Ma’naviyat mavhum tushunchami
Vaqt: B1 daraja imtihoni 3 soat 5 daqiqa davom etadi va quyidagi boʻlimlardan iborat:
CEFR imtihoni: oʻtkazilish tartibi, toʻlov va Oʻzbekistonda qayerda topshiriladi?
CEFR — Common European Framework of Reference imtihoni Yevropa Ittifoqida foydalaniladigan chet tilini egallaganlik daraja tizimi (chet tilini egallanganlikning Umumevropa kompetensiyasi). Imtihon Yevropa Kengashi tomonidan “Language Learning for European Citizenship” loyihasi doirasida 1989-1996-yillarda ishlab chiqilgan. CEFRning asosiy maqsadi – umumiy Yevropa tillari uchun qabul qilinadigan baholash va oʻqitish usulini taqdim etish. 2001-yildan boshlab Yevropa Ittifoqi imtihondan til bilish kompetensiyasining milliy tizimini yaratishda CEFRdan foydalanishni taklif etdi. Bugungi kunda sinov sertifikati AQSH, Kanada, Avstraliya, Yevropa, Osiyo oliy oʻquv yurtlarida oʻqish uchun topshiriladi.
CEFR haqida qisqacha:
Til –ingliz, nemis, fransuz tili;
Tashkilotchi – Yevropa Kengashi (Council of Europe);
Rasmiy sayt – https://www.coe.int;
Imtihon haqi – 2018-yilning 1-noyabridan sertifikat – 304 095 soʻm;
Davomiyligi – 3 soat 5 daqiqa – 3 soat 50 daqiqa;
Baholanishi – 150 ballik tizim;
Qachon: 2019-yil muddatlari SHU YERDA eʼlon qilinadi;
Oʻzbekistonda qayerda topshirish mumkin: Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi Davlat Test markazi, Chet tillarni bilish va egallash darajasini baholash boshqarmasida; Manzil: 100084, Toshkent shahri, Bogʻishamol koʻchasi, 12-uy; Telefon: (+998 71) 235-74-85; Faks: (+998 71) 234-71-84; elektron pochta: nafl@dtm.uz; Rasmiy sayt: https://nsfla.uz/.
CEFR imtihoni boʻlimlari
Chet tilini bilish darajasi testi Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2013-yil 31-dekabrdagi 352-son qarori bilan tasdiqlangan “Chet tilini bilish darajasini aniqlash va malaka sertifikati berish tartibi toʻgʻrisida”gi Nizom asosida oʻtkaziladi.
CEFR taqdim etadigan imtiyozlar:
Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Davlat test markazi Oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi, Xalq taʼlimi vazirligi bilan birgalikda chet tilini bilish darajasini baholashning milliy test tizimini keng qoʻllagan holda 2018-yil 1-yanvardan boshlab malaka sertifikatiga ega boʻlgan talabgorlarga sertifikatni olgandan boshlab 3 yilgacha quyidagi imtiyozlar berish tartibini joriy etgan:
- chet tilini bilish darajasi toʻgʻrisidagi davlat namunasidagi B1va undan yuqori darajadagi malaka sertifikatga ega boʻlgan abituriyentlarga oliy taʼlim muassasalari bakalavriatining kirish test sinovlari majmuasiga chet tili (ingliz, nemis, fransuz) fani kiritilgan yoʻnalishlarda chet tili fanidan belgilangan maksimal ball berish va ularni chet tili fanidan test sinovidan ozod etish;
- chet tilini bilish darajasi toʻgʻrisidagi davlat namunasidagi B2 va undan yuqori darajadagi malaka sertifikatga ega boʻlgan abituriyentlarga oliy taʼlim muassasalari magistraturasining kirish test sinovlari majmuasiga chet tili (ingliz, nemis, fransuz) fani kiritilgan yoʻnalishlarda chet tili fanidan belgilangan maksimal ball berish va ularni chet tili fanidan test sinovidan ozod etish.
Test quyidagi boʻlimlardan iborat:
- Tinglab tushunish boʻlimi: eshitilgan audiomatnlarning asosiy mazmunini va detallarini tushunish koʻnikmalarini tekshiradi;
- Oʻqib tushunish boʻlimi: har xil janrlardagi autentik matnlarning asosiy mazmunini va detallarini tushunish koʻnikmalarini tekshiradi;
- Leksik va grammatik kompetensiyalar boʻlimi: leksik va grammatik birliklarni kontekstda toʻgʻri qoʻllay olish koʻnikmalarini tekshiradi;
- Yozish boʻlimi: berilgan vaziyat yoki mavzu asosida, topshirilayotgan darajaga mos leksika va grammatikani qoʻllagan holda yaxlit matn tuza olish koʻnikmalarini tekshiradi;
- Gapirish boʻlimi: savollarga javob bera olish, ogʻzaki taqdimot qila olish, muammoga nisbatan oʻz fikrini bildirib asoslab bera olish koʻnikmalarini tekshiradi.
Testning yozma qismi (tinglab tushunish, oʻqib tushunish, leksik va grammatik kompetensiyalar, yozish boʻlimlari) bir kunda, gapirish boʻlimi alohida oʻtkaziladi.
Baholash
Har bir boʻlimda maksimal ball 30 ballni tashkil qiladi. Jami maksimal ball: 150 ball. Testdan muvaffaqiyatli oʻtish uchun maksimal ballga nisbatan 60% yoki undan yuqori yigʻish kerak.
Darajalari
Universitetga imtihon topshirish uchun odatda B1, B2, C1 darajalari yetarli hisoblanadi.
Roʻyxatdan oʻtish tartibi
Chet tilini bilish va egallash darajasi boʻyicha malaka sertifikati olish uchun imtihonga roʻyxatdan oʻtish tartibi:
- On-line arizani toʻldiring. Toʻldirigan arizangizning pdf formatdagi nusxasi arizada koʻrsatgan elektron pochtangizga yuboriladi.
- Elektron pochtangizdan pdf formatdagi arizangiz nusxasini yuklab oling va printerdan chiqaring.
- Istalgan bank boʻlimidan DTM hisob raqamiga eng kam ish haqining 1.5 baravari miqdorida toʻlovni toʻlang.
- Quyidagi hujjatlarni DTMga pochta orqali yuboring yoki shaxsan olib keling:
– Toʻldirilgan ariza nusxasi (pdf formatda pochtangizga yuborilgan arizani chiqaring);
– Eng kam ish haqining 1.5 baravari miqdorida toʻlovni toʻlaganligingiz haqida kvitansiya nusxasi yoki toʻlov topshiriqnomasi;
– Pasportingiz nusxasi;
– 3.5 * 4.5 oʻlchamdagi fotosuratingiz (1 dona). Rasm hujjat talablariga mos kelishi kerak;
– 3.5 *4.5 oʻlchamdagi fotosuratingizning CD diskga yozilgan elektron nusxasi;
hujjatlar uchun jild.
Test sinovlari formati
B1 darajasi
B1 darajadagi talabgor:
- ommabop tanish mavzulardagi matnlarni muayyan maʻlumotlar olish uchun oʻqib, tushuna oladi;
- shaxsiy hayot mavzularida qaydlar va xabarlarni yoza oladi;
- shaxsiy qiziqishlar, kundalik hayot mavzularida suhbat qiladi;
- ommabop masalalar boyicha maʻlumot bera oladi va fikrini bildiradi.
Vaqt: B1 daraja imtihoni 3 soat 5 daqiqa davom etadi va quyidagi boʻlimlardan iborat:
1-boʻlim: Tinglab tushunish ( 30-35 daqiqa/4 qism/30 savol)
2-boʻlim: Oʻqish (70 daqiqa/4 qism/30 savol)
3-boʻlim: Leksik va grammatik kompetensiyalar (30 daqiqa/3 qism/30 savol)
4-boʻlim: Yozish (45 daqiqa/2 topshiriq/ 30 ball)
5-boʻlim: Gapirish (15 daqiqa/3 qism/30 ball)
Tinglab tushunish. Tinglab tushunish boʻlimining maqsadi nomzodning chet tilidagi ommabop tanish mavzulardagi monologik va dialogik nutqning asosiy maʻnolarini tushuna olishini va soʻralgan maʻlumotni topa olish koʻnikmalarini tekshirishdir. Tinglab tushunish boʻlimi 4 qismdan iborat. Tinglab tushunish boʻlimi mazmuni quyidagicha tuziladi:
1-boʻlim: Tinglab tushunish (30-35 daqiqa/4 qism/30 savol)
Tinglab tushunish boʻlimida har bir matn ikki martadan eshittiriladi va matn eshittirilishidan oldin tinglab tushunish boʻlimi oʻyicha yoʻriqnoma va shundan soʻng har bir topshiriqni bajarishdan oldin matnga oid savollar bilan tanishib chiqish uchun 30 soniya vaqt beriladi.
1-qism (1-10 savollar)
Matn turi: ommabop tanish mavzularda 10 ta qisqa monologlar.
Tekshiriladigan koʻnikmalar: aniq normativ nutqning asosiy maʻnolarini tushunish.
Savollar turi: yopiq test.
2-qism (11-16 savollar)
Matn turi: ommabop tanish mavzularda dialog.
Tekshiriladigan koʻnikmalar: muayyan maʻlumotlar olish uchun tushunish va maʻlumotlarni toʻgʻri yoki notoʻgʻri ekanligini aniqlay olish.
Savollar turi: yopiq test.
3-qism (17-22 savollar)
Matn turi: shaxsiy qiziqish va kasb-hunarga oid intervyular.
Tekshiriladigan koʻnikmalar: muayyan maʻlumotlar olish uchun tushunish.
Savollar turi: yopiq test.
4-qism (23-30 savollar)
Matn turi: monolog-prezentatsiya, chiqish;
Tekshiriladigan koʻnikmalar: dolzarb mavzulardagi tele-radio yangiliklar, shaxsiy qiziqish va kasb-hunarga oid sodda dasturlar.
Savollar turi: yopiq test.
2-boʻlim: Oʻqish (70 daqiqa/ 4 qism/30 savol)
1-qism (1-5 savollar)
Matn turi: chet tili muhitida kundalik hayotda uchraydigan qisqa matnlar: eʻlon, reklama, asbob-uskunalar va qurilmalarni ishlatish boʻyicha yozma yoʻriqnomalardan parcha, xatlar, elektron xatlardan parcha, gazeta va internet matnlardan parcha.
Tekshiriladigan koʻnikmalar: chet tilidagi materiallarning umumiy mazmunini tushunish.
Savollar turi: yopiq test.
2-qism (6-12 savollar)
Matn turi: ommabop materiallar – gazeta, jurnal, internet maqolalari.
Tekshiriladigan koʻnikmalar: gazeta va internet matnlarida tegishli maʻlumotni va fikrlarni tushunish.
Savollar turi: yopiq test: toʻgʻri/notoʻgʻri/berilmagan.
3-qism (13-20 savollar)
Matn turi: ommabop materiallar – qisqa hikoya.
Tekshiriladigan koʻnikmalar: ommabop matnlar yoki badiiy asarlardagi asosiy fikrni tushunish.
Savollar turi: yopiq test (savol va 4 ta javob varianti).
4-qism (21-30 savollar)
Matn turi: ommabop materiallar – ensiklopediya yoki internet manbalaridan olingan matn.
Tekshiriladigan koʻnikmalar: matndagi asosiy fikrni tushunish.
Savollar turi: yopiq test
3-boʻlim: Leksik va grammatik kompetensiyalar (30 daqiqa/3 qism/30 savol)
1-qism (1-10 savollar)
Matn turi: ommabop matn.
Tekshiriladigan koʻnikmalar: leksik birliklarni berilgan kontekstda toʻgʻri ishlata olish matnda notoʻgʻri ishlatilgan leksik va/yoki grammatik birliklarni toʻgʻri qoʻllay olish.
Savollar turi: yopiq test (tushirilib qoldirilgan soʻzni berilgan 4 muqobil variantdan tanlash).
2-qism (11-20 savollar)
Matn turi: ommabop matn.
Tekshiriladigan koʻnikmalar: soʻz turkumlarning turli morfologik shakllarini toʻgʻri qoʻllay olish, leksik birliklarni berilgan kontekstda toʻgʻri ishlata olish.
Savollar turi: gapdagi xatoni topish (4 muqobil variantdan toʻgʻrisini tanlash, xato yoʻq boʻlgan taqdirda D tanlanadi)
3-qism (21-30 savollar)
Matn turi: ommabop matn.
Tekshiriladigan koʻnikmalar: oʻzakdosh soʻzlarning turli morfologik shakllarini toʻgʻri qoʻllay olish, leksik birliklarni berilgan kontekstda toʻgʻri ishlata olish.
Savollar turi: yopiq test (4 muqobil variantdan matn mazmuniga mos keluvchi oʻzakdosh soʻzni tanlash).
4-boʻlim: Yozish (45 daqiqa/2 topshiriq)
Yozma nutq boʻlimining maqsadi nomzodning fikrini chet tilida yozma ravishda toʻgʻri va ravon ifodalay olish qobiliyatini tekshirishdir.
1-topshiriq: shaxsiy yozishmalar. Nomzod berilgan mavzu va tayanch savollar asosida xat yozishi lozim (60-80 soʻz/10 ball). Mavzuda muammo koʻtariladi va xatda nomzodning ushbu muammo yuzasidan nuqtai nazarini bildirishi soʻraladi.
2-topshiriq: shaxsiy tajribaga asoslangan insho yozish (120-140 soʻz/20 ball). Nomzod tayanch savollar asosida berilgan mavzuda qisqa insho yozishi kerak.
5-boʻlim: Gapirish (15 daqiqa/3 qism/30 ball)
Ogʻzaki nutq boʻlimining maqsadi nomzodning fikrini chet tilida ogʻzaki tarzda B1 daraja talablariga mos tarzda toʻgʻri va ravon ifodalay olish qobiliyatini tekshirishdir.
1-qism
Suhbat tarzida talabgorga kundalik mavzularda, shaxsiy hayotiga oid savollar beriladi va talabgor berilgan savollarga tayyorgarliksiz javob bera olishi talab etiladi. Ushbu qism boʻyicha suhbat davomiyligi oʻrtacha 4 daqiqa.
2-qism
Talabgordan berilgan muammoli vaziyat asosida 2 daqiqali monolog tuzishi talab qilinadi. Talabgor nutqi davomida muammoga oʻz yondashuvi (muammoga yechim)ni ifodalashi kerak. Savollar nomzodning shaxsiy hayotiga oid mavzular doirasidan olinadi.
Talabgorga tayyorgarlik uchun 1 daqiqa vaqt beriladi.
3-qism
Talabgorga 2-qism (monolog) mavzusidan kelib chiqqan holda qoʻshimcha savollar beriladi. Talabgorga tayyorgarlik uchun vaqt berilmaydi.
B2 darajasi
B2 darajadagi nomzod:
- mavhum va konkret mavzulardagi murakkab matnlarni, shu jumladan mutaxassislikka oid matnlarni tushuna oladi;
- tayyorgarliksiz ravon gapira oladi;
- xorijiylar bilan muloqot qilish jarayonida ikkala tomon uchun ham qiyinchilik tugʻdirmaydigan darajada tez gaplashadi;
- turli mavzularda aniq, batafsil xabarlar tuza oladi;
- muammoga oʻz fikrini bildirib, turli fikrlarning afzalliklari va kamchiliklarini koʻrsata oladi.
Vaqt: B2 daraja imtihoni 3 soat 35 daqiqa davom etadi va quyidagi boʻlimlardan iborat:
1-boʻlim: Tinglab tushunish (taxminan 35 daqiqa/4 qism/30 savol)
2-boʻlim: Oʻqish (1 soat/3 qism/30 savol)
3-boʻlim: Leksik va grammatik kompetensiyalar (40 daqiqa/3 qism/30 savol)
4-boʻlim: Yozish (1 soat/2 topshiriq)
5-boʻlim: Gapirish (15 daqiqa/3 qism/30 ball)
1-boʻlim: Tinglab tushunish (taxminan 35 daqiqa/4 qism/30 savol)
Tinglab tushunish boʻlimida har bir matn ikki martadan eshittiriladi va matn eshittirilishidan oldin matnga tegishli savollar bilan tanishib chiqish uchun 30 soniya vaqt beriladi.
1-qism (6 savol)
Matn turi: bir-biriga bogʻliq boʻlmagan qisqa dialoglar, eʻlon va xabarlar, radio va tele-reportajlardan parchalar.
Tekshiriladigan koʻnikmalar: umumiy mazmunni tushunish uchun tinglash.
Savollar turi: yopiq test.
2-qism (8 savol)
Matn turi: dialog(ijtimoiy mavzulrdagi muloqot)
Tekshiriladigan koʻnikmalar: ayrim maʻlumotlarni olish va tafsilotlarni tushunish uchun tinglash.
Savollar turi: yopiq test.
3-qism (8 savol)
Matn turi: radio- va tele – reportajlar, intervyular.
Tekshiriladigan koʻnikmalar: radio, internet va televideniye dasturlari, intervyularning aksariyat qismini tushunish.
Savollar turi: yopiq test.
4-qism (8 savol)
Matn turi: maʻruzalar, bayonotlar, taqdimotlar, munozaralar hamda ilmiy va ixtisoslikka oid boshqa turdagi nutqlar.
Tekshiriladigan koʻnikmalar: keng kolamli nutq va murakkab fikrlar bayonini kuzatib tushunish, ilmiy va ixtisoslik taqdimotlari mohiyatini tushunish.
Savollar turi: yopiq test.
2-boʻlim: Oʻqish (1 soat/3 qism/30 savol)
1-qism (10 savol)
Matn turi: zamonaviy badiiy matndan parcha (matn hajmi – taxminan 800 soʻz).
Tekshiriladigan koʻnikmalar: chet tilidagi autentik matnning tafsilotlarini tushunish.
Savollar turi: yopiq test.
2-qism (10 savol)
Matn turi: murakkab ommabop materiallar – gazeta, jurnal, Internet maqolalari (matn hajmi – taxminan 800 soʻz).
Tekshiriladigan koʻnikmalar: kattaroq hajmdagi maqolalardan tegishli maʻlumotlarni ajrata olish.
Savollar turi: yopiq test; gapni tugallash.
3-qism (10 savol)
Matn turi: murakkab ilmiy-ommabop materiallar – kasbiy sohalarga oid kattaroq hajmdagi maqola va maʻruzalar (matn hajmi – taxminan 800 soʻz).
Tekshiriladigan koʻnikmalar: chet tilidagi murakkab matnlarning tafsilotlarini tushunish va tegishli matnlarni ajrata olish, tanish va notanish mavzulardagi matnlarning ayrim jihatlarini tushunish.
Savollar turi: yopiq test (toʻgʻri/notoʻgʻri/berilmagan); moslashtirish.
3-boʻlim: Leksik va grammatik kompetensiyalar (40 daqiqa/3 qism/30 savol)
1-qism (10 savol)
Matn turi: ommabop matn (matn hajmi – taxminan 200 soʻz).
Tekshiriladigan koʻnikmalar: leksik birliklarni (polisemik soʻzlar va sinonimlarni) berilgan kontekstda toʻgʻri qoʻllay olish.
Savollar turi: yopiq test.
2-qism (10 savol)
Matn turi: ilmiy matn (matn hajmi – taxminan 100 soʻz).
Tekshiriladigan koʻnikmalar: murakkab sintaktik strukturalarni toʻgʻri qoʻllay olish.
Savollar turi: grammatik xatolarni topish.
3-qism (10 savol)
Matn turi: badiiy matn (matn hajmi – taxminan 150 soʻz).
Tekshiriladigan koʻnikmalar: soʻz turkumlarining turli morfologik shakllarini va leksik birliklarni berilgan kontekstda toʻgʻri ishlatish olish.
Savollar turi: yopiq test (tushirib qoldirilgan soʻzlarni qoʻyish.
4-boʻlim: Yozish (1 soat/2 topshiriq)
1-topshiriq: berilgan vaziyat va tayanch savollar asosida rasmiy xat yozish (150 soʻz/10 ball).
2-topshiriq: berilgan muammoli mavzu yuzasidan esse yozish (250 soʻz/20 ball).
5-boʻlim: Gapirish (15 daqiqa/3 qism/30 ball)
1-qism: kundalik va mavhum mavzularda savol-javob.
2-qism: berilgan mavzu boʻyicha taqdimot qilish, fikr bildirish va asoslash.
3-qism: maqolani umumlashtirish, xulosa qilish, berilgan mavzuga oid qarash yoki fikrlarni rivojhlantirish, misollar keltirish orqali dalillash. (Yuklab olish)
C1 darajasi
C1 darajadagi nomzod:
- katta hajmdagi murakkab matnlarni ochiq aytilmagan maʻnolarigacha tushuna oladi.
- tayyorgarliksiz tez gapira oladi va fikrini ifodalash uchun soʻz tanlashda qiyinchilik sezmaydi.
- tilni ijtimoiy, ilmiy va professional muloqot uchun samarali ishlata oladi.
- xorijiylar bilan muloqot qilish jarayonida ikkala tomon uchun ham qiyinchilik tugʻdirmaydigan darajada tez gaplashadi.
- turli mavzularda aniq, batafsil xabarlar tuza oladi.
- murakkab mavzularda aniq, yaxshi strukturalangan matnlar tuza oladi.
Vaqt: C1 daraja imtihoni 3 soat 50 daqiqa davom etadi va quyidagi boʻlimlardan iborat:
1-boʻlim: Tinglab tushunish (taxminan 30 daqiqa/3 qism/30 savol)
2-boʻlim: Oʻqish (1 soat/3 qism/30 savol)
3-boʻlim: Leksik va grammatik kompetensiyalar (40 daqiqa/2 qism/30 savol)
4-boʻlim: Yozish (1 soat 20 daqiqa/3 topshiriq)
5-boʻlim: Gapirish (20 daqiqa/3 qism/30 ball)
1-boʻlim: Tinglab tushunish (taxminan 30 daqiqa/3 qism/30 savol)
Tinglab tushunish boʻlimida har bir matn bir marta eshittiriladi va matn eshittirilishidan oldin matnga tegishli savollar bilan tanishib chiqish uchun 1 daqiqa vaqt beriladi.
1-qism (10 savol)
Matn turi: radio- va tele – reportajlar, intervyular.
Tekshiriladigan koʻnikmalar: keng qamrovli, tilning ayrim nostandart ishlatilish holatlarini ham oʻz ichiga olgan audio tasma va axborot materiallarini tushunish.
Savollar turi: yopiq test.
2-qism (10 savol)
Matn turi: audiokitoblar yoki asarlar radiopostanovkalaridan parchalar.
Tekshiriladigan koʻnikmalar: keng koʻlamli nutqlarni aniq tuzilmagan hollarida ham tushunish va ulardagi ochiq-oydin va yashirin fikrlarni ham yetarli darajada anglay olish.
Savollar turi: yopiq test.
3-qism (10 savol)
Matn turi: maʻruzalar, bayonotlar, taqdimotlar, munozaralar hamda ilmiy va ixtisoslikka oid boshqa turdagi nutqlar.
Tekshiriladigan koʻnikmalar: oʻz mutaxassislik sohalariga oid bolmagan abstrakt va murakkab mavzulardagi keng koʻlamli nutqlarni tushunish.
Savollar turi: yopiq test.
2-boʻlim: Oʻqish (1 soat/3 qism/30 savol)
1-qism (10 savol)
Matn turi: zamonaviy badiiy matndan parcha (matn hajmi – taxminan 1000 soʻz).
Tekshiriladigan koʻnikmalar: kichik detallarning ham muhim jihatlari, qarashlar, ochiq-oydin yoki birmuncha yashirin bayon etilgan fikrlarni tushuna olish.
Savollar turi: yopiq test.
2-qism (10 savol)
Matn turi: murakkab ommabop materiallar – gazeta, jurnal, Internet maqolalari (matn hajmi – taxminan 1000 soʻz).
Tekshiriladigan koʻnikmalar: oʻz mutaxassislik sohalariga oid yoki oid boʻlmagan keng koʻlamli birmuncha uzun va murakkab matnlarni tushuna olish.
Savollar turi: tushirib qoldirilgan gaplar bilan matnni toʻldirish.
3-qism (10 savol)
Matn turi: akademik matnlardan parcha (matn hajmi – taxminan 1000 soʻz).
Tekshiriladigan koʻnikmalar: oʻz mutaxassislik sohalariga oid yoki oid boʻlmagan keng koʻlamli birmuncha uzun va murakkab matnlarni tushuna olish.
Savollar turi: yopiq test (toʻgʻri/notoʻgʻri/berilmagan); moslashtirish.
3-boʻlim: Leksik va grammatik kompetensiyalar (40 daqiqa/3 qism/30 savol)
1-qism (15 savol)
Matn turi: ommabop matn (matn hajmi – taxminan 300 soʻz).
Tekshiriladigan koʻnikmalar: leksik birliklarni (polisemik soʻzlar va sinonimlarni) berilgan kontekstda toʻgʻri qoʻllay olish.
Savollar turi: yopiq test.
2-qism (10 savol)
Matn turi: ilmiy matn (matn hajmi – taxminan 250 soʻz).
Tekshiriladigan koʻnikmalar: murakkab sintaktik strukturalarni toʻgʻri qoʻllay olish.
Savollar turi: grammatik xatolar bor-yoʻqligini aniqlash.
4-boʻlim: Yozish (1 soat 30 daqiqa/3 topshiriq)
1-topshiriq: berilgan vaziyat va tayanch maʻlumotlar asosida rasmiy xat yozish (150 soʻz/10 ball).
2-topshiriq: berilgan mavzu yuzasidan esse yozish (250 soʻz/10 ball).
3-topshiriq: berilgan matnning qisqacha mazmunini yozish (100 soʻz/10 ball).
5-boʻlim: Gapirish (20 daqiqa/3 qism/30 ball)
1-qism: kundalik va mavhum mavzularda savol-javob.
2-qism: berilgan mavzu boʻyicha taqdimot qilish, fikr bildirish va asoslash.
3-qism: berilgan mavzu boʻyicha taqdimot qilish, fikr bildirish va misollar keltirish orqali dalillash.
Imtihon javoblari
Test sinovlari natijalari ular oʻtkazilgan kundan boshlab ikki haftadan kechikmay Davlat test markazi saytida eʼlon qilinadi.
- Test sinovi natijasida maksimal ballning 60% dan kam toʻplagan talabgorlarga malaka sertifikati berilmaydi va toʻlangan badal qaytarilmaydi.
- Test sinovi yakunlari boʻyicha eng yuqori ballning 60 foizidan kam ball olgan talabgor test sinovida qatnashish uchun, lekin test sinovi natijalari eʼlon qilingan kundan boshlab kamida bir oydan keyin, chet tilini bilish darajasini aniqlash va Sertifikat berish uchun toʻlov toʻlangan taqdirda, hujjatlarni takroran taqdim etish huquqiga ega.
- Ijobiy baholangan talabgorlar malaka sertifikatini shaxsan yoki notarial tasdiqlangan ishonchnoma orqali Davlat test markazidan ish kunlari soat 9:00 dan 18:00 ga qadar olib ketishlari mumkin.
CEFR va boshqa til imtihon darajalarining mosligi
Imtihonga tayyorlanish uchun
- Common European Framework of Reference for Languages: Teaching, Learning and Assessment. CambridgeUniversity Press. GRAMMAR AND VOCABULARY: Michael Swan. Practical English Usage. 3rd ed. OxfordUniversity Press, 2009. Luke Prodromou. Grammar and Vocabulary for First Certificate. Pearson Education Limited, 1999. Richard Side, Guy Wellman. Grammar and Vocabulary for Cambridge Advanced and Proficiency. Pearson Education Limited, 1999.
LISTENING:
- Jack Richards. Expanding Tactics for Listening. 2nd ed. OxfordUniversity Press, 2005.
- Steven Brown, Dorolyn Smith. Active Listening. CambridgeUniversity Press, 2005.
READING:
- DʻArcy Adrian-Vallance, Lewis Lansford. Pearson Education, 2005.
- Kent Richmond. Inside Reading: the Academic Word List in Context. OxfordUniversity Press, 2009.
WRITING:
- Malcolm Mann, Steve Taylore-Knowles. Skills For First Certificate: Writing. Macmillan Education, 2005.
- Richard Brown, Lewis Richards. IELTS Advantage: Writing Skills. Delta Publishing, 2005.
- Alice Oshima, Ann Hogue. Introduction to Academic Writing. 3rd ed. Pearson Education, 2007.
- Dorothy Zemach, Lisa Rumisek. Academic Writing: From Paragraph to Essay. Macmillan Education, 2005.
SPEAKING:
- Cheryl Pelteret. Collins English for Life: Speaking. HarperCollins Publishers, 2009.
- Karen Covacs. Collins English for Exams: Speaking for IELTS. HarperCollins Publishers, 2011.
Kitob ma’rifat chirog’i malumot
So‘nggi hafta o‘zbek internet segmentida «Ma’naviyat» so‘zi juda urf bo‘ldi. Ma’naviyat va «Ma’naviyat» istovchilari hamda istamovchilari ikki taraf bo‘lib, maqola, munosabatlar bildirdilar. «Ma’naviyat» va uning oqibatlari haqida o‘z shaxsiy fikrini bildirgan Nikita Makarenkoga «lofchi”dan tortib «xalq dushmani”gacha turli ayblovlar «yopishtirildi».
Otaxon nashrimiz O‘zA katta qovun tushirdi. «Hurmatli Nikita Makarenko, siz bir marta bo‘lsa-da, Toshkentdagi dam olish xiyobonlariga borganmisiz o‘zi? Umuman, tungi Toshkentni ko‘rganmisiz?» deya jurnalistni so‘roqqa tutarkan, Nikitaning kechki poytaxtni sayr qilayotgan rasmini «bilmasdan» berib yubordi.
«Ma’naviyat”ga nisbatan antipatiya milliy nashrlarimiz va jurnalistlarni bu qadar uyg‘otib yuborishini bilmagan ekanman. «Ma’naviyat» Toshkentni barbod qiladimi”ga turli munosabatlar bildirildi. Xalq deputatlari Toshkent shahar kengashi deputati «Siz ham qaysidir davlatga borsangiz, tungi o‘ndan keyin ko‘chada yurmaysiz» degan vaj ila Toshkentning tungi manzaralarini mehmonxona derazasidan tomosha qilishni taklif etdi. Farg‘onalik muxbir shahardagi azim chinorlarning kunpayakun qilinishidan ham fazilat qidirib «ilgari tor yo‘laklarda chinor bargi xazonlarini ko‘rishga ko‘nikib ketgan ko‘zlar bugun yaratuvchilikning yorug‘ izlaridan yayramoqda» deya Farg‘onaning tungi manzarasini tomosha qilishga chaqirdi.
Ba’zi munosabatlarda maqola qolib muallifning shaxsiga e’tibor qaratildi. Millatchi kommentlar ham bo‘ldi. O‘zA va Qalampir.uz‘da Makarenko postiga qarshi e’lon qilingan munosabatlar (maqola deb bo‘lmaydi) ham bir yoqlamali, noprofessional, quruq tuyg‘u bilan ifodalangan.
«Ma’naviyat» (معنوىات) so‘zi arab tilidan olingan bo‘lib, odob-axloq majmui degan ma’noni bildiradi. Mustaqillikkacha bo‘lgan o‘zbekcha lug‘atlarda bu so‘z yo‘q. «Ma’naviy» so‘zi ishlatilgan, lekin ot sifatida «ma’naviyat» so‘zi 1981 yili chiqqan «O‘zbek tilining izohli lug‘ati”da ham mavjud emas. 2006 yili chiqqan yangi «O‘zbek tilining izohli lug‘ati”da «ma’naviy» so‘zi izohida «ma’noviy, aqliy, axloqiy, MAVHUM» ta’rifi ham keltirilgan.
«Ma’naviyat» so‘ziga katta ehtiyoj Mustaqillikdan so‘ng sezildi. G‘oyaviy jihatdan ham nochor bo‘lgan xalqning ehtiyojini qondirish juda zarur edi. Ma’naviyat bu borada juda yaxshi ma’naviy ozuqa edi. O‘z tarixi, ilm-fani, qadriyatlariga tashna xalq uchun Ma’naviyat g‘oyasining singdirilishi uning uyg‘onishida yaxshi natijalarga olib kelgan.
Ma’naviyat — oliy axloqiy tushunchalar majmui. Lekin har qanday vaziyatda, har qaysi holatda ham ma’naviyatni ustun qo‘yish, ma’naviyatsizlikni sabab qilib ko‘rsatish yaramaydi. Har kuni asal yeyaversangiz, bir haftadan so‘ng me’dangizga tegadi. Masalan, bolaning xato (jinoyat) qilishiga har doim ham uning va oilasining ma’naviyatsizligi sabab bo‘lavermaydi. Ma’naviyat uchun avval sharoit yaratiladi. So‘ng talab qilinadi.
Nikita fikrlash va so‘z erkinligi konstitutsion huquqidan foydalanib, so‘zini aytdi. Men Nikitaning «Ma’naviyat, bu — yolg‘on konsepsiya, adashish» degan fikriga aslo qo‘shilolmayman. «Yurtimizda iqtisodiyotni siyosatdan ustun qo‘yishdi. Iqtisodiyotni ma’naviyatdan ustun qo‘yish vaqti ham keldi. Nima taqiqlanmagan bo‘lsa, barchasiga ruxsat bering» degan fikri esa yoqdi. «Ma’naviyat”ni sabab qilib inson huquqlarining cheklanishiga qarshiman.
2017 yilning 1 yanvar tunida Istanbuldagi Reina tungi klubida o‘zbek millatiga mansub jinoyatchi 39 kishini halok qilib, 40 nafardan ortiq kishini yaraladi. Voqea butun dunyoda shov-shuv bo‘ldi. Lekin shu sabab bilan Turkiyada tungi klublar yopilgani yo‘q (yoki ularga tunda ishlash uchun alohida litsenziya olish taklifi berilgani yo‘q).
Turkiya xuddi biz kabi dunyoviy davlat. Istanbulda tungi klublar bilan birga diniy madrasalar ham bemalol faoliyat yurityapti. Tungi klubga boradiganlar namoyishga chiqib, masjidlar, madrasalar yopilsin demayapti. Yoki dindorlar chiqib, «tungi klublar bolalarimizni o‘ziga chorlab, ularni buzib yubormoqda. Mana, 39 vatandoshimiz o‘lib ketdi, zudlik bilan tungi klublar yopilsin!» deya namoyish qilishmayapti.
Agar oilaviy ma’naviyat, tarbiya yaxshi shakllangan bo‘lsa, ota-ona o‘zi ham bunga amal qilsa, bola hech qachon ota-onasi yomon deb o‘ylagan yo‘lga yurmaydi. Men biron marta tungi klub, diskotekaga bormaganman. Ota-onam, ustozlarim bergan tarbiya orqali u yerga borishga ehtiyojim yo‘q. Inshaalloh, bolalarimdan ham ko‘nglim to‘q, xavotirim yo‘q.
Voyaga yetmagan farzandimning rasmiy maktabda, ustozda Qur’on ta’limi olishiga ehtiyojim bor. Qizim ertaga maktabga borsa, o‘zi xohlagandek kiyinishini istayman. Bu mening huquqim.
Asossiz taqiqlarni yomon ko‘raman. Taqiqlarga ko‘nikib qolgan jamiyat ertaga kundalik haq-huquqlari man qilinsa ham befarq qarab turaveradi.
Ma’naviyat — yaxshi tushuncha. Lekin uning targ‘ibotchilari ma’naviy yetuk bo‘lmasa, hayotda, amalda teskari harakat qilsa — undan ortiq yomonlik yo‘q. Asalning shirinligini doim ta’kidlash shart emas. Zero, uni hamma biladi. Tomoqni zaxalamaydigan qilib, vaqtida, kerak paytida yetkazilsa, bas.
Kitob ma’rifat chirog’i malumot
Ilm-aql chirog‘i deydi xalqimiz. Xaqiqatdan xam ilmli insoning aqli charxlangan bo‘ladi, har bir ishni aql tarozisiga qo‘yib, o‘zidagi ilmi bilan o‘lchab, fahmu farosati bilan fikr yuritadi. Islom dinimizda ilm olishga targ‘ib bor. Jumladan, janob Payg‘ambarimiz (s.a.v.) muborak hadislarida marhamat qiladilar: “Ilm olishlik xar bir musulmon erkak va ayolga farzdir” (Ibni Moja rivoyati). Shunday ekan ilm olish –haqiqatga intilish, haqiqatga intilish – o‘zini anglash, o‘zini anglash esa Allohni tanishdir. Allohni tanigan, Uni tan olgan kishi Qur’onga, hadisga amal qilib, o‘ziga berilgan umrni mazmunli o‘tkazadi, gunohdan, buzg‘inchiliklardan hazar qilib, xayrli ishlarga shoshiladi.
Ilm olish uchun nimalar qilish kerak? Bu savolga ulamolarimiz so‘zlari bilan javob berishga harakat qilamiz. Faqex Abu Lays Samarqandiy rahimahulloh aytadilar: Ta’lim oluvchi muhtoj bo‘ladigan narsaning eng avvali – olgan ilmidan foydalanishi va o‘zidan o‘rganayotgan kishiga foydali bo‘lishi uchun niyatni to‘g‘irlab, chiroyli qilib olishidir. Agar niyatni to‘g‘irlamoqchi bo‘lsa, to‘rtta narsani qasd qilishi lozim:
1. Ilm olish bilan johillikdan chiqishni niyat qilishi. Chunki Alloh taolo; “Ayting biladigan zotlar bilan bilmaydigan kishilar barobar bo‘lirmi?!” (Zumar,9)-deb aytadi.
2. Ilm bilan xalqqa naf keltirishni niyat qilishi.Chunki Payg‘ambarimiz (s.a.v.) “Insonlarning eng yaxshisi insonlarga foydasi ko‘proq tegadiganidir”, deganlar.
3. Ta’lim olish bilan ilmni tiriltirishni niyat qilishi. Chunki insonlar ta’lim olishni tashlab qo‘ysa, Payg‘ambarimiz (s.a.v.) “Ilm ko‘tarilishidan oldin ilmni o‘rganinglar”-deb aytganlaridek ilm ketib qoladi. Ilmning ko‘tarilishi ketib qolishidir.
4. Ta’lim olish bilan birga ilmga amal qilishni niyat etish, aksini emas. Xuddi ilmsiz amal bekor bo‘lganidek, amalsiz sababni talab qilish behuda ishdir. Ilm amal uchun sababdir.
O‘zbekiston zamini qadimdan ilm o‘chog‘i bo‘lib kelgan. Tarixga nazar soladigan bo‘lsak, vatanimiz tuprog‘ida son-sanoqsiz olimu-avliyolar izi qolganiga guvoh bo‘lamiz. Bobolar merosxo‘ri sifatida har birimiz ilm cho‘qqisini zabt etishga bel bog‘lamog‘imiz kerak. Buginlik kunda O‘zbekistonda yetishib chiqayotgan olimlarimizning soni ko‘paymoqda. Ammo afsuslar bilan shuni ham aytishimiz kerakki, ilmsizlik girdobiga tushib qolgan ba’zi bir yurtdoshlarimiz buzg‘unchi oqimlarga o‘tib aldanib, og‘ayni qarindosh, aka-ukalarining qarg‘ishiga qolib, ota-onasiga oq bo‘lmokda. Hazrat Alisher Navoiy bobomiz “Johillikdan besaodatroq nima bor?” deb xitob qilganlaridek jaholat botqog‘iga botib qolgan vatanfurush xoinlar allomalar beshigi bo‘lgan yurtimizga qarshi fitna fasodlarni otmoqdalar. Prezidentimiz “Yuksak Manaviyat yengilmas kuch” asrida: “Islom dinini niqob qilib manfur ishlarni amalga oshirayotgan mutaassib kuchlar hali ongi shakllanib ulgurmagan, tajribasiz, g‘o‘r yoshlarni o‘z tuzog‘iga ilintirib, bosh ko‘zini aylantirib, ulardan o‘zining nopok maqsadlari yo‘lida foydalanmoqda. Bunday nojo‘ya harakatlar, avvalo muqaddas dinimizning sha’niga dog‘ bo‘lishini, oxir-oqibatda esa ma’naviy hayotimizga salbiy ta’sir ko‘rsatishini barchamiz chuqur anglab yetishimiz va shundan xulosa chikarishimiz zarur”, deb yozganlar.
Yuqorida ta’kidlaganimizdek, bobolarga merosxo‘r bo‘lishga hammamiz haqlimiz. Yer yuzida ilm ma’rifat tarqatgan bizning bobolarimiz desak mubolag‘a bo‘lmaydi. Shukrlar qilaylikki biz tug‘ilib yashayotgan jannatmonand o‘lka ilm bulog‘idir. Shu yurtda yashayotgan har bir kishi zilol buloq suvidan ichib, komillik sari yuksalib borishi kerak. Shunda ilmsiz johil manqurtlarning hiyla-nayrang, fitna urug‘lari sofligimizni hech qachon buza olmaydi.