuntiradi)

1. Shaxs -m, -im, – imiz
2. Shaxs -ng, -ing, – ngiz, -ingiz
3. Shaxs -si, -(lar)i

Shuningdek, o’quvchilar sinf xonasida ko’zga ko’rinib turgan har xil narsalarning nomini aytib, guruhlar egalik qo’shimchalar bilan qo’llaydilar, nechanchi shaxs ekanligi, birlik va ko’plikda ekanini aytadilar.

(Texnik vositalar yordamida manitor-ekranda щедфктштп egalik qo’shimchalar bilan qo’lanishga doir misollar – slaydar ko’rsatiladi.)

Guruhlar bajargan ishlariga qarab rag’bat oladilar.

O’qituvchi: – Ayiqpolvonimiz ham xursand bo’ldi.

4-mehmonimiz olmaxon. U nimani yaxshi ko’rib нунвш,

-Olmaxon ”yong’oqcha”lar ortiga savollar yozib kelibdi. Keeling, uning topshiriqlarini ham bajaraylik.

1-yong’oq: – Mening ertak kitoblarim bor… gapni diktant tarzida yozing. (Bolalar yozadilar.) Yozgan gaplaringizdagi otning egalik qo’shimchasini aniqlabchizing (Bolalar mustaqil bajaradilar. So’ngra slayd orqali yozilgan gapni ko’rib, “kichik ustoz” usulida bir-birlarinitekshirishadi).

2-yong’oq: – Har bir guruhga o’tilgan mavzuni mustahkamlash uchun “test yong’oqchasi” tarqatilsin.

Aqling so’zidagi egalik qo’shimchasi nechanchi shaxsga qarashli?

1. 1 shaxs
2. 2 shaxs
3. 3 shaxs

3-yong’oq: – “Uyga vazifa” deb yozilgan plakatdagi konvertni qarang.

1. Uyda 161- mashqni bajaring.
2. Mashq shartiga ko’ra bajarilgach, mashqdagi gaplar mazmuniga mos bitta ixtiyoriy rasm chizib keeling.

Dars yakunida har bir o’quvchi olgan rag’batlari bo’yicha baholanadi. “Kichik hakamlar” va “Sinfning g’olib guruhi” e’lon qilinadi. G’olib guruhi boshqa Guruhlar qarsaklar bilan olqishlaydilar. Dars yakunlanadi.

Do’stlaringiz bilan baham:

Ma’lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir 2023
ma’muriyatiga murojaat qiling

Jomboy tuman xalq ta’limi bo’limiga qarashli 7-umumta’lim maktabi rasmiy sayti

Mavzu : “Sonli va harfli ifodalar”
Dars taqsimoti :
1 Tashkiliy qism 5 daqiqa
2. O`tgan mavzuni so`rash 5 daqiqa
3. O`tgan mavzuni mustahkamlash 5 daqiqa
4. Yangi mavzu bayoni 20 daqiqa
5. Yangi mavzuni mustahkamlash 6 daqiqa
6. Darsning yakuni.Uyga vazifa berish va baholash 4 daqiqa

Darsning texnologik xaritasi
Mavzu: “Sonli va harfli ifodalar”
Soatlar soni: 1 soat
Mavzuni qisqacha ta’rifi: O’tilgan mavzuni mustahkamlash, sonli va harfli ifodalar mavzusi yuzasidan tushuncha berish
O’quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi:
Metod: Guruhlash metodi
Shakl: jamoa va kichik guruhlar bilan ishlash
Jihoz: darslik, doska va bo’r, tarqatma materiallar
Nazorat: og’zaki nazorat, savol-javob, kuzatish, o’z-o’zini nazorat qilish
Baholash: o’quvchilar 5 ballik reyting tizimi asosida baholanadi.
Darsning maqsadlari
Ta’limiy: Sonli va harfli ifodalar mavzusida yangi bilimlarni egallash, sonli va harfli ifodalarda misollar bilan mustahkamlash
Tarbiyaviy: mavzuni tushuntirish va mustahkamlash jarayonida o’quvchilarning hozirjavoblik, zukkolik, topqirlik fazilatlarini tarbiyalash
Rivojlantiruvchi: matematik topshiriqlarni bajarish orqali o’quvchilarning mustaqil va mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish
Kutilayotgan natija
O’qituvchidan:
Mavzuning barcha o’quvchilar tomonidan o’zlashtirilishiga erishish, o’quvchilarning harfli va sonli ifodalar haqidagi misol va masalalarni yechishni o’zlashtirishga darsga o’quvchilarning faol qatnashishiga erishish
O’quvchilardan:
Chiroyli, to’g’ri, xatosiz yozishga o’rganadi. Turli mashqlar yordamida sonli va harfli ifodalarni o’rganish malakalari takomillashadi
Dars jarayoni va texnologiyasi
Ishning nomi Bajariladigan ish mazmuni Metod Vaqt

1 – bosqich
Tashkiliy qism Salomlashish.O`quvchilarni darsga tayyorlab olish. Navbatchi hisoboti. She’rlar va maqollar aytish.
Savol – javob , suhbat , ko`rgazmalilik .

3 daqiqa
2 – bosqich
O`tgan mavzuni so`rash O`tilgan mavzu: ,,Natural sonlarni ayirish va uning xossalari“ mavzusini so`rash va nazorat qilish. Daftarlarni almashtirish. O`quvchilarni 4 guruhga bo`lish .
Savol – javob , suhbat .

5 daqiqa
3 – bosqich
O`tilgan mavzuni mustahkamlash . O`tilgan mavzuni ,, Qarmoq “ , ,,Pochtachi “ o`yinlari orqali mustahkamlash . Didaktik o`yin , musobaqa .

5 daqiqa
4 – bosqich
Yangi mavzu bayoni Yangi mavzu: “Sonli va harfli ifodalar”. Mavzu yuzasidan tushuntirish;
Darslikda 1-6-misol va masalalarni tushuntirish va
Guruhlar bilan birgalikda bajarish

Tushuntirish, ko`rgazmalilik , musobaqa, o`yin .

20 daqiqa
5 – bosqich
Yangi mavzuni mustahkamlash
Yangi mavzuni mustahkamlash uchun metod va texnologiyalardan foydalanish
“Zinama-zina” didaktik o`yini
7 daqiqa
6 – bosqich
Dars yakuni Uyga vazifa 7-8- misol va masalalar. Uy ishini tushuntirish. Guruh ishini, darsga faol qatnashgan o`quvchilar bilimini baholash.

Tushuntirish , nazorat
5 daqiqa
Darsning borishi:
1-bosqich. Tashkiliy qism:
O`quvchilarni darsga tayyorlab olish :
Salomlashish. Sinf tozaligini ko`zdan kechirish
O`qituvchi : Darsimiz qaysi dars ?
O`quvchilar : Matematika darsi.
O`qituvchi : Hamma darsga tayyormi ?
O`quvchilar : Tayyormiz.
O`quvchilar yaqinlashib kelayotgan davlat ramzlari bayroq va konstitutsiyamiz qachon qabul qilinganligi haqida ma’lumotlarni aytib o`tadilar.
Navbatchi hisoboti tinglanadi :
Bugun darsimizda 31 ta o`quvchi qatnashyapti. Shulardan 15 tasi qizlardir.O’lkamizda kuz faslining so’nggi oyi o’z jozibasini taratmoqda.
Ikkinchi navbatchi:
Sana, oy, yil haqida ma’lumot beradi. sinfimiz toza va ozoda .Gullarimizni yaxshi parvarish qilayapmiz
O`qituvchi : Barakalla,bugun navbatchilarimiz ishiga besh baho qo`yamiz.Ikki
navbatchiga “Eng dono” rasmlari beriladi.
2 – bosqich. O`tgan mavzuni so`rash
O`qituvchi : Qani bolajonlar , o`tgan darsimizda qaysi mavzuni o`tgan edik ?
O`quvchi : “Natural sonlarni ayirish va uning xossalari” . Uy ishi 18-19 – masala va misol berilgan edi .
O`qituvchi o`quvchilarni daftarlarida uy ishlarini kim yozib bajarib kelgan kelmaganliklarini bir nazorat qilib chiqadi , daftarlar almashtiriladi .
18- misol
1) 4487-923=3564
2) 3010-2318=692 3) 19334-15722=3612
19- masala
Kit akuladan 20 metr uzunroq. Agar kitning uzunligi 31 metr bo’lsa, akulaning uzunligini toping.
Yechish: 1) 31-20=11
Javob: akulaning uzunligi 11 metr.
Demak o’tgan darsimizni qisqacha takrorlab olamiz:

4-bosqich. Yangi mavzu bayoni:
O`qituvchi : Aziz o`quvchilar endi sizlar bilan yangi mavzuni o`rganishga kirishamiz.
Yangi mavzu: Sonli va harfli ifodalar
O`qituvchi : Bolajonlar, biz siz bilan sonli ifodalar ustida misol va masalalar yechishni o`rganib kelganmiz. Endi harfli ifodalar ham qatnashgan misollarni qaraymiz:
SONLI VA HARFLI IFODALAR
Sonli ifodalar
(280 – 120) + 60 yozuv sonlar, arifmetik amallar va qavslardan tuzilgan. Bunday yozuvlar sonli ifodalar deb ataladi.
Sonli ifodada amallar ko’rsatilgan tartibda bajarilsa, sonli ifodaning qiymati hosil bo’ladi. Yuqoridagi sonli ifodaning qiymati 460 ga teng.
1- misol. Ishchi 2 soat ishladi. U birinchi soatda 12 dona, ikkinchi soatda esa undan 6 dona ko‘p detal tayyorladi. Ishchi ikki soatda jami necha dona detal tayyorlagan?
Yechish. Masalani sonli ifoda tuzib yechamiz. Ishchi ikkinchi soatda 12 + 6 dona detal tayyorlagan.
Demak, u ikki soat ichida 12 + (12 + 6) dona detal tayyorlagan.
12 + (12 + 6 ) yozuv sonli ifodadir. Uning qiymati 30 ga teng. Demak, ishchi ikki soatda jami 30 ta detal tayyorlagan.
2- misol. Ishchi 2 soat ishladi. U birinchi soatda 12 dona, ikkinchi soatda esa undan 8 dona ko‘p detal tayyorladi. Ishchi ikki soatda jami necha dona detal tayyorlagan?
Yechish. Bu masalani yechish uchun 12 + (12 + 8) sonli ifodani hosil qilamiz. Bu ifodaning qiymati 32 ga teng. Demak, ishchi 2 soatda jami 32 dona detal tayyorlagan.
Harfli ifodalar
Yuqorida ko’rilgan ikki masala bir-biridan 6 sonini 8 soniga o’zgartirilgani bilan farq qiladi. Hargal bu masalalarni yangidan yechmaslik uchun, masaladan-masalaga o’zgarib borayotgan sonni m harfi bilan belgilaymiz. Unda bu ikki masala quyidagi yangi masalaga birlashadi:
3-misol. Ishchi 2 soat ishladi. U birinchi soatda 12 dona, ikkinchi soatda esa undan m dona ko‘p detal tayyorladi. Ishchi ikki soatda jami necha dona detal tayyorlagan?
Yechish. Bu masalani yechish uchun ham 1- misoldagidek ifoda tuzamiz:
12 + (12 + m).
Bu ifodada sonlar bilan bir qatorda m harfi ham qatnashyapti. m harfi o’rniga 6 sonini qo’ysak, 1-masala uchun tuzilgan sonli ifodani, 8 sonini qo’ysak, 2-masala uchun tuzilgan sonli ifodani hosil qilamiz. Bu sonli ifodalar qiymatini hisoblab mos ravishda 1- va 2-masala yechimlarini topamiz.
Son va harflar qatnashgan ifoda harfli yoki harfiy ifoda deb ataladi.

Harfli ifodadagi harf o’rniga turli sonlarni qo’yish mumkin. Bu sonlar harfning qiymatiari deb ataladi. Harf o’rniga son qo’yib hisoblaganda chiqqan natija harfli ifodaning qiymati deyiladi.
Dam olish daqiqasi 1) Nafas olishga doir mashqlar

Keyingi bosqich. Yangi mavzuni mustahkamlash :
1-topshiriq Sonli ifodalarni topish uchun darchalarni to’ldirish daftarda bajariladi

2-topshiriq b=20 bo’lganda, harfli ifodaning qiymatini aniqlang

3-topshiriq daftarda bajariladi:

O`qituvchi : Aziz o`quvchilar bugungi darsimizni tushundilaringizmi ?
O`quvchilar – ha :
O`qituvchi : Unda uyga vazifani belgilab olingizlar .
Uyga vazifa : 8-9– masala va misollar.

28-12=16 28-24=4 139-109=30 523-109=414
9-misol

(19-7*1)+(9*1-8)=12+1=13 (19-7*2)+9*2-8)=5+10=15
(5*1-3)+(8*1+16)=2+24=26 (5*2-3)+(8*2+16)=7+32=39
O`qituvchi: Sinfimizda faol qatnashgan o`quvchilariga rag`bat kartochkalati beriladi va ballar qo`yiladi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro`yhati .
1) A . Yo . Yusupov ,, Matematika kechalari “ Toshkent . 1976 – yil
2) Bikboyeva N . U . Va boshqalar . ,, Boshlang`ich “ sinflarda matematika o`qitish metodikasi . Toshkent . ,, O`qituvchi “ 1996 – yil
3) Boltayev J . Qodirov B ,, Boshlang`ich sinflarda matematikadan sinfdan tashqari ishlar ,, Toshkent “ , ,, O`qituvchi “
4) Burxonov S., Xudoyorov O`., Norqulova Q., ,,Matematika “ 3-sinf. Toshkent ,, O`qituvchi “ 2012 – yil
5) Quchqarov A., Sariqova Sh., Usmonova P., Raxmonov U. “Matematika”.4-sinf. Toshkent. “O`qituvchi”. 2013-yil.
6) T . G`affarova ,, Boshlang`ich ta’limda zamonaviy pedagogik texnologiyalar” 2012 – yil
7) ,, Boshlang`ich ta’lim jurnali 2009 – yil aprel 4 – son
8) ,, Boshlang`ich ta’lim “ jurnali mart 3 son .