Elektron darslik va unga qo’yiladigan umumiy talablar
Elektron darslikni ishlab chiqish va foydalanishga qo’yilgan didaktik
Elektron darslik
Adabiyotlar 622452 ta
Videodars 982 ta
Audiokitob 2205 ta
Yurisprudentsiya (82)
Elektron ta’lim resurslari (196)
Logopediya (1)
Adiblar Xiyoboni bo’yicha uslubiy qo’llanma va dasturlar (24)
HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI (3)
Milliy g’oya, ma’naviyat asoslari va huquq (12)
Boshlang`ich va maktabgacha ta`lim (287)
Ilmiy-texnologik kitoblar (5873)
Xizmatlar sohasi (583)
Turli kitoblar (347)
Turli elektron axborot ta`lim resurslar (18031)
Sog‘liqni saqlash va ijtimoiy ta’minot (199)
Qishloq va suv xo‘jaligi (22)
Prezident asarlari (54)
Lugatlar (179)
Ishlab chiqarish va texnik soha (5480)
Ensiklopediya (18)
Gumanitar soha (9233)
Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq (331)
“Texnologiya va uni o‘qitish metodikasi” elektron darsligi
- Mualliflar: Хайдарова Малика Джамшетовна ; Тилавова Матлаб Мухаммедовна ; Қурбонова Шоира Нарзуллаевна
- Ko`rildi: 225
- Darslik
- Sahifalar soni: bet
- Nashr yili: 2020
- Nashriyot: buxdu.uz
Search
Buxoro davlat universiteti Axborot texnologiyalar markazi © 2019
Powered by ATM
- Bosh sahifa
- Yangiliklar
- Markaz rahbari
- ARM haqida
- Foto lavhalar
- Sayt xaritasi
- Blog Featured
- About
- Features
- Services
- O`zbek tilidagi adabiyotlar
- Rus tilidagi adabiyotlar
- Xorijiy tildagi adabiyotlar
- Elektron talim vositalari
- Ingliz tilidan topiklar
- Fan dasturi
- Malaka talablar
Elektron darslik va unga qo’yiladigan umumiy talablar
ananaviy o’quv nashrlariga qo’yilgan didaktik talablarga javob berishi kerak.
Didaktik talablar talim berishning spetsifik qonuniyatlariga va mos ravishda
o’qitishning didaktik tamoyillariga mos kelishi kerak. Quyida maxsus fanlar
bo’yicha yaratiladigan elektron darslikka bo’lgan talablar keltirilgan:
1. O’qitishda ilmiylikni, fan, texnika va texnologiyalarni so’ng’i yutuqlarni
hisobga olish, o’quv materiali mazmunining etarlicha chuqurligini, ishonchliligini
ta’minlaydi. O’quv maternalining elektron darslik yordamida o’zlashtirish jarayoni
o’qitishning zamonaviy usullari bilan mos ravishda qurilishi kerak. Bunday
usullarga quyidagilar kiradi: tajriba, eksperiment, solishtirish, kuzatish.
abstraktlash. umumlashtirish, yaxlitlantirish, o’xshashlik, tahlil va sintez,
modellashtirish uslubi, shu bilan birga matematik modellashtirish. shuningdek
tizimli tahlil usullari.
2. O’qitishning erishuvchanlik talablari elektron darslik vositasida amalga
oshiriladi va talabalar yoshiga va individual xususiyatlariga xos holda o’quv
materialini o’rganishning murakkablik va chuqurlik darajasini aniqlash zaruriyatini
bildiradi. O’quv materialini haddan ziyod murakkablashtirish va ortiqcha yuklash
mumkin emas, unda ta’lim oluvchi bu materialni egallashta ojizlik qiladi.
O’qitishning muammoviyligini ta’minlash talablari maxsus fanlarni o’qitishda
qo’yiladigan asosiy talab bo’lib, ta’lim olish faoliyatining tavsifi va mavjudligi
bilan shartlashtirilgan. Agar o’quvchi muammoli vaziyatga duch kelsa. uni
mustaqil echishga harakat qilsa, uning ijodiy qobiliyati va fikrlash faolligi o’sadi.
Ushbu didaktik talabni bajarilish darajasi an’anaviy darsliklar va o’quv
qo’llanmalaridan ko’ra, elektron darslik yordamida sezilarli darajada yuqori
4. O’qitishning ko’rgazmaliligini ta’minlash talablari, talabalar tomonidan
o’rganilayotgan ob’ektlar (mashina va uskunalar), ularning maketlari yoki
modellari, mahsulotni tayyorlashning texnologik jarayonini sezgili qabul qilishi va
shaxsan kuzatish imkoniyatini hisobga olish zaruriyatini bildiradi.
5 O’qitishning ongliligini, ta’lim oluvchining mustaqilligi va faolligini
ta’minlash talablari o’quv faoliyatining yakuniy maqsad va vazifalariga erishishda
o’quv axborotini jalb qilish bo’yicha talabalarning mustaqil ishlashlari uchun
elektron darslik va vositalari bilan ta’minlashni ko’zda tutadi. Bunda o’quvchi
o’quv faoliyati, yo’naltirilgan maqsad va mazmunni anglatadi. Maxsus
fanlar bo’yicha elektron darsliklar tizimli faoliyat yondashuvi asosida ishlab
chiqilishi kerak. Shuning uchun elektron darslikda o’quvchi faoliyatining aniq
modeli kuzatilishi kerak.
6. Elektron darslikdan foydalanishda o’qitishning tizimliligi va ketma-ketligi
talablari o’rganiladigan maxsus fan sohasida bilimlar va ko’nikmalarning ma’lum
tizimining talabalar tomonidan o’zlashtirilishi ketma-ketligini ta’minlanishini
bildiradi. Bilim, ko’nikma va mahorat ta’lim tizimida mantiqiy tartibda
shakllanishi va hayotda qo’llanilishda o’z o’rnini topishi zarur. Buning uchun
— o’quv materialini tizimlashtirilgan va strukturlashtirilgan holda tavsiya
— o’quv materialining har bir bo’limida shakllanadigan bilim, ko’nikma va
mahoratlarning rivojlanishini ham inobatga olish:
-— o’rganilayotgan o’quv materialining fanlararo bog’liqligini ta’minlash;
—- o’quv materiali va ta’lim beruvchi ta’sirlarining uzatilish ketma-ketligini
chuqur o’ylab ko’rish;
— bilim berish jarayonini o’qitish mantiqi bilan aniqlanadigan ketma-ketlikda
— elektron darslik tavsiya qilgan axborotni, o’qitishning mazmuni va uslubi
ta’lim oluvchining shaxsiy qobiliyatiga bog’liq holda tanlanishi kerak. Masalan,
mazmunli o’yin holatlarini yaratish, amaliy tavsifdagi topshiriqlar va
eksperimentlarni real jarayonlar va mavjudotlar modellarini tavsiya qilish yo’li
bilan amaliyot bilan bog’lanishni ta’minlash.
7. Elektron darslikdan foydalanishda bilimlarni o’zlashtirish mustahkamligi
talablari: o’quv materialini mustahkam o’zlashtirish uchun uni chuqur fikrlash,
xotirada saqlashga intilish katta ahamiyatga ega.
8. Elektron darslikda o’qitishning ta’limni rivojlantiruvchi va tarbiyaviy
funktsiyalari birligi talablari.
Ta’lim berish vazifasini bashqaruvchi an’anaviy nashrlarga qo’yiladigan
didaktik talablardan tashqari, eletkron darslikka uni yaratish va joriy qilinishida
zamonavii axborot va telekommunikatsion texnologiyalarning ustunliklaridan
foydalanish kabi quyidagi o’ziga xos didaktik talablar quyiladi.
1. Moslashuvchanlik talablari – maxsus fan elektron darsligi ta’lim
oluvchining individual imkoniyatlariga, ya’ni o’qitish jarayonida ta’lim oluvchi
bilimlari, ko’nikmalari va psixologik xo’susiyatlariga moslashtirilgan bo’lishi
kerak. Elektron darslik moslashuvchanligining uchta darajasi mavjud. Birinchi
darajasi talabalarning o’quv materialini o’rganishda o’zlariga qulay bo’lgan
individual tempini tanlash imkoniyati hisoblanadi. Ikkinchi darajasi – ta’lim
oluvchi holatining diagnostik tahlili hisoblanadi, uning natijalari asosida, ta’lim
berishning mazmuni va uslubi taklif etiladi. Uchinchi darajasi ochiqcha
yondashuvga asoslanadi, unda foydalanuvchilarning guruhlanishi ko’zda
tutilmaydi va dastur mualliflari ta’lim oluvchilarning imkoni boricha ko’proq
kontingenti uchun, iloji boricha ko’proq variantlarini ishlab chiqishlarish tavsiya
2. O’qitishning interfaollik talablariga o’qitish jarayonida o’quvchi bilan
elektron darslikning o’zaro hamkorligini ta’minlash kiradi. Elektron darslik
vositalari interfaol dialog va teskari aloqani ta’minlashi kerak. Dialogni tashkil
etishning muhim tashkil etuvchi qismi bo’lib, foydalanuvchi haraqatiga elektron
darslikning reaktsiyasi hisoblanadi. Teskari aloqa nazoratni amalga oshiradi,
keyingi bajariladigan ishlar bo’yicha tavsiyalar beradi, ma’lumotnoma va
tushuntiruvchi axborotlarga doimiy kirishishni amalga oshiradi. Teskari aloqa
o’quv jarayoni natijalari bo’yicha diagnostik xatolar asosida nazoratdagi bilm
darajasini oshirish uchun tavsiyalar bilan ish taxlilini beradi.
3. Elektron darslikning o’quv axborotini taqdim qilishida kompyuter
vizuallashtirish imkoniyatlarini joriy qilish talablari. Zamonaviy elektron vositalar
imkoniyatlari va elektron darslikda o’quv axborotini namoyish qilish sifatini tahlil
qilishni ko’zda tutadi.
4. Elektron darslik bilan ishlashda ta’lim oluvchining intellektual qobiliyatini
rivojlantirish talablari. Fikrlash murakkab vaziyatlarda optimal qarorlar qabul qila
olish mahorati, axborotga ishlov berish bo’yicha ko’nikmalarni shakllantirishni
5. Elektron darslikda o’quv materialini namoyish qilishning tizimlilik va
funktsional bog’liqligi talablari.
6. Elektron darslikda ta’lim berish didaktik siklining to’liqligi va
uzluksizligini ta’minlash talablari. Elektron darslik didaktik siklining barcha
qatorlar axborotli va kommunikatsion texnika bilan ishlashning bitta seansi
chegarasida bajarilish imkoniyatini berishi kerakligini bildiradi.
Maxsus fan elektron darsligiga bo’lgan didaktik talablar bilan uslubiy talablar
uzviy bog’liqdir. Uslubiy talablar elektron darslikka mo’ljallangan o’quv fanining
o’ziga xosligi va xususiyatlarini mos ravishdagi maxsus fan spetsifikasini, uning
tushunish apparatini, uning qonuniyatlarining izlanish usullari xususiyatlarini,
axborotga ishlov berish zamonaviy usullarini joriy qilish imkoniyatlarini xisobga
olishni ko’zda tutadi.
Maxsus fanlardan yarataladigan elektron darslik quyidagi uslubiy talablarni
1. Elektron darslik-o’quv materialini taqdim etishning tushunchali, obrazli va
harakatli komponentlarining o’zaro harakati va o’zaro bog’liqligiga tayangan holda
2. Elektron darslik o’quv fanining ilmiy tushunchalar tizimi yuqori tartibli
tuzilma ko’rinishida ta’minlashi kerak. Maxsus fanlararo mantiqiy o’zaro
bog’liqlik hisobga olinishi kerak.
3. Elektron darslik ta’lim oluvchiga algoritmik va evristik faoliyatini amalga
oshirish uchun yetarli bo’lgan o’zlashtirish darajasida o’quvchi bilim darajasini
bosqichma-bosqich oshirish maqsadida turli xildagi nazoratlarni amalga oshirish
imkoniyati yaratilishi kerak.
Elektron darslikni ishlab chiqish va foydalanishga qo’yilgan didaktik
talablarni hisobga olish bilan bir qatorda, uni yaratishning muvaffaqiyatliligi va
sifatiga ta’sir qiluvchi bir qator psixologik talablar ham qo’yiladi. Quyida elektron
darslikka qo’yiladigan psixologik talablar keltirilgan:
1. Elektron darslik o’quv materialini namoyish qilishda nafaqat verbal, balki
kognitiv jarayonning sensorlik va namoyish qilish holatlariga ham mos kelishi
kerak. Elektron darslik qabul qilish, diqqat, fikrlash, tasavvur qilish, xotira kabi
psixologik jarayonlari xususiyatlarini xisobga olgan holda qurilishi kerak.
2. Elektron darslik o’quv materiali ta’lim oluvchilarning yoshini, tayanch
bilimlarini va tilni bilishini inobatga olib qurilgan bo’lishi kerak.
3. Elektron darslik obrazli va mantiqiy fikrlashni rivojlantirishga
yo’naltirilgan bo’lishi kerak.
Elektron darslik
Xalq ta’limi vazirligi tomonidan 2018−2019 o‘quv yilida 1−11-sinflarga mo‘ljallangan darsliklarning elektron shakllari eduportal.uz axborot-ta’lim portaliga joylashtirildi. Bu haqda XTV matbuot xizmati xabar qildi .
Darslik mualliflari mutaxassislarning fikrlarini bilishi va kelgusida darsliklarni takomillashtirish va yaxshilash maqsadida ushbu portalda bosqichma-bosqich har bir darslik bo‘yicha sharh berish imkoniyati beriladi.
Shu bilan birga, darsliklarni tayyorlash va joylarga yetkazish bilan bog‘liq vaziyatni tahlil qilganda, bir qator muammolar aniqlangan, jumladan:
1. Darsliklarning nashr etish jarayoni noto‘g‘ri rejalashtirilishi va joylarga yetkazib berish muddatlarining qisqaligi, ularning sifatiga va o‘z vaqtida yetkazilishiga salbiy ta’sir ko‘rsatgan.
2. Mualliflar bilan ishlash va original darsliklarni tayyorlashdagi qiyinchiliklar.
3. Darsliklarni muddatida chop etilmaganligi tufayli, nashriyotlar bilan shartnoma muddatlarining uzaytirilishi.
4. Logistika muammolari.
Shu munosabat bilan, o‘tgan o‘quv yilining boshiga qadar darsliklarning umumiy sonidan 47 foizi yetkazilgan, qolgan qismi esa butun o‘quv yili davomida (may oyiga qadar) yetkazib berilgan.
O‘tgan davr mobaynida xalq ta’limi vazirligining mutaxassislari darsliklarning belgilangan muddatda joylarga, jumladan, chekka hududlarga yetkazib berishni optimallashtirish bo‘yicha zarur chora-tadbirlar ro‘yxatini ishlab chiqdilar. Amalga oshirilgan ishlar natijasida, muhim yutuqlarga erishildi. Bugungi kunda darsliklarning 94 foizi ta’lim muassasalariga topshirildi. Maktablardagi rejalashtirilgan o‘quvchilar soni va haqiqiy o‘quvchilar sonidagi farq tufayli, hozirgi kunda ba’zi bir darsliklarning maktablardan maktablarga yo‘naltirish ishlari olib borilmoqda.
XTVning ma’lum qilishicha, ayni paytda vazirlik mutaxassislari mazkur muammolarni bartaraf etish ustida ish olib bormoqda. Shu munosabat bilan, darsliklar yetishmasligi holatlari yuzaga kelganda, vaqtincha ularning elektron shaklidan foydalanishni so‘ramiz. Yetishmagan darsliklarni elektron shaklidan chop etish ham mumkinligi ta’kidlandi.