Elektron darslik strukturasi
Apache, Microsoft Internet Information Server, Web Site Pro, Iplanet Web Server
?Microsoft Power Point dasturi yordamida yaratiladigan hujjatlar qanday nomlanadi
+prеzеntatsiya
=sayt
=tablitsa
=makеt
?Microsoft Power Point dasturida yangi hujjat yaratilganda, odatda avtomatik ravishda dastur tomonidan unga qanday nom bеriladi
+РРT
=DOC
=HTP
=XLS
?Kompyutеr diskida yoki ixtiyoriy axborot tashuvchida joylashgan «*.ppt» kеngaytmali faylga sichqoncha ko’rsatkichi bilan ikki marta bosilsa qanday jarayon sodir bo’ladi
+Prеzеntatsiya ochiladi
=prеzеntatsiya saqlanadi
=prеzеntatsiya chop etiladi
=prеzеntatsiya uchiriladi
?Kеltirilgan amallarning qaysi biri yordamida taqdimotlarni (prеzеntatsiya) tеzkor saqlash mumkin
+Файл- сохранить (ctrl+s)
=ФАЙЛ-СОЗДАТЬ
=ФАЙЛ-ОТКРЫТЬ (ctrl+O)
=ФАЙЛ-СВОЙСТВА
?Kеltirilgan amallarning qaysi biri yordamida mavjud taqdimotni (prеzеntatsiya) yangi nom bilan saqlash mumkin
+Файл- сохранить как
=ФАЙЛ-СОЗДАТЬ
=ФАЙЛ-ОТКРЫТЬ (ctrl+O)
=ФАЙЛ-СВОЙСТВА
?Quyidagi rеjimlarning qaysi birida Microsoft PowerPoint dasturi oynasida slaydlarning kichiklashtirilgan miniatyurali ko’rinishi tasvirlanib, ularning tartibini va o’rnini o’zgartirish mumkin.
+Режим сортировщик слайдов
=Режим Мастер автосодержания
=Режим Из шаблона оформления
=Режим Из имеющейся презентации
?Taqdimotga (prеzеntatsiya) fayldan rasmlarni qo’yish uchun qanday amallarni bajarish zarur
+Вставка – рисунок
=Вид– рисунок
=Вставка -разрыв
=Правка- рисунок
?Taqdimotlar yaratishda ko’pgina hollarda ob’еktlardan nusxa ko’chirishga to’g’ri kеladi. Slaydlardagi ob’еktlarni nusxalash qanday amalga oshiriladi
+nusxalash kеrak bulgan ob’еktlarni ajratib, mеnyu-ПРАВКА-КОПИРОВАТЬ
=Mеnyu- правка-выделить все
=Вставка -разрыв
=Меню ФАЙЛ-СВОЙСТВА
?Taqdimot slaydidagi bir nеchta ob’еktlarni bеlgilang, “Рисование” uskunalar panеlidan “Дейcтвия” tugmasini bosing va “Группироват” amalini bajaring. Ushbu amallar natijasida nima sodir bo’ladi
+ob’еktlarni bir guruxga birlashtiradi
=ob’еktlarni uchiradi
=ob’еktlarni guruxlarga ajratadi
=ob’еktlarni qo’shadi
?Microsoft PowerPoint dasturida qaysi amal yordamida slaydlar dizaynini o’rnatish va o’zgartirish mumkin
+конструктор
=рисунок
=сортировщик
=мастер
?Microsoft PowerPoint dasturida qaysi amal yordamida slaydlar makеtini o’rnatish va o’zgartirish mumkin
+создать слайд
=удалить слайд
=изменить слайд
=копировать слайд
?Intеrnеt tarmog’idagi qidiruv tizimlarining vazifasini ko’rsating
+Qidiruv tizimi bu dasturiy-apparatli vеb-intеrfеysli komplеks bulib, Intеrnеt tarmogida ma’lumotlarni qidirish imkoniyatini bеradi.
=Qidiruv tizimi- dasturiy-apparatli vеb-intеrfеysli komplеks bulib, Intеrnеt tarmogida ma’lumotlarni uchirish imkoniyatini bеradi.
=Qidiruv tizimi- dasturiy-apparatli vеb-intеrfеysli komplеks bulib, Intеrnеt tarmogida ma’lumotlarni saklash imkoniyatini bеradi.
=Qidiruv tizimi- dasturiy-apparatli vеb-intеrfеysli komplеks bulib, Intеrnеt tarmogida ma’lumotlarni bosmaga chikarish imkoniyatini bеradi.
?Elektron darslik yaratishning birinchi bosqichida qanday vazifalar amalga oshiriladi
+pedagogik loyihalashtirish amalga oshiriladi, ya’ni pedagogik vazifalar aniqlashtiriladi, didaktik imkoniyatlardan kelib chiqib o‘qitishning mazmuni va tuzilmasi tahlil qilinadi
=metodik loyihalashtirish bajariladi, ya’ni ilmiy nazariy ma’lumotlarni o‘quv materiallariga aylantirish, o‘quv matnlari, illyustratsiyalar, grafik ma’lumotlar shakllantiriladi
=pedagogik dasturiy vositalarni shakllantirish uchun zarur dasturiy vositalar yaratiladi yoki tanlanadi
=foydalanuvchi va kompyuter o‘rtasidagi muloqot ssenariysi yaratiladi, teskari aloqa, bilimlarni diagnostikasi, o‘qitish natijalarini taqdim etish shakllari ishlab chiqiladi
?Elektron darslik yaratishning ikkinchi bosqichida qanday vazifalar amalga oshiriladi?+metodik loyihalashtirish bajariladi, ya’ni ilmiy nazariy ma’lumotlarni o‘quv materiallariga aylantirish, o‘quv matnlari, illyustratsiyalar, grafik ma’lumotlar shakllantiriladi
=pedagogik loyihalashtirish amalga oshiriladi, ya’ni pedagogik vazifalar aniqlashtiriladi, didaktik imkoniyatlardan kelib chiqib o‘qitishning mazmuni va tuzilmasi tahlil qilinadi
=pedagogik dasturiy vositalarning boshqaruv elementlari yaratiladi, fan bo‘yicha ma’lumotlar bazasi shakllantiriladi
=yaratilgan pedagogik dasturiy vositalar o‘quv jarayoniga tatbiq etiladi, ularning dasturiy va metodik tarkibiy qismlariga zarur o‘zgartirish va tuzatishlar kiritiladi
?Elektron darslik yaratish nechta bosqichda amalga oshiriladi?
+6 ta
=4 ta
=3 ta
=2 ta
?Kompyuterdagi tasvirlarni proyektor orqali namoyish etadigan sensorli ekran, bu .
+Interaktiv doska
=Markerli doska
=Doska
=Lingafon
?Interaktiv multimedia ilovalari .
+chiziqli bo‘lmagan turga xos bo‘lib, foydalanuvchi navigatsiya boshqaruvi orqali multimedia ilovasining borish jarayoniga ta’sirini ko‘rsatadi
=chiziqli turga xos bo‘lib, boshlanishidan oxirigacha foydalanuvchi ta’sirisiz amalga oshadi
=iyerarxik turga xos bo‘lib, foydalanuvchi ta’sirisiz amalga oshadi
=aralash turga xos bo‘lib, foydalanuvchi ta’sirisiz amalga oshadi
?Interaktiv bo‘lmagan multimedia ilovalari .
+chiziqli turga xos bo‘lib, boshlanishidan oxirigacha foydalanuvchi ta’sirisiz amalga oshadi
=chiziqsiz turga xos bo‘lib, boshlanishidan oxirigacha foydalanuvchi ta’sirida amalga oshadi
=aralash turga xos bo‘lib, foydalanuvchi navigatsiya boshqaruvi orqali multimedia ilovasining borish jarayoniga ta’sirini ko‘rsatadi
=iyerarxik turga xos bo‘lib, boshlanishidan oxirigacha foydalanuvchi ta’sirida amalga oshadi
?Agar multimediali ilova strukturasida navigatsiya mavjud bo‘lsa, u holda bunday ilova .
+gipermedia deb ataladi
=gipertekst deb ataladi
=gipermurojaat deb ataladi
=giperilova deb ataladi
?Foydalanuvchi multimedia ilovani tomosha qilish bilan birgalikda uni boshqara olsa, bu ilovalar nima deyiladi?+interaktiv multimedia ilovalari
=ko‘rgazmali multimedia ilovalari
=Tasvirli multimedia ilovalari
=nofaol multimedia ilovalari
?O‘quv filmlarini yaratishda va tahrir qilishda qo‘llanadigan dasturiy vositalar to‘g‘ri keltirilgan javob variantini toping.
+Windows Movie Maker, Videomontaj, Ulead Videostudio
=Microsoft Excel, Microsoft Access, SQL
=Corel Draw, Adobe Photoshop, Adobe Illustrator
=Microsoft Front-Page, Alliare Home Site, Turbo Site
?Elektron darslik yaratishda ma’lumotlar bazalarini yaratishda qo‘llanadigan dasturiy vositalari to‘g‘ri keltirilgan javob variantini toping.
+Microsoft Excel, Microsoft Access, SQL
=3D Studio MAX, Adobe Image Ready, Gif Animator, Macromedia Flash
=Microsoft Front-Page, Alliare Home Site, Turbo Site
=SonicFoundry, SoundForge, Wave Lab, Sound Recorder
?Elektron darslik yaratishda ovozli jarayonlarni taqdim etish va ovozni tahrir qilishda qo‘llanadigan dasturiy vositalari to‘g‘ri keltirilgan javob variantini toping.
+SonicFoundry, SoundForge, Wave Lab, Sound Recorder
=3D Studio MAX, Adobe Image Ready, Gif Animator, Macromedia Flash
=Corel Draw, Adobe Photoshop, Adobe Illustrator
=Microsoft Front-Page, Alliare Home Site, Turbo Site
?Elektron darslik yaratishda dinamik illyustratsiyali o‘quv materiallarini yaratishda qo‘llaniladigan dasturiy vositalari to‘g‘ri keltirilgan javob variantini toping.
+3D Studio MAX, Adobe Image Ready, Gif Animator, Macromedia Flash
=Sound Recorder, Sound Forge, Movie Maker
=Corel Draw, Adobe Photoshop, Adobe Illustrator
=Microsoft Front-Page, Alliare Home Site, Turbo Site
?Elektron darslik yaratishda o’quv materiallarini yaratishda rastrli yoki vektorli rasmlar bilan ishlovchi dasturlardan foydalanish zarur bo’ladi. Ushbu tur dasturiy vositalari to‘g‘ri keltirilgan javob variantini aniqlang.
+Corel Draw, Adobe Photoshop, Adobe Illustrator
=Microsoft Front-Page, Alliare Home Site, Turbo Site
=MathCad, Maple, MatLab
=Sound Recorder, Sound Forge, Movie Maker
?Elektron darslik yaratishda gipermatn hujjatlarini ishlab chiqishda qo‘llaniladigan dasturiy vositalar to‘g‘ri keltirilgan javob variantini toping.
+Microsoft Front-Page, Alliare Home Site, Turbo Site
=Adobe Photoshop, CorelDraw, AutoCAD
=MathCad, Maple, MatLab
=Sound Recorder, Sound Forge, Movie Maker
?Fanlar bo‘yicha yaratiladigan Elektron darslik yaratishda metodik talablariga zid bo‘lgan, noto‘g‘ri javob variantini toping.
+Elektron darslik yaratishda – o‘quv materialini tizimlashtirilmagan va tartiblanmagan holatda tavsiya qilishi zarur.
=Elektron darslik yaratishda – o‘quv materialini taqdim etishning tushunchali, obrazli va harakatli komponentlarining o‘zaro bog‘liqligiga tayangan holda qurilishi kerak.
=Elektron darslik yaratishda o‘quv materialini yuqori tartibli tuzilma ko‘rinishida ta’minlashi kerak.
=Elektron darslik yaratishda – ta’lim oluvchiga o‘quv materialini bosqichma-bosqich o‘zlashtirganligini turli xildagi nazoratlarni amalga oshirish asosida aniqlash imkoniyatlarining yaratilishi.
?Ikkinchi guruh pedagogik dasturiy vositalar, bular .
+“O‘qituvchi-kompyuter-o‘quvchi” uch elementli pedagogik tizim texnologiyalaridir
=“O‘qituvchi-o‘quvchi” ikki elementli pedagogik tizim texnologiyalaridir
=“Kompyuter-o‘quvchi” ikki elementli pedagogik tizim texnologiyalaridir
=“O‘qituvchi-kompyuter” ikki elementli pedagogik tizim texnologiyalaridir
?Birinchi guruh pedagogik dasturiy vositalar .
+an’anaviy pedagogik texnologiyalarni qo‘llab-quvvatlovchi vositalar
=an’anaviy pedagogik texnologiyalarni qo‘llab-quvvatlamaydigan vositalar
=an’anaviy pedagogik texnologiyalarni inkor etuvchi vositalar
=uch elementli pedagogik tizim texnologiyalari
?Multimediali axborotning audio komponenti vazifasi nimadan iborat?
+ovozli ma’lumotlarni uzatish uchun xizmat qiladi
=video ma’lumotlarni uzatish uchun xizmat qiladi
=tasvirli ma’lumotlarni uzatish uchun xizmat qiladi
=ovozli ma’lumotlarni uzatish uchun xizmat qiladi
?Ispring Kinetics dasturida New Broadside Pages bo’limining vazifasi nima
+Istalgancha saxifa qo‘shish imkoniyati
=Rasmli va matnli obektlarni qo‘shish va joylashtirish imkoniyati
=Dasturdan chiqish
=Ma‘lumotlarni tayyor 3D kitob ko‘rinishida saqlash
?Ispring Kinetics dasturida Drawing bo’limining vazifasi nima
+Rasmli va matnli obektlarni qo‘shish va joylashtirish imkoniyati
=Saxifalar o‘lchami, rangi va fonlari bilan ishlash
=Dasturdan chiqish
=Istalgancha saxifa qo‘shish imkoniyati
?Ispring Kinetics dasturida Grid and Guides bo’limining vazifasi nima
+ Ish jarayonida saxifa ko‘rinishini boshqarish
= Ma‘lumotlarni tayyor 3D kitob ko‘rinishida saqlash
= Rasmli va matnli obektlarni qo‘shish va joylashtirish imkoniyati
= Saxifalar o‘lchami, rangi va fonlari bilan ishlash
?Ispring Kinetics dasturida Publish bo’limining vazifasi nima
+ Ma‘lumotlarni tayyor 3D kitob ko‘rinishida saqlash
= Dasturdan chiqish
= Ish jarayonida saxifa ko‘rinishini boshqarish
= Saxifalar o‘lchami, rangi va fonlari bilan ishlash
?iSpring dasturida yaratilgan fayllarni qanday farmatlar saqlash mumkin
+ XHTML
= EXE
= HTMLX
=ZIP
? Power Pointda стили фона bo’limi qaysi menyusida joylashgan
+Дизайн
= Переходы
= Главная
= Анимация
?*.pptx farmati Power Pointning qaysi versialariga tegishli
+ Power Point – 2010
= Power Point – 2003
= Power Point – 2007
= Power Point – 1998
? iSpring to’plamining qaysi bo’lmida test yaratiladi
+ iSpring QuizMaker
= iSpring Kinetics
= iSpring Free
= iSpring Converter
? iSpring to’plamining qaysi bo’lmida elekron kitoblar yaratiladi
+ iSpring Kinetics
= iSpring QuizMaker
= iSpring Pro
= iSpring Free
?Power point dasturida yaratilgan maxsulot qanday nom asosida nomlangan bo’ladi
+ Презентация1
= Слайд1
= Database1
= Тақдимот1
?iSpring kinetics dasturida yaratilgan fayllar qanday kengaytmaga ega bo’ladi
+ *.knic
= *.kntx
= *.knix
= *.kint
?Fayl va papkalar ro’yxatini turi bo’yicha tartiblangan ko’rinishda tasvirlash
+”Vid”-“Uporyadochit znachki >”-“Tip”
=”Vid”-“Uporyadochit znachki >”-“Imya”
=”Vid”-“Uporyadochit znachki >”-“Razmer”
=”Vid”-“Uporyadochit znachki >”-“Izmenen
?«Eksport» buyrig’ida qaysi klavshalar birikmasidan foydalaniladi
+CtrlE
=CtrlF5
=CtrlF10
=CtrlF8
?«İmport» buyrig’ida qaysi klavshalar birikmasidan foydalaniladi
+CtrlI
=CtrlE
=CtrlAltF5
=Ctrlenter
?O‘quv jarayonida *.pps yoki *.ppsx kengaytmali fayldan foydalanish uchun, sichqoncha tugmasi ushbu kengaytmalarda ikki marta bosilsa, nima sodir bo‘ladi
+Taqdimotni to‘la ekranli ko‘rish ishga tushiriladi
=Taqdimot «Obichniy» ko‘rish rejimida ochiladi
=Taqdimot «Sortirovshik slaydov » ko‘rish rejimida ochiladi
=Slaydlar namunasi ochiladi
?Power Pointning qaysi talqinida o‘qish rejimi mavjud
+PowerPointning 2010 va undan yuqori versiyalarida
=PowerPointning 2007 va undan quyi versiyalarida
=PowerPoint 2007 versiyasida
=Bunday rejim mavjud emas
?Animatsiya turlari tarkibiga zid bo‘lgan, noto‘g‘ri javob variantini aniqlang:
+Muvaffaqiyatli animatsiya
=Qumli animatsiya
=Plastilinli animatsiya
=Siluetli animatsiya
?Chizilgan animatsiya deganda nimani tushunasiz
+animatsiyaning bir ko‘rinishi bo‘lib, har bir kadr alohida chiziladi
=tasviriy san’atning bir yunalishi xisoblanib, multiplikatsiya yaratishda kukun
=texnikasi qo‘llanilgan holda amalga oshiriladi
=yassi figuralar qirqmalari qo‘llaniladi (figuralar kog‘oz, mato, va boshqamateriallardan qirqib olish natijasida hosil qilinadi) dasturiy vositalar yordamida yaratilgan animatsiya
?Qumli animatsiya deganda nimani tushunasiz
+tasviriy san’atning bir yunalishi xisoblanib, multiplikatsiya yaratishda kukun texnikasi qo‘llanilgan holda amalga oshiriladi
=animatsiyaning bir ko‘rinishi bo‘lib, har bir kadr alohida chiziladi
=yassi figuralar qirqmalari qo‘llaniladi (figuralar kog‘oz, mato, va boshqa materiallardan qirqib olish natijasida hosil qilinadi)
=dasturiy vositalar yordamida yaratilgan animatsiya
?Siluetli animatsiya deganda nimani tushunasiz
+yassi figuralar qirqmalari qo‘llaniladi (figuralar kog‘oz, mato, va boshqa materiallardan qirqib olish natijasida hosil qilinadi)
=dasturiy vositalar yordamida yaratilgan animatsiya
=animatsiyaning bir ko‘rinishi bo‘lib, har bir kadr alohida chiziladi
=tasviriy san’atning bir yunalishi xisoblanib, multiplikatsiya yaratishda kukun texnikasi qo‘llanilgan holda amalga oshiriladi
?Kompyuterli animatsiya deganda nimani tushunasiz
+animatsiya yaratishda eng qulay va zamonaviy texnologiya hisoblanadi.
=Animatsiya dasturiy vositalar yordamida yaratiladi animatsiyaning bir ko‘rinishi bo‘lib, har bir kadr alohida chiziladi
=tasviriy san’atning bir yunalishi xisoblanib, multiplikatsiya yaratishda kukun texnikasi qo‘llanilgan holda amalga oshiriladi
=yassi figuralar qirqmalari qo‘llaniladi (figuralar kog‘oz, mato, va boshqa materiallardan qirqib olish natijasida hosil qilinadi)
?Kompyuter videotizimi qanday komponentalardan tashkil topadi
+monitor; videoadapter, dasturiy ta’minot (videotizim drayver)
=modem, faks-modem, axborot tashuvchilar
=skaner, plotter, digitayzer
=klaviatura, sichqoncha, mikrofon
?Multimedia qurilmalari tarkibiga kirmaydigan Elektron seriya qurilmalar keltirilgan noto‘g‘ri javob variantini aniqlang:
+Ma’lumotni chop etish qurilmalari
=Ma’lumotni yozib olish qurilmalari
=Ma’lumotni chiqarish qurilmasi
=“Virtual borliq” qurilmalari
? Kompyuterli ta‘lim vositalarini nechta guruhga ajratish mumkin.
+4
=5
=3
=6
?_______________ ob‘ektlar, kameralar, yorug’lik manbalari joyini o’zaro almashtirish yoki ularning parametrlarini vaqt bo’yicha o’zgarishiga ega bo’lgan vazifa yoki topshiriq.
+ Animatsiya
=Multimedia
=Slayd
=MediaShow
?_____________ ma‘lum bir o‗lchamga ega bo’lgan muloqot varaqlari hisoblanib, unda biror maqsad bilan yaratilayotgan namoyish elementlari joylashtiriladi.
+Slayd
=Animatsiya
=Multimedia
=Prizintatsiya
?Amaliy dastur ilovalari necha qismga bo’linadi
+5
=4
=3
=6
?Dasturiy vositalar necha qismdan iborat
+2
=3
=4
=5
?Testlarni vaqtiga ko’ra necha turga ajratish mumkin
+3
=2
=4
=5
? Individual test bu…
+har bir o’quvchi uchun alohida test topshiriqlarini tuzib tekshirish o’tkazish
=sinf o’quvchilarini bilim, malakalarni o’zlashtirish darajasiga qarab guruhlarga ajratish va ularning har biriga mos test topshiriqlarini tuzib tekshirish o’tkazish
=sinf o’quvchilarining barchasiga mo’ljallangan test topshiriqlari asosida sinov o’tkazish.
= o’quv predmeti to’liq o’rganilgach, chorak yoki o’quv yili oxirida tashkil etiladigan tekshirish.
? Tabaqalashgan test bu
+sinf o’quvchilarini bilim, malakalarni o’zlashtirish darajasiga qarab guruhlarga ajratish va ularning har biriga mos test topshiriqlarini tuzib tekshirish o’tkazish
=har bir o’quvchi uchun alohida test topshiriqlarini tuzib tekshirish o’tkazish
=sinf o’quvchilarining barchasiga mo’ljallangan test topshiriqlari asosida sinov o’tkazish.
= o’quv predmeti to’liq o’rganilgach, chorak yoki o’quv yili oxirida tashkil etiladigan tekshirish
? Yalpi test bu…
+sinf o’quvchilarining barchasiga mo’ljallangan test topshiriqlari asosida sinov o’tkazish
=sinf o’quvchilarini bilim, malakalarni o’zlashtirish darajasiga qarab guruhlarga ajratish va ularning har biriga mos test topshiriqlarini tuzib tekshirish o’tkazish
=. har bir o’quvchi uchun alohida test topshiriqlarini tuzib tekshirish o’tkazish
= o’quv predmeti to’liq o’rganilgach, chorak yoki o’quv yili oxirida tashkil etiladigan tekshirish
?________ har bir darsda uzoq va yaqinda o’rganilgan o’quv materialining o’zlashtirilganligini tekshirish
+Joriy test
=Davriy test
=Yakuniy test
=Vaqtli test
?_______________ o’quv predmetining bir bo’limi, katta qismi o’rganilgandan keyin tashkil etiladigan sinov
+Davriy test
=Joriy test
=Yakuniy test
=Vaqtli test
?Test so’zi qanday manoni beradi.
+ inglizcha «test» — o’zbekcha «sinash», «tekshirish», «tadqiq qilish» so’zlariga ma‘nodosh
= lotincha «test» — o’zbekcha «sinash», «tekshirish», «tadqiq qilish» so’zlariga ma‘nodosh
= aranch «test» — o’zbekcha «sinash», «tekshirish», «tadqiq qilish» so’zlariga ma‘nodosh
= fransuzcha «test» — o’zbekcha «sinash», «tekshirish», «tadqiq qilish» so’zlariga ma‘nodosh
? Pedagogik dasturiy vositalarni quyidagilarga ajratish mumkin
+ O’rgatuvchi dasturlar, Test dasturlari, Mashq qildirgichlar,Visuvalashtirish
=Amaliy dasturlar, Test dasturlari, Loyihalash dasturlari, Html dasturlari
=Loyiha konstruktori, Matn muharir. Power point, Dizaynerlaru
=Umumtizimli dasturlar, Amaliy dasturlar, Loyihalash
? Elektron darslik yaratishda Pedagogik dasturiy vositalar –
+ kompyuter texnologiyalari yordamida o’quv jarayonini qisman yoki to’liq avtomatlashtirish uchun mo’ljallangan didaktik vosita hisoblanadi.
= kompyuter texnologiyalari yordamida o’quv jarayonini qisman yoki to’liq axborotlashtirish uchun mo’ljallangan didaktik vosita hisoblanadi.
= kompyuter texnologiyalari yordamida o’quv jarayonini samarali avtomatlashtirish uchun mo’ljallangan adiktiv vosita hisoblanadi.
= kompyuter texnologiyalari yordamida o’quv jarayonini qisman yoki to’liq avtomatlashtirish uchun mo’ljallangan formal vosita hisoblanadi.
? Ovozli jarayonlarni taqdim etish va ovozni tahrir qilish dasturlari to’g’ri ko’rsatilgan javobni toping
+ SonicFoundry, SoundForge, Wave Lab, Sound Recorder
=AIMP3, SonyFriday, Mp3Recorder, SoundUltra,
= Alais Wave Front, Maya, Light Wave,
= Wave Front, Light Wave, SoundUltra, Sound Recorder
? Klassifikatsiya so‘zi qanday manoni anglatadi
+ ilm yoki inson faoliyatining biror sohasiga oid oʻzaro bir xil tushunchalar sistemasi hisoblandi
=.o‘qitishga mo‘ljallangan dasturiy vositalarning strukturasi va funksiyasi hisoblanadi
= o‘qitish mo‘ljallangan elektron vositalarning majmuasi hisoblanadi
= fan doirasida toʻplangan bilimlar qatʼiy tartibga solinadi.
? Asosiy klassifikatsiyalar necha qismdan iborat
+10
=11
=9
=8
? Klassifikatsiya Struktura bo‘yicha quyidagilardan iborat:
+3
=2
=4
=5
? Birtomli elektron qo‘llanamalar; Ko‘ptomli elektron qo‘llanamalar; Elektron seriyalar. Qaysi klassifikatsiyaga misol bo’ladi
+ Struktura bo‘yicha
= Funksional alomati bo‘yicha
= Tekst organizatsiyasi bo‘yicha
= Taqdim formasi bo‘yicha
? Klassifikatsiyaning chop etish ekvivalenti bo‘yicha necha guruhga ajratish mumkin
+2
=3
=4
=5
? Foydalanuvchi va elektron nashr o‘zaro aloqasi xarakteri bo‘yicha necha guruhni misol keltirish mumkin:
+ Determinirlangan elektron nashrlar, Determinirlanmagan elektron nashrlar;
= Tarmoqli elektron nashrlar, Kombinirov tarqaluvchi elektron nashrlar
= Ko‘rsatiladigan elektron nashrlar; Ovozli elektron nashrlar;
= Konveksion o‘quv qo‘llanmalar; Dasturiy o‘quv qo‘llanmalar;
? Birtomli elektron nashrlar-
+ elektron nashrlar, bitta mashina o‘quvchi tashuvchida chiqarilganlar;
= elektron nashr, ikki yoki undan ortiq bo‘lgan raqamlarngan rismlardan iborat bo‘lib, ularning har biri mustaqil mashina o‘quvchi tashuvchida taqdim etiladi, tarkibi bo‘yicha bir butun qismni tashkil qiladi;
= seriyalik elektron nashrlar, o‘zida tomlarni jamlovchi, umumiy ma‘noni, tematikani, maqsadni biriktiruvchi, birtipli hisoblanadi.
= elektron nashrlar mononashrlar va to‘plamlardan iborat
? Ko‘ptomli elektron nashr –
+ elektron nashr, ikki yoki undan ortiq bo‘lgan raqamlarngan rismlardan iborat bo‘lib, ularning har biri mustaqil mashina o‘quvchi tashuvchida taqdim etiladi, tarkibi bo‘yicha bir butun qismni tashkil qiladi;
= elektron nashrlar, bitta mashina o‘quvchi tashuvchida chiqarilganlar;
= seriyalik elektron nashrlar, o‘zida tomlarni jamlovchi, umumiy ma‘noni, tematikani, maqsadni biriktiruvchi, birtipli hisoblanadi.
= elektron nashrlar mononashrlar va to‘plamlardan iborat
? Elektron seriya –
+ elektron nashrlar, o‘zida tomlarni jamlovchi, umumiy ma‘noni, tematikani, maqsadni biriktiruvchi, birtipli hisoblanadi.
= elektron nashr, ikki yoki undan ortiq bo‘lgan raqamlarngan rismlardan iborat bo‘lib, ularning har biri mustaqil mashina o‘quvchi tashuvchida taqdim etiladi, tarkibi bo‘yicha bir butun qismni tashkil qiladi;
= elektron nashrlar, bitta mashina o‘quvchi tashuvchida chiqarilganlar;
= elektron nashrlar mononashrlar va to‘plamlardan iborat
? Elektron darslik yaratishda qo’yiladigan talablarni ishlab chiqishda, birinchidan, didaktika prinsiplari mazmunidan; ikkinchidan, kompyuterning didaktik funksiyalaridan; uchinchidan, dastur vositasi tuzilishiga etiborni qaratish kerak. Bu talablarni qaysi olim aytgan.
+ A.S.Lesnevskiy
=Sh.M.Burchoviskiy
=T.M.Genri
=P.M.Shatov
? Metodik talablarga quyidagilar kiradi.
+ aniq o’quv fanining o’ziga xos xususiyatlarini hisobga olish, ma‘lum bir faning o’ziga xosligini hisobga olish, axborotni zamonaviy metodlari o’zaro bog’liqliligi, o’zaro aloqadorliligi, turli-tumanligi, amalga oshirilishi.
= zamonaviy universal shaxsiy kompyuterlar, tashqi qurilmalari, test o’tkaziladigan manbalar kiradi.
=«mijoz-server» arxitekturasi, Internetnavigatorlar, tarmoq operatsion tizimlari, telekommunikatsiya, boshqaruv vositalari (o’qitish jarayonini individual va jamoaviy ishlari, tashqi qayta aloqa) kiradi.
= tartiblilik va ifodalilik (elementlari, joylashishi, o’lchami, rangi), bezashning funksional vazifasi va ergonomik talablarga mosligi.
? Texnik talablarga quyidagilar kiradi
+ zamonaviy universal shaxsiy kompyuterlar, tashqi qurilmalari, test o’tkaziladigan manbalar kiradi.
=«mijoz-server» arxitekturasi, Internetnavigatorlar, tarmoq operatsion tizimlari, telekommunikatsiya, boshqaruv vositalari (o’qitish jarayonini individual va jamoaviy ishlari, tashqi qayta aloqa) kiradi.
=tartiblilik va ifodalilik (elementlari, joylashishi, o’lchami, rangi), bezashning funksional vazifasi va ergonomik talablarga mosligi.
= do’stonalik, foydalanuvchiga moslashish, ekran shakllarini tashkil etish.
? Ergonomik talablarga quyidagilar kiradi:
+do’stonalik, foydalanuvchiga moslashish, ekran shakllarini tashkil etish.
=«mijoz-server» arxitekturasi, Internetnavigatorlar, tarmoq operatsion tizimlari, telekommunikatsiya, boshqaruv vositalari (o’qitish jarayonini individual va jamoaviy ishlari, tashqi qayta aloqa) kiradi.
=tartiblilik va ifodalilik (elementlari, joylashishi, o’lchami, rangi), bezashning funksional vazifasi va ergonomik talablarga mosligi.
= zamonaviy universal shaxsiy kompyuterlar, tashqi qurilmalari, test o’tkaziladigan manbalar kiradi.
?_______________talablarga quyidagilar kiradi: interfaollik, maqsadga yo’nalganlik, mustaqillik va moslashuvchanlik, audiolashtirish, ko’rgazmalilik, kirish nazorati, intellektual rivojlanish, differensiatsiyalash(tabaqalashtirish), kreativlik, ochiqlik, qayta aloqa, funksionalilik, ishonchlilik.
+Maxsus
= Ergonomik
= Estetik
= Tarmoq
?Psixofiziologik talablarga nimalar kiradi.
+Ekrandagi tasvirlarning rangiga qo’yiladigan talablar, Ekrandagi ma‘lumotlarning tuzilishiga qo’yiladigan talablar, Tasvirlarni uzatish usullariga qo’yiladigan talablar
= Ekrandagi ob‘ektlarning ko’rinishiga qo’yiladigan talablar, Interfeysning qulayligi prinsipi, Dasturning universalligi
=Dasturning universalligi ,Dastur ishining uzluksizligi, Dastur hajmining chegaralanganligi. Kompyuter imkoniyatlaridan unumli foydalanish
= O’quvchi uchun ortiqcha ma‘lumotlarning berkitilishi, O’qituvchi va o’quvchi vaqtini tejash talabi, O’quvchi va kompyuter muloqoti usullari
?Texnik talablarga nimalar kiradi.
+Dasturning universalligi ,Dastur ishining uzluksizligi, Dastur hajmining chegaralanganligi. Kompyuter imkoniyatlaridan unumli foydalanish
= Ekrandagi ob‘ektlarning ko’rinishiga qo’yiladigan talablar, Interfeysning qulayligi prinsipi, Dasturning universalligi
=Ekrandagi tasvirlarning rangiga qo’yiladigan talablar, Ekrandagi ma‘lumotlarning tuzilishiga qo’yiladigan talablar, Tasvirlarni uzatish usullariga qo’yiladigan talablar
= O’quvchi uchun ortiqcha ma‘lumotlarning berkitilishi, O’qituvchi va o’quvchi vaqtini tejash talabi, Interfeysning qulayligi prinsipi
?Ta’limni kompyuterlashtirish vositalari
+Texnik vositalar,Didaktik vositalar, Faoliyat vositalari Dasturiy vositalar
=Dasturiy vositalar, Umumtizimli vositalar, Predmet vositalar, Shajaraviy vositalar
=Predmet vositalar, Shajaraviy vositalar, Texnik vositalar,Didaktik vositalar
=Faoliyat vositalari Dasturiy vositalar, Dasturiy vositalar, Umumtizimli vositalar
?Texnik vositalarni necha guruhga ajratishimiz mumkin
+2
=3
=4
=8
?Didaktik vositalarni necha guruhga ajratishimiz mumkin
+9
=10
=7
=8
? Didaktik vositalarga quydagilardan qaysi biri kirmaydi
+Rang, shrift, kadrlar
= Rasmlar jadvallar
= Mashqlar o’yinlar
= Krossvordlar testlar
?”O’quvchining bilim va malakalarni qanchalik darajada o’zlashtirishi o’quv materialini bayon qilishda foydalaniladigan ko’rgazma vositalarga ham bog’liq”. Ko’rgazmalikning oltin qoidasini qaysi olim aytrgan
+Ya.A.Komenskiy
=Sh.M.Burchoviskiy
=T.M.Genri
=A.S.Lesnevskiy
?O’quvchilarning bilim darajasi va qiziqishlaridan kelib chiqib yangi bilimlarni o’zlashtirishga yo’naltiradi pedagogik dasturiy vosita bu
+O’rgatuvchi dasturlar
=Test dasturlari
=Mashq qildirgichlar
=Virtual o’quv muhitini shakllantiruvchi dasturlar
?Egallangan bilim, malaka va ko’nikmalarni tekshirish yoki baholash maqsadlarida qo’llaniladi pedagogik dasturiy vosita bu
+Test dasturlari dasturlar
=O’rgatuvchi
=Mashq qildirgichlar
=Virtual o’quv muhitini shakllantiruvchi dasturlar
?Avval o’zlashtirilgan o’quv materiyalini takrorlash va mustahkamlashga xizmat qiladi Elektron darslik bu
+Mashq qildirgichlar
=Test dasturlari
=O’rgatuvchi dasturlar
=Virtual o’quv muhitini shakllantiruvchi dasturlar
?Glossariy bu-
+ kursning barcha hujjatlari bo‘yicha havolalarni avtomatik tashkil qiladigan ta‘riflar ro‘yxati.
= turli ma‘lumotlarni ishlab chiqish, ishga tushirish, qayta ishlash vositalarini qo’llash tartiblash
= ekranni turli rangdagi bir nechta sohalarga ajratib, ularda turlicha ma‘lumotlarni chiqarish holati.
= formati va strukturasi cheklanmagan ma’lumotlar bazasi
? Multimedia bu-
+turli ma‘lumotlarni ishlab chiqish, ishga tushirish, qayta ishlash vositalarini qo’llash tartiblarini ta‘riflovchi texnologiya
= ekranni turli rangdagi bir nechta sohalarga ajratib, ularda turlicha ma‘lumotlarni chiqarish holati.
=bu o‘qituvchilar tomonidan onlayn-kurslarni yaratish uchun maxsus ishlab chiqilgan sayt tarkibini boshqarish tizimi
=bu alohida onlayn-kurslar kabi, ta‘lim veb-saytlarini ishlab chiquvchi instrumentlar sohasi
?Multimediali darslik nima?+multimedia texnologiyasi yordamida axborot-ta’lim resurslaridan foydalanish imkoniyatlarini kengaytiruvchi darslik
=ma’lum fan bo‘yicha yagona interfeys bilan ta’minlangan, internetga joylashtirilgan o‘quv-metodik majmua
=video va animatsion lavhalar, tovush, musiqa va boshqalarni o‘z ichiga an’anaviy lug‘atga mos keluvchi elektron axborot manbai
=saqlangan, ishlov berilgan va testlashtiruvchiga kompyuter yordamida taqdim etiladigan testlar
?Elektron testlar nima?+saqlangan, ishlov berilgan va testlashtiruvchiga kompyuter yordamida taqdim etiladigan testlar
=ma’lum fan bo‘yicha yagona interfeys bilan ta’minlangan, internetga joylashtirilgan o‘quv-metodik majmua
=multimedia texnologiyasi yordamida axborot-ta’lim resurslaridan foydalanish imkoniyatlarini kengaytiruvchi darslik
=video va animatsion lavhalar, tovush, musiqa va boshqalarni o‘z ichiga an’anaviy lug‘atga mos keluvchi elektron axborot manbai
?Real vaqtdagi muzokara nima?+Chat
=Seminar
=Resurs
=Forum
?Grafik, matn, raqamli, musiqali, video, foto va boshqa axborotlarni va yana foydalanuvchilar uchun bosma xujjatlar yig‘indisi qanday nomlanadi?+Elektron nashr
=Elektron darslik
=Elektron xujjat
=Elektron qurilma
?Pedagogik dasturiy vositalarga qo‘yiladigan didaktik talabning Tushunarlilik mazmuniga izoh bering.
+nazariy murakkablik va bayon etish chuqurligi darajasining aniqlanishi
=o‘quv axborotini kompyuter tasviri yuqori sifati, axborotni qabul qilishga yo‘naltirish
=ta’lim mazmunining zamonaviy fan darajasiga muvofiqligi
=o‘rganuvchi yechishi lozim bo‘lgan muammoli vaziyatga duch kelishi
?O‘rgatuvchi dasturlar qanday maqsadlarda qo’llaniladi?+o‘quvchilarning bilim darajasi va qiziqishlaridan kelib chiqib yangi bilimlarni o‘zlashtirishga yo‘naltiradi
=virtual o‘quv muhitini shakllantirishga xizmat qiladi
=egallangan bilim, malaka va ko‘nikmalarni tekshirish yoki baholash maqsadlarida qo‘llaniladi
=avval o‘zlashtirilgan o‘quv materialini takrorlash va mustahkamlashga xizmat qiladi
?Elektron darsliklarning qanday turlari mavjud?+foydalanish bo’yicha, yetkazib berish bo‘yicha, o’quv materiallarining yangilanishi bo‘yicha
=multimedia texnologiyasi yordamida axborot-ta’lim resurslaridan foydalanish bo’yicha
=o‘quv mashg‘ulotlarini yuqori sifatli darajasida o‘tkazilishni ta’minlash bo’yicha
=tayyorlanish shakli bo’yicha, ko‘rinishi bo’yicha va imkoniyatlari bo’yicha
?O‘quv faoliyatini ish faoliyati bilan birga olib borish qanday ataladi?+Parallellik
=Moslashuvchanlik
=Tushunuvchanlik
=Modullilik
?Elektron internet-darslik nima?+ma’lum fan bo‘yicha yagona interfeys bilan ta’minlangan, internetga joylashtirilgan o‘quv-metodik majmua
=multimedia texnologiyasi yordamida axborot-ta’lim resurslaridan foydalanish imkoniyatlarini kengaytiruvchi
=video va animatsion lavhalar, tovush, musiqa va boshqalarni o‘z ichiga an’anaviy lug‘atga mos keluvchi elektron manba
=saqlangan, ishlov berilgan va testlashtiruvchiga kompyuter yordamida taqdim etiladigan testlar
?Elektron darslikning strukturasi nechta qismni o’z ichiga olishi lozim?
+13 ta
=9 ta
=15 ta
=5 ta
?Darslik nomi, yuqori tashkilot haqida, mualliflik huquqi haqida, darslikning attestatsiyadan o’tganligi haqida ma’lumot, sana, tashkilot, mualliflar haqida ma’lumotlarni asosan qaysi qismga kiritiladi?
+Titul ekranga
=Annotatsiyaga
=Mundarijaga
=Muqovaga
?Moodle Kurs sahifalarida taqdimotlar, audio va video fayllar, shuningdek, boshqa multimediali fayllarni joylash qaysi bo’limda amalga oshadi?
+Fayl uchun havola
=Topshiriqlar
=Laboratoriya
=Ma’ruza
?Ta’lim sohasida erishilgan jahon standartlariga javob beradigan yutuqlarni import va eksport qilish imkoniyati bu-…
+Internatsionallilik
=Qulaylik
=Moslashuvchanlik
=Modullilik
?iSpring Suite, Hot Potatoes, AutoPlay MediaStudio dasturlari nimaga xizmat qiladi?
+Mashg‘ulotlarni pedagogik dasturiy vositalar yordamida tashkillashtirish
=Pedagogik dasturiy vositalarning ovoz, video fayllarini konvertatsiyalash
=Pedagogik dasturiy vositalarning ma’lumotlar bazalarini yaratish
=Pedagogik dasturiy vositalarning testlarni yaratish
?PowerPoint 2013 dastur interfeysining pastki o’ng qismida nima joylashgan?+Masshtab
=Videlit
=Nayti
=Fayl
?Elektron darslikda izlash funksiyasi qanday variantlarda bo’ladi?
+Elementni alohida izlash yoki element mavjud bo’lgan so’zni izlash
=Elementni yoki element tipini izlash
=Elementni yoki element maydonini izlash
=Element yoki element satrini izlash
?Elektron darsliklar qanday xususiyatlariga ko‘ra kategoriyalarga ajratiladi?
+tayyorlanish shakli bo’yicha, ko‘rinishi bo’yicha va imkoniyatlari bo’yicha
=o‘quv mashg‘ulotlarini yuqori sifatli darajasida o‘tkazilishni ta’minlash bo’yicha
=foydalanish bo’yicha, yetkazib berish bo‘yicha, o’quv materiallarining yangilanishi bo‘yicha
=multimedia texnologiyasi yordamida axborot-ta’lim resurslaridan foydalanish bo’yicha
?Elektron lug’at nima?
+video va animatsion lavhalar, tovush, musiqa va boshqalarni o‘z ichiga an’anaviy lug‘atga mos keluvchi elektron axborot manbai
=ma’lum fan bo‘yicha yagona interfeys bilan ta’minlangan, internetga joylashtirilgan o‘quv-metodik majmua
=multimedia texnologiyasi yordamida axborot-ta’lim resurslaridan foydalanish imkoniyatlarini kengaytiruvchi darslik
=saqlangan, ishlov berilgan va testlashtiruvchiga kompyuter yordamida taqdim etiladigan testlar
?Elektron darsliklar necha qismdan iborat bo’lishi lozim?
+3 qismdan
=6 qismdan
=2 qismdan
=5 qismdan
?Power Point 2013 dasturida standart holatda nechta menyu mavjud?
+9 ta
=5 ta
=8 ta
=10 ta
?Pedagogik dasturiy vositalarning gipermatn hujjatlarini yaratish dasturlari?
+FrontPage, Macromedia Dreamweaver, Home Site, PHP
=SoundForge, Wave Lab, Movie Maker, Sound Recorder
=Paint, Adobe PhotoShop, CorelDraw, Adobe Illustrator
=3D MAX, Maya, Gif Animator, Macromedia Flash, Adobe Premier
?Videoilovalar bu…?+harakatlanuvchi tasvirlar ishlab chiqish texnologiyasi va namoyishi. Video tasvirlarni o‘qish qurilmalari – videofilmlarni boshqaruvchi dasturlar.
=Video tasvirlarni yozish qurilmasi
=Video tasvirlarni o‘qish qurilmasi
=Video tasvirlarni ustida amal bajarish qurilmasi
?Corel Draw, Corel Xara, Corel Photo Paint, Adobe Photo Shop, Adobe Illustrator dasturlari qanday maqsadda qo’llaniladi?
+Rasmlar bilan ishlash
=Videolarni tahrirlash
=Matn muxarrirlari
=Gipermurojatlarni amalga oshirish
?FormatFactory, Auroramedia, VideoConverter Gold dasturlari nimaga xizmat qiladi?
+Pedagogik dasturiy vositalarning ovoz, video fayllarini konvertatsiyalash
=Pedagogik dasturiy vositalarning ma’lumotlar bazalarini yaratish
=Mashg‘ulotlarni pedagogik dasturiy vositalar yordamida tashkillashtirish
=Pedagogik dasturiy vositalarning testlarni yaratish
?Elektron o’quv nashri nima?
+ta’lim oluvchilar tomonidan bilimlar, ko‘nikmalar va mahoratlarni ijodiy va faol egallashlarini ta’minlaydigan nashr
=grafikli, matnli, raqamli, nutqli, musiqali, videofoto va boshqa axborot ob’ektlaridan iborat bo‘lgan jamlanma
=Internetdan foydalangan holda ta’limning yangi texnologiya va shakli
=elektron axborot-ta’lim resurslari majmuasi
?Pedagogik dasturiy vositalarning gipermatn hujjatlarini ishlab chiqishda qanday dasturiy vositalardan foydalaniladi ?+Microsoft Front-Page, Share Point Designer, Microsoft Power Point, Microsoft Word
=Light Wave, SoftImage 3d, Adobe Image Ready, Gif Animator, Macromedia Flash, Adobe Premier
=Corel Draw, Corel Xara, Corel Photo Paint, Adobe Photo Shop
=Disreet 3D Studio MAX, Alais Wave Front, Maya
?Animatsialarning qanday usullari mavjud?
+Ustma-ustlik va fazodagi harakat usullari
=Ustma-ustlik va yonma-yonlik usullari
=Yuqoriga va yonga usullari
=Yerdagi va fazodagi harakat usullari
?iSpring Quiz Maker yordamida necha turdagi testlar yaratish mumkin?
+11 turdagi
=9 turdagi
=12 turdagi
=10 turdagi
?Agar Powerpointda makros yozish imkoni bo’lsa, makros yozish uchun qaysi dasturlash tili imkoniyatlaridan foydalanib makros yoziladi?
+Visual basic
=C++=PowerPointda makros yozib bo’lmaydi
=PowerPointda makros yozishda dasturlash tili imkoniyatlaridan foydalanilmaydi.
?Multimedia texnologiyasi deganda nimani tushunasiz?
+bir vaqitning o’zida ma’lumotlarni taqdim etishning bir necha usullardan foydalanish tushiniladi.
=Multimedia dasturlari bilan ishlovchi dastur texnologiyasi.
=Matn, tasvir, audio axborotlardan foydalanish bilan bo’glik soha hisoblanadi.
=Turli hil dasturlarni mujassamlovchi texnologiya.
?Yaratilgan taqdimotning joriy slaytidan boshlab namoyish qilish uchun qaysi tugma yoki tugmalar kombinatsiyasi bosiladi?
?Multimedia ilovalarini ishlab chiqish nechta bosqichda amalga oshiriladi?+7
=2
=4
=6
?HotPotatoes dasturida yaratilgan krosswordni foydalanuvchiga taqdim qilish uchun nima qilish kerak?
+Yaratilgan krosswordni web-saxifa ko’rinishida saqlash kerak
=Yaratilgan taqdimotni
=Yaratilgan krossworni saqlash kerak
=Yaratilgan krosswordni arxivlash kerak
?Ispring QuizMaker dasturining vazifasi nima?
+Interfaol test va anketa yaratish
=Interfaol anketa va taqdimot yaratish
=Foydalanuvchi bilan kompyuter o’rtasidagi muloqotni o’rnatish
=Interfaol kitob va test yaratish
?Camtasia studio dasturi qanday yordamchi qismlardan iborat?
+Camtasia MenuMaker, Camtasia Player, Camtasia Theater va Camtasia Recorder.
=Camtasia Line, Camtasia Player, Camtasia Thema va Camtasia Recorder.
=Camtasia Line, Camtasia Player, Camtasia Theater va Camtasia Recorder.
=Camtasia MenuMaker, Camtasia R3, Camtasia Thema va Camtasia Recorder.
?*.quiz kengaytmali fayl hosil qiluvchi dastur
+Ispring QuizMaker
=PowerPoint
=Excell
?CD-ROM so’zi kengaytmasi?
+Compact Disk Read Only Memory
=Compact Direct Read Only Memory
=Compact Drive Read Only Memory
=Compact Disk Red Only Memory
?Multimedia so’zining ma’nosi?
+Multi media (multi- ko’p media-muhit ) degan ma’nolarni bildiradi.
=Multi media (multi- ko’p media-grafik ) degan ma’nolarni bildiradi.
=Multi media (multi- kichik media-ko’rgazma ) degan ma’nolarni bildiradi.
=Multi media (multi- kichik media-muhit ) degan ma’nolarni bildiradi.
?Sinxron elektron ta’lim bu-…
+Masofaviy ta’lim
=Ananaviy ta’lim
=Bunday ta’lim turi mavjud emas
=Interfaol ta’lim
?Web-sahifa, test, so‘rovlar yaratish vositalari, turli kurs elementlarining bir-biri bilan bog‘lanishi masofaviy o’qitishda qanday modul hisoblanadi?
=Namoyish qilish moduli
=Boshqaruvchi modul
?Multimedia texnologiyasi yordamida axborot-ta’lim resurslaridan foydalanish imkoniyatlarini kengaytiruvchi darslik?
+Multimediali darslik
=Elektron testlar
=Elektron internet-darslik
=Elektron lug’at
?Moodle qanday kodli platforma?
+Ochiq kodli
=Kodlashtirilmagan
=Aralash kodli
=Yopiq kodli
?Quyidagi dasturlarning qaysi birida interfaol test yaratish mumkin?
+Ispring QuizMaker
=Ispring Pro
=Ispring free
?Elektron darslikda xatolarni ko‘rsatib beruvchi va to‘g‘ri xulosaga olib keluvchi qism qaysi?
+Mashq qildiruvchi qism
=O’rgatuvchi qism
=Amaliy qism
=Nazorat qiluvchi
?Power pointda yaratilayotgan loyiha nomi oynaning qaysi qismida aks etadi?
+Sarlavha satrida
=Slayd strukturasida
=Ishchi maydonda
?Intellektual kitoblar
+imtihon oluvchi kitoblarga o’xshash bo’lib, bunda o’quvchilarning qobiliyatlari, bilim darajalari maxsus testlar yordamida ularning kompyuter bilan muloqati jarayonida aniqlanadi va baholanadi
=interfeys tushunchasini boshqacha nomlanishi
=ish joyidan turib bilimlar ombordagi kerakli axborotni izlashga imkon beradigan tizimlar
=insonning tafakkur yuritish qobiliyati
?Lectora dasturi qachon yaratilgan?
+1999
=2000
=1997
=1995
?PowerPoint dasurida qanday kengaytmali faylni yaratib bo’lmaydi?
+*.pas
=*.pdf
=*.pptx
=*.ppt
?PowerPoint dasturida Ctrl+shift+> kombinatsiyaning vazifasi nima?
+Matn o’lchami kattalashadi
=Rasmni kattalashtirish
=Matnni formatlash
=Videoni montaj qilish
?Rasm, garfik va harakatlarning aniq shaklidagi ko‘rinishi nima?
+Vizuallik
=Animatsiyalilik
=Kompyuterlashganlik
=Multimedialilik
?Taqdimotga qanday turdagi video fayllarni joylashtirish mumkin?
+Avi, Wmi, Mp4
=Mp4,video,jpg
=Mp3, Video, mp4
?Test dasturlari qanday maqsadlarda qo’llaniladi?
+egallangan bilim, malaka va ko‘nikmalarni tekshirish yoki baholash maqsadlarida qo‘llaniladi
=virtual o‘quv muhitini shakllantirishga xizmat qiladi
=avval o‘zlashtirilgan o‘quv materialini takrorlash va mustahkamlashga xizmat qiladi
=O’quvchilarning bilim darajasi va qiziqishlaridan kelib chiqib yangi bilimlarni o‘zlashtirishga yo‘naltiradi
?Autoplay media Studio dasturi ishga tushirilganda hosil bo’lgan oynada nimalar aks etadi?
+Yangi loyiha yaratish, Oxirgi loyihanni tiklash, Loyihani ochish
=Loyihani ochish
=Yangi loyiha yaratish
=Oxirgi loyihani tiklash
?Elektron ta’lim mahsulotlari nima?
+elektron darsliklar, qo‘llanmalar, trenajorlar, virtual stendlar, o‘quv testlar
=video va animatsion lavhalar, tovush, musiqa va boshqalarni o‘z ichiga elektron axborot
=multimedia texnologiyasi yordamida ta’lim resurslaridan foydalanuvchi darslik
=ma’lum fan bo‘yicha yagona interfeys bilan ta’minlangan o‘quv-metodik majmua
?Darslikni qisman yoki to‘la o‘rnini bosuvchi, yoki to‘ldiruvchi va qo‘llanma sifatida ta’lim muassasalari tomonidan tasdiqlangan elektron maxsulot?
+Elektron o’quv qo’llanma
=Elektron darslik
=Elektron uslubiy qo’llanma
=Elektron nashr
?Multimedia ilovalari qaysilarga bo‘linadi?
+• prezentatsiyalar; • animatsion roliklar; • o‘yinlar; • video ilovalar; • multimediali galereyalar; • audio ilovalar; • web uchun ilovalar
=• prezentatsiyalar; • animatsion roliklar; • dasturlar; • video ilovalar; • multimediali galereyalar; • dasturiy vositalar; • web uchun ilovalar
=• prezentatsiyalar; • animatsion roliklar; • o‘yinlar; • video ilovalar; • multimediali galereyalar; • audio ilovalar; • rastrli grafiklar
=• prezentatsiyalar; • animatsion roliklar; • o‘yinlar; • video ilovalar; • multimediali galereyalar; • audio ilovalar;
Elektron darslik strukturasi
modul ishi yakunlagach boshqaruv yana 1-chi modulga o’tadi.
1.2.1- sxema. Elektron darsliklarning sxemasi.
1.3. Elektron darsliklarning afzalligi va kamchiliklari.
Bundan yigirma yil oldin elektron darsliklar haqida tasavvurga ham ega
emasdik. Bugun esa axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining taraqqiyoti bois
elektron darsliklardan foydalanish imkoniyatiga egamiz. O‘z navbatida, u bilan
bog‘liq muammolarni ham yechishga harakat qilyapmiz.
Elektron taqdimotlardan darsda namoyish va ko‘rgazmali material sifatida
foydalanish pedagogga katta yordam beradi. O‘quv materialining elektron
1-modul.
Ma’lumotnoma
2-modul.
Foydalanuvchilarni
ro’yxatga olish
3-modul.
Boshqaruv moduli
4-modul.
6-modul.
Test nazorati o’tkazish
9-modul.
Belgi o’rnatish va
belgiga o’tish moduli
5-modul.
Mavzuni bayon qilish
8-modul.
Animatsiyalarni
namoyish qilish
7-modul.
Ichki qism dasturga o’tish
10-modul.
Sozlash moduli
taqdimotda animatsiyalar shaklida berilishi o‘tilayotgan mavzuni tushunishni
yengillashtiradi va ko‘rgazmalilikni oshiradi. Namoyish slaydlarini o‘quvchilarga
tarqatma material sifatida ham berish mumkin.
Slaydlarga nisbatan o‘quvchilar o‘zlarining fikrlarini yozadi va bu orqali
ular axborotlar bilan ishlashning quyidagi malakalariga ega bo‘ladilar:
grafik axborotlarni matn shakliga keltirish yoki teskarisi;
muhokama etilayotgan mavzu bo‘yicha xulosalar va savollarni
o‘zining o‘quv-bilish faoliyatini rejalashtirish.
Bunday metodika o‘qituvchiga yangi axborotlarni ko‘paytirib borish,
o‘quvchilarning tayyorgarlik darajasi o‘zgarishi bilan ma’lum bir mavzuga
mo‘ljallangan slaydlarni takomillashtirib borish imkoniyatini beradi.
Metodik jihatdan o‘qituvchi va o‘quvchining o‘zaro muloqoti ikki turdagi
ta’sirdan iborat. Birinchisi — o‘qitishning ma’lum bosqichida o‘quvchiga shu
bosqichdagi masalani tushunishga yordam beruvchi yo‘naltiruvchi savollar.
Ikkinchisi — masalani aniqlashtiruvchi fikrlar va harakatlar usulini ko‘rsatish.
Savollar va ko‘rsatmalar soni nazariy va amaliy materiallarning o‘quvchi
tomonidan o‘zlashtirilishi hamda malakaning shakllanishiga bog‘liq ravishda
Amaliy tahlillar ta’lim jarayonida katta samaraga ega bo‘lishi uchun o‘quv
jarayonida interfaol didaktik o‘yinlar va mashq qildirgichlardan foydalanishni
taqozo etadi. Ular o‘quvchilarning jamoa bo‘lib yoki individual faoliyatini, kasbiy
malaka va ko‘nikmalarini shakllantirishga yordam beradi. Interfaol o‘yinlar
ma’lum bir kasbiy sifatlarga va malakaga ega bo‘lajak o‘qituvchi shaxsini
shakllantirish maqsadida kelajakda kasbiy faoliyati bilan bog‘liq vaziyatlarni
modellashtirish imkoniyatini beradi. Aynan didaktik o‘yinlar va mashq
qildirgichlarni yaratish elektron o‘quv-metodik majmualar yaratishda katta
qiyinchiliklar tug‘diradi. Bu qiyinchilik dasturiy-texnik va metodik qiyinchiliklar
Elektron darslik – kompyuter texnologiyalariga asoslangan ta’lim
metodlaridan foydalanishga mo‘ljallangan o‘qitish vositasi bo‘lib, undan mustaqil
ta’lim olishda va o‘quv materiallarini har tomonlama samarali o‘zlashtirishda
foydalanish mumkin. Elektron darslikda fanning o‘quv materiallari o‘quvchiga
interfaol usullar bilan, psixologik va pedagogik jihatlar, zamonaviy axborot
va video animatsiyalar imkoniyatlaridan o‘rinli
Elektron darsliklarni loyihalashtirish, ishlab chiqish va o‘quv jarayonida
keng foydalanish dolzarb masalaga aylanmoqda, chunki ulardan ommaviy ravishda
ta’lim sohasida qo‘llanila boshlandi. Oxirgi vaqtlarda elektron o‘quv nashrlarning
turli xillari yaratilib, ular o‘z tarkibiga oddiy gipermatn darslikdan tortib masofaviy
o‘qitishning kompleks tizimlarigacha qamrab olmoqda.
Elektron darsliklarni quyidagi turlarga ajratish mumkin:
matnning elektron versiyasi;
kitobning gipermatnli elektron versiyasi;
animatsiya, ovoz, grafik, jadval, rasmlar va gipermatnlar mavjud darslik;
animatsiya, ovoz, grafik, jadval, rasm, gipermatnli va test tizimlari mavjud
Ushbu sohaning yangiligi va o‘quv-uslubiy ta’minotning yo‘qligi ishlab
chiqilayottan elektron darsliklarning sifat darajasiga jiddiy ta’sir ko‘rsatmoqda.
Bundan tashqari, darsliklarni yaratishning yagona standartlari majud emasligi va
dasturiy vositalarining turli ishlab chiqaruvchilar tomonidan yaratilishi elektron
darsliklarni o‘quv jarayonida samarali qo‘llashga to‘sqinlik qilyapti deyish
Shuning uchun ham yaratilayotgan elektron darsliklarni baholash
mezonlarini belgilab olish lozim. Avvalambor, elektron darsliklar o‘tilayotgan
darslar sifatini yuksaltirishiga qanday ta’sir ko‘rsatishini bilish kerak. Elektron
darsliklarning an’anaviy usullarga nisbatan quyidagi afzalliklarini keltirish
1. O‘quv axborotlarining taqdim etilish shakli.
2. Kerakli axborotlarni qidirish imkoniyati.
3. Olingan bilimlar darajasini nazorat qilish usullarining mavjudligi.
4. O‘qituvchi bilan teskari aloqaning mavjudligi.
Shulardan kelib chiqib, elektron darsliklarni yaratishning quyidagi
tamoyillarini keltirish mumkin:
multimedia ma’lumotlari (matn, grafik, audio, video, animatsiya) asosida
axborotlarni taqdim etish;
qidirish va yo‘llash imkoniyatlarini kiritish;
olingan bilimlar darajasini nazorat qilishning ob’yektiv tizimini kiritish;
tarmoq texnologiyalari asosida o‘qituvchi va o‘quvchining o‘zaro interaktiv
va teskari aloqasining yo‘lga qo‘yilishi.
Elektron darsliklardan o‘quv jarayonida keng foydalanishning asosiy
muammosi — bu kompyuter ekranidan katta hajmdagi axborotlarni o‘qishdir.
Ushbu muammoni hal qilish uchun elektron darsliklarni matn va ovoz shaklida
taqdim etish mumkin. Bu ikki usul bitta o‘quv materialini turli shaklda taqdim
etishi bilan farqlanadi, xolos.
1.4. Elektron darsliklar yaratish texnologiyasi.
Axborot asrida insoniyat tarixida sanoat va fan olamida olamshumul
yutuqlar qo’lga kiritildi. Dunyoda axborot eng qimmat narsaga aylandi.
Kompyuter ixtiro qilinishi insonlar bajaradigan yumushlarni yengillashishiga olib
keldi. Fan, ta’lim sohalarida o’qitish o’rganishning zamonaviy vositalari joriy
qilindi. Ushbu vositalarni biri va deyarli eng ko’p qo’llaniladigani bu elektron
darsliklardir. Hozirda deyarli barcha sohaga barcha sohaning elektron
qo’llanmalari mavjud. Lekin hammasini ham foydali deya olmaymiz. Ma’lumot
undan insonlar foydalangandagina foydali bo’lishi mumkin. Shunday ekan
elektron darsliklar tayyorlashda ham Ushbu jihatga e’tibor qaratish zarur bo’ladi.
Elektron dasrliklar yatuvchi dasturlarning nomlari har xil, lekin ularni
boshqarilish tamoyillari deyarli bir xil bo’ladi. Ularning ba’zilari qo’shimcha
imkoniyatlari mavjudligi va ularda darslik tayyorlash qulayligi bilan farqlanadi.
Dastlab elektron darsliklar o’ta sodda ko’rinishga ega bo’lgan bo’lsa endilikda turli
inson ruhiyatiga ta’sir etadigan tasviriy vositalar bilan boyimoqda. Bunday
vositalarga turli animatsiya va video fayllarni kitish mumkin. Dastlab bu
imkoniyatlar mavjud bo’lmagan. Vaqt o’tishi bilan Flash, 3D Max dasturlarini
ishlab chiqilishi elektron darsliklar tayyorlashni yanada mazmundorroq va
foydalanuvchiga mazmuni tushinarliroq bo’lishiga olib keldi. Bularning barchasi
axborotlarni elektron usulda tezkor almashish va o’zlashtirish imkonini beradi.
Elektron darsliklar iqtisodiy tejamkorlikka olib keladi. Buning uchun
tayyorlangan ma’lumotlar foydalanuvchiga kerakli bo’lishligi ahamiyatlidir.
Dunyoda axborot ko’payib keganidan keraklilarini tanlab olish muammo bo’lib
bormoqda. Ana shu holatlardan qochish maqsadida ko’plab nufuzli muassalar
o’zlarining elektron darsliklarini imkon qadar asosiy va talaba o’zlashtirishi
muhim bo’lgan ma’lumotlar bilan boyitmoqda. Albatta bu jarayonda elektron
darsliklar yaratuvchi dasturlarning o’rni ahamiyatlidir. Vaqt o’tishi bilan bunday
qo’llanilmoqda. Bunday dasturlar bozorida arzon bo’lgan, foydalanish uchun qulay
va sifatli elektron darslik tayyorlovchi dasturlar turli ko’rinishlarni olmoqda.
Elektron o’quv qo’llanma arxitekturasi kompyuterlashtirilgan axborot
texnologiyalarini egallashga qaratilgan sa’i xarakatdir. Taqdim etilgan ma’lumotlar
yangi shaklda, elektron o’quv qo’llanma da tasvirlanadi. Elektron o’quv
qo’llanmaning birinchi shakli matnli ko’rinishida ishlab chiqildi. Hozirda esa
uning ko’rinishi mukamal holga etib keldi. Elektron o’quv qo’llanmaga hozirda
matn, ovoz, musiqa, video va boshqa axborot texnologiyalari imkoniyatlari qo’shib
borilmoqda. U televizion va radio uzatish imkoniyatiga ega. Multimedia o’quvchi
va o’qituvchilarning ekran dizayniga bo’lgan bog’liqligini kamaytirdi. Hozirgi
kunda ma’lumotlar foydalanuvchilarga yangi imkoniyatlar bilan etkazib
berilmoqda. Shu bilan bir qatorda turli muammolar, bog’liqliklar, masalan, axborot
manbalari etishmaydigan, maxsus bilimlarning egallashning qiyinligi masalasi
ko’ndalang turadi. Bu muammoning echimini zamonaviy elektron o’quv
qo’llanmalar ko’rsatib berdi. Zamonaviy axborot texnologiyalari taraqqiyoti
strategiyasi ma’lumotdan bilimga o’tish yo’nalishini belgilaydi. Kompyuter
dasturlari bilimlarni tashish vazifasini bajaradi degan fikr, faqat ma’lumot yoki
uning shakli, belgilangan butunlik bilan ta’minlanadi. Darhaqiqat, birinchi elektron
o’quv qo’llanmada algoritmlash amalga oshirilib, muallif butun o’qitishni
o’quv qo’llanma evolyutsiyasiga
multimedianing taraqqiyoti sabab bo’ldi. Ammo aynan u foydalanuvchilar axborot
resurslarining kelajagini belgilaydi. Eng yaxshi elektron o’quv qo’llanmalarda
chuqur ma’no, yana metodik va pand — nasihat darajasi strategiya va algoritmiga
Landshaft. Elektron o’quv qo’llanma ma’lumotlar fazosining elementi
hisoblanadi. U foydalanuvchilar manbalari, boshqa elektron o’quv qo’llanma,
insoniyat yaralishi, davlat, nashriy va etkazib beruvchilarning madaniyatini
belgilab beradi. Tan olish kerak, o’qituvchi, o’quvchi, ona — ona, sinfdosh
yuzasidan insoniyat yaralishi maktab ta’limi uchun ma’lumot echimini bajaradi.
O’rta maktab darajasida yuqori obro’li shaxs vazifasini o’qituvchi bajarishini tan
olish kerak. Qanday zamonaviy elektron o’quv qo’llanma bo’lmasin, agar u, ota —
onalar yig’ilishida o’qituvchi tomonidan tavsiya etilmasa, o’quvchiga bu o’quv
qo’llanmadan hech qanday qo’shimcha imkoniyatlar etib bormaydi. Kamchiligi,
o’qituvchi o’quvchini, ota — onalar va o’quvchilarning o’zlari ham savdo
tarmoqlari yoki INTERNETga kirib qolishlariga sababchi bo’lshlari mumkin.
Bugungi kunda jiddiy nashriyotlar chetlatilib, elektron o’quv qo’llanmaga
bo’lgan, o’qitishga mo’ljallangan
ma’lumotlardan tashkil topgan bo’lishi kerak. Yagona mo’ljal narx va tijoriy
reklama, do’st va tanishlar maslahatlaridan iborat. O’qituvchi biladiki elektron
o’quv qo’llanma kichik uy kompyuterlariga ham mos bo’lib u tarmoqsiz ishlashi
ham mumkinligini hisobga olib o’quvchilarga mustaqil o’qishlarni uyga berishi
ham mumkin bo’ldi.
Asosiy shakllar. Elektron o’quv qo’llanma yaratish muallifning talanti va
ustaligiga bog’liq bo’lib, har qanday murakkab tizimlarni yaratish imkoniyatini
beradi. U albatta yaxshi jihozlangan va elementlari tartibli joylashgan bo’lishi
Test. Tashqaridan qaraganda u oddiy elektron o’quv qo’llanmaga o’xshaydi.
Asosiy qiyinchilikni savollarni yig’ish va shakllantirish, savollarga javoblarni
moslashtirish tashkil etadi. Yaxshi testdan bilim ob’ektiv kartinasini, fikrlash va
fan, belgilangan predmet sohasini egallashda foydalaniladi. Xuddi to’g’ri qo’yilgan
tashxis salomatlikning birinchi qadami sanalganidek, ob’ektiv testdan o’tkazish
bilim cho’qqisiga erishishning optimal yo’lini belgilaydi.
Entsiklopediya. Bu elektron o’quv qo’llanmaning ombor ko’rinishidir.
Tuzilish sathida entsiklopediya atamasi ma’lumot, elektron o’quv qo’llanmada
markazlashtirilishi tushunchasini beradi.
Elektron nashr — bu grafik, matn, raqamli, musiqali, video, foto va boshqa
axborotlarni va yana foydalanuvchilar uchun bosma xujjatlar yig’indisi. Elektron
nashrdan elektron tashuvchilar – magnitli (magnit tasma, magnit disk), optik (CD-
ROM, DVD, CD-R) va yana kompyuter tarmoqlaridan foydanish mumkin.
Elektron o’quv nashr – ilmiy malakaviy bilimlar maydonida
tizimlashtirilgan materiallarda tashkil topgan bo’lib, bu maydonda o’quvchi,
studentlarning bilimlarini faol ravishda o’stirib borish ta’minlanadi.Elektron o’quv
qo’llanma yuqori darajada foydalanish va badiiy ko’rgazmaga mo’ljallangan
bo’lib, to’liq axborot, metodik ko’rsatmalar sifati, texnik foydalanish sifati, aniqlik,
O’quv qo’llanma – o’quv nashri, o’quv tartiblari tizimi yoki uning bo’limi,
Elektron o’quv qo’llanma – asosiy elektron o’quv qo’llanma yuqori
metodik va ilmiy darajada yaratiladi. U elektron ko’rinishda bo’lib, bunda ilmiy
teznika rivoji va yuqori sifat mavjud.
Gipermatn – bu matn elektron shaklda va belgilangan tizimlar aloqasining
ko’rinishi. U daraxt ko’rinishida bo’ladi.
Kompyuterlashtirilgan tushuntirish – tushuntirish turi, aniqlik va
ravshanlikdan fodalanish, savollarga induktiv aqllilik va shakllantirilgan
tushunchalar yo’li bilan “ha” yoki “yo’q” tipidagi javoblardir.
Kompyuterlashtirilgan echim – echim metodi, oddiy va yagona yo’l bilan
bajariladi, kompyutersiz qabul qilib bo’lmaydi va shuning bilan yuqori tezlik va
hisoblash talab qilinadi.
Vizuallik – rasm, garfik va harakatlarning aniq shaklidagi ko’rinishi.
Elektron o’quv qo’llanmaga ta’rif. Zamonaviy ta’lim taraqqiyoti shunday
imkoniyatlarga yaratilgan kompyuter paketlaridan tashkil topishi mumkin, uyda
shaxsiy kompyuterlarda, mustaqil ishlash uchun jihozlangan oliygohlarda,
auditoriyalarda foydalanishimiz mumkin.
Elektron o’quv qo’llanma — o’quv adabiyotining yangi janri. Elektron
o’quv qo’llanma (hatto eng zo’r) kitob shakliga almashtirish shart ham, kerak ham
emas. Ekranlashtirilgan o’quv adabiyotining bu janri mutloqo yangidir. Kitobni
xuddi film tomosha qilgandek tushunish mumkin. Bu janrni yangilash ham oson,
ham qulay bo’lib, qidirish tizimiga ega. U o’zida boy ma’lumotlar video, kartinka,
ma’lumotnomalar, matnlar joy olgan.
Elektron o’quv qo’llanma maksimal darajada tushunish va tushuntirilishga
ega bo’lishi, inson miyasi, ongiga nafaqat eshitish balki ko’rish orqali etib borishi,
kompyuter tushuntirishidan foydalanish kerak.Tashkil qiluvchi matnlar hajmi
chegaralangan bo’lishi kerak.
II. LOYIHA QISM
2.1. Elektron darslik yaratuvchi dasturlar xarakteristikalari.
Elektron darslik bu mavjud o’quv qo’llanma, darsliknining undan
foydalanuvchiga qulaylik yaratish maqsadida maxsus dasturiy vositalar yordamida
ixcham holatga keltirilgan ma’lumotlar to’plamidan iborat. Elektron darslik
tayyorlashda taqdim etilayotgan ma’lumotlar undan foydalanuvchilarga qulay,
qiziqarli va kerakli bo’lishligi ahamiyatlidir.
Hozirgi kunda elektron darsliklarni bir necha xil tayyorlash usullari mavjud.
Ko’pchilik holatlarda tayyorlanayotgan elektron darslik ma’lumotlari dastlab
HTML sahifalari ko’rinishiga o’tkaziladi.
HTML tili imkoniyatlaridan foydalanib ham elektron darslik tayyorlash
mumkin. Bu sohaning hozirda imkoniyatlari kengaygan. HTML sahifalari
tayyorlovchi va ularga bezak berish imkonini beruvchi maxsus dasturlar ishlab
chiqilgan. Bunday dasturlarga misol sifatida Microsoft FrontPage, Dreamweaver
dasturlarini keltirish mumkin. Bu dasturiy vositalar yordamida osonlik bilan
elektron darsliklar tayyorlash va tahrirlash imkoniyatlari mavjud. Lekin bularda
ma’lumotlar .html yoki .htm kengaytmali ko’rinishda saqlanadi va elektron darslik
tarkibidagi ma’lumotlar ko’p bo’ladigan bo’lsa uni ma’lumot tashuvchi kompyuter
qurilma (fleshka) larga ko’chirish yoki ko’chirib olish ko’p vaqt talab etadi. Bu esa
doim ham hushlanavermaydi.
Anashu holatlardan qochish uchun maxsus dasturiy vositalar ishlab
chiqilgan bo’lib, ular yordamida mavjud HTML tilida tayyorlangan elektron
darsliklarni osonlik bilan exe yoki chm kengaytmali fayllar holatiga keltirish
mumkin. Bunday elektron darsliklar foydalanishga qulayligi va yuqoridagi
kamchliklardan holiligi bilan oddiy HTML ma’lumotlar to’plamidan iborat bo’lgan
elektron darsliklardan afzal hisoblanadi. Bu elektron darslikning afzalligi uning
hajmini oddiy HTML hujjatlari papkasidan iborat elektron darslik hajmidan
kichikligidir. Bunday elektron darsliklarni ko’chirish yoki ko’chirib olish oson va
qisqa vaqt talab etadi. Butun bir-biriga bog’langan HTML ma’lumotlar bitta exe
yoki chm fayli holatiga keltiriladi.
Bunday elektron darslik tayyorlovchi dasturlar orasida SbookBuilder va
htm2chm dasturlari o’ziga xos mavqega ega. Quyida anashu dasturlar
imkoniyalari bilan tanishib chiqamiz.
Elektron darsliklar yaratuvchi dasturlar sohasidagi yangiliklar. Biz
yuqorida ikki turdagi, ya’ni exe va chm ko’rinishda elektron darsliklar
tayyorlovchi dasturlar imkoniyatlari bilan tanishib chiqdik. Ushbu dasturlar bilan
ishlash jarayonida sodda elektron darslik tayyorlash bosqichlariga to’htalib o’tildi.
Axborot asrida insoniyat tarixida sanoat va fan olamida olamshumul
yutuqlar qo’lga kiritildi. Dunyoda axborot eng qimmat narsaga aylandi.
Kompyuter ixtiro qilinishi insonlar bajaradigan yumushlarni yengillashishiga olib
keldi. Fan, ta’lim sohalarida o’qitish o’rganishning zamonaviy vositalari joriy
qilindi. Endilikda elektron darslikarning bu sohadagi ahamiyati yanada oshmoqda.
Dastlab elektron darsliklar oddiy matn ko’rinishida bo’lsa hozirda turli tasviriy
ko’rinishlarini ham o’zida mujassamlashtirmoqda.
Bizga ma’lumki inson axborotni ko’rganda uni oddiy eshitib yoki
o’qigandan ko’ra ko’proq eslab qoladi. Anashu taraflarni hisobga olgan holda
elektron darslik tayyorlash uni yashash davrini uzoq bo’lishiga olib kelish
Turli animatsiya tayyorlovchi dasturlar ishlab chiqilishi elektron darslik
tayyorlash sohasida ham sifatli bo’lgan elektron darsliklar tayyorlashga olib keldi.
Endilikda elektron darslik yaratuvchi dasturlar yordamida Flash, 3D Max va
boshqa turdagi animatsiyalarni, turli video va audio fayllarni elektron darslik
tarkibida qo’llash imkoniyatlari paydo bo’ldi.
Bu imkoniyatlardan qay darajada qulay foydalanish elektron darslik
tayyorlovchining mahorati va psixologik tomondan yondoshishiga bo’g’liq.
Hozirda Internet tehnologiyalari ham jadallik bilan rivojlanmoqda. Internet
orqali ta’lim beruvchi maxsus repitiror va saytlar mavjuddir. Masofadan turib
o’qish tehnologiyalari hayotga joriy qilinmoqda. Bu ta’lim oluvchilarga ancha
qulayliklar tug’dirmoqda. Bunda talabalar o’z yurtida turib boshqa davlatning
oliygohlarida o’qishi va o’sha oliygoh diplomiga ega bo’lishi mumkin.
Albatta but ta’lim jarayonida elektron darslikning ahamiyati kattadir. Chunki
talaba doim ham Internetdan foydalana olmasligi mumkin. Ana shu paytda o’ziga
oliygoh yoki boshqa biror ta’lim muassasi tomonidan berilgan elektron darslik va
qo’llanmaklardan foydalanishga to’g’ri keladi.
AQSH va ko’plab G’arb davlatlarida bu sohaga jiddiy e’tibor qaratilgan.
O’zbekiston sharoitida ham ta’lim sohasida elektron darsliklar ishlab chiqish va
ularni amaliyotga tabiq etishning chora va tadbirlari ishlab chiqilgan.
Elektron darslik yaratish harajatlarini aniqlash texnologiyalari.
Zamonaviy axborot texnologiyalarining tez surhatlar bilan rivojlanishi va hayotga
kirib borishi, elektron darsliklar, ya’ni o’qituvchisiz o’qitish texnologiyasini joriy
etish va ishlab chiqish bilan bog’liq bo’lgan faoliyat sohasini rivojlantirmoqda.
“Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”ning qabul qilinishi ta’limni halqaro darajaga
olib chiqish, uni jahon andozalariga mos qilib, tubdan isloh qilish eng ustivor
vazifalardan biri ekanligini belgilab berdi.
Elektron darslik yaratish vositalarini quyidagicha tasniflash mumkin:
dasturlash algoritmik tillari;
ommaviy qo’llanishga mo’ljallangan instrumental vositalar
gipermatn va gipermedia vositalari;
Dasturlash algoritmik tillarida tuzilgan elektron darsliklarning xususiyatlari:
– interfeysning xilma xilligi (rang palitrasi, interfeys, ED strukturasi,
materialning taqdim etilishi va h.k.);
– yangilash va nazorat qilib borishning murakkabligi;
– mashina imkoniyatlariga mos ED yaratish imkonyati.
Ommaviy qo’llanishga mo’ljallangan instrumental vositalar malakali
dasturchi bo’lmagan foydalanuvchilar uchun ED yaratishga xizmat qiladi. Bunday
vositalar yordamida EDlarni loyihalash quyidagi imkoniyatlarni beradi:
ED strukturasini shakllantirish;
matnni kiritish, tahrirlash va formatlash (matn tahrirlovchi);
statik illyustrativ qismini tayyorlash (grafik tahrirlovchi);
dinamik illyustrativ qismini tayyorlash (ovoz va animatsiya);
boshqa vositalarni bajaruvchi modullarini kiritish va b.
Ommaviy qo’llanishga mo’ljallangan instrumental vositalarning afzalliklari:
malakali dasturchi bo’lmagan foydalanuvchilar tomonidan ED yaratish
mehnat va vaqt sarfining qisqarishi;
kompyuter va dasturiy ta’minot yuqori darajada talab qilinmasligi.
Shu bilan birga bir qator kamchiliklarni ham aytib o’tish lozim:
multimedia va gipermedia tizimlariga nisbatan imkoniyatlarini kamligi;
masofaviy o’qitish dasturini yaratish imkoniyati yo’qligi.
Mutaxassislarning ta’kidlashicha materialni
o’zlashtirish darajasi o’qiganda 10%, eshitganda 20%, ko’rsa va eshitsa 50%,
boshqalar bilan muhokama qilganda 70%ni tashkil etadi. Demak, multimedia
axborot uzatishni bir necha usullarini – matn, statik tasvir (rasm va surat), dinamik
tasvir (multiplikatsiya va video) va ovoz (raqamli va MIDI) – interaktiv mahsulot
Audio axborot nutq, musiqa, ovoz effektlaridan iborat. Video axborotning
statik video qatorini ikki guruhga bo’lish mumkin: grafika (chizma tasvirlar) va
foto suratlar. Dinamik video qator statik elementlardan yahni kadrlar ketma-
ketligidan tashkil topgan.
Multimedia mahsulotlarining boshqa axborot resurslaridan farqli jihati katta
hajmda bo’lishidir. SHuning uchun xozirgi paytda bunday mahsulotlarning
tashuvchisi 650 Mbayt hajmli CD-ROM optik disklardir.
Gipermatn va gipermedia vositalari. Gipermatn – matn shaklidagi
materialga chiziqli bo’lmagan o’tish usuli, matnda ba’zi jumlalar ajratilgan bo’lib
ular boshqa matn fragmentlariga bog’langan. SHunday qilib, foydalanuvchi
nafaqat sahifalarni birin ketin ochishi mumkin balki yo’llovchi jumla yordamida
boshqa sahifaga o’ta oladi. Gipermedia tizimida rasmlar yordamida o’tishni
amalga oshirish mumkin, mahlumot sifatida matn, grafika, videotasvir yoki ovoz
Gipermatn texnologiyasi strukturasi oddiyligi va qo’llanishi qulayligi
jihatlari bilan darsliklarga qo’yilgan talablarga javob beradi. Lekin, uning dizayni
va shu kabi ba’zi jihatlarining kamchiliklari mavjud. Hozirgi paytda turli
gipermatn formatlari mavjud, bular (HTML, DHTML, ‘H’ va b.).
Elektron darslik seriyalab chiqariladigan dasturiy mahsulot hisoblanadi. Har
bir dasturiy mahsulotning harajatlari bo’lganligi kabi elektron darslik yaratishda
ham turli harajatlar mavjud. Harajatlar dasturning qiyinlik darajasi va qaysi sinfga
mansubligiga bog’liq. Dasturiy mahsulotning ta xayot tsikli davomidagi asosiy
harajatlari Sa quyidagi harajatlarni o’z ichiga oladi:
Sya – tya vaqt davomida dasturni yaratishga ketgan jami harajatlar va
dasturni yaratish davomida EHM qurilmalari va texnik tahminoti harajatlari;
Se – te vaqt davomida dasturiy mahsulotni tarqatishda qo’llaniladigan
dasturlarni ishlatishga va EHM qurilma vositalariga ketgan harajatlar;
Sn – tn vaqt davomida dasturiy mahsulotni nazorat qilib borishga ketgan
harajatlar, ularning butligi va nazorati, moderniztsiya va hatolarini tuzatish,
ko’paytirish va h.k.
Shunday qilib, SaqSyaQSeQSn.
Dasturiy mahsulotni yaratish harajatlari :
bevosita loyihalash, dasturlash, foydalanuvchi talablari asosida hatolarni
tuzatish va sinash – S1ya;
dasturiy mahsulotning tajriba nushasini yaratish – S2ya;
dasturiy mahsulot yaratishni avtomatlashtiruvchi dasturiy vositalar va
texnologiyalarni yaratish, qo’llash va tayyorlash – S3ya;
dasturiy mahsulot yaratishni avtomatlashtirishda foydalaniladigan EHM –
mutaxassislarni tayyorlash va malakasini oshirish – S5ya harajatlaridan
Asosiy harajatlar Syani tashkil etuvchilaridan S1ya va S2yalar dasturiy
mahsulot yaratishning bevosita harajatlari, S3ya va S4yalar esa dasturiy mahsulot
yaratish jarayonining (dasturiy va apparat)tahminoti harajatlari hisoblanadi.
Dasturiy mahsulotlarni yaratishga ketgan bevosita harajatlar – S1ya, dasturiy
mahsulot hayot tsiklining asosiy tashkil etuvchisidir. Bevosita harajatlarni dastur
hajmi(Dx)ning mexnat unumdorligi(M)ga nisbati va mehnat sarfining o’zgarish
koeffitsient(sij)lari ko’paytmasi ko’rinishida keltirish mumkin. Dasturiy
mahsulotning tajriba nushasini yaratish harajatlari – S2ya, tashuvchi (disk)lar,
nusaha olish va dastur komponentlarini yig’ish(S2ya1) harajatlari; hujjatlarning
to’liq komplektini ishlab chiqish(S2ya2) harajatlaridan iborat. Dasturiy mahsulot
yaratishni avtomatlashtiruvchi dasturiy vositalar va texnologiyalar harajatlari –
yaratish(S3ya1) harajatlari, avtomatlashtirish vositalari va texnologiyasini
o’zlashtirish va joriy etish(S3ya2) harajatlari, dasturiy mahsulot yaratish davomida
avtomatlashtirilgan dastur yaratish tizimidan foydalanish(S3ya3) harajatlaridan
Dasturiy mahsulot yaratishni avtomatlashtirishda foydalaniladigan EHM
harajatlari – S4ya, EHM sotib olish va o’rnatish, dasturiy mahsulot yaratish
davomida(tya) EHMdan foydalanish harajatlarini o’z ichiga oladi: S4yaqa4tya, bu
yerda a4-mashina vaqtining narhi.
Dasturiy mahsulotni yaratishga ketgan jami harajatlarni aniqlashning yana bir
bu yerda Ti – 1-darajali dasturchining dasturni yaratishga sarf qilgan vaqti,
Lkn.i – 1-darajali dasturchining ish haqi, so’m.G’kun;
Wi – 1-darajali dasturchilar soni;
Ku – ish haqiga ustiga qo’shilgan mablag’ koeffitsienti;
Kqh – qo’shimcha harajatlar koeffitsienti;
q –rentabellik normasi, dasturni tayyorlayotgan korxonaning daromadi;
Tmb – mashina vaqti, dasturni hatolarini tuzatishga ketgan, soat;
e – ekspluatatsiya harajatlari, mashina vaqtining 1 soatiga ketgan harajat, so’m.
Ekspluatatsiya harajatlari amortizatsiya (Ma) va elektrquvvati (Mel) harajatlaridan
Zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining rivojlanishi insoniyat
oldida yangi imkoniyatlar yaratibgina qolmasdan, yangi vazifalarni ham yukladi.
Biz bu maqolada shu vazifalardan biriga, yahni zamonav_iy axborot
texnologiyalarining multimedia vositalaridan foydalangan holda tahlim berishning
yangi bosqichiga, elektron darsliklarni tahlim jarayonida qo’llash imkoniyatlariga
va ularni yaratish harajatlarini aniqlash texnologiyalariga to’htalib o’tdik.
2.2. WEB dasturlash tili asoslari.
PHP dasturlash tilini vujudga kelishi. PHP –o’z nomini etarlicha tanitib
ulgurgan, dasturlash tili xisoblanadi. Gap shundaki, boshlanishda bu uncha qiyin
bulmagan shaxsiy WEB –saxifalarini yaratish uchun mo’ljallangan oddiy
makroslar to’plamidan iborat bo’lgan bo’lib, PHP-personal home page (shaxsiy uy
saxifasi) so’zlarining qisqartmasidan iborat.
Vaqt o’tishi bilan makroslar to’plami mukammal dasturlash tiliga aylanib
zamonaviy ma’lumotlar bazasi bilan ma’lumot almashish imkoniyatiga ega
bo’lgan WEB tarmoq sahifalarini yaratuvchi tilga aylandi. Tilning imkoniyatlari
o’sib bormoqda. Netcraft
) kompaniyasining ma’lumotlariga ko’ra 1999 yil noyabr
oyida RNR texnologiyasi Web tarmoqlarining bir milliondan ortig’idan
foydalanilgan 2000 yil 1400000 taga etgan.
RNRning 1-versiyasi Rasmus Lerdorf (Rasmus Lerdorf) ismli programmist
tomonidan yaratilgan bo’lib, Web sahifalarini yaratishni engillashtirish uchun
makroslar to’plamidan iborat bo’lgan.
Tez orada u foydalanuvchilar nazariga tusha boshladi, hamda tezlik bilan
takomillashib, ommalashib bordi. 1997 yildan bu til ustida programistlar guruxi ish
Mexnatlarning samarasida esa PHP3 keyingi versiya yaratildi. Bu PHP ning
takomillashgan va zamonaviy versiya bo’lib, unda matnlarining qayta ishlashning
yangi usullari yaratildi va bu usullar Zib Zuraski va endi Gutians (Zeev, Surasky,
Andi Ceutmans) ismli progromistlar tomonidan yaratildi. Shuningdek tilning
sintaksisida biroz o’zgarishlar kiritilib, yangi funktsiyalarqo’shildi. Yangi vertsiya
shu davrda sarver uchun dasturldash tillarining eng zo’ri xisoblanib, juda ham ez
MySQL ma’lumotlar bazasi va Apache serveri bilan ishlash uchun PHP ning
imkoniyatlari yanada kengayib bordi. Apeche serveri hozirgi kunda dunyodagi eng
keng tarqalgan Web -server xisoblanadi va PHP tili Apache serveri uchun modul
ko’rinishida qo’llanilishi mumkin. MySQL – bu zamonaviy ma’lumotlar bazasi
bo’lib pulsiz (tekin) tarqatiladi, shuning uchun ham PHP ning barcha funktsiyalari
shu bazaga bog’langan. Tan oligsh lozimki Apeche, MySQL va PHP larning
o’zaro bir-biri bilan bog’liq ravishda ishlashi o’rtadagi raqobatga barham beradi.
Bu esa PHP boshqa MBSI bilan ishlamaydi degani emas. Bu texnologiya
juda MBSI va Web serverlar bilan ishlash imkoniyatiga ega.
WEB saxifalarni va tarmoqni yaratish yo’llari o’zgarishi bilan PHP ham
takomillasha bordi. 1990 -yil o’rtalariga kelib katta tarmoqlarda ham HTML da
yozilgan yuzlab statik saxifalar ishlatilar edi. xozir esa jarayon o’zgarib bormoqda.
WEB saxifalarini yaratuvchilar ma’lumotlar bazasi bilan ishlovchi WEB
saxifalarni yaratish imkoniga ega bo’lib, foydalanuvchilarni qayta ishlash
imkoniga ega bo’lgan WEB saxifalarni yaratmoqdalar.
Ma’lumotlarni saqlash va ma’lumotlarga murojat qilish uchun ma’lumotlar
bazasidan foydalanish yanada aktuallashib, mobil telefonlar, raqamli televideniya
va hokazolar. Turli xil qurilmalarda ma’lumotlarni uzatishda sifatni o’sishiga
Bu fikrlar asosida aytish mumkinki, kelgusida PHP tili yanada takomillashib
o’zining o’ta yuqori darajadagi dasturlash tili ekanligini namoyon qiladi.
PHP tilini o’rganishga kirishishdan avval uning konfiguratsiyasini sozlash
va o’rnatishni o’rganib olish lozim. PHP xar xil sistemalarda va ko’plab
serverlarda ishlashi mumkin.
Sistemalar, serverlar va ma’lumotlar bazalari. PHP turli xil sistemalarda
ishlay oladi. U sistema Windows, Unix ning ko’plab versiyalari, shuningdek Linux
va xatto Macintosh bo’lishi mumkin. PHP ko’plab tarmoq serverlarida, xususan
Apache, Microsoft Internet Information Server, Web Site Pro, Iplanet Web Server
va Microsoft Personal Web Server – larda ishlashi mumkin. Agar o’zimiz tuzgan
dasturlarimizni Windows tizimida tekshirishni xoxlasak oxirgi sanab o’tilgan
serverdan foydalanishimiz mumkin, xatto Apache serveri Windows sistemasi
boshqaruvida ishlasa ham.
PHP interpretatori yordamida dasturni aloxida mustaqil ko’rinishda
kompilyasiya qilish mumkin. U xolda dasturni mustaqil ishga tushirish mumkin.
PHP tilini yaratishda ma’lumotlar bazasi bilan bog’lanish talablarini aloxida
e’tiborga olingan. Ko’plab ma’lumotlar bazalarini PHP da o’qish mumkin.
Masalan bularga Adabas D, InternetBase, Golid, dBase, mSQL, Sybase, Empress,
MySQL, Velosic, FilePro, Oracle, Unixdbm, Informix va xokazolarni keltirishimiz
mumkin. Shuningdek, PHP ODBC standartini ham o’qiy oladi. Ushbu qo’llanmada
esa biz Linux, Apahe va MySQL serverlar asosida fikr yuritamiz. Bu uchta
dasturlar majmualari keng foydalanish mumkin bo’lgan.
PHP ni kaerdan olish mumkin. PHP4 ni
olish mumkin. Buning uchun esa, aloxida kredit kartochka talab kilinmaydi.
PHP ni web-tarmog’i progromistlar uchun ajoyib manba xisoblanadi.
adresida boshka progromistlarning izoxlari, fikrlash va
tankidiy fikrlari keltirilgan ma’lumotlarni va ko’llanmalarni olish mumkin. Bu
ko’llanmalarni turli xil formatlarda olish mumkin.
PHP dasturlash asoslari. Biz yuqorida PHP ni o’rnatish va o’rganish
bo’yicha boshlang’ich ma’lumotlarni oldik. Endi esa, PHP da birinchi dasturimizni
yaratishga xarakat kilamiz. PHP da dastur tuzish uchun HTML dagi kabi WEB-
saxifa yaratishni bilishimiz lozim.
Ushbu dasturda esa, quyidagilarni o’rganishga xarakat kilamiz:
PHP-programmalarini yaratish, setverga nusxasini ko’chirish va ishga
PHP komandalari va HTML matnini bitta xujjatga bog’lash
Dastur matnini tushintirish uchun izox keltirish
Birinchi dasturni yozamiz:
PHP-dasturni tuzish uchun ixtiyoriy matn redaktorini ishga tushiramiz. PHP
– dasturi HTML- xujjatlari kabi oddiy matndan tashkil topadi. Shuning uchun
dasturni ixtiyoriy matn redaktorida, agar unix bo’lsa, VI-yoki Emacs da ham
yozish mumkin. quyidagi dastur matnini kiritaylik va uni first.php deb saklaylik:
ushbu dastur kengaytmasi albatta .php bo’lishi shart. Agar dastur server emas,
balki klent kompyuterida tuzilgan bo’lsa, dastur faylini serverga kiritish uchun
FTP servisdan foydalanishga to’g’ri keladi. Agar dasturda xatoliklar mavjud
bo’lmasa, u xolda natijani brauzer oynasida ko’rish mumkin.
2.2.1-rasm. Dasturni bajarilish natijasi.
Agar dasturda yoki uning kengaytmasida xatolik mavjud bo’lsa, brauzer
oynasida dastur matnining o’zi namoyon bo’ladi.
HTML dasturi.
Internet tarmog’i gipermatn hujjatlarga asoslangan gigant ma’lumotlar
to’plamini o’z ichiga oladi. Har qanday gipermatn hujjat ANSI ASCII formatidagi
oddiy fayldir. Bu fayllar o’z ichiga matn va uning o’lchami uchun teglar, boshqa
shunday hujjatlar uchun murojaatlar, grafik tasvirlar va har qanday boshqa fayllar
ko’rinishida bo’lishi mumkin. Gipermatnni ko’rish uchun brouzer yuklanadi,
barcha fayllar brouzerda maxsus HTML(Hyper Text MarkUp Language-
Gipermatn o’lchamlarini o’rnatish tili) tili bilan birgalikda qayta ishlanadi. HTML
tili tarixidan ba’zi ma’lumotlar. HTML tili ishlab chiqaruvchilari uning bir nechta
versiyalarini ishlab chiqardilar. 1.0 va 2.0 versiyalar chiqarilgandan so’ng 1995
yilda 3.0 versiyaning qoralama varianti tayyorlandi. Bu 2.0 versiyaga anchagina
qoshimchalar qoshilgan versiya edi. Asosiy brouzer ishlab chiqaruvchilar
kengaytmalarini ishlab chiqdilar, bu kengaytmalar bir biriga tushmas edi. Hozirga
vaqtda Netscape Novigator ning 6.0 va Microsoft Internet Explorer ning 5.5
versiyalar deyarli bir xil bo’lib, kengaytmalri orasida deyarli tafovut yo’q.
Muvaffaqiyatsiz bo’lgan HTML ning 3.0 versiyasi 3.2 versiyaga almashtirildi. Bu
versiyasni ishlab ciqarishda Netscape Communications Corporation, Microsoft,
IBM, Novell, SoftQuad, Sun Microsystem va Spyglass kompaniyalari ishtirok
etdilar. Hozirga kunda HTML ning yana bir 4.0 versiyasi ishlab chiqarilgan bo’lib
o’zida ko’plab foydali kengaytmalarga ega. Shuni ta’kidlash kerakki HTML tili
hech qanday dasturlash tili emasdir. HTML- bu o’lchamlarni tipik tili, uning
yordami bilan hujjatlarni bezash, murojaatlar hosil qilish mumkin lekin dastur
tuziah emas. Hatto Web sahifalarda ko’radiganimiz maxsus harkatlar(effektlar)ni
ham HTML da tuzilmaydi, bunday harakatlar qo’shimcha vositalar ,masalan
JavaScript tilida tuziladi. HTMLda sahifa hosil qilish HTML sahifalar oddiy matn
fayllardir, shuning uchun sahifa tayyorlashda Microsoft Notepad sodda matn
redaktori o’zi yetarli. Sahifa tayyolash uchun Notepad dasturi ishga tushiriladi.