Kitob ma’rifat chirog’i haqida

Odamlarning eng xotiri kuchlisi ularning ichidagi eng unutuvchisidir, ko‘ngillarning eng yumshog‘i salobatligi-yu shafqatlisidir.

Ilm haqida o’ylaganlarim..

Ilmga ta’rif berishdan oldin uni hosil qilish haqida fikr yuritsak. Odamzod ilmni o’rganish orqaligina hosil qiladi. O’rganish esa kishining tafakkuri narsa va hodisotlarga kuchi yetganicha aniqlik kiritishidir. Ilmni Odam bolasi yaratilgandan boshlab to’xtovsiz ravishda o’rganadi. Hatto o’lim ham insonni o’rganishdan to’xtatib qo’ya olmaydi. Jannat va do’zax hayotida ham o’rganish jarayoni to’xtovsiz va abadiy davom etadi. Ilmni qisqacha biz o’rgangan narsa yoki narsalarning majmuyi desak bo’laveradi. Oyoq kiyimni to’g’ri kiyishdan to quyoshning radiusini bilishgacha bo’lgan barcha narsa (undan uyog’i ham) ILMdir.

Biz o’rgangan ilm qanchalik to’g’ri?

Bizga yoshligimizda o’rgatilgan yoki o’zimiz ixlos qo’ygan ustozlarimiz aytgan juda ko’p narsalarni ishonch bilan to’g’ri va haq deb bilamiz. Aslida esa har doim ham bunday bo’lmasligi mumkin. Gapimni isboti o’laroq so’nggi 20 yilda tabiiy fanlar sohasida qo’lga kiritilgan yutuqlarni misol qilib keltirishim mumkin. Shu kunlargacha insoniyat bu sohalarda anchagina yanglish tushunchalar bilan yashab kelayotgani aniqlandi va hozirda ham fanda kamchiliklar yo’q emas. Shuningdek olimlar o’z tajribalari orqali ilmiy isbotlab bergan narsalarni qonuniyat tarzida qa’bul qilib biz o’zimizdagi ilmni boyitib boramiz.

Ilm zararmi?

Bu savolga bir vaqtning o’zida ha va yo’q deb javob bersa bo’laveradi. Zararning foydadan farqi, u odam(zot)ning moddiy va manaviy ehtiyojlarini sifatliroq qondirish uchun hizmat qilmaydi hamda mavjud muvozanatlarni buzib tashlaydi. Ushbu xulosadan kelib chiqib ayta olamiz-ki, zararli ilm — insonga moddiy va ma’naviy jihatdan nafsiz bo’lgan “ilm”dir. U eng kamida behuda vaqt sovurishdir.

Ilm nima uchun kerak?

Yuqorida aytganimdek oyoq kiyimni to’g’ri kiyish ilmdir. To’g’ri nafas olishni bilish, nimalarni yeb-ichishni bilish ham ilmdir. Odam ilmsiz mavjud bo’la olmaydi. Dunyo yuzini ko’rgan odam bolasi bor ekan u so’nggi nafasigacha unga hamroh bo’ladigan ehtiyojlar bilan yashaydi. O’sha ehtiyojlarni yaxshiroq va sifatliroq qondirish uchun esa unga bir qancha vositalar kerak bo’ladi, masalan: pul. Pul deb ataladigan narsaga ega bo’lish va uni sarflash uchun hisob-kitobni bilish, foyda-zararni aniqlay olish, aqidaga ko’ra halol-xaromni tanish talab qilinadi. Bularning barchasi albatta ILMdir.

Ilm olishning va uning afzalliklari.

Ilm olish butun umr davom etadigan sayohatdek gap. Sayohatingiz davomida sizni hursand qiladigan ba’zan xafa qiladigan ko’pincha asabiylashtiradigan holatlarga duch kelasiz. Bu safarda yo’qolib qolishingiz hech gap emas! Ammo ilmning afzalligi shularda ko’rinadi-ki, u ko’paygani sayin o’zingiz va atrofingizdagi olamni yaxshiroq taniy boshlaysiz. Ilmning afzalligi sizni hech narsangiz qolmaganida ham tark etmasligi, ishlatilgani sayin ko’payib borishi va albatta oldingizga qo’ygan maqsadlaringizga ertaroq yetishishingizga ko’maklashishidir.

P.S. Alloh nasib qilsa kelasi blogimda real va onlayn bilim olish to’g’risida yozib, ularni o’zaro taqqoslab chiqaman va unda to’plagan tajribalarim asosida sizlarga tavsiyalar berishga harakat qilaman.

Haqiqat chirog‘ini so‘ndirib bo‘lmas

Bu yerda haqiqatni ti n glashdan quloqlar t o‘ sib q o‘ yilgandir.

Yana mulohaza-yu zehnlar tadbir-u tafakkurdan man etilgandir.

Bir toifa odamlar borki, ularning t o‘ shaklari g‘ aflat beshiklariga obdon belangandir. Ularning k o‘ zlarida bedorlik (uy q usizlik) oz (kam) b o‘ ladiki, bamisoli qoplonlar singari.

Yoki ilmli bo‘l, yoki ilmga tayanib ish tutadigan bo‘l, loaqal ilmni tinglab eshitadigan bo‘l, ammo to‘rtinchisi bo‘lma, chunki kasodga uchrab halok bo‘lasan (juvo n marg b o‘ lasan) .

Kudri toifasi singari talaydigan, Kudri q ushi singari uchdi-ketdi. (Avvaliga yaxshi gapirib odamning ichiga kirib olib, o‘z ishini bitirgach, Kudri qushi singari tez g‘oyib bo‘ladigan kishilarga nisbatan aytiladigan ibora).

Odamlarning eng xotiri kuchlisi ularning ichidagi eng unutuvchisidir, ko‘ngillarning eng yumshog‘i salobatligi-yu shafqatlisidir.

Mol-mulkni behuda isrof qilish kufrona “ne’matdir”, o‘ylamasdan boyligini sarflash to‘liq tanazzulga olib keladi.

Podshohning eng yaqin kishisi yaqinlarning ichidagi eng ulug‘idir, xavf-xatar paytlarida ularga (xavf-xatarga) yaqinrog‘idir.

Tog‘ning eng tepasiga (cho‘qqisiga) chiqqan kishi undan yiqiluvdan g‘oyat ko‘p ogoh bo‘lmog‘i lozim.

Avval qilib kelgan xayrlig-u ezguliklaringizga keyin ham (ya’ni doimo) ezgulik qo‘shavering, chunonchi qushning qanotidagi kichik patlari katta patlariga madadkordir.

Fisq-u fasod q iluvchilar va fojirlar ko‘paysa, Alloh taolo vabo yuboradi.

Agar bo‘hton (yolg‘on)chi g‘udurlaganda sen hammadan ko‘ra ham ko‘p eshitguvchisan, haq gap so‘ylansa sen g o‘ yo eshitmaganday bo‘lasan.

Pora faq a t no haq lig-u zolimlarga yordam berguvchidir.

Ko‘pchilik odamlar haqiqatdan yiroqdir, ularning talab va da’volari yolg‘on-u bo‘hton (botil)dir, ya’ni aytgan so‘zlari-yu ishlari o‘zlariga muvofiqdir.

Nizo va nifoq mavjud joyda noxushlik bo‘lar, qayg‘u-hasrat-u faqirlikka tushilur.

Go‘shtdan haddan ortiq darajada tanovul qildiki, hatto ichini moy bosib yorilib ketdi (ko‘p ovqat yeyish – turli illatlarga sababdir ma’nosida).

Bu dunyo ibratli ishlar-u, pand-nasihatlarga to‘ladur, ayni vaqtda ko‘z yoshlariga ham serob.

Ko‘pincha til bilan yetkazilgan jarohat, qilich bilan yetkazilgan jarohatdan og‘irroqdir.

Quyosh nurlarini berkitib bo‘lmaganidek haqiqatning chirog‘ini ham so‘ndirib bo‘lmas.

Hunarmand-u kosiblar ko‘pdir, biroq mohir-u qobiliyatlilari ozdir (ya’ni, usta ko‘p-u, ustasi ozdir).

O‘zi sazovor bo‘lmagan hamd-u sano-yu maqtovlarni talab qilish uyatsiz, telba odamlarning odatlaridandir.

“ Nozik iboralar ” kitobidan olindi.

Sana: 20-mavzu: Kitob ma’rifat chirog’i

Mashg’ulotning maqsadi:Asarlar va asarlarni tanlash haqida keng ko’lamli ma’lumotlar berish.

Kommunikativ kompetensiya — muloqotda muomala madaniyatiga amal qilishni, ijtimoiy moslashuvchanlikni, hamkorlikda jamoada samarali ishlay olish layoqatlarini shakllantiradi.

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi — media manbalardan zarur ma’lumotlarni izlab topa olishni, va media madaniyatga ega bo‘lish layoqatlarini shakllantirdi.

I. Tashkiliy qism. a) salomlashish. b) davomatni aniqlash.

II. Asosiy qism. O ’quvchilar biz sizlar bilan o’tga yillarda o’qigan bir asarni yodimizga olaylik. Bu — fransuz adibi Ekzyuperining «Kichik shahzoda» qissasi. Agar hayotga solishtirsak, bu qissadagi aksariyat voqealaming bolishi umuman mumkin emas. Axir har bir odamning bittadan alohida planetada yashashini yoki ilonning odam bilan donishmandlardek suhbatlashishini tasavvur qilib bo’ladimi? Agar san’at asariga yuzaki yondoshilsa, bu singari savollami ko’plab keltirish, yozuvchi — san’atkorni airmachilikda ayblash ham mumkin. Aksincha, agar asar mohiyatiga chuqurroq nazar tashlansa, qahramonlar mulohazalariga e’tibor berilsa. har bir personaj, tasvirlangan voqea ramziy xarakterda ekani hisobga olinsa, qissaning sir-u sinoati ko’z oldingizda ochila boshlaydi. Mo’jazgina bir qissada olam va odam to’g’risidagi haqiqatlar naqadar chuqur ifoda etilgani ma’lum bo’ladi.. . Xuddi shunday gapni eramizdan avval bitilgan Sofoklning «Shoh Edip» fojiasi-yu zamondosh shoirimiz Erkin Vohidovning «Ruhlar isyoni» dostoni to’g’risida ham aytish mumkin. Demak, inson o’qiyotgan asarini tushunishni. his qilishni istasa, avvalo, o’z didi, ong-u shuurini tarbiyalamog’i talab etilar ekan. San’atni tushunish, his etish esa odamning har tomonlama yuksalishi, ma’naviy boyishiga sabab bo’ladi. Agar sakson-to’qson yoshli buvi-buvalaringizga quloq tutsangiz, ular tirikchilik juda qiyin bo’lgan paytlari ham, hatto urush yillarida ham kechqurunlari qo’ni-qo’shnilar bir xonadonga yig’ilishib, qora chiroq yorug’ida xalq dostonlarini, qadimgi qissalarni, Mashrab va Navoiy kitoblarini o’qiganlarini eslab berishadi. O’ylab ko’ring: san’atga, adabiyotga bu qadar tashnalikning siri nimada? Nega odamlar qorni ochligi, usti yupunligini unutib, san’at dunyosiga sayohatga,kitob o’qishga chiqishgan?Gap shundaki, chinakam insonlar hayotni faqat yeb-ichish. o’yin- kulgi bilan o’tkazishni o’zlari uchun or deb biladilar. Chunki inson, birinchi navbatda, ma’naviy boy bo’lishga harakat qilmog’i, jisminigina emas, ruhini ham doimiy oziqlantirmog’i talab qilinadi. O’tmishda ibratli iz qoldirgan jamiki tarixiy shaxslar avvalo ruhiy-ma’naviy jihatdan qudratli bo’lgani bilan boshqalardan ajralib turganlar. Sen ham jisman balog’at yoshiga qadam qo’ygan ekansan, endi ruhan ham balog’atga yetishmoqni jiddiy o’ylashing kerak bo’ladi. Buning uchun esa oltindan qimmat vaqtn’ bekorga sovurmaslik, navqiron umringning har bir daqiqasini mazmun va mohiyat bilan to’ldirishga harakat qilishing lozim. Agar inson ma’naviy kamolotini qurilishl : lozim bo’lgan binoga qiyoslasak, har kuni unga kamida bir «g’isht qo’yish» talab qilinadi. U esa turli shaklda mutolaa qilingan qiziqarli kitob, tomosha qilingan spektakl yoki film, borib ko’rilgan muzey, ko’rgazma shaklida bo’lishi mumkin. Agar o’zingda qaysidir san’at yo’nalishiga ichki rag’bat sezib, biror asar yaratish bilan mashg’ul bo’lsang, undan-da quvonarli. Bu jarayonda eng qalbingdan atrofga ko’z ilg’amas nur taraladi desak, aslo mubolag’a bo’lmaydi. Zero, tafakkur dunyodagi jamiki nur manbaidan qudratliroqdir. Badiiy tafakkur quvvat esa undan-da kuchlidir”. Asarlar- uni yaratgan xalq ma’naviy-ruhiy qiyofasining ko’zgusi hisoblanadi. Yodingda bo’lsa, sohibqiron bobomiz Amir Temur o’zi tavallud topgan yurt — Kesh (Shahrisabz)ga qurdirgan Oqsaroy devorlariga: «Agar bizning qudratimizni bilmoqchi bo’lsangiz, qurgan binolarimizga boqing» — deb yozdirib qo’ygandi. O’ylab ko’raylik: nima uchun buyuk sarkarda o’zining kuch-u qudratini lak-lak qo’shin, behisob qurol-yarog’ bilan emas, xalq qurgan binolar bilan o’lchashga da’vat qilyapti? Gap shundaki, mamlakat va millat salohiyati aslo uning harbiy qudrati, millionlab askarga ega bo’lishi bilan belgilanmaydi. Yuzaki qaraganda. Cliingizxon yoki Gitler armiyasi chakana kuchga qudratga ega edimi? Xo’sh, ulardan nima qoldi? Vayron qilingan, kultepaga aylantirilgan shahar va qishloqlar, millionlab begunoh insonlarning murdalarimi? Ular barpo qilgan saltanatlar insoniyat taraqqiyotini bir joyda to’xtatish, hatto ortga tortishdan boshqa nimaga yaradi? Bu «janongir»lar minglab qatlgoh, yuzlab kontslagerlar qurgani, millionlab inson bolasini tiriklayin o’tga otganini jahon ahli biladi. Lekin ular odamzodning baxt-u saodati, ertangi kuni, ma’naviyati va ma’rifati uchun xizmat qiladigan biror narsa qoldirdilarmi.

Topshiriq: Har kim o’zi o’qigan asarlar ro’yxatini tuzsin. Shu asarlardan eng yaxshisini tanlasin,shuning mazmuni haqida qisqa aytib, shu kitobdan qandau ma’naviy ozuqa olganligini so’zlab bersin