Физика, 7 синф, Ҳабибуллоев П. Қ, Бойдедаев А, Баҳромов А. Д, Бурҳонов С. О, 2017
molekulalardan tuzilgan degan fikrga asoslangan modda
Fizika fanidan oraliq nazorat variant savollariga javoblari
28km/soatgacha kamaytirilgan. Tormozlanish kuchi topilsin.
5. Relesdan turgan vagon tekis tezlanuvchan harakat qilib, s=11 m
yo`lni t=30 sekundda o`tishi uchun unga qanday kuh tasir qilishi
kerak? Vagonning og`irligi R=16 T. Harakat vaqtida unga o`z
og`irligining 0,05 qismiga teng bo`lgan ishqalanish kuchi tasir
Kinematika (yun. kinema — harakat) — mexanikaning bir boʻlimi.
Jism harakatini vujudga keltiruvchi kuchlarni hisobga olmagan qolda
jism harakatining geometrik xossalarini oʻrganadi. Oʻrganiladigan
obʼyekt xossalariga koʻra, nuqta, qattiq jism, deformatsiyalanuvchi jism,
tutash muhit (gaz, suyuqlik, elastik jism) K.siga boʻlinadi. Odatda, K.
dinamikani oʻrganishda qoʻshimcha vosita hisoblanadi. Nuqta va qattiq
jism K.sining asosiy vazifasi nuqta yoki qattiq jismning muayyan sanok,
sistemasiga nisbatan harakatlarini (sanoq sistemasiga nisbatan nuqta
vaziyati koordinatalar bilan belgilanadi) va harakatlarning barcha
kinematik tasniflari orasidagi bogʻlanishlarni aniqlashdir.
Nuqta tezligi (t>) va tezlanish (sh) uning harakatini ifodalovchi asosiy
kinematik omillardir. Boʻlar harakat turiga bogʻliq. Jismning eng oddiy
harakati ilgarilanma va aylanma harakatdan iborat. Ilgarilanma harakat
vaqtida jismning barcha nuqtalari birday harakat qiladi; jism harakatini
(trayektoriyasini) ifodalash uchun bitta nuqtaning harakatini bilish
kifoya. Har qanday jism toʻgʻri va egri chiziq boʻylab harakatlanadi.
Harakat tekis toʻgʻri chiziqli (yoki aylanma) hamda teqismas
(oʻzgaruvchi) boʻlishi mumkin. Teqismas harakatda tezlikning oniy
(haqiqiy) yoki oʻrtacha qiymati aniqlanadi. Tekis harakatda tezlanish
nolga teng . Jism qoʻzgʻalmas oʻq atrofida aylanma harakat qilsa, bitta
erkinlik darajasiga ega boʻladi va uning vaziyati burilish burchagi
(davri), burchak tezligi (chastota) va burchak tezlanishi bilan
Erkin qattiq jism massa markazi bilan birga ilgarilanma va aylanma
harakat qiladi. Artilleriya snaryadi, raqsta, fazoviy jismlar va boshqa
harakati boʻnga misol boʻladi.
Deformatsi ya l anu vchi muh i t l a r K.si deformatsiyalar umumiy
nazariyasi va muhitning uzluksizligi shartini aks ettiruvchi uzluksizlik
tenglamalarini hamda uzluksiz muhit harakatining tavsiflarini aniqlaydi.
Tutash muhit K. muhit elementlar harakatini ularning
deformatsiyalanuvchanligini hisobga olgan holda bayon qiladi.
Yorugʻlik tezligiga yaqin boʻlgan harakat K.si haqida nisbiylik
nazariyasida, mikrozarralar harakati haqida kvant mexaniqat qaraladi. K.
usullari turli mexanizmlar va boshqalarda harakat uzatishni hisoblashda
muhim ahamiyatga ega.
2. Molekulyar fizika – har xil agregat holatdagi moddalarning
xususiyatlarini ularning molekulyar tuzilishi asosida
tekshiradigan fizikaning bo’limi. Bunda molekulyar o’zaro ta’sir
kuchi va molekulalarning issiqlik harakati hisobga olinadi.
Moddalar uzluksiz xaotik (tartibsiz) harakatda bo’lgan atom va
molekulalardan tuzilgan degan fikrga asoslangan modda
tuzilishning nazariyasiga molekulyar kinetik nazariya deyiladi.
Bu nazariyaning asosiy qonuniyatlari quyidagilar:
1.Barcha moddalar tarkibida eng kichik elementar zarrachalar
bo’lgan turli molekula, atom va ionlardan tashkil topgan.
2.Atom, molekula va ionlar doim uzluksiz xaotik harakatda
3.Hamma zarralar orasida o’zaro tortishish va itarish kuchlari
18 asrda M.V.Lomonosov modda tuzilishi Molekulyar – kinetik
nazariyasini asoslarini bayon qilib berdi va tajribada tasdiqladi.
Molekulaning o`lchamlari juda kichik bo`lgani uchun ularni
oddiy ko`z bilan ko`rish mumkin emas. Eng katta molekulalar
elektron mikroskop yordamida suratga olingan. Eng nozik
tajribalarning ko`rsatishicha ikki atomli kislorod molekulasining
chiziqli kattaligi
atrofida. Umuman molekulalarning chiziqli
Shuni ta’kidlash lozimki molekula o`z navbatida atomlardan
harakatlanuvchi elektronlardan iborat bo`ladi.
2. Molekulaning massasi. Alohida molekulalarning massalari
juda kichik bo`lib, maxsus-asbob massa-spektrometrlar yordamida
aniqlanadi. Masalan suv molekulasining massasi
kg atrofida.
Shuning uchun ham fizikada, molekulalar massalarining absolyut
qiymatlari bilan emas, balki o`lchamsiz nisbiy kattaligi bilan ish
ko`riladi. Chunki bu hisob-kitobni ancha osonlashtiriladi. Xalqaro
kelishuvlarga asosan etalon, ya’ni birlik atom massasi m
S izotopi (atomar) massasining 1/12 qismi qabul qilingan.
Istalgan molekulaning nisbiy massasi M
ni aniqlash uchun
molekula massasining absolyut qiymati m
ni birlik atom massasi m
ga bo`lish kerak
Xuddi shuningdek nisbiy atom massasi A
ni aniqlash uchun esa
atom massasining absolyut qiymati m
ni birlik atom massasi m
Физика, 7 синф, Ҳабибуллоев П.Қ., Бойдедаев А., Баҳромов А.Д., Бурҳонов С.О., 2017
Физика, 7 синф, Ҳабибуллоев П.Қ., Бойдедаев А., Баҳромов А.Д., Бурҳонов С.О., 2017.
Учебник по физике для 7 класса на таджикском языке.
Мо дар синфи 6-ум оиди бузургиҳо, сохти модда, ҳодисаҳои механикӣ, гармӣ, рӯшноӣ ва садо маълумотҳои ибтидоӣ гирифта будем. Бо ин бори нахуст доир ба фанни физика соҳиби тасаввурот шудем. Акнун ба муфассал омӯхтани ҳар як қисми физика шурӯъ мекунем. Аз он ҷумла, дар синфи 7-ум қисми “Механика”-ро меомӯзем. Калимаи “Механика” аз куҷо пайдо шудааст? Дар қисми “Механика”-и физика чиҳо омӯзонда мешаванд?
АСОСҲОИ КИНЕМАТИКА.
Механика аз се бахш: кинематика, динамика ва статика иборат аст. Мо омӯзиши механикаро бо шиносоии бахши кинематика шурӯъ мекунем. Дар бахши кинематика ҳаракати механикии ҷисмҳо омӯхта мешавад, лекин омилҳои ба зуҳур расонандаи ин ҳаракат, яъне, таъсири қувваҳо ба инобат гирифта намешавад. “Кинематика” аз калимаи юнонии “kinematos” гирифта шуда, маънои “ҳаракат”-ро дорад. Сипас бо бахши ба ҳаракати ҷисмҳои механикӣ омўзонандаи вобастагии массаи онҳо ва таъсири байниҳамдигарияшон – динамика шинос мешавем. Барои ба ҳаракат овардани ягон ҷисм ба онҳо қувваҳои маълум бояд таъсир расонанд. Бо қонуниятҳои пайвастшавии ин қувваҳо дар мавзўи бузургиҳои векторӣ шинос мешавем. Дар статика бошад, қонуниятҳои пайвастшавии қувваҳои таъсиргузор ва шартҳои дар мувозинат будани ҷисмҳо омўхта мешавад.
Мо барои омўхтани кинематика дар бораи мафҳум (нуқтаи моддӣ, системаи сарҳисоб, траэктория) ва бузургиҳо (роҳ, кўчиш, вақт, суръат, шитоб)-и зарурӣ тасаввуроти умумӣ ҳосил мекунем. Баъд чӣ гуна омўхташавии ҳаракати ҷисмҳо, чӣ гуна ҳал шудани масъалаҳои оддиро оид ба кинематика дониста мегирем. Аз маълумотҳои дар бахши мазкур овардашуда барои омўзиши бахшҳои минбаъдаи “Механика” истифода мебарем.
МУНДАРИҶА.
Муқаддима.
АСОСҲОИ КИНЕМАТИКА.
Боби I. Маълумотҳои умумӣ оид ба ҳаракати механикӣ.
§1. Ҳаракати ҷисмҳо.
§2. Фазо ва вақт.
§3. Мафҳумҳои умумии кинематика.
§4. Бузургиҳои скалярӣ ва векторӣ ва амалҳои болои онҳо.
Боби II. Ҳаракати ростхатта.
§5. Мафҳум дар бораи ҳаракати ростхаттаи мунтазам.
§6. Суръати ҳаракати ростхаттаи мунтазам.
§7. Тасвири графикии ҳаракати ростхаттаи мунтазам.
§8. Суръат дар ҳаракати номунтазам.
§9. Шитоб дар ҳаракати собитшитоб.
§10. Суръати ҳаракати собитшитоб.
§11. Роҳи тайшуда дар ҳаракати собитшитоб.
§12. Муайян кардани шитоби ҷисм дар ҳаракати собитшитоб (Кори лаборатории 1).
§13. Афтиши озоди ҷисмҳо.
§14. Ҳаракати ҷисми ба боло амудӣ партофташуда.
Боби III. Ҳаракати гирдхаттаи мунтазам.
§15. Ҳаракати гирдхаттаи мунтазами ҷисм.
§16. Муносибатҳои байни бузургиҳои тавсифкунандаи ҳаракати гирдхатта.
§17. Шитоби марказрав.
АСОСҲОИ ДИНАМИКА.
Боби IV. Қонунҳои ҳаракат.
§18. Таъсири байниҳамдигарии ҷисмҳо. Қувва.
§19. Қонуни якуми Нютон – қонуни инерсия.
§20. Массаи ҷисм.
§21. Қонуни дуюми Нютон.
§22. Қонуни сеюми Нютон.
§23. Татбиқи қонунҳои ҳаракат дар ҳаракати гирдхатта.
§24. Қувваи чандирӣ.
§25. Муайян кардани сахтии пружина (Кори лаборатории 2).
Боби V. Ҳаракати ҷисмҳо бо таъсири қувваҳои берунӣ.
§26. Қонуни ҷозибаи умумиҷаҳонӣ.
§27. Қувваи вазнинӣ.
§28. Вазни ҷисмҳо.
§29. Зиёдавазнӣ ва бевазнӣ.
§30. Ҳаракати ҷисмҳо дар зери таъсири қувваи ҷозибаи Замин.
§31. Радифони маснӯи Замин.
§32. Қувваи соиш. Соиши оромиш.
§33. Соиши лағзиш. Соиши ғелиш.
§34. Муайян кардани коэффитсиенти соиши лағзиш (Кори лаборатории 3).
§35. Соиш дар табиат ва техника.
ҚОНУНҲОИ БАҚО.
Боби VI. Қонуни бақои импулс.
§36. Импулс.
§37. Қонуни бақои импулс.
§38. Ҳаракати реактивӣ.
Боби VII. Кор ва энергия. Қонуни бақои энергия.
§39. Кори механикӣ.
§40. Ҳисоб кардани кори иҷрошуда ҳангоми бардоштан ва ба ин масофа уфуқӣ кӯчондани ҷисм (Кори лаборатории 4).
§41. Энергияи потенсиалӣ.
§42. Энергияи кинетикӣ.
§43. Қонуни бақои энергияи механикӣ.
§44. Муайян кардани вобастагии суръат ва массаи энергияи кинетикии ҷисм ба он (Кори лаборатории 5).
§45. Тавоноӣ.
§46. Бақои энергия дар табиат. Коэффитсиенти кори фоиданок.
Илова. Ҳисоб кардани хатогиҳои ченкунӣ дар корҳои лабораторӣ.
Ҷавоби машқҳо.
Бесплатно скачать электронную книгу в удобном формате, смотреть и читать:
Скачать книгу Физика, 7 синф, Ҳабибуллоев П.Қ., Бойдедаев А., Баҳромов А.Д., Бурҳонов С.О., 2017 – fileskachat.com, быстрое и бесплатное скачивание.
Скачать pdf
Ниже можно купить эту книгу по лучшей цене со скидкой с доставкой по всей России. Купить эту книгу
Fizika 9-sinf masalalari javobi.����
Reviews can be left only by registered users. All reviews are moderated by admins.
Oxirgi xabar
2022-08-15 21:14:28 Channel photo updated
2022-08-15 20:51:08 Channel name was changed to «Fizika 9-sinf masalalari javobi. »
2022-07-06 14:23:07 Glavniyga qo’ygan rasmingizga hamma havas qilishini istaysizmi? Sizga bir kanal tavsiya qilaman
Tortinmasdan ulanib olavering:)
Admindan holis tavsiya
296 views11:23
2022-07-05 03:25:49
Topishmoqning javobini toping:
Baland temir uy yurar, Burni tog’larni surar.
Anonymous Quiz
519 voters433 views00:25
2022-06-23 02:06:04
Mandarinlar – qarish jarayonini juda kuchli sekinlashtiradi.
P/s: Reaksiya qoldiring.
@planet_quiz – Qiziqarli faktlar olami
1.2K views23:06
2022-05-25 06:22:22
Bugun 25-may – Soʻnggi qoʻngʻiroq! Ravshan Sobirov va Setora guruhi ijrosidagi ushbu qoʻshiqni eshitgan har bir inson hayolidan maktab davrlari oʻtadi.
Maktab bitiruvchilariga kelajakda zafarlar tilab qolamiz. Mustaqil hayotga xush kelibsiz Bitiruvchilar.
2.6K views03:22
2022-05-17 13:44:33
#mashq27 #masala4 #masals5
3.7K views10:44
2022-04-20 03:14:54
Biz bilan bilimingizni oshiring!
Birinchi sotilgan Disneylend chiptasi.
Nobel mukofotini olgan birinchi ayol.
Chivinlar, ilonlar va boshqa sudralib yuruvchilar bo’lmagan dunyodagi yagona davlat.
Mushuklar shakarni ta’tib ko’ra olmaydi, chunki.
Davlat Test Markazi (DTM) qachon tashkil topgan?
Kanalga ulanish
@planet_quiz
8.8K views00:14
2022-04-14 19:50:31 #savol
XIX asrda turmushga chiqib borayotgan ingliz qizlari suv boʻyiga borib shisha idishga uni soʻlib tashlab yuborgan. Sababi u ularga boshqa kerak boʻlmagan.
Savol: Qizlar nimani tashlab yuborgan?