Jismoniy tarbiya darsliklari

Qiz bolalar – dastlabki holat, uzunasiga o‘rnatilgan (balandligi 90 sm) gimnastika “kozyoli”ga yugurib kelib sakrab, ustiga tayanib tizzalarda turish va cho‘qqaygan holda qo‘llar bilan siltanib kerishib yumshoq sakrab tushish; eniga o‘rnatilgan gimnastika “kozyoli”dan oyoqlarni bukib sakrab o‘tish.

Jismoniy tarbiya, Ijtimoiy fanlar

Jismonan baquvvat, sog‘lom, irodali va ruhan tetik farzandlarni kamolga yetkazishda jismoniy tarbiya fanining ahamiyati nihoyatda katta. Dars jarayonidagi nazariy bilimlar o‘g‘il-qizlarni ruhiy kamolotga yetaklab, ma’nan chiniqtiradi, ziyrakligi va zukkoligini yanada oshiradi. Ta’lim jarayonida o‘quvchilar shaxsiy va ovqatlanish gigiyenasi, kun tartibini rejalashtirish, ertalabki badantarbiya mashqlarining ahamiyati haqidagi bilimlarga ega bo‘ladilar.

Amaliy mashg‘ulotlardagi jismoniy mashqlar esa o‘quvchini toblaydi, harakat imkoniyatlarini kengaytiradi. Yugurish, sakrash, uloqtirish mashqlari orqali bolaning jismoniy sifatlari rivojlanib, sport anjomlaridan to‘g‘ri foydalanish ko‘nikmasi shakllanadi. Ta’lim jarayonida ushbu jihatlarning to‘liq namoyon bo‘lishi xalqaro nufuzli sport musobaqalarining bo‘lajak g‘oliblarini tayyorlashda asqotadi. Demak, jismoniy tarbiya darslarini qiziqarli, mazmunli tashkil etish uchun har bir o‘qituvchi yanada mas’uliyatli, yangilikka intiluvchan, ilg‘or metodlarni qo‘llash mahoratiga ega bo‘lishi zarur. Bu esa pedagoglarimizning zamonaviy innovatsiya va metodlarni o‘zlashtirgan holda yangi o‘quv yiliga puxta tayyorlanishini talab etadi.

Umumta’lim maktablarida jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarining samaradorligi sport anjomlarining yetarliligi va sifati bilan bog‘liqdir. Shunday ekan, fan o‘qituvchisi kelgusi o‘quv yiliga tayyorgarlik jarayonida dastlab maktabdagi sport inventarlarining to‘liqligi hamda yaroqliligini ko‘zdan kechirib olishi, ta’lim muassasasi ma’muriyati bilan ularning ta’minoti bo‘yicha choralar ko‘rishi lozim. Shuningdek, jismoniy tarbiya fanidan ko‘zlangan maqsadga erishishning asosiy omili — darsni to‘g‘ri tashkil etish bilan ham bog‘liq. Buning uchun o‘qituvchi quyidagilarga e’tibor qaratishi kerak:

Tayyorlov qismi — (10–12 daqiqa) o‘quvchilarni saflash, sog‘lig‘ini bilish jarayoni. Bu vaqtda navbatchining axboroti tinglanadi. O‘quvchilarning shaxsiy gigiyenasi tekshiriladi. Yangi mavzuga oid texnika xavfsizligi qoidalari bilan tanishtirilib, umumiy rivojlantiruvchi mashqlar — saf, yurish va yugurish mashqlari bajariladi.

Asosiy qism (20–25 daqiqa)da rejadagi mavzu bo‘yicha sport turining rivojlantiruvchi mashqlari bajariladi. Bu vaqtda o‘quvchilarning boshqa mavzu yoki o‘yinlar bilan chalg‘ishiga yo‘l qo‘ymaslik lozim.

Yakuniy qism — (3–5 daqiqa) dars tugashi jarayonidagi saflanish davri. Bu vaqtda o‘quvchilar nafas rostlashi, diqqatni jamlashiga e’tibor qaratiladi. Shu asnoda mashqlarni to‘g‘ri bajargan o‘quvchilar rag‘batlantirilsa, darsda faolligi sezilmagan bolalarning kamchiliklari ko‘rsatib o‘tiladi. So‘ng uyga vazifa beriladi.

Jismoniy tarbiya darslari asosan amaliy mashg‘ulotlardan iborat bo‘lgani uchun o‘qitishda “Musobaqa”, “Ko‘rsatmali”, “O‘yin” kabi innovatsion pedagogik texnologiya va metodlardan keng foydalanish tavsiya etiladi. Masalan:

“Musobaqa” usuli. Ushbu usulda sinfdagi o‘quvchilarni jamoalarga bo‘lib, ular o‘rtasida spartakiadalar (quvnoq startlar, harakatli, milliy va sport o‘yinlari ko‘rinishida) tashkil etiladi. Bu usul o‘quvchilarning harakat tizimlarini rivojlantirib, g‘oliblik uchun kurashish ishtiyoqini oshiradi. Musobaqa tarzida tashkil etilgan mashg‘ulot o‘quvchilarda ilg‘or bo‘lish, mashq va topshiriqlarni kimo‘zarga bajarish istagini namoyon etishi bilan qiziqarlilikni ta’minlaydi.

“Ko‘rsatmali” usuli murakkabroq sport turi elementini o‘rgatish darslarida qo‘llaniladi. Bunda o‘qituvchi biror o‘quvchi yordamida (yoki mustaqil ravishda) mashq elementini ko‘rsatib berish orqali mavzu mohiyatini yetkazadi.

“O‘yin” usuli orqali harakatli, milliy va sport o‘yinlari texnik elementlarini bajarishda o‘quvchilarning bevosita ishtiroki ta’minlanadi. O‘yinning mazmuni, shartlari va qoidalari tushuntiriladi. Bu usul bir qator afzalliklarga ega. Ayniqsa, boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini mashg‘ulotga jalb etish, darsga qiziqtirishda muhim ahamiyat kasb etadi. O‘quvchilarga biror murakkab mashqni o‘rgatishda, shu usuldan foydalanish orqali maqsadga erishish mumkin.

Xalqimizning milliy o‘yinlari, muayyan hududlardagina saqlangan o‘yinlarni ommalashtirish, ularni targ‘ib etish, mashg‘ulotlarda qo‘llash ham jismoniy tarbiya darslarini mazmunan boyitadi. Jumladan, “Otib qochar”, “Qotdi”, “Ot- arava”, “Ot o‘yini”, “Qidirib top”, “Janbil”, “Danak”, “Yong‘oq o‘yini”, “Momo-momo”, “Xo‘roz-xo‘roz”, “Bekki tosh”, “Tepa kurash”, “Cho‘p ot”, “Taqir-tuqir qayrag‘och”, “Oltin darvoza”, “To‘g‘nog‘ich”, “Do‘ppi yashir”, “Chavandoz”, “Qo‘riqchi”, “Dahanaki jang”, “Chumchuq tushdi boshimga”, “Qo‘shiqning boshi”, “Do‘ppi tishlar”, “Davraga kir”, “Chig‘iriq”, “Chortak”, “Arqon o‘yin”, “Tosh o‘yin” kabi o‘yinlar bolajonlarning chaqqonlik, ziyraklik xislatlarini rivojlantiradi.

Quyida keng tarqalgan milliy o‘yinlardan misol keltiramiz.

“G‘isht urish” o‘yini. Bunda 4 dan ortiq o‘quvchi ishtirok etadi. O‘yinda g‘ishtning ostiga o‘quvchilar o‘zlariga tegishli zarqog‘ozlardan bittadan qo‘yadi. G‘ishtning oldida turib, navbatma-navbat qo‘llaridagi toshni uloqtiradilar. Kimning toshi uzoqqa yetib borsa, o‘sha ishtirokchi toshi joylashgan joyda turib, birinchi bo‘lib g‘ishtni nishonga oladi. G‘ishtni urib yiqitgan g‘olib zarqog‘ozlarga ega bo‘ladi. O‘yin shu tariqa davom etadi. O‘yinning tarbiyaviy ahamiyati shundaki, o‘quvchilarda murosa, bir-birining qarorini hurmat qilish, merganlik, aniq mo‘ljalga olish, saxiylik, chaqqonlik kabi fazilatlar shakllanadi.

“Chiziq bo‘ylab” o‘yini. Yerga dor kabi chiziq chiziladi. Ishtirokchi chiziq ustida turadi. Ko‘zlari boylanadi. U mayda qadamlar bilan chiziq ustida yurishi kerak. Agar o‘quvchi chiziq ustidan oxirigacha adashmay yurib borsa, o‘yinda g‘olib hisoblanadi.

O‘yin o‘quvchilarda diqqatni bir joyga jamlash, kutilmagan vaziyatlarda o‘zini yo‘qotmaslik, mo‘ljalni aniq ola bilish, tana muvozanatini maromida ushlash, mutanosib harakatlanish ko‘nikmalarini shakllantiradi.

Xalqimizning bolalarni ziyraklik, chaqqonlikka o‘rgatuvchi milliy o‘yinlari bisyor. O‘qituvchining pedagogik mahorati, kasbiy malakasi hamda xalq o‘yinlaridan nechog‘lik xabardorligi mashg‘ulotlarning yanada qizg‘in o‘tishida seziladi. Demak, yangi o‘quv yiliga tayyorgarlik asnosida xalq o‘yinlari borasida ham izlanish olib borish zarur.

Avgust kengashlarida o‘tgan o‘quv yilida jismoniy tarbiya fanini o‘qitish borasida uchragan muammo va murakkab mavzularni muhokama qilish zarur. Bu jarayonda amaliyotchi o‘qituvchilar tomonidan o‘qitish va bilimdagi bo‘shliqlarni to‘ldirish yuzasidan istiqbolli — keyingi o‘quv yilida samaradorlikka xizmat qiladigan takliflar bildiriladi.

Anjumanlarning sho‘ba yig‘ilishlarida muhokama qilish uchun quyidagi mavzular tavsiya etiladi:

1) O‘tgan o‘quv yilida amalga oshirilgan ishlar yuzasidan hisobot va 2015-2016-o‘quv yiliga mo‘ljallangan vazifalar;

2) Yangi takomillashgan darsliklar va o‘quv qo‘llanmalar hamda tavsiyalarni o‘quv jarayoniga tatbiq etish masalalari;

3) Mavjud sport seksiyalari ishini takomillashtirish, ulardan oqilona va samarali foydalanish usullarini tatbiq etish;

4) Sport jihozlaridan to‘g‘ri va samarali foydalanish masalasi;

5) “Umid nihollari” sport o‘yinlariga iqtidorli sportchi-o‘quvchilarni tayyorlab borish va maktablarda hududiy sport bellashuvlari, musobaqalar tashkil etish.

Ijtimoiy fanlar tc “Ijtimoiy fanlar”

Tarix, davlat va huquq asoslari, iqtisodiy bilim asoslari, milliy istiqlol g‘oyasi kabi fanlar( keyingi o‘rinlarda ijtimoiy fanlar )ning o‘quvchilar ta’lim-tarbiyasida o‘ziga xos o‘rni bor. Xususan, o‘quvchilarni yurtga sadoqat, ona Vatanga muhabbat, tinchlik va osoyishtalikni qadrlash, mustaqillikni asrash, umuminsoniy va milliy qadriyatlarga hurmat ruhida o‘stirishda ushbu fanlar muhim ahamiyatga ega. O‘quvchilar bu fanlarni mukammal egallasa, o‘zligini anglaydi, faol fuqarolik pozitsiyasi shakllanadi, turli muammo va kutilmagan vaziyatlarda oqilona yo‘l tutish ko‘nikmalari shakllanadi.

Ushbu fanlarga oid darsliklar yangi o‘quv yilida qator yangiliklar bilan o‘quvchilar qo‘liga yetib bormoqda. Jumladan, joriy yilda 1-, 4-sinflarning “Odobnoma” kitobi, 5—6-sinf “Vatan tuyg‘usi”, 7-, 8-, 9-sinflar uchun “Milliy istiqlol g‘oyasi va ma’naviyat asoslari” hamda 5-sinf “Tarixdan hikoyalar” darsliklarining yangi avlodi yaratildi. Darsliklar zamon talablari asosida takomillashtirildi.

5-sinf “Tarixdan hikoyalar” (U.Jo‘rayev, Q.Usmonov, A.Nurqulov va boshqalar) darsligidagi statistikaga oid ma’lumotlar yangilandi. Darslik mavzulariga Prezidentimiz Islom Karimovning 2014-yili Samarqand shahrida bo‘lib o‘tgan “ O‘rta asrlar Sharq allomalari va mutafakkirlarining tarixiy merosi, uning zamonaviy sivilizatsiya rivojidagi roli va ahamiyati ” mavzusidagi xalqaro konferensiyada so‘zlagan ma’ruzasi mazmuni singdirildi. Shuningdek, darslikdan Ikkinchi jahon urushi bilan bog‘liq mavzular, O‘zbekistonning bugungi kundagi tashqi siyosati strategiyasining mazmuni singdirilgan matnlar ham o‘rin oldi.

Milliy istiqlol g‘oyasi turkumidagi fanlarga oid darsliklar ham yuqorida tilga olingan ma’ruza mazmuni bilan boyitildi. Darsliklar dizayni va illustratsiyalari yangilandi.

O‘qituvchining izlanuvchanligi, darslarga ijodiy yondashishi — o‘qitish samaradorligiga erishishning muhim omili. Shu bois mazkur yo‘nalishdagi fanlarni o‘qitishda muallimdan izlanuvchanlik, o‘quvchilarni qiziqtiruvchi metodlardan unumli foydalanish talab etiladi. O‘qitish sifat va samaradorligini oshirish uchun quyidagi usullar tavsiya etiladi:

Og‘zaki bayon qilish usuli. Bunda hikoya, monolog, dialog, suhbat, syujetli hikoya, analitik syujet metodlarining uyg‘unligiga alohida e’tibor qaratgan holda badiiy va tarixiy adabiyotlardan samarali foydalanish maqsadga muvofiqdir. Jarayonda o‘quvchilarning kitobxonlik madaniyati ham shakllanadi, rivojlanadi.

Dars jarayonida har bir sinfning o‘ziga xos xususiyatidan kelib chiqqan holda o‘quvchilarning mustaqil ijodiy ishlashini tashkil qilish usuli. Bunda tarixga oid manbalar — adabiyotlar, hujjatlar, ko‘rgazmali vositalardan foydalaniladi. Shuningdek, ko‘rgazmalilikka tayangan metodlar, shartli-grafik illustrativ ko‘rgazmalilik, suratlar tahlili, rasm ishlash, kontur xaritani to‘ldirish, amaliy mashg‘ulotlarda qirqish, model va maketlar tayyorlash, mehnat qurollarini tayyorlash, tarixni o‘rganishda tadqiqotchilik metodlaridan foydalanish darslarning mazmunli o‘tishini ta’minlaydi.

Bu borada tarix fani o‘qituvchilariga amaliy-metodik yordamni tashkil etish maqsadida 8—9-sinflar uchun “O‘zbekiston tarixi”ni o‘qitish yuzasidan A.Zamonov muallifligida metodik majmua tayyorlandi.

Darslik bilim berishning asosiy manbai bo‘lib xizmat qilar ekan, undan samarali foydalanishda o‘qituvchiga katta mas’uliyat yuklanadi. Jumladan, ijtimoiy fanlarni o‘qitishda ham darsliklarning asosiy vazifalari quyidagilar ekanligini unutmaslik lozim. Darslik:

– fan bo‘yicha bilimlar tizimi;

– o‘quvchilar bilim va malakalarini integratsiyalash, majburiy o‘quv materiali yig‘indisi;

– bilimlarni nazorat qiluvchi;

– fanni mustaqil o‘rganish vositasi;

– shaxs shakllanishiga ta’sir ko‘rsatuvchi hamda tarbiyalovchilik vazifasini amalga oshiradi. Shuning uchun o‘qituvchi mashg‘ulotlar jarayonida o‘quvchilarda darslik bilan muntazam ishlash ko‘nikmasini ham shakllantirib borishi zarur.

O‘qituvchi darsga tayyorgarlik ko‘rishda quyidagilarga e’tiborli bo‘lishi lozim:

– dars turlari va tuzilishini aniqlab olish;

– dars — o‘quv va tarbiyaviy ishning asosiy tashkiliy shakli ekanligiga e’tibor qaratish;

– zamonaviy dars, unga qo‘yiladigan talablarni bilish va unutmaslik;

– darslar mavzularining uzviyligi va didaktik jihozlanishiga erishish;

– ta’lim-tarbiya jarayonining maxsus shakllari, dars samaradorligini oshirishning muhim omili ekanligini yodda tutish.

O‘qituvchining shaxsiy xususiyatlari — kiyinishi, o‘zini tutishi, nutq madaniyati, gap ohangi va boshqa omillar ham darsga ta’sir ko‘rsatadi. Agar bu jihatlar o‘qituvchining dars berish kasbiy mahorati, tarbiyachilik faoliyati, baholash mezonlari bilan uyg‘unlashsa, ta’lim sifat va samaradorligi yanada ortadi.

Ta’lim jarayoniga interfaol usullarni joriy etishda o‘quvchilarning o‘zaro hamda o‘qituvchi bilan faol muloqoti yuzaga keladi. Bunday vaziyatni yuzaga keltirish uchun muallim guruhlarda ishlashning «Muayyan pozitsiyani egallash», «Muammolar daraxti”, “Matritsa”, “Zanjir” kabi va boshqa ommalashgan, interfaol usullardan foydalanishi tavsiya etiladi.

Jumladan, “Muammolar daraxti” usulida yaxlit bir muammo olinadi. Masalan, guruhlarda o‘quvchilarning bo‘sh o‘zlashtirishi yoki DTS talablari bajarilmasligi masalasi ko‘riladi. Jarayonda ushbu muammoning kelib chiqish omillariga e’tibor qaratiladi. Bunda muammolarning sababini aniqlash maqsadida nima uchun? nimaga? nega unday bo‘ldi? sababi nimada?, kim sababchi? kabi savollar o‘rtaga tashlanadi. Har bir savolning javobi ko‘rsatilib, tahlil qilinadi. So‘ng zarur qaror qabul qilinadi.

Alohida-alohida ahamiyatga ega bo‘lgan muammolarning bog‘liqlik tomoni “Zanjir” usuli orqali bir-biriga ulab chiqiladi. Ularning yechimlari tahlil etilib, umumlashtiriladi.

O‘quvchilar o‘rtasida sotsiologik tadqiqotlar o‘tkazish, ijtimoiy muammoga bag‘ishlangan (odam savdosi, ommaviy

madaniyat, kiyinish madaniyati kabi) seminarlar tashkil qilish, referatlar (ilmiy ishlar) yozish ham o‘g‘il-qizlarda mustaqil fikrlash, vaziyatga o‘z munosabatini bildirish ko‘nikmasini shakllantiradi.

Shulardan kelib chiqib, an’anaviy avgust kengashlari sho‘ba yig‘ilishlarini tashkil etishda quyidagi masalalarga to‘xtalish tavsiya etiladi:

– o‘quvchilarda kompetentlilikni shakllantirishga yo‘naltirilgan Davlat ta’lim standartlarining tajriba-sinov ishlari natijalari va kelgusidagi vazifalar;

– 2015-2016-o‘quv yilida nashr etilgan darsliklar va ulardagi yangiliklar bilan o‘qituvchilarning tanishib, darslarga tayyorlanib borishi;

– mustaqillik darslarini mazmunli tashkil etish;

– mustaqillik darslarida o‘quvchi-yoshlarga hozirgi tinch, osoyishta kunlarning qadriga yetish, keksalarni hurmat qilish, ularga g‘amxo‘rlik ko‘rsatish o‘zbek xalqiga xos azaliy fazilat ekani xususida tushunchalar berish. Ushbu jihatlar jamiyatning o‘ziga xos yuksak ma’naviy va madaniy belgisi sifatida davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biriga aylangani haqida tushunchalar berib, “Sen muqaddassan, Vatan!”, “Vatan yagonadir, Vatan bittadir!”, “Ona yurt o‘g‘lonlari”, “Milliy g‘oya, mafkura va yoshlar”, “Qudratli davlat farzandlarimiz!”, “O‘zbekiston kelajagi bizning qo‘limizda!”, “Seni ardoqlaymiz, aziz Vatanim!” mavzularida mustaqillik darslarini tashkil etish;

– dars samaradorligini oshirishda ilg‘or pedagogik texnologiyalarni qo‘llash, uning usullari, maqsad va vazifalarini aniq belgilash;

– o‘qitish samaradorligiga erishishning muhim omillaridan biri — pedagogik jamoalar o‘rtasida muntazam dars tahlilini yo‘lga qo‘yish;

– o‘quvchi-yoshlarda yuksak ma’naviy-axloqiy fazilatlarni shakllantirish va ularni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash;

– umumta’lim maktablarida O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning mavzuga taalluqli asar va ma’ruzalari mazmunini ochib berish;

– ma’naviy-ma’rifiy ishlar bo‘yicha joylardagi tayanch maktablarda “Kim edigu, kim bo‘ldik” mavzusida tarbiyaviy soatlarni tashkil etish;

– o‘quvchilar bilimini baholashda qaysi jihatlarga e’tibor qaratish lozimligini o‘rganish;

– o‘quvchilar bilimidagi bo‘shliqlar, ularning kelib chiqish sabablari hamda yechimini aniqlash;

– o‘quvchilar ongida yurt tinchligi, Vatan ravnaqi, millatlararo totuvlik, diniy bag‘rikenglik, xalq farovonligi kabi tamoyillarni shakllantirishda ijtimoiy fanlarning ahamiyati;

– o‘quvchilarda nutq madaniyatini shakllantirishda tarixiy, badiiy adabiyotlarning o‘rni;

– taqdimot darslarini tashkil qilish va ularning samaradorligi;

– o‘quvchilarda hayotiy kompetensiyalarni shakllantirishda ijtimoiy fanlarning o‘rni;

– o‘quvchilarda faol fuqarolik pozitsiyasi hamda kommunikativlikni shakllantirishda ijtimoiy fanlarning hissasi;

– tarix va iqtisodiy bilim asoslari fanlarini o‘qitishda matematik savodxonlikning o‘rni;

– dars jarayonida zamonaviy AKTdan foydalanishning metodik asoslari (amaliyot va tajriba).

Respublika ta’lim markazi

Jismoniy tarbiya fani o‘quv dasturi (1-,2-,4-,6-,7-sinflar) uqtirish xati

UQTIRISH XATI
Jismoniy tarbiya darslarini o‘tkazishdan maqsad – o‘quvchilarning salomatligini saqlash, ularning jismonan yetuk bo‘lib yetishishlari uchun
shart-sharoitlar yaratish va mashg‘ulotlarda xavfsizlik qoidalariga rioya qilish ko‘nikmalarini shakllantirishdir.

Ushbu maqsadni amalga oshirish uchun quyidagi ta’limiy, tarbiyaviy, sog‘lomlashtiruvchi vazifalarni bajarish lozim bo‘ladi:

Ta’limiy – jismoniy tarbiya va sport bo‘yicha asosiy tushunchalarni, ularning mohiyatini hamda dasturda mavjud bo‘lgan jismoniy tarbiya jarayonida mashqlarni o‘quvchilarga o‘rgatish tushuniladi. Ta’limiy vazifani amalga oshirishda o‘quvchilarda jismoniy tarbiya va sport to‘g‘risidagi nazariy bilimlar, ya’ni sport turlari, sport anjomlari va ulardan foydalanish hamda xavfsizlik qoidalariga rioya etgan holda yosh-fiziologik xususiyatlariga mos bo‘lgan jismoniy yuklamalarni mustaqil ravishda belgilay olish kabi ma’lumotlar beriladi.

Tarbiyaviy – jismoniy tarbiya va sport faoliyatining kerakligicha ta’minlash, jismoniy sifatlarni rivojlantirish va aqliy, estetik tarbiyalar bilan shakllantirib boriladi.

Sog‘lomlashtiruvchi – o‘quvchilarning organizmlari, sog‘lig‘ini mustahkamlash, har tomonlama jismonan tarbiyalashga qaratiladi. O‘quvchilarning yosh xususiyatlariga qarab quyidagi vazifalar amalga oshirib boriladi:

a) organizmni chiniqtirish;

b) jismoniy qobiliyatlarni rivojlantirish.

Umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida jismoniy tarbiya o‘quv fanini o‘qitishning asosiy maqsadi – o‘quvchilarni jismonan baquvvat, epchil, sog‘lom qilib tarbiyalash, inson salomatligi to‘g‘risidagi bilimlarini rivojlantirish, jismoniy tarbiya fanidan egallagan bilimlarini hayotda qo‘llay olish layoqatini shakllantirishdan iborat. Jismoniy tarbiya o‘quv fanini o‘qitishning asosiy vazifalari esa sog‘lomlashtiruvchi mashqlarni bajarishni tushunish va qo‘llay olish;

jismoniy mashqlarni ketma-ketlikda to‘g‘ri bajarish orqali jismoniy sifatlarni rivojlantirish;

sport asbob-anjomlaridan foydalanishning xavfsiz usullarini o‘rgatish;

sog‘lom turmush tarzini keng jamoatchilik o‘rtasida targ‘ib etishda tayanch va jismoniy tarbiya faniga oid kompetensiyalarni shakllantirishdan iboratdir.

Jismoniy tarbiya fani bo‘yicha umumiy o‘rta ta’lim muassasalari bitiruvchilariga quyidagi malaka talablari qo‘yiladi:

Sog‘lomlashtiruvchi mashqlarni bajarishni tushunish va qo‘llay olish kompetensiyasi, jismoniy mashqlar majmuasini ketma-ketlikda to‘g‘ri bajarish orqali jismoniy sifatlarni rivojlantirish;

kompetensiyasi hamda sport asbob-anjomlaridan xavfsiz usullarda foydalanish kompetensiyasi.

Jismoniy tarbiya va sog‘lomlashtirishni boshlang‘ich sinflarda o‘qitish salomatlikni mustahkamlash, jismoniy sifatlar (kuch, tezlik, chaqqonlik, chidamiylik, egiluvchanlik va koordinatsiya)ni rivojlantirish, o‘yinli vaziyatlarda oqilona va murakkab hayotiy-amaliy, shuningdek, sportning harakatli turlarini o‘zlashtirishga yo‘naltiriladi.

Yuqori sinflarda ushbu fanni o‘qitish me’yoriy jismoniy rivojlanishga ko‘maklashish, harakatlanish vaqtida va statik holatlarda gavdani to‘g‘ri tutish malakasini mustahkamlash, gimnastika, yengil atletika, sport o‘yinlari (basketbol, voleybol, gandbol, futbol va boshqalar) mashqlarini bajarishda texnika va taktika asoslarini o‘rgatish ko‘nikma va malakalarni mustahkamlaydi.

Shunindek, jismoniy tarbiya darslari hududning imkoniyatlari va yil mavsumining o`zgarishiga qarab o`zgartirishda albatta davlat ta`lim standart talablarini to`liq bajarilishi nazarda tutiladi.

Jismoniy tarbiya fanini o‘qitishda yuqori sinflarda “Sog‘lom avlod asoslari” hamda “Hayot xavfsizligi asoslari” o‘quv kurslarining “Suvdagi xavfsizlik qoidalari”, “Cho‘milish himoya vositalari haqida tushuncha”, “Burundan qon ketish sabablari va birinchi yordam ko‘rsatish”, “Ko‘zga chang tushganda muhofazalanish qoidalari”, “Nafas olish a’zolari va teri yuzasini muhofaza qilish vositalari haqida tushuncha”, “Jismoniy mashqlarni bajarish vaqtida xavfsizlik choralari” mavzulari orqali singdiriladi.

Kommunikativ, axborotlar bilan ishlash, o‘zini o‘zi rivojlantirish, ijtimoiy faol fuqarolik, milliy va umummadaniy, matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor bo‘lish hamda foydalanish kompetensiyalari o‘quvchilarning yoshi, psixo-fiziologik xususiyatlarini inobatga olgan holda A1, A2 darajalar bo‘yicha elementlarga ajratib berildi.

Jumladan, Sog‘lomlashtiruvchi mashqlarni bajarishni tushunish va qo‘llay olish kompetensiyasi:

ertalabki badantarbiya va dars jarayonida chiniqtirish mashqlarini bajara olish;

saflanish va yurish qoidalarini bajara olish;

harakatli o‘yin turlari va ularning qoidalarini bilish;

jismoniy mashqlarning inson salomatligiga ta’sirini bilish;

shaxmatning boshlang‘ich o‘yin qoidalarini bilish.

jismoniy mashqlarni bajarishda gigienik qoidalarni bilish;

gimnastika anjomlaridan xavfsiz foydalana olish;

yengil atletikaning inson salomatligida tutgan o‘rnini bilish;

basketbol, voleybol, qo‘l to‘pi, futbol sport o‘yinlarining himoya va hujum usullarini bilish;

kurash elementlari hamda usullarini bajara olish;

qomatni to‘g‘ri shakllantirish mashqlarini bajara olish;

shaxmat donalarining yurish hamda shoxni mot qilish qoidalarini bilish.

o‘yin mashqlarni bajarish paytida xavfsizlik qoidalarini bilish.

Jismoniy mashqlar majmuasini ketma-ketlikda to‘g‘ri bajarish orqali jismoniy sifatlarni rivojlantirish kompetensiyasi:

jismoniy mashqlarni (saf, akrobatika, tayanib sakrash, muvozanat saqlash, tayanish va osilish, tirmashib chiqish) bajarishda mashqlar ketma-ketligini bir-biri bilan bog‘lay olish;

mashqlarni bajarishda jismoniy sifatlarga (chaqqonlik, kuchlilik, tezkorlik, egiluvchanlik, chidamlilik va koordinatsiyaga) ega bo‘lish;

mantiqiy o‘yinlarni (shaxmat, shashka va boshqalarni) o‘ynay olish.

saf, umumrivojlantiruvchi (buyumlar va buyumlarsiz bajariladigan) mashqlar majmuasi, gimnastika (tayanib sakrash, tirmashib chiqish, osilish va tayanishlar, umbaloq oshish, muvozanat saqlash), yengil atletika (yurish, yugurish, sakrash, uloqtirish), sport va harakatli o‘yin mashqlarini bajarish qoidalariga rioya qila olish;

hayotiy zarur ko‘nikmalarga ega bo‘lishda jismoniy sifatlarga (chaqqonlik, kuchlilik, tezkorlik, egiluvchanlik, chidamlilik va koordinatsiya) ega bo‘lish;

fikrlash asosida mantiqiy o‘yinlarni (shaxmat, shashka va boshqalarni) o‘ynay olish.

Sport asbob-anjomlaridan xavfsiz usullarda foydalanish kompetensiyasi:

jismoniy mashqlarni bajarishda shikastlanishning oldini olish qoidalariga amal qila olish;

jismoniy mashqlarni bajarishdan oldin va keyin yurak urish me’yorini aniqlay olish;

jismoniy mashqlarni bajarish jarayonida texnika xavfsizligi qoidalariga amal qila olish.

gimnastika sport turlari bo‘yicha turli jihoz va anjomlarning nomlarini biladi, tuzilishini tushuntira oladi hamda amaliy mashg‘ulotlarda belgilangan qoidalar asosida foydalana olish;

o‘zi yoki boshqalar shikastlanganda birinchi tibbiy yordam ko‘rsatish haqida boshlang‘ich bilimga ega bo‘lish.
Jismoniy tarbiya fani bo‘yicha tayanch va fanga oid kompetensiyalarni o‘quvchilarda shakllantirish o‘quv dasturining mazmuni hamda umumta’lim muassasasining sharoiti (sport zali, sport maydonining mavjudligi hajmi)dan kelib chiqqan holda taqvim-mavzu rejalarni ishlab chiqish tavsiya etiladi.

Mazkur dastur asosida umumiy o‘rta ta’lim maktabi jismoniy tarbiya fani o‘qituvchisi maktab sharoitini inobatga olgan holda taqvim-mavzu rejasini ishlab chiqadi. O‘quv dasturi bo‘limlari uchun ajratilgan soatlarga o‘zgartirish kiritish yoki boshqa bo‘lim hisobidan o‘quv-mashg‘ulotlarni amalga oshirish mumkin emas.

Kompetensiyaviy yondashuvga asoslangan o‘quv dasturiga quyidagi o‘zgartirish kiritildi. Jumladan, 3-sinflarda “Harakatli o‘yinlar” bo‘limi soatlari (8 soat) hisobidan “Futbol” bo‘limi kiritildi va 8 soat ajratildi.

Shaxmat 1-4-sinf “Harakatli o‘yin”lar bo‘limidan, 5-9-sinflar uchun “Kurash” bo‘limi hisobidan 2 soatdan ajratildi.

Shuningdek, 5-7- sinflarda o‘qitilishi belgilangan “Harakatli o‘yinlar” bo‘limi soatlari. (2 soat) “Gimnastika” bo‘limiga o‘tkazildi.

Ushbu o‘quv dasturidagi 1-9-sinflar uchun berilgan “Suzish” bo‘limini o‘qitish o‘quv yilining aprel-may oylarida dars jarayonlarida nazariy va amaliy (suzish harakatlariga oid bo‘lgan) mashqlarni bajarish tavsiya etiladi.

O‘quv dasturida berilgan mavzular va ular uchun ajratilgan soatlarni o‘qitishda bajarilayotgan mashqlarni keyingi darslarda takrorlash, takomillashtirish orqali maktab o‘quvchilarining yosh-fiziologik xususiyatlarini inobatga olgan holda jismoniy yuklamalar belgilanadi va bajariladi.

1-9 sinflarda jismoniy tarbiya fanini o‘qitish

quyidagi dastur asosida amalga oshiriladi

– basketbol, voleybol, gandbol

JISMONIY TARBIYA

68 soat (haftasiga 2 soat)
O‘quvchilarda shakllantiriladigan tayanch kompetensiya elementlari:

Kommunikativ kompetensiya:

Egallangan bilimlar asosida mustaqil fikrini og‘zaki va yozma tarzda ifoda eta olish, muloqotda muomala madaniyatiga amal qilish va guruhlarda va yakka tartibda ishlay olish.

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi:

jismoniy tarbiya faniga oid adabiyotlardan foydalana olish, ommaviy axborot vositalarida jismoniy tarbiyaga oid bo‘lgan ma’lumotlarni kuzatib, tushuna olish va jismoniy tarbiya va sportga oid internet tarmoqlaridan foydalana olish;

darslik va boshqa manbalardan foydalana olish.

O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:

muntazam ravishda o‘zi ustida ishlash, jismoniy sifatlarni bilish, har bir sport turidan uning texnikasi va taktikasini bilish, kun tartibi hamda gigienik qoidalarga amal qila olish, sog‘lom turmush tarziga amal qilishni o‘rganish.

Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:

atrofida bo‘layotgan voqea, hodisa va jarayonlarini tushunish va his etish, muomala madaniyatiga ega bo‘lish.

Milliy va umummadaniy kompetensiya :

ajdodlardan avlodlarga o‘tib kelayotgan milliy urf-odatlarni bilish, tengdoshlari bilan do‘stona munosabatda bo‘la olish.

Matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor bo‘lish hamda foydalanish kompetensiyasi:

jismoniy tarbiya faniga oid sanoq sonlarining mohiyatini anglash, vaqt me’yorlarini va maydon o‘lchamlarini anglash.

NAZARIY BILIM ASOSLARI

Jismoniy mashqlar bilan shug‘ullanishning gigienik qoidalari. Mashg‘ulotda kiyiladigan sport kiyimlarining gigienik talablari. Jismoniy mashqlarning insonga bo‘lgan ahamiyati. Jismoniy mashqlarni bajarish inson organizmining ish qobiliyati yaxshilanishiga ta’siri va foydasi. Gimnastika darslaridagi tartib-qoidalar. Jismoniy mashqlar bilan mashg‘ul vaqtida xavfsizlik qoidalari, o‘zini-o‘zi mudofaa qilish qoidalari. Shikastlanganda o‘ziga va boshqalarga birinchi tibbiy yordam ko‘rsata olish.

Jismoniy mashqlar mashg‘ulotining gigiyenik qoidalari. Uyga berilgan mashqlarni mustaqil ravishda bajarish qoidalari. Yugurish vaqtida to‘g‘ri nafas olish, o‘quvchilarning harakat va ovqatlanish tartibi. Mashg‘ulot paytida xavfsizlik qoidalari. Yugurib kelib uzunlikka sakrash mashqining fazalarini bajarish tartibini bilish. Ish qobiliyatini birday saqlab turishda jismoniy mashqlarning ahamiyati. Sport zalida, maydonchasida yengil atletika mashqlarini bajarishda xavfsizlik qoidalari.

Organizmga jismoniy mashqlarning qanday ta’sir etishi haqida bilish, umumrivojlantiruvchi mashqlar bo‘yicha uyga berilgan vazifani bajarishni bilish, yengil atletika bo‘yicha o‘quv mezonlarini egallash.

O‘quvchilarning jismoniy kamol topishida basketbol o‘yinining ahamiyati. Mashg‘ulotlar jarayonida o‘quvchilarning salomatligini aniqlashda o‘zini-o‘zi nazorat qilish asoslari. Basketbol sport turi bilan shug‘ullanish inson organizmiga bo‘lgan ta’siri. Basketbol o‘yinining qoidalari. Voleybol o‘yini qoidalari, hakamlik qilishish, voleybol o‘yinining organizmga ijobiy ta’siri.

Jismoniy tayyorgarlik – ishchanlik unumdorligi mezoni. Dars paytida belgilangan mashg‘ulot – mashq o‘tkazishning xavfsizligini ta’minlash qoidalari. O‘quvchilarning harakat sifatlari haqida tushuncha berish (kuch, tezkorlik, chaqqonlik, chidamlilik). Yurakning qisqarish tezligini mustaqil o‘lchash. Musobaqa qoidalarini bilish. Futbol texnikasi va taktikasi.

Kurash qoidalari haqida ma’lumot. Kurashchilarning halqaro musobaqalarda Osiyo va Jahon birinchiliklaridagi muvaffaqiyatlari. Kurashchilar kun tartibi, ovqatlanishi va gigienasi.

Harakatli o‘yinlarni bolalarning turmush faoliyatiga yordam beradigan aqliy va irodaviy xislatlarini tarbiyalashda qo‘llash, ularda turli o‘yinlarga, jismoniy mashqlarga, kun tartibiga rioya qilishga qiziqishni uyg‘otish.

Harakatli o‘yinlarni mustaqil ravishda tashkil qilish va o‘tkazish uchun zarur bilim va malakalar hosil qilish.

Brass suzish usulini o‘rganish uchun bajariladigan maxsus mashqlar. Elementlari bo‘yicha brass usulida suzish. Ko‘krakda chalqancha yotib krol usulida suzish vaqtida burilishlar.

GIMNASTIKA (13 soat)

Umumrivojlantiruvchi mashqlar. (1 soat)

Buyumlarsiz va buyumlar bilan quyi sinflarda o‘zlashtirilgan mashqlarni takrorlash hamda takomillashtirish. Juft-juft bo‘lib buyumlarsiz va buyumlar bilan mashqlar bajarish. Gimnastika devori yordamida mashqlar bajarish. Mustaqil ravishda 6-8 ta umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish. Jismoniy sifatlardan tezkorlik va kuchni rivojlantiruvchi mashqlarni bajarish, mashqdan so‘ng nafasni to‘g‘ri olish va chiqarish. Belda gardishni 1 daqiqa davomida aylantirish, arg‘amchida 30 soniya davomida sakrash.

Tayanib sakrash. (2 soat)

Qiz bolalar – dastlabki holat, uzunasiga o‘rnatilgan (balandligi 90 sm) gimnastika “kozyoli”ga yugurib kelib sakrab, ustiga tayanib tizzalarda turish va cho‘qqaygan holda qo‘llar bilan siltanib kerishib yumshoq sakrab tushish; eniga o‘rnatilgan gimnastika “kozyoli”dan oyoqlarni bukib sakrab o‘tish.

O‘g‘il bolalar – balandligi 110 sm uzunasiga qo‘yilgan gimnastika “kozyoli”dan oyoqlarni kerib va bukib sakrash; gimnastika “kozyoli”dan oyoqlarni kerib sakrab 90 0 ga burilib tushish.

Tirmashib chiqish. (2 soat)

1. Gimnastika narvoniga navbatma-navbat har xil usullar bilan tirmashib chiqish; gimnastika narvoniga chiqishda bir qo‘lda buyumlar (to‘p, tayoqcha) bilan tirmashib chiqish va tushish mashqlari; gimnastika narvonida yonbosh va orqa bilan bilan aralash ushlash usuli bilan osilib turish.

2. O‘g‘il bolalar – 3 m, qiz bolalar – 2 m arqonga uch harakat usulda tirmashib chiqish va tushish.

Nazorat ishi. (1 soat)

Osilish va tayanishlar. (2 soat)

Osilishlar: gimnastika narvonida oyoqlar bilan osilib turishdan, oyoqlar bilan depsinib, kerishishdan osilishga o‘tish; qo‘shpoya poyalaridan oyoqlarni kerib oshirgan holda qo‘llarga tayanib tik turish; o‘g‘il bolalar – baland turnikka osilish, bir oyoq bilan siltanib va ikkinchisi bilan depsinib aylanib ko‘tarilish, qiz bolalar – past turnikka osilish, cho‘qqayib osilish.

Tayanishlar: polda, gimnastika o‘rindig‘iga qo‘llar bilan tayangan holda bukish va yozish.

Akrobatika. (2 soat)

Cho‘qqayib tayanib o‘tirgan holda, oyoqlarda depsinib oldinga umbaloq oshish; 30-40 sm balandlikdagi to‘siq ustidan umbaloq oshib o‘tish; orqaga umbaloq oshib, yarim shpagatga tushish.

Muvozanat saqlash mashqlari. (2 soat)

Yakka cho‘p ustida oyoq uchlarida yurish va yugurishlar, “polka” qadamlar bilan oldinga siljishlar; gimnastika ko‘prikchasida turib, qo‘llar yakkacho‘p ustida, sakrab, yakkacho‘p ustida tayanib cho‘qqayishga chiqib olish (o‘qituvchi yordamida); yakkacho‘p ustida qo‘llarni har xil holatda tutib, “qaldirg‘och” hosil qilish;

70-80 sm balandlikdagi yakkacho‘p ustida o‘ng yoki chap oyoqda muvozanat saqlash; yakkacho‘p ustida 30-35° burchak yo‘nalishda yugurib kelib, sakrab tayanib cho‘qqayishga chiqish, turib oldinga “polka” qadamlar bilan siljish, chap oyoqda “qaldirg‘och” hosil qilish, o‘ng oyoq bilan oldinga siltanib, chapga burilish va oyoqlarni juftlab, yuqoriga sakrab, kerishib tushish mashqlari; yakkacho‘pdan yumshoq sakrab tushish va muvozanat saqlab qolish.

Estafetali quvnoq o‘yinlar. (2 soat)

O‘rgatilgan akrobatika mashqlari, sakrash, yurish, to‘siqlardan o‘tish, arg‘amchi, gardishlarda, gimnastik o‘rindiqlari, to‘plar bilan iborat estafetali quvnoq o‘yinlar o‘ynash.

Nazorat ishi. (1 soat)

O‘quvchilarda shakllanadigan fanga oid kompetensiyalar:

Sog‘lomlashtiruvchi mashqlarni bajarishni tushunish va qo‘llay olish kompetensiyasi: gimnastikaga oid bo‘lgan mashqlarini biladi.

Jismoniy mashqlar majmuasini ketma-ketlikda to‘g‘ri bajarish orqali jismoniy sifatlarni rivojlantirish kompetensiyasi: gimnastika mashqlarini bajarish orqali jismoniy sifatlarni rivojlantiradi.

Sport asbob-anjomlaridan xavfsiz usullarda foydalanish kompetensiyasi: gimnastika mashqlarini bajarishda me’yorlarini bajarishda qomat buzilishi va shikastlanishining oldini olish choralarini biladi va ularga amal qiladi.
YENGIL ATLETIKA (14 soat)

Yurish. (1 soat)

O‘qituvchi ko‘rsatmasiga asosan yo‘nalishni o‘zgartirib yurish; to‘siqlar ustidan oshib yurish; sportcha yurishning harakat elementlarini o‘rgatish.

Yugurish. (3 soat)

Past startdan maksimal tezlikdan 30, 60 m masofalarga yugurish; 30-60 m masofalarga estafetali yugurish; balandligi 30-40 sm bo‘lgan to‘siqlardan oshib yugurish; bir me’yorda 6 daqiqa davomida yengil yugurish; 4×10 mokisimon yugurish; yuqori startdan 800-1000 m ga yugurish; yuqori startdan tepalikka va tepalikdan pastga yugurib tushish.

Kross tayyorgarlik. (2 soat)

Joydagi tabiiy to‘siqlarni hatlab, sakrab, bosib qadamlab oshib o‘tish; to‘siq ustidan sakrab tushish; 1500 m masofaga kross yugurish.

Nazorat ishi. (1 soat)

Sakrash. (6 soat)

Bir va ikki oyoqlab chapga, o‘nga, orqaga burilib sakrash; yugurib kelib uzunlikka “oyoq bukish usuli”da sakrash; yugurib kelib balandlikka “hatlab o‘tish usuli”da sakrash.

Uloqtirish. (4 soat)

Tennis koptogini turgan joydan uloqtirish; tennis koptogini yugurib kelib bosh ortidan yelkadan 4-6 qadam tashlab uloqtirish; tennis koptogini mo‘ljalga uloqtirish; to‘ldirma to‘p (2 kg) ikki qo‘llab yon tomon bilan turib irg‘itish.

Nazorat ishi. (1 soat)
O‘quvchilarda shakllanadigan fanga oid kompetensiyalar:

Sog‘lomlashtiruvchi mashqlarni bajarishni tushunish va qo‘llay olish kompetensiyasi: sakrashning “oyoqni bukib”, “xatlab sakrash” usullari haqida biladi.

Jismoniy mashqlar majmuasini ketma-ketlikda to‘g‘ri bajarish orqali jismoniy sifatlarni rivojlantirish kompetensiyasi: sakrashning “oyoqni bukib”, “xatlab sakrash” usullarini bajaradi.

Sport asbob-anjomlaridan xavfsiz usullarda foydalanish kompetensiyasi: sakrash usullarini bajarishda me’yorlarni biladi va ularga amal qiladi.
SPORT O‘YINLARI

(basketbol, voleybol, gandbol)

Basketbol. (5 soat)

To‘pni yerga urib yo‘nalish va tezlikni o‘zgartirib yugurish; to‘pni bir qo‘l bilan yelkadan, joyida turib qadam tashlab va joyni o‘zgartirib uloqtirish; to‘pni o‘rganilgan usul bilan harakatda halqaga tashlash; to‘pni shitga tekkizib halqaga tashlash (o‘ng va chap tomonlardan); o‘rganilgan basketbol elementlarini qo‘llab, ikki tomonlama mini-basketbol o‘ynash; to‘p bilan harakatlangan holda tezlikni oshirib (10 m masofaga ) yugurish.

Voleybol. (4 soat)

Voleybol o‘yinida turish holatini va joylarni o‘zgartirish qoidalarini o‘rgatish; katta qadamlab chapga, o‘ngga, orqaga, oldinga tezlik bilan yurish qoidalarini o‘rgatish; to‘pni yuqoridan uzatish malakasini mustahkamlash; pastdan kelgan to‘pni ikki qo‘lda qaytarishni o‘rgatish; voleybol setkasi ustidan, 4-6 m masofada turib, pastdan to‘g‘riga to‘pni bir qo‘lda ushlab, ikkinchi qo‘l bilan urib o‘tkazishni o‘rgatish; ikki tomonlama o‘yin vaqtida to‘pni yuqoridan, pastdan qabul qilish va qaytarish qoidalari.

Gandbol. (4 soat)

Himoyada yakkama-yakka harakat qilish; to‘pni darvozaga pastdan, yuqoridan uloqtirishda to‘siq hosil qilish; kuchni rivojlantirishga qaratilgan mashqlarni bajarish.

Nazorat ishi. (2 soat)
O‘quvchilarda shakllanadigan fanga oid kompetensiyalar:

Sog‘lomlashtiruvchi mashqlarni bajarishni tushunish va qo‘llay olish kompetensiyasi: sport o‘yinlarining texnika va taktika qoidalarini biladi.

Jismoniy mashqlar majmuasini ketma-ketlikda to‘g‘ri bajarish orqali jismoniy sifatlarni rivojlantirish kompetensiyasi: sport o‘yinlarida hujum va himoya taktikalariga oid mashqlarni bajaradi.

Sport asbob-anjomlaridan xavfsiz usullarda foydalanish kompetensiyasi: hujum va himoya taktikalarini bajarish jarayonida xavfsizlik qoidalariga amal qiladi.
FUTBOL (12 soat)

Futbol o‘yinida texnik va taktik harakatlarni o‘rgatish. (12 soat)

Jismoniy mashqlar bilan shug‘ullanish (futbol) jarayonida o‘z-o‘zini nazorat qilish asoslarini bilish; to‘pni olib yurish va to‘pni oyoq yuzasining ichki tomoni bilan tepish; to‘pni tepish texnikasini bajarish; darvozabon o‘yini; o‘yin jarayonida “bo‘sh o‘rinni tanlash” taktik harakati.

Nazorat ishi. (1 soat)

O‘quvchilarda shakllanadigan fanga oid kompetensiyalar:

Sog‘lomlashtiruvchi mashqlarni bajarishni tushunish va qo‘llay olish kompetensiyasi: to‘pga beriladigan zarbalarni bilib oladi.

Jismoniy mashqlar majmuasini ketma-ketlikda to‘g‘ri bajarish orqali jismoniy sifatlarni rivojlantirish kompetensiyasi: darvoza burchaklari, darvozaga beriladigan zarbalarni bajaradi.

Sport asbob-anjomlaridan xavfsiz usullarda foydalanish kompetensiyasi: to‘pni oyoq yuzi va tashqi yoni bilan olib yurishni bajaradi.
KURASH (6 soat)

Kurash elementlarini bajarish. (6 soat)

Kurashda qulay holatni egallash, kurash bo‘lgan harakatli o‘yinlar; kurash usullari: “Orqadan chalish”, “Oldindan chalish”, “Oyoqlarni yonidan qoqib yiqitish”.

Nazorat ishi. (1 soat)
O‘quvchilarda shakllanadigan fanga oid kompetensiyalar:

Sog‘lomlashtiruvchi mashqlarni bajarishni tushunish va qo‘llay olish kompetensiyasi: kurash turlari haqida biladi.

Jismoniy mashqlar majmuasini ketma-ketlikda to‘g‘ri bajarish orqali jismoniy sifatlarni rivojlantirish kompetensiyasi: kurash usullarini bajarishdan avval tana a’zolarining chigalyozdi mashqlarini bajaradi.

Sport asbob-anjomlaridan xavfsiz usullarda foydalanish kompetensiyasi: kurash mashqlarini bajarishda xavfsizlik qoidalariga amal qiladi.
SHAXMAT (2 soat)

Shaxmat o‘yini. (2 soat)

Sipohlar (farzin, rux, ikki fil bilan) mot qilish. Amaliy o‘yin.

Brass usulini o‘rganish uchun maxsus suzish mashqlari; o‘rganilgan usulda 50-100 metrga suzish; krol usulida suzishni o‘rgatish uchun maxsus mashqlar; ko‘krakda va chalqancha yotib krol usulida turli tezlikda masofalarga suzish; yengil narsalarni suv sathida ushlay bilish; 2 m chuqurlikda, suv ostidagi narsalarni olish; qutidan va suvning o‘zidan startlar; suvdagi o‘yinlar: “Qutqaruvchilar”, “Sho‘ng‘ib quvlashmachoq”.

Vaqtni hisobga olmagan holda 25-50 metrga suzish; suvda va sport inshootlarida munosabat qoidalari; vaqtni hisobga olmagan holda 25 mga suzish; suvda burilish va qutidan sakrashlarni bilish.
Mavzularni o‘rganish uchun – 60 soat

Nazorat ishlari uchun – 8 soat

Jami – 68 soat

Do’stlaringiz bilan baham:

Jismoniy tarbiya fanidan eng yaxshi dars ishlanma uchun taqdirlandi

Amaliy: Yengil atletika. a) O’rganilgan saf mashqlarni takrorlash; b) Balandligi 30-40 smli yumshoq to’siqdan sakrashni o’rgatish; v) 1,5-2 daqiqa davomida asta-sekin bir maromda yugurish; d) Estafetali yugurish.

Amaliy: Nazorat ishi: 30 metrga yugurish: o’g’illar 6,3-6,8-7,3-7,8-8,3; qizlar 6,5-7,0-7,5-8,0-8,5.

Nazariy: Toza havoda jismoniy mashqlarni bajarishning inson salomatligiga bo’lgan ta’siri.

Amaliy: Harakatli o’yinlar. a) URMni mustaqil bajarish; b) “Mushuk-sichqon”, “Quvlashmachoq”, “Topishmoq” harakatli o’yinlari; v) Estafetali yugurishlar.

Amaliy: Harakatli o’yinlar. a) Buyumsiz mashqlar bajarish; b) “Tortishmachoq”, “Sakrovchilar” “Kim ko’p otadi” harakatli o’yinlari; v) 2-3 daqiqa davomida bir maromda yugurish.

Nazariy: Inson salomatligi uchun URM ahamiyati.

Amaliy: Harakatli o’yinlar. a) Buyumlar bilan mashqlar bajarish; b) saf mashqlari (bir qatordan ikki qatorga saflanish, saflanish va qayta saflanish); v) “Quyonlar polizda”, “Olib qochar”, “To’p sardorga” harakatli o’inlari.

Nazariy: Suvda chiniqish qoidalari. Suzish usullari.

Amaliy: Nazorat ishi: Turgan joydan uzunlikka sakrash: o’g’illar 140-100-80-70-60; qizlar 110-90-70-60-50.

JISMONIY TARBIYA

Mavzu va vazifalar

Nazariy: Jismoniy mashqlarni bajarishda gigiyena qoidalariga rioya qilish. Amaliy: Yengil atletika. a) Yugurib kelib “xatlab” sakrashni o’rgatish; b) Turgan joyidan uzunlikka sakrashni takomillashtirish.

Nazariy: Qomatni buzilish sabablari.

Amaliy: Yengil atletika. a) Tennis to’pini uzoqlikka uloqtirish; b) 500-800 metrga yurish bilan almashinib yugurish.

Nazariy: Yengil atletika mashg’ulotlarida shikastlanishning oldini olish choralari. Amaliy: Yengil atletika.a) 4 daqiqa davomida yurish bilan almashlab yugurish

Amaliy: Nazorat ishi: Yugurib kelib uzunlikka sakrash (metr). O’g’illar 230-200-170-150-130; qizlar 200-190-150-130-110.

Nazariy: Yengil atletika mashg’ulotlarida shikastlanishning oldini olish choralari. Amaliy: Harakatli o’yinlar. “Eshitib top”, “To’pni oyoq orasidan o’tkazish” “Uzoq otish”, “Darra” harakatli o’yinlari.

Amaliy: Harakatli o’yinlar. jismoniy sifatlarni rivojlantiruvchi mashqlar; “Sakrovchilar”, “Tez va aniq estafetalar” harakatli o’yinlari.

Nazariy: O’z-o’zini nazorat qilish tartibi.

Amaliy: Harakatli o’yinlar. jismoniy sifatlarni rivojlantiruvchi mashqlar; “Sakrovchilar”, “Tez va aniq estafetalar” harakatli o’yinlari.

Amaliy: Harakatli o’yinlar a)URM mashqlari; b) “Mergan”, “Chaqqonlar va merganlar” harakatli o’yinlari.

Amaliy: Nazorat ishi: 1000 metrga yugurish (vaqt hisobga olinmaydi).

JISMONIY TARBIYA

Mavzu va vazifalar

Amaliy: Harakatli o’yinlar. “Doirani top”, “Raqam bilan chaqirish”, “Tez va aniq mo’ljalga otish” harakatli o’yinlari.

Amaliy: Harakatli o’yinlar. “Uzatdingmi o‘tir”, “Qator oxiridagi bolaga tekkiz”, “Tez va aniq mo’ljalga otish” harakatli o’yinlari.

Amaliy: Harakatli o’yinlar. “Kim uzoqqa otadi”, “To‘pli estafeta”, “Tez va aniq mo’ljalga otish” harakatli o’yinlari.

Nazariy: Yurish va yugurish mashqlarini bajarishda to’g’ri nafas olish. Amaliy: Yengil atletika. a) Yugurib kelib “xatlab o’tish” usulida sakrash va to’siqlardan sakrab o’tish mashqlarini bajarish; b) Estafetali yugurish texnikasini o’rgatish;

Amaliy: Yengil atletika. a) Yugurib kelib “xatlab o’tish” usulida sakrash va to’siqlardan sakrab o’tish mashqlarini bajarish; b) Estafetali yugurish texnikasini o’rgatish; v) Tennis to’pini uzoqlikka uloqtirishni takrorlash.

Amaliy: Nazorat ishi: Turgan joydan uzunlikka sakrash. (sm). O’g’illar 150-130-110-100-90; qizlar 130-110-90-80-70.

Amaliy: Harakatli o’yinlar. “Kim uzoqqa uloqtiradi”, “Topishmoq” harakatli o’yinlari

Amaliy: Harakatli o’yinlar. “Poyezd”, “To‘p kapitanga” “Oq terakmi ko‘k terak” harakatli o’yinlari

Nazariy: Tanani chiniqtirishning asosiy qoidalari va ahamiyati

Amaliy: Harakatli o’yinlar. “Echkilar va cho’ponlar”, “Chilakka ip o’rash”, “Quyonlar qorovul va ovchi” harakatli o’yinlar.

Nazariy: Tanani chiniqtirishning asosiy qoidalari va ahamiyati

Amaliy: Harakatli o’yinlar. “Echkilar va cho’ponlar”, “Chilakka ip o’rash”, “Quyonlar qorovul va ovchi” harakatli o’yinlar.

JISMONIY TARBIYA

Jismoniy tarbiya darsliklari

Jismoniy tarbiya, Ijtimoiy fanlar

Jismoniy tarbiya fani o‘quv dasturi (1-,2-,4-,6-,7-sinflar) uqtirish xati

Jismoniy tarbiya fanidan eng yaxshi dars ishlanma uchun taqdirlandi

Related posts: