MATEMATIKA – /Umumiyfiles/darsliklar/2/ · MATEMATIKA Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 2-sinfi uchun darslik Tuzatilgan va to‘ldirilgan
Kamayuvchi 90 80 38 57 96 70 49
Matematika 2 sinf darslik pdf
Чтобы чувствовать себя образованным и интеллектуально развитым человеком, каждый школьник должен пройти важные основы обучения. Эта наука является обязательной частью программы развития личности. Поэтому руководство нашего портала решило дать посетителям возможность скачать учебник по математике второго класса для облегчения обучения. Потому, что без постоянных расчетов невозможно представить будущую жизнь. Детям сложно сразу понять всеобъемлющий материал. Поэтому учителя пытались разделить его на части, чтобы ученики могли легче его воспринимать. Только если вы выучите простые правила расчета, вы можете пойти дальше, и информация, которую вы получите, будет полезна, когда придет время осваивать более сложные знания.
Учебная литература для школьников
Все права защищены. Copyright © 2012. Учебные материалы, взяты из открытых источников. Если какой-либо из материалов нарушает ваши авторские права, просим связаться с нами используя форму обратной связи.
MATEMATIKA – eduportal.uzeduportal.uz/Umumiyfiles/darsliklar/2/matematika_2_uzb.pdf · MATEMATIKA Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 2-sinfi uchun darslik Tuzatilgan va to‘ldirilgan
244-sonli orta umumtalim maktabning bosh langich sinf oqituvchisi.
oylab top! ogzaki bajarish uchun mashqlar
yozma bajarish uchun mashqlar
katta, kichik, teng belgilarini qoyish
uy vazifasi uchun topshiriqlar
bosh kataklarga kerakli raqam yoki ishoralarni qoyish
ISBN 978-9943-5243-6-1 Yangiyol Poligraf Servis MChJ, 20122018 N. Abdurahmonova, L. Orinboyeva, 20122018
UOK 51(075.2)KBK 22.1A15 (Ozbek)
Abdurahmonova, NabiyaMatematika: 2-sinf uchun darslik / N. Abdurahmonova, L. Orin-boyeva; masul muharrir M. Jumayev. Toshkent: Yangiyol Poligraf Servis, 2018. 208 b.
UOK 51(075.2)ISBN 978-9943-5243-6-1 KBK 22.171
Respublika maqsadli kitob jamgarmasi mablaglarihisobidan chop etildi.
1-SINFDA OTILGAN MATERIALLARNI TAKRORLASH VA UMUMLASHTIRISH
YIGINDI VA AYIRMANI TOPISHGA DOIR SODDA MISOLLAR
1. 1) 10, 12, 14, 16, 18, 20 sonlaridan bitta oldin kela di gan qoshni sonlarni ayting;
2) 11, 13, 15, 17, 19 sonlaridan bitta keyin keladigan qoshni sonlarni ayting.
2. Rasm asosida masala tuzing va uni yeching:
? 6 ta ?, 4 ta ortiq
3. Ikkinchi sinfda 32 nafar oquvchi bor. Ularning 12 nafari qiz bola, qolganlari esa ogil bola. Sinfda necha nafar ogil bola bor?
4. 20 + 20 80 40 50 + 10 60 + 40 40 10 30 + 20 70 20 90 50
5. Hamma shakllar bir soz bilan qanday nomla nadi?
6. Ertalab dokonga 29 l sut keltirildi. Tushgacha 20 l sut sotildi. Dokonda necha litr sut qoldi?
7. 37 7 40 + 9 58 50 94 90 20 + 8 16 6 30 + 10 62 40
2. Hayvonot bogiga birinchi sinfdan 27 nafar, ik-kinchi sinfdan esa undan 3 nafar ortiq oquvchi bordi. Hayvonot bogiga ikkinchi sinfdan necha nafar oquvchi borgan?
60 7 + 3 60 + (7 + 3) = 60 + 10=70
30 8(30 30) + 8 = 0 + 8 = 8
3. Namuna boyicha bajaring: 65 = 60 + 5. 57 = 50 + 32 = 30 + 78 = 70 + 45 = 40 + 96 = 90 + 29 = 20 + 4. Har bir shaklda nechtadan uchburchak bor?
5. Rasm boyicha masala tuzing va uni yeching: Bor edi Yana sotib olindi
6. Sonlarning yigindisini toping: 26 va 4; 38 va 2; 57 va 3; 69 va 1.7. 47 + 3 68 60 36 + 4 87 + 3 54 + 4 26 20 77 7 58 + 2
QIYMATI BIR XIL BOLGAN MISOLLAR
1. Jadvaldan javobi bir xil bolgan misollarni toping:
60 + 40 90 50 50 + 46 57 22
70 30 63 + 23 90 20 42 + 28
20 + 15 30 + 24 76 + 24 90 36
2. Duradgor 38 ta taxtani randalashi kerak edi. U bir kunda 30 ta taxtani randalagani aniqlandi. Duradgor yana nechta taxtani randalashi kerak?
3. Misollarni namuna boyicha bajaring:
4. Rasmda tasvirlangan har bir shaklning nomini ayting. Har bir shaklning nechta tomoni bor?
5. Rasm asosida masala tuzing va uni yeching:
Bor edi Sotildi Qoldi
18 kg anjir 10 kg anjir ? kg
6. Uchta sonning yigindisi 96. Birinchi son 42, ikkinchi son 24. Uchinchi sonni toping.
7. 70 30 19 + 10 58 + 2 47 + 3 50 + 40 29 20 36 + 4 24 + 6
2. Jadvaldan qiymati bir xil bolgan misollarni toping:
47 22 20 + 20 44 + 15 60 + 40
83 + 17 38 30 68 43 58 50
90 50 67 + 3 37 + 22 38 + 32
3. Qoshiqlar tanlovida 37 na far qiz bola va 22 nafar ogil bola qatnashdi. Qoshiqlar tanlo-vida hammasi bolib necha nafar bolalar qat-nashgan?
4. Bir topda 18 m atlas bor edi. Undan 8 m atlas qirqib olindi. Topda necha metr atlas qoldi?
5. 70 bilan 30 ning, 60 bilan 20 ning yigindisini va shu sonlar ning ayirmasini toping.
6. 37 + 12 67 + 22 57 32 25 + 14 37 12 67 22 57 + 32 25 14 28 + 11 46 + 13 76 22 36 + 13
57 + 32 = 57 32 = 7 + 2 = 9 7 2 = 550 + 30 = 80 50 30 = 2080 + 9 = 89 20 + 5 = 25
1. Qaysi usul qulay? 96 44 = 96 44 = 6 4 = 2 96 40 = 56 90 40 = 50 56 4 = 52 50 + 2 = 52 96 44 = 52 96 44 = 52
2. Anor solingan yashik 12 kg, uzum solingani esa undan 2 kg yengil. Uzum solingan yashik necha kilogramm?
12 kg ?, 2 kg yengil
3. 87 + 12 90 50 25 + 12 58 32 38 24 70 + 30 29 13 46 + 21 26 + 13 50 20 40 + 28 46 24
4. Sonlar ketma-ketligini togri joylashtiring.
5. Sonlarning ayirmasini toping: 38 va 30; 80 va 50; 47 va 22; 59 va 36.
6. Har qaysi berilgan sonlardan oldin va keyin kelgan sonlarni yozing:
7. 78 70 89 + 1 (54 34) + 20 39 30 28 + 2 (60 + 23) 80
1. 6 + 4 = 10 10 6 = 4 10 4 = 6
Qoshishni tekshirish uchun yigindidan qoshi-luvchilarning birini ayirish kerak. Agar ayirmada ikkin-chi qoshiluvchi hosil bolsa, javob togri boladi.48 + 2 = 50 Tekshirish: 50 2 = 48
2. Misollarni yeching, natijani tekshiring. 34 + 12 41 + 27 62 + 3 56 + 22 26 + 13 27 + 11 57 + 3 44 + 32
3. Masalalarni yeching: 1) Issiqxonada 60 ta oq va 40 ta qizil atirgul
ochilgan edi. Is siqxonada hammasi bolib nech-ta atirgul ochilgan?
2) Issiqxonada 100 ta atirgul ochilgan edi. Xaridor kelib 60 ta atirgulni olib ketdi. Nechta atirgul qoldi?
Qoshiluvchi 60 32 24 50 26 14 57
Qoshiluvchi 40 8 13 5 32 6 32
5. Rasm asosida masala tuzing va uni yeching:
10 kg 8 kg 40 kg ? kg ? kg 70 kg
6. 60 bilan 40, 50 bilan 30, 40 bilan 20 ning yigindi sini va shu sonlarning ayirmasini toping.
7. 47 + 3 60 + 30 36 + 4 54 + 6 58 8 39 30 27 7 63 3
16 4 = 12 12 + 4 = 16 Ayirishni tekshirish uchun ayirmaga ayriluv-
chini qoshish kerak. Agar yigindida kamayu-vchi hosil bolsa, javob togri boladi. 67 6 = 61 Tekshirish: 61 + 6 = 67
2. Misollarni yeching va natijaning togriligini tekshiring:
58 25 35 4 88 7 75 33. Masalalarni yeching: 1) Bir topda 90 m gazlama bor edi. Koylak
tikish uchun 50 m gazlama qirqib olindi. Topda necha metr gazlama qoldi?
2) Bir top gazlamadan 50 m qirqib olingandan song 40 m gazlama qoldi. Dastlab topda ne-cha metr gazlama bolgan?
Kamayuvchi 90 80 38 57 96 70 49
Ayriluvchi 50 30 30 32 44 10 24
5. Bir ustunga qoshish amali bilan, ikkinchi ustun-ga ayirish amali bilan berilgan ifodalarni yozing va ularning qiymatlarini toping:
50 + 30, 90 40, 57 + 3, 28 20, 57 + 12, 76 34.
6. 66 44 96 36 58 + 22 74 + 23 55 + 20 87 47 57 32 74 23
TOGRI BURCHAK. TOGRIMAS BURCHAK
1. Togri burchaklar. Togri burchakdan kat- ta va kichik burchaklar.
Bitta burchagi togri burchak, qolgan ikkita burchagi togri burchak bolma gan uchburchak shaklidagi chizgich goniya deb ataladi.
Goniya yordamida kopburchaklardagi togri burchaklarni aniqlang:
2. Rasm asosida masala tuzing va uni ye ching:
16 kg 14 kg Tuzlandi 20 kg Qoldi ? kg
3. Misollarni tushuntirib yeching.
4. Goniya yordamida burchaklarning turlarini aniq-lang:
1) togri burchakdan kichik burchaklarning tartib
raqamini yozing; 2) togri burchakdan katta burchaklarning tartib
5. Daftaringizga shunday togri burchaklar chizing:
6. Oshxonaga 18 ta choynak, 20 ta piyola kel-tirildi.Osh xonaga hammasi bolib nechta idish kel tirilgan?
7. 40 + 25 52 30 57 + 32 80 50 68 60 30 + 12 96 44 50 + 30
1. Bu tortburchaklarning hamma burchaklari togri burchak:
Kopburchakning barcha tomonlari uzunliklari yigindisi uning perimetridir.Tortburchakning perimetrini toping:
8+ 3 + 6 + 2 = 19 (sm)
2. 46 + 20 74 30 67 + 10 59 50 50 + 35 60 + 20 57 32 36 24
3. Qisqa yozuv boyicha masala tuzing va uni yeching:
2- savatda 10 kg
4. Har bir shaklning perimetrini toping:
6. Bir topda 48 m, ikkinchi topda undan 8 m kam shoyi bor. Ikkala topda necha metr shoyi bor?
7. 43 + 30 64 20 57 + 3 28 8 43 30 64 + 20 57 7 20 + 8
2. Shunday son qoyingki, tenglik togri bolsin: 70 + = 76 44 = 40 30 + = 39 28 = 20 90 + = 90 67 = 60
3. 4, 5, 9 raqamlari yordamida 9 ta ikki xonali sonni yozish mumkin: 44, 45, 49, 54, 55, 59, 94, 95, 99.
3, 7, 8 raqamlari yordamida hosil qilish mumkin bolgan barcha ikki xonali sonlarni yozing.
4. 1) Daftarga quyidagi siniq chiziqni chizing:
2) siniq chiziqda nechta bogin borligini aniqlang;
3) barcha bogin uzunliklarining yigindisini toping.
5. Rasm asosida masala tuzing va uni yeching:
6. Traktorning bakida ish boshlanganda 48 litr yonilgi bor edi, ish oxiriga kelib 8 litr yonilgi qoldi. Necha litr yonilgi ishlatilgan?
7. (40 + 10) + 6 (16 + 14) + 7 83 + 10 (30 20) + 9 (70 30) + 5 25 + 25 (20 + 20) + 5 (50 30) + 4 67 + 20
SONLAR VA HISOBLASHLAR. 100 ICHIDA ONLIKDAN OTIB QOSHISH VA AYIRISH
SONLAR OQI VA UNING MODELLARI
1. Har bir sonning nomini va oz ornini ayting. Har bir bolak oraligi nimaga teng?
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
2. Bir ustunga sonlar yigindisini, ikkinchi ustunga sonlar ayirmasini yozing. Bu sonli ifoda larning qiymatini toping:
58 40 57 + 3 78 6 40 + 14 70 + 23 20 3
3. Sxema boyicha masala tuzing. Masalani amallar boyicha bajaring.
52 24 = 2857 26 = 31
4. Bosh kataklar ichiga 1 dan 5 gacha bolgan sonlarni shunday joylashtiring-ki, har bir qator va ustun boyicha bu sonlar bir martadan ishtirok etsin.
5. 75 dm 25 dm 55 sm + 35 sm 45 sm + 35 sm 52 dm 24 dm
6. Maktab sport musobaqasi uchun 49 ta sport kiyimi sotib olindi. Shulardan 20 tasi bosh-langich sinf oquvchilari uchun ajratildi. Yuqori sinf oquvchilari uchun nechta sport kiyimi qoldi?
7. 37+ 2 78 4 26+ 4 60 3 37+20 7840 26+40 6030
1. Javobi 100 chiqishi uchun qaysi tomondan yu-rish kerak?
Hisoblashni togri bajaring.
2. Dokonda kun davomida 24 ta bolalar velosipedi va undan 10 ta kam kattalar velosipedi sotildi.
Kattalar velosipedi bolalar velosipediga qaragan-da nechta kam sotildi? Bolalar velosipedi katta-lar velosipediga qaraganda nechta kop sotilgan?
3. 16 + 4 17 + 12 48 15 47 + 3 28 + 2 29 13 25 + 14 26 6
4. Soroq belgisi qoyilgan nuqtalarga mos sonlarni qoying:
0 10 20 ? 40 0 10 20 30 ? 50
5. Ranglarga qarab, misollarning javobini toping:
25 + 6 96 6 42 + 9 18 9
67 + 8 84 + 7 68 8 59 + 6
59 9 38 + 5 39 + 4 16 8
6. Har qaysi shaklda nechtadan uchburchak bor?
7. Uy qurilishida 37 ta gisht teruvchi, ulardan 7 ta kam boyoqchi ishladi. Uy qurilishida ham-masi bolib qancha ishchi ishlagan?
8. 47 +23 8030 57 26 4215
32 12 50+20 64 +25 75+24
45 +14 5020 34 +25 57+13
5 sonini qanday qoshganingizni rasmdan foyda lanib tushun tiring:
38 + 5 = 38 + 2 + 3 = (38 + 2) + 3 = 40 + 3 = 43
2. Misollarni tushuntirib yeching: 57 + 8 = 57 + 3 + 5 = (57 + 3) + 5 = 60 + 5 = 65
3 5 29 + 4 64 + 7 48 + 9 35 + 6 1 3 6 1 2 7 5 13. Maktab hovlisida 38 tup olma kochati bor edi.
Yana 4 tup anor va 5 tup olcha kochati ekildi. Mak tab hovlisiga jami necha tup kochat ekilgan?
4. Namuna boyicha bajaring: 26=20+6. 54=50+ 65= + 89= + 78=70 + 29= + 37= + 5. Qisqa yozuv boyicha masala tuzing va uni yeching: Bor edi 39 ta stol
? ta stol Olib kelindi 4 ta stol 6. 45+7 34+7 57+5 16+7 29+9 59+6 86+5 65+8
100 ICHIDA SONLARNI XONADAN OTIB QOSHISH USULLARI
1. Misollarni tushuntirib yeching:
1 5 46 + 4 = 58+2= 67+3= 46 + 7 = 58+7= 67+5=
4 3 2 5 3 2 2. Dokonga 59 ta ikki va uch gildirakli velo-
siped olib kelindi. Uch gildirakli velosiped 29 ta bolsa, nechta ikki gildirakli velosiped olib kelingan?
3. Amal ishoralarini tengliklar togri boladigan qi-lib qoying:
30 7=37 53 3=50 70 9=79
20 6= 26 47 7=40 96 6=90
80 8= 88 60 1=61 85 5=80
4. Ikkita kesma chizing: birining uzunligi 8 sm, ikkinchi si undan 3 sm uzun bolsin. Ikkinchi kesmaning uzunligi qancha?
5. 40 sm + 20 sm 50 dm 10 dm 20 dm + 20 dm 70 sm 30 sm
6. Issiqxonada 39 ta atirgul ochilgan edi. Kech-ga borib yana 6 ta atirgul ochildi. Issiqxonada hammasi bolib nechta atirgul ochilgan?
7. 35+7 28+7 45+0 755 38+5 69+3 540 29+6
1. Misollarning yechilishini tushuntiring:
37 + 48 = 37 + 53 = 30 7 40 8 30 7 50 3 30 + 40 = 70 30 + 50 = 80 7 + 8 = 15 7 + 3 = 10 70 + 15 = 85 80 + 10 = 90 yoki 37+48=(30+7)+(40+8)=(30+40)+(7+8)= =70+15=85
Ikki xonali sonni ikki xonali songa qoshishda onliklar onliklarga, birliklar birliklarga qoshi ladi.
2. Yuqori sinf oquvchilari 27 ta hikoya va 38 ta sheriy kitob larni tamirlash di. Oquvchilar hammasi bolib nechta kitob tamirlash gan?
3. Sonlarni xona birliklarining yigindisi korinishida ifodalang.
37=30+7 87=80+ 15=10+ 48=40+ 13=10+ 38=30+
4. Berilgan shakllar orasidan togri tortburchak-larni toping va ularning raqamlarini ayting.
5. Qisqa yozuv boyicha masala tuzing va uni ye-ching:
1-bidonda 17 l yog ? litr yog
2-bidonda 28 l yog6. Oyinchoq yasash ustaxonasi ishchilari bir hafta –
da 37 ta qogirchoq, 53 ta ayiqcha yasashdi.Ustaxona ishchilari bir haftada hammasi bolib nechta oyinchoq yasashgan?
7. 27+18 425 32+16 27+33 4523 38+5 43+20 47+28
SODDA VA TARKIBLI MASALALARNI YECHISH1. Oshxonaga 57 ta katta, 43 ta kichkina choy-
nak keltirildi. Oshxonaga ham masi bolib nechta choy nak keltirilgan?
2. Misolning yechilishini tushuntiring: 87+13 = 80+10 = 90 7+ 3 = 10 90+10=100 yoki 87 + 13 =(80+10)+(7+3)=90+10=100 80 7 10 3
3. 76 + 24 57 26 67 + 33 63 24 52 + 48 45 + 23 78 + 22 53 + 37
4. Qisqa yozuv boyicha masala tuzing va uni yeching:
Bugdoy 47 qop ? qop don Arpa 43 qop
5. Misollarni namuna asosida yeching:
Namuna: 76 + 24 = 100.
6. Qanday shakllarni koryapsiz? Daftaringizga chi-zing va ularni boyang.
37+63 99 17+43 60 67+13 87
47+28 90 83+17 100 26+14 37
8. Ustaxona uchun 24 ta randa, 26 ta qol arra sotib olindi. Ustaxona uchun hammasi bolib nechta ish asboblari sotib olingan?
1. Kutubxonada 18 ta Bilimdon jurnali bor edi. Kutubxonachi bir nechta jurnalni oquvchilarga oqish uchun tarqatgan dan keyin 8 ta jurnal qoldi. Kutubxonachi nechta jurnal tarqatgan?
2. Jadval asosida berilgan misollarni yeching.
38 + 5 87 + 13 57 + 8 17 + 6
37 + 48 67 + 33 48 + 9 28 + 5
76 + 24 53 + 22 29 + 4 37 + 8
3. Shunday son qoyingki, tenglik togri bolsin:
57 + = 65 64 + = 71 46 + = 53
35 + = 41 29 + = 33 28 + = 35
4. Birinchi shaklda 3 ta chopni shunday olingki, 4 ta kvadrat hosil bolsin. Ikkinchi shakldan 3 ta chopni shunday olingki, 4 ta kvadrat qol-sin.
5. Nafisa 28 yoshda, akasi esa undan 5 yosh kat-ta. Akasi necha yoshda?
6. 64, 27, 68, 74 sonlarini namunada korsatil-gandek yigindi bilan almashtiring: 57 = 50 + 7.
7. 67 + 3 47 + 5 45 5 17 + 6 46 + 7 35 + 8 54 4 24 + 7
1. Jadval asosida misollar tuzing va ularni yeching:
Qoshiluvchi 67 57 38 37 87 37 43
Qoshiluvchi 3 32 5 48 13 53 27
2. Neksiya avtomobilining bakiga 42 litr, Spark avtomobilining bakiga esa undan 5 litr kam benzin quyildi. Spark avtomobilining bakiga necha litr benzin quyilgan?
3. 75 sm + 25 sm 64 dm + 26 dm 90 dm 53 dm 90 sm 37 sm
4. Bu chiziqlarning qaysi birlarini siniq chiziq deb aytish mumkin?
5. 29 + 6 74 9 28 + 7 63 7 42 6 54 + 7 67 8 14 + 8
6. Bir bolak holva 17 kg, ikkinchi bolak holva undan 8 kg kam. Ikkinchi bolak holva necha kilogramm?
7. 58 4 47 + 2 60 3 36 + 4 58 40 47 + 20 60 30 36 + 40
IKKI XONALI SONLARNING ONLI TARKIBI. SONLARNI QOSHISHNING USTUN USULI
1. Misolning yechilishini tushuntiring: 45 + 23 = Onl. Birl.
1. Onliklar onliklarning tagiga, birliklar birliklar-ning tagiga yoziladi.2. Dastlab birliklar birliklarga qoshiladi. 5 birl. + 3 birl. = 8 birl. 8 birliklar tagiga yoziladi.3. Song onliklar onliklarga qoshiladi. 4 onl. + 2 onl. = 6 onl. 6 onliklar tagiga yoziladi.4. Javob: 45 bilan 23 ning yigindisi 68 ga teng.
2. Misollarni tushuntirib yeching:
3. Yosh tabiatshunoslar issiqxonada bir tupdan 35 dona, ikkinchi tupdan 13 dona limon uzish-di. Yosh tabiatshunoslar ikkala tupdan necha dona limon uzishgan?
4. Har qaysi shaklda nechtadan uchburchak bor?
+ Misol ustun shaklida yozib yechiladi.
5. Qisqa yozuv asosida masala tuzing va uni yeching: 1-oramda 25 m 2-oramda 15 m 48 metr arqon 3-oramda ? m
6. Tushirib qoldirilgan toq sonlarni yozing: 19, 21, . . 27, . 31.7.
1. Misolning yechilishini tushuntiring: 29 + 32 = Onl. Birl.
1. Onliklar onliklarning tagiga, birliklar birliklarning tagiga yoziladi.2. Birliklar birliklarga qoshiladi. 9 birl. + 2 birl. = 11 birl. 11 birl. bu 1 onl. va 1 birl. Birliklar ostiga 1 ni yozib, 1 onlikni onliklarga qoshib yozish uchun esda saqlab qolinadi.3. Onlik onlikka qoshiladi. 2 onl. + 3 onl. = 5 onl. 5 onl. + 1 onl. = 6 onl. Onliklar ostiga 6 yoziladi.4. Javob: 29 bilan 32 ning yigindisi 61 ga teng.
2. Misollarni tushuntirib yeching:
Misol ustun shaklida yozib yechiladi.
3. Maktabdagi musiqa togaragiga 53 nafar, tasviriy sanat togaragiga 37 nafar oquvchi qatnashmoqda. Ikkala togarakka hammasi bolib necha nafar oquvchi qatnashmoqda?
4. Birinchi kesma ikkinchi kesmadan necha santi-metr qis qa? Uchinchi kesma ikkinchi kesmadan necha santimetr uzun?
5. Jadval asosida masala tuzing va uni yeching:
Sotib olindi Ishlatildi Qoldi
kechqurun 22 kg20 kg
Yechish: 1) 26 + 22 = 48 2) 48 + 20 = 68
6. Bir xonadonda 29 kg karam, undan 9 kg kam bodring, bodringdan 12 kg ortiq pomidor tuzlandi. Necha kilogramm pomidor tuzlangan?
7. Misollarni yeching.
1. Misolning yechilishini tushuntiring: 64 + 26 = Onl. Birl.
1. Onliklar onliklarning tagiga, birliklar birliklar-ning tagiga yoziladi.
2. Birliklar birliklarga qoshiladi. 4 birl. + 6 birl. = 10 birl. Birliklar ostiga 0 ni yozib, 1 onlikni onliklarga qoshib yozish uchun esda saqlab qolinadi.3. Onlik onlikka qoshiladi. 6 onl. + 2 onl. = 8 onl. 8 onl. + 1 onl. = 9 onl. Onliklar ostiga 9 yoziladi.4. Javob: 64 bilan 26 ning yigindisi 90 ga teng.
2. Misollarni tushuntirib yeching:
3. Bir oyda tovuqlar uchun 34 kg, gozlar uchun 26 kg don sarflandi. Bir oyda hammasi bolib qancha don sarflangan?
4. Misollarni yeching:
Misol ustun shaklida yozibyechiladi.
5. Shakllarning nomlarini yozing.1) 2) 3) 4)
6. Yil davomida bir qishloqda 29 ta, ikkinchi qish-loqda 22 ta yangi uylar qurildi. Ikkala qishloqda bir yilda hammasi bolib nechta yangi uy quril-gan?
7. Misollarni ustun shaklida yozing va amallarni baja ring:
72 + 21 90 58 53 + 37 46 + 24 69 27 56 + 34 48 16 87 66
1. Misolning yechilishini tushuntiring: 75 + 15 = Onl. Birl.
1. Onliklar onliklarning tagiga, birliklar birliklar-ning tagiga yoziladi.
2. Birliklar birliklarga qoshiladi. 5 birl. + 5 birl. = 10 birl. 10 birl. bu 1 onl. va 0 birl. Birliklar ostiga 0 ni yozib, 1 onlikni onliklarga qoshib yozilishi esda saqlab qolinadi.3. Onlik onlikka qoshiladi. 7 onl. + 1 onl. = 8 onl. 8 onl. + 1 onl. = 9 onl. Onliklar ostiga 9 yoziladi.4. Javob: 75 bilan 15 ning yigindisi 90 ga teng.
Misol ustun shaklida yozib yechiladi.
55 25 40 45 12 35
3. Uchta bogindan iborat siniq chiziq chizing: Birinchi boginning uzunligi 3 sm, ikkinchisiniki
2 sm, uchinchisiniki esa 4 sm bolsin. Birinchi bogin ikkinchi bogindan necha santimetr uzun, ikkinchi bogin esa uchinchi bogindan necha santimetr qisqa?
4. Amal ishoralarini tengliklar togri boladigan qilib qoying:
32 29 = 61 45 23 = 68 87 13 = 100
57 26 = 31 42 15 = 27 37 53 = 90
5. Jadval asosida masala tuzing va uni yeching:
Bor edi Keltirildi Boldi
Yana 20 litr benzin
6. Misollarni namuna boyicha bajaring: 35=30+5
42 = + 68 = + 47 = + 56 = + 24 = + 59 = +
7. Mebel dokoniga 25 ta stol, 15 ta shkaf kel-tirildi. Dokonga hammasi bolib nechta mebel kelti rilgan?
47 32 29 23 40 43
KETMA-KETLIKNI DAVOM ETTIRISH1. Misollarni namunaga qarab yeching: 10037=(10030)7=707=63
30 7 100 57 100 62 100 46 100 87 100 28 100 26 100 64 100 78
2. Novvoyxonada 100 dona shirmoy non va pa-tir non yopildi. Ularning 78 tasi shirmoy non. Novvoyxonada nechta patir non yopilgan?
3. Misollarni tushuntirib yeching:
4. Har bir shaklning nechtadan tomoni va bur-chaklari bor?
5. Dokonga sotish uchun 37 juft poyabzal keltiril-di. Bir kunda 15 juft poyabzal sotildi. Dokonda yana necha juft poyabzal qoldi?
6. 42 + 8 + 9 90 50 100 27 100 24 76 + 4 + 3 57 + 32 100 39 100 56
1. Misollarni namuna boyicha bajaring: 22=11+11
44 = 22 + 64 = 32 + 88 = 44 + 48 = 24 + 66 = 33 + 90 = 45 +
2. Tegirmonga bir kunda 23 qop bugdoy va shuncha qop makkajoxori keltirildi. Tegirmonga hammasi bolib necha qop don keltirilgan?
3. Boshqotirmani yechsangiz, sevimli diyo rin giz ning nomini bilib olasiz.
4832 O 9040 Z 42+27 I 54+33 S 87+13 N
7523 B 28+31 E 53+42 T 8827 K
16 50 52 59 61 69 87 95 98 100
4. Ikkita qoshni qoshiluvchini ularning yigindisi bilan almashtirib, qulay usul bilan hisoblang:
5 + 14 + 6 8 + 9 + 1 10 + 80 + 9 3 + 12 + 8 7 + 8 + 2 50 + 30 + 5
5. Shakllarni taqqoslang:
6. Maktab oshxonasiga 50 kg un keltirildi. 4 kg un dan somsa, 6 kg undan shirin kulcha pishi-rildi. Oshxonada necha kilogramm un qoldi?
7. 50 sm + 20 sm 70 dm 30 dm 40 dm 10 dm 60 sm + 40 sm
KUNDALIK HAYOTDA UCHRAYDIGAN
KOORDINATALAR SISTEMASINING MODELLARI1. Manzilga yetib borish uchun qaysi yol togri?
2. Dokonga sotish uchun 42 ta changi va cha-na olib kelindi. Ulardan 24 tasi changi edi. Dokonga nechta chana olib kelingan?
3. Oyla, izla, top!Yosh tomoshabinlar teatrida
4. 55 sm + 25 sm 48 dm 26 dm 64 dm 32 dm 49 sm + 21 sm5. Qisqa yozuv boyicha masala tuzing va uni
yeching: 1-fermada 30 ta sigir 2-fermada ?, 14 ta kam sigir
6. Misollarni tushuntirib yeching:
7. Ikkita kesma chizing. Birining uzunligi 12 sm, ikkinchisi undan 4 sm qisqa bolsin. Ikkinchi kesmaning uzunligi qancha?
78 25 35 24 53 17
1. Yosh tomoshabinlar teatriga birinchi avtobusda 35 nafar, ikkinchi avtobusda esa undan 5 nafar kam oquvchi bordi. Yosh tomoshabinlar teatriga hammasi bolib necha nafar oquvchi borgan?
2. Misollarning javobini osib borish tartibida yozing:
3. Qisqa yozuv boyicha masala tuzing va uni yeching: Shaxmat togaragida 27 nafar oquvchi Shashka togaragida ?, uch nafar kop oquvchi
28+2 4215 67+3 6736
4. Har bir shaklda nechtadan uchburchak bor?
5. Misollarni qulay usul bilan hisob lang: 1) 50 bilan 7 ning yigindisidan 26 ni ayiring;
2) 40 bilan 5 ning yigindisiga 5 ni qoshing.
6. Kitob 18 betli edi. Saidbek shu kitobning 9 beti-ni oqib boldi. U yana necha bet oqishi kerak?
7. 62 + 8 56 36 57 + 3 46 + 4 97 + 3 87 46 38 + 2 24 + 6
1. Misollarning javobini toping:
65 + 25 325 57 2648 + 5
2. Toshkentga uchib kelgan bir samolyotda 50 nafar, ikkinchi samo lyotda esa undan 4 na-far kam sayyoh keldi. Ikkinchi samolyotda ne-cha nafar sayyoh kelgan?
53 48 27 37 14 42
4. Hayvonot bogidagi ikkita akvariumda baliqlar bor. Ularning birida 20 ta, ikkinchisida birinchi akvariumdagidan 5 ta kam baliq bor. Ikkinchi akvariumda nechta baliq bor?
5. Misollarni tushuntirib yeching. 61 + 9 =
6. Har qaysi kopburchakning nechtadan tomoni, nechtadan burchagi, nechtadan uchi bor?
7. Tushirib qoldirilgan juft sonlarni yozing: 18, 20, . . 26, . 30.
8. Misollarni ustun shaklida yozing, amallarni baja-ring:
32 + 48 56 + 31 32 + 29 21 + 52 36 + 64 61 + 28 57 + 26 36 + 21
100 ICHIDA SONLARNI XONADAN OTIB AYIRISHNING YOZMA USULI
1. Misolning yechilishini tushuntiring: 42 5 = 42 5 =
42 5 = 42 2 3 = (42 2) 3 = 40 3 = 37
2. Misollarni tushuntirib yeching:
57 9 = 57 7 2 = (57 7) 2 = 50 2 = 48
65 7 87 9 42 6 97 8 5 2 7 2 2 4 7 1
3. Kitob javonining birinchi qatoriga 37 ta, ikkinchi qatoriga esa undan 3 ta ortiq kitob joylandi. Javonning ikkala qatoriga hammasi bolib nech-ta kitob joylangan?
4. Shakllarning nechtadan tomoni bor, ularning no-mini ayting. Har bir shaklning perimetrini toping:
5. 89 sm 8 dm 9 sm 57 sm 5 dm 7 sm 62 sm 6 dm 2 sm 43 dm 4 dm 3 sm
6. Misollarni tushuntirib yeching:
7. 63, 72, 86, 47 sonlarini namunada korsatilga-ni dek yigindi bilan almashtiring: 59 = 50 + 9
8. Shunday son qoyingki, tenglik togri bolsin: 48 + = 53 85 = 80 59 = 50 39 + = 46 63 = 60 23 = 20 53 + = 62 79 = 70 98 = 90
1. Misolning yechilishini tushuntiring: 42 15 =
42 15 = (42 10) 5 = 32 5 = 27 10 5
2. Misollarni qulay usul bilan yeching: 52 14 32 17 63 26 10 4 10 7 20 6
3. Sayohatga ikkinchi sinfdan 39 nafar oquvchi, uchinchi sinfdan esa 9 nafar kam oquvchi bordi. Sayohatga uchinchi sinfdan necha nafar oquvchi borgan?
4. Rasm asosida masala tuzing va uni yeching:
17 kg olma ?, 11 kg kam
5. Kerakli joylarda qavslarni shunday qoyingki, natijada togri tenglik hosil bolsin:
8050+10=20 10040+50=10 4010+20=10 9040+20=30
6. Daftaringizga chizing va togri burchakni aniqlang:
7. Tikuvchilar bir kunda 32 ta galtak oq ip, un-dan 15 ta kam galtak qora ip ishlatishdi. Bir kunda jami nechta galtak ip ishlatilgan?
8. 38 + 5 37 + 33 52 25 32 15 42 5 37 + 43 87 + 13 90 50
SONLARNI AYIRISHNING USTUN USULI
1. Misolning yechilishini tushuntiring: 57 26 =
Onl. Birl .5 72 63 1
1. Onliklar onliklarning tagiga, birliklar birliklar-ning tagiga yoziladi.
2. Birliklardan birliklar ayiriladi. 7 birl. 6 birl. = 1 birl. 1 birliklar tagiga yoziladi.3. Onliklardan onliklar ayiriladi. 5 onl. 2 onl. = 3 onl. 3 onliklar tagiga yoziladi.4. Javob: 57 bilan 26 ning ayirmasi 31 ga teng.
16 32 14 13 163. Yugurish musobaqasida 37 nafar, uzunlikka sak-
rash musobaqasida esa undan 16 nafar kam oquvchi qatnashdi. Uzunlikka sakrash musoba-qasida necha nafar oquvchi qatnash gan?
4. Shakllarni daftaringizga chizing va nomini yozing.
5. Bozorga sotish uchun 47 yashik olma va undan 13 yashik kam shaftoli olib kelindi. Bozorga ne-cha yashik shaftoli olib kelingan?
Misol ustun shaklida yozib yechiladi.
1. Misolning yechilishini tushuntiring: 50 24 = 50 24 = (50 20) 4 = 30 4 = 26
1. Birliklardan birliklar ayiriladi.0 dan 4 ni ayirib bolmaydi. 5 onlikdan 1 onlikni olamiz (unutib qoymaslik uchun 5 raqamining ustiga nuqta qoyiladi).
1 onlik = 10 birlik 10 birl. 4 birl. = 6 birl. Birliklar tagiga 6 yoziladi.2. Onliklardan onliklar ayiriladi. 5 ta onlik bor edi, undan birliklarni ayirish uchun 1 onlikni oldik. 4 onlik qoldi. 4 onl. 2 onl. = 2 onl. Onliklar ostiga 2 yoziladi.3. Javob: 50 bilan 24 ning ayirmasi 26 ga teng.
3. Akbar bilan Anvar orasidagi masofa 57 m. Ularning har biri qarama-qarshi tomonga qarab 20 m dan yugurganidan song, ular orasidagi masofa qancha boladi?
Kamayuvchi 30 40 60 70 50 80 90
Ayriluvchi 16 15 27 36 34 56 48
5. Misollarni namunada korsatilgandek yeching:14 6 12 8
8 > 4 14 6 > 12 8
38 + 5 67 + 3 42 5 42 15 25 + 13 58 15
6. Dokonda 80 ta rasm daftari bor edi. Kun davomida 36 ta rasm daftar sotildi. Dokonda nechta rasm daftar qolgan?
7. Qavslarni shunday qoyingki, tengliklar togri bol sin.
40 9 + 11 = 20 40 6 + 2 = 32 40 9 + 11 = 42 60 20 + 7 = 33
1. Misolning yechilishini tushuntiring: 52 24 = Onl. Birl.
1. Birliklardan birliklar ayiriladi.2 ta birlikdan 4 ta birlikni ayirib bolmaydi. 5 onlikdan 1 onlik olinadi (unutib qoymaslik uchun 5 raqami ustiga nuqta qoyiladi).
1 onlik va 2 birlik bu 12 birlik 12 birl. 4 birl. = 8 birl. Birliklar tagiga 8 yoziladi.2. Onliklardan onliklar ayiriladi. 5 ta onlik edi, undan birliklarni ayirishda 1 ta onlikni oldik. 4 ta onlik qoldi. 4 onl. 2 onl. = 2 onl. Onliklar tagiga 2 yoziladi. 3. Javob: 52 bilan 24 ning ayirmasi 28 ga teng.
52 24 = (52 20) 4 = 32 4 = 28
Misol ustun shaklida yozib yechiladi.
3. Jadval asosida masala tuzing va uni yeching:
Bor edi Sotildi Qoldi
tushgacha 25 qop
tushdan keyin 20 qop ?
4. 80 +15 80 + 11 30 7 20 + 3 52 24 50 24 27 3 27 + 35. Har bir shaklning tomonlari uzunligini olchang:
6. Misollarni tushuntirib yeching. 14 + 14 =
7. Bir xojalikda bugdoy orish uchun 22 ta, ikkinchi xojalikda undan 14 ta kam kombayn ishladi. Ik-kinchi xojalikda nechta kombayn ishlagan?
8. Misollarni ustun shaklida yozib, amallarni bajaring: 32 14 64 12 52 34 40 4 60 34 55 + 35 48 + 22 20 6
AYIRMANI TOPISHGA DOIR TARKIBLI MASALALAR
1. Dokonda 54 juft ayollar poyabzali, undan 7 juft kam erkaklar poyabzali sotildi. Necha juft erkaklar poyabzali sotilgan?
2. Jadval asosida berilgan misollarni yeching:
Kamayuvchi 58 77 64 52 50 70 63
Ayriluvchi 32 13 26 24 24 34 45
3. 43 + 8 18 9 32 7 54 8 64 7 16 9 13 7 73 94. Kerakli joylarda qavslarni shunday qoyingki,
natijada togri tenglik hosil bolsin: 80 50 + 10 = 20 100 40 + 50 = 10 40 10 + 20 = 10 90 40 + 20 = 30 50 7 + 3 = 40 50 22 + 8 = 20
5. Shakllardagi uchburchaklarning sonini aniqlang.
6. Omborda 42 qop makkajoxori bor edi. Tushga-cha 5 qop, tushdan song 4 qop makkajoxori dokonga jonatildi. Omborda necha qop mak-kajoxori qoldi?
7. 42 2 57 7 27 + 2 38 + 2 42 7 57 9 27 + 20 38 + 20
1. Misollarni ustun shaklida yozib, hisoblang: 40 6 50 4 80 8 27 + 3
2. Misollarni tushuntirib yeching:
3. Metroning bir vagonida 98 nafar yolovchi bor. Ularning 48 nafari erkak, qolganlari ayollar. Shu vagonda necha nafar ayol bor?
4. Misollarni ustun shaklida yozib hisoblang: 20 3 24 + 6 75 + 15 90 8 36 + 4 40 6 55 + 25 80 9
5. 1-shaklda nechta tortburchak, 2-shaklda nechta uchburchak va tortburchak bor?
6. Qovoqning ogirligi 8 kg, tarvuzning ogirligi esa undan 3 kg kam. Tarvuzning ogirligi qancha?
7. (34 + 14) 5 (40 30) + 8 (30 20) + 20
(28 18) + 9 (60 + 20) + 2 (70 10) + 30
VAQT BIRLIKLARI: SOAT, MINUT. VAQT, MASOFA VA TEZLIKNI TOPISHGA
OID SODDA MASALALAR1. Soatning katta mili minutni korsa-
tadi. U bir chiziqchadan ikkinchi chiziq chaga 1 minutda otadi. Soatning kichik mili soat necha
bolganini korsa tadi. U bir ra-qamdan ikkinchi ra qamgacha 1 soat da otadi.
1 soat = 60 minut.
1) Soat qaysi vaqtni korsatyapti? 2) Soatning katta mili qaysi raqamni
korsatyapti?3) Soatning kichik mili qaysi raqamni
korsatyapti?2. Misollarni namuna boyicha bajaring: 100 6 = 90 + (10 6) = 90 + 4 = 94
90 10 100 7 100 4 100 9 100 83. Sayohatchi uch kunda qancha vaqt yol bosib
4. Dokonda 100 dona changyutgich bor edi. Kun davomida 9 ta changyutgich sotildi. Dokonda yana nechta changyutgich qoldi?
5. Velosipedchilar poygasida Aziz belgilangan man zilga 35 minutda, Abdulaziz esa 40 minut-da yetib keldi. Aziz Abdulazizdan necha minut oldin yetib kelgan? Abdulaziz Azizdan necha minut keyin yetib kelgan?
6. 100 5 83 + 17 80 + 20 40 + 60 100 3 90 + 10 50 + 50 70 + 30
1. 1) Soat qaysi vaqtni korsatayotganini ayting.
2) Har bir soat 10 minutdan keyin qanday vaqtni korsatishini ayting.
3. Pazandalik musobaqasida Nasiba topshirilgan vazifani 20 minutda, Gulsara esa 25 minutda bajardi. Nasiba bu vazifani Gulsaradan necha minut oldin bajargan? Gulsara bu vazifani Na-sibadan necha minut keyin bajargan?
4. Misollarni qulay usul bilan hisoblang:
40 + 30 + 9 50 + 20 + 7 30 + 20 + 8 20 + 20 + 4 80 40 + 5 90 70 + 2
5. 1 dan 9 gacha qolgan 6 ta sonni bosh doirachalarga shunday joy-lashtiringki, har bir qator doirachala-ri ichidagi 4 ta son yigindisi 20 ga teng bolsin.
6. 45 + 32 87 42 53 + 15 52 26 96 74 62 + 31 79 38 25 + 25
7. Avtobusda 30 yolovchi ketayotgan edi. Bekatda yana 4 ta ayol va 7 erkak kishi chiqdi. Avto-busdagi yolovchilar nechta boldi?
1. Soat modelida soat 1 ni, soat 4 ni, soat 7 ni, korsating. Song shu vaqtdan 5 min, 15 min, 20 min, 3 min otganini korsating.
2. Nazira uydan non dokonigacha 15 minut, non dokonidan maktabgacha esa 8 minut yol yur-di. Nazira uydan maktabgacha qancha vaqtda yetib kelgan?
15 minut 8 minut
3. 27 + 18 42 5 42 + 17 57 26 54 13 28 + 5 34 + 20 64 23
4. Qisqa yozuv boyicha masala tuzing va uni yeching.
Osma soat 18 ta Qol soat ? ta kam
5. Soat ikki yarimni, on besh minut kam olti-ni, sakkizdan ottiz minut otganini bosh qacha nima deyish mumkin?
6. Sayohatchilar poyezdda 3 soat, mashinada poyezdga qaraganda 4 soat ortiq yol yurishdi. Sayohatchilar hammasi bolib necha soat yol yurishgan?
7. 6 dm 5 sm 65 sm 75 sm 7 dm 5 sm 7 dm 2 sm 72 sm 34 sm 3 dm 4 sm
ODDIY SHAKLLARNI MURAKKAB
SHAKLLARGA AYLANTIRISH VA AKSINCHA1. Har bir shaklning nechtadan tomoni va bur-
chaklari bor? Shakllarning nomini yozing.
2. Shunday son qoyingki, tenglik togri bolsin. 38 + = 43 42 = 27 75 + = 90 42 = 37 45 + = 68 50 = 263. Yangi qurilgan binoning birinchi qavatida 26 ta,
ikkinchi qavatida 28 ta xona bor. Ikkinchi qava-tida birinchisiga qaraganda nechta kop xona bor?
4. Har qaysi shaklda nechtadan uchburchak bor?
5. Sonlarni xona birliklarining yigindisi korinishida ifodalang: 29 = 20 + 9.
53 = 50 + 42 = 40 + 32 = 30 + 87 = 80 + 15 = 10 + 57 = 50 +
6. Qirqib olingan 4 ta uchburchakdan 2 ta kvadrat yasang.
7. Oquvchilar maktabdan istirohat bogiga borish va qaytishga 40 minut sarflashdi, bogning ozi-da esa bolalar 20 minut sayr qilishdi. Bu sayr-ga hammasi bolib qancha vaqt ketgan?
TOGRI TORTBURCHAK QARAMA-QARSHI TOMONLARINING XOSSALARI
Hamma burchaklari togri bolgan tortburchak togri tortbur chak deb atala di.Togri tortburchakning qara-
ma-qarshi tomon lari bir-biriga teng boladi.Togri tortburchakning tortta uchi, tortta
bur chagi, tortta tomoni bor.
2. 9 + 7 7 + 5 36 + 4 10 29 + 1 + 7 8 + 6 6 + 6 57 + 3 20 48 + 2 + 93. Kopburchaklardagi togri, undan katta va
kichik burchaklarni aniqlang:
4. Hovuzda 9 ta ordak suzib yurgan edi. Yana bir nechta ordak kelib qoshilgandan keyin, ho vuzdagi ordaklar 14 ta boldi. Nechta ordak kelib qoshilgan?
5. Amal ishoralarini tengliklar togri boladigan qilib qoying:
40 5 = 45 59 9 = 50 80 3 = 83
6. 1) 19, 29, 39, 49, 59, 69, 79, 89, 99 sonlaridan bitta keyin kela digan qoshni sonlarni yozing;
2) 90, 80, 70, 60, 50, 40, 30, 20, 10 sonlari-dan bitta oldin kela digan qoshni sonlarni yozing.
7. 8 + 8 9 7 37 + 3 5 22 + 8 + 4 9 + 5 7 + 6 46 + 4 2 57 + 3 + 5
1. Chizmada nechta kvadrat, nechta togri tort-burchak bor? Daftaringizga chizing va uni boyang.
2. Shunday son qoyingki, tenglik togri bolsin.
40+ =42 38 =30 50+ =53 29 =20 60+ =63 37 =30
3. Bir oynachi 19 ta derazaga, ikkinchisi 13 ta de-razaga oyna qoydi. Birinchi oynachi ikkinchisiga qaraganda nechta ortiq derazaga oyna qoygan?
4. Misollarni ustun shaklida yozib hisoblang. 52 24 48 + 32 56 31 29 + 32 67 + 23 69 29 48 + 22 84 63
5. Har bir shaklda nechtadan sanoq chop ishla-tilgan?
6. Tushib qolgan sonlarni qoying 64 = 32 + 32: 48 = 24 + 26 = + 13 68 = + 34 96 = 48 + 22 = + 11 50 = + 25
1. Har qaysi shaklning nomini ayting:
Bu shakl kvadrat.Barcha tomonlari bir-biriga teng bolgan togri tortbur chak kvadrat deb ataladi.
Kvadrat ning tortta uchi, tortta burchagi, tortta tomoni bor.
2. Shunday kvadrat chizing va uning perimetrini toping:
3. 39 + 1 86 34 9 + 4 56 6 42 + 8 8 + 3 23 + 7 74 + 6 7 + 54. Sirk tomoshasida 9 ta ot va 8 ta kuchukcha
qat nashdi. Tomoshada hammasi bolib nechta uy hayvoni qatnash gan?
5. Misollarni qulay usul bilan hisoblang: 1) 1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 + 7 + 8 + 9; Namuna: 1 + 9 = 10 2) 2 + 4 + 6 + 8 + 10 + 12 + 14 + 16 + 18; Namuna: 2 + 18 = 206. Fermer xojaligida ertalab bir sigirdan 16 l, ikkinchi
sigirdan unga qaraganda 4 l ortiq sut sogib olin-di. Ikkala sigirdan necha litr sut sogib olingan?
7. 40 + 27 76 + 13 38 30 (8 + 7) 5 57 + 22 22 + 13 29 20 (9 + 8) + 3 23 + 17 64 21 16 + 14 (7 + 7) 4
1. Tomoni 4 sm bolgan kvadrat chizing. Unda shunday bir kesma otkazingki, ikkita togri tortburchak hosil bolsin.
2. Misollarni tushuntirib yeching:
3. Uchta idishda 100 litr benzin bor. Birinchi idish da 40 litr, ikkinchi idishda 35 litr benzin bolsa, uchinchi idishda necha litr benzin bor?
4. Qisqa yozuv boyicha masala tuzing va uni ye ching:
Bor edi 20 kg behi
Sotildi 10 kg behi
6. Qavslarni shunday qoyingki, natija berilgan son-ga teng bolsin:
50+30+9=89 8+2+40=50 7030+6=467. Oziq-ovqat dokoniga 29 quti konfet va peche-
niy keltirildi. Konfetlar 20 quti bolsa, nechta quti pecheniy keltirilgan?
QOSHISH VA AYIRISH AMALLARINING TARKIBIY QISMLARI VA NATIJALARI
ORASIDAGI OZARO BOGLANISH
1. Misollarni tushuntirib yeching: 80 (20 + 30) (60 + 40) 50 (43 + 27) + 9 70 (30 + 30) (60 40) + 40 (96 34) + 8
2. Shunday sonni qoyingki, tenglik togri bolsin: 28 = 20 34 + = 40 75 =70 67 + = 70 89 = 80 83+ =90 43 + = 50 98 = 90 38+ =40
3. Qisqa yozuv boyicha masala tuzing va uni yeching:
1) Bor edi 58 kg kartoshka Ishlatildi 18 kg kartoshka Qoldi ? kg kartoshka 2) Bor edi 58 kg kartoshka Ishlatildi ? kg kartoshka Qoldi 40 kg kartoshka
4. Rasm asosida masala tuzing va uni yeching:
Terak daraxti qayin daraxtidan necha metr ba-land? Sada qayin daraxtidan necha metr past? Qayin daraxti sadadan necha metr baland?
5. Shakllarni daftaringizga chizing va boyang:
6. Bolalar archaga 28 ta qizil va 24 ta kok sharcha lar osishdi. Osilgan qizil sharchalar kok sharchalardan qancha kop?
Terak Qayin Sada
7. Misollarni tekshirish bilan yeching:
1. Bir top matodan kastumga 30 m, shimga 24 m, nimcha tikishga kastum bilan shim uchun qancha mato ketgan bolsa, shundan 34 m kam mato ishlatildi. Nimcha tikish uchun qancha mato ishlatilgan?
Masalani reja boyicha yeching: 1) Kastum bilan shimga qancha mato ketgan? 30 + 24= (metr mato)
2) Nimcha tikish uchun qancha mato ketgan? 54 34= (metr mato)
2. Jadvaldan javobi bir xil bolgan misollarni toping:
57 + 8 50 24 14+ 12 9 833
89 54 29 + 9 67 29 40 + 38
28 + 24 87 9 28 + 6 78 26
3. Misollarni namunada korsatilganidek bajaring:
47 + 12 25 90 55 + 14 68 + 13 35 68 12 + 10 80 37 + 17 57 + 13 23
4. 42 15 57 26 53 + 37 80 30 29 + 32 90 50 64 + 25 47 26
5. Bir ustunga sonlar yigindisini, ikkinchi ustunga sonlar ayirmasini yozing. Bu sonli ifodalarning qiymatini toping.
75 + 15, 64 + 26, 88 27, 57 26, 32 + 29, 50 24. 6. Oramda 42 m sim bor edi. Bir ish kuni
davomi da simdan bir necha metr qirqib olindi va oramda 14 m sim qoldi. Oramdan necha metr sim qirqib olingan?
7. Misollarni yeching:
SONLI IFODALAR. TENGLAMALAR. GEOMETRIK SHAKLLAR VA KATTALIKLAR1.
35 + 4 48 5Bular sonli ifodalar yoki ifodalar deb ataladi.Ifodada korsatilgan amallarning natijasi ifodaning qiymati deyiladi.
35 + 4 = 39 35 bilan 4 sonlari yigindisi 39 ga teng. 35 + 4 ifoda, 39 ifodaning qiymati.
2. Ifodalarni hisoblang: 36 va 4, 48 va 30, 37 va 48 sonlarining yigin disi; 42 va 2, 57 va 50, 95 va 5 sonlarining ayirmasi.
3. Bogga 70 tup kochat otqazildi. Ulardan 40 tupi gilos, 20 tupi xurmo, qolganlari esa ol-cha kochati. Bogga necha tup olcha kocha-ti ot qazilgan?
4. Jadval asosida masala tuzing va uni yeching:Bor edi Ishlatildi Qoldi
8 kg va 6 kg5 kg ? kg
8 + 6, 8 6, (8 + 6) 5 ifodalarning qiymatini hisob lab nimani topish mumkin?
5. Shakllarni daftaringizga chizing. Har qaysi shaklda nechtadan uchburchak va nechtadan kvadrat bor?
6. Misollarni yeching: 58 4 47 + 2 60 3 36 + 4 58 40 47 + 20 60 30 36 + 40
7. Birinchi fermer xojaligi 15 ta yangi traktor, ik-kinchisi esa undan 4 ta kop traktor sotib oldi. Ikkinchi fermer xojaligi nechta yangi traktor sotib olgan?
1. Jadval asosida masala tuzing va uni yeching:
Bor edi Ishlatildi Qoldi
30 kg kartoshka
tushlikda 5 kg ? kg
1) 10 sonidan 7 va 2 sonlarining yigindisini ayiring: 2 1
Qavsli ifodalarda oldin qavs ichidagi amallar bajariladi.
2) 10 7 2 korinishidagi misollarni yechishda amallar ketma-ket bajariladi: 10 7 2 = 1.
3. Tushuntirib yeching: 2 1 10 (5 + 3) 10 (6 + 3) 9 (4 + 2) 10 5 3 10 6 3 9 4 2
4. Anvarda 10 ta yongoq bor edi. U 7 tasini uka-siga berdi, 2 tasini chaqib yedi. Anvarda nech-ta yongoq qoldi?
I usul. 1) 7 + 2 = ta yongoq yeyildi 2) 10 9 = ta yongoq qoldi. II usul. 10 7 2 = 3 2 = 1 ta yongoq qoldi. Javob: Anvarda 1 ta yongoq qoldi.
5. Misollarni tushuntirib yeching: 20 (6 + 3) 40 (7 + 2) 50 (5 + 4)6. Bolalar bogchasi oshxonasida 20 kg guruch bor
edi. Erta lab 4 kg, tushlikda ham shuncha gu-ruch ishlatildi. Necha kilogramm guruch qolgan?
7. 19 + 1 26 + 4 45 + 3 (9 + 6) + 5 56 + 3 87 + 3 38 + 2 (8 + 9) + 3
BIR NECHTA TENG (BIR XIL) QOSHILUVCHILAR YIGINDISI.
SONNI BIR NECHTA TENG QOSHILUVCHILAR YIGINDISI SHAKLIDA IFODALASH
1. Har bir sonni bir xil qoshiluvchi yigindisiga al-mashtiring:
Namuna: 8 = 4 + 4 10 = 5 + 5 14 = 7 + 7 18 = 9 + 9 12 = 6 + 6 16 = 8 + 8 20 = 10 + 10
2. Uchta qorada 70 ta qoy bor. Birinchi qora-da 30 ta, ikkinchi qorada 20 ta qoy bor. Uchinchi qorada nechta qoy bor?
Yechish: 1) 30 + 20 = ta 1- va 2-qoradagi qoy;
2) 70 50 = ta 3-qoradagi qoy.
3. Tushib qolgan sonlarni qoying: 28 = 14 + 14.
64 = 32 + 88 = 44 + 26 = 13 + 48 = 24 + 66 = 33 + 44 = 22 +
4. Jadval asosida masala tuzing va uni yeching:
Bor edi Ishlatildi Qoldi
5. Ikkita qoshni qoshiluvchini ularning yigindisi bilan almashtirib, qulay usul bilan hisoblang:
7 + 8 + 2 2 + 14 + 6 40 + 20 + 6 6 + 9 + 1 13 + 7 + 4 30 + 50 + 8
6. Afrosiyob poyezdining bir vagonida 72 nafar yolovchi bor. Ularning 34 nafari erkak, qol-ganlari ayol. Shu vagonda necha nafar ayol bor?
7. (90 30) + 10 80 (20 + 30) (80 40) 40 (40 + 40) 20 70 (30 + 30) (60 20) + 10
SODDA VA TARKIBLI MASALALARNI YECHISH1. Karim 5 ta, akasi 7 ta, otasi 13 ta baliq tutdi.
Otasi Karimdan nechta ortiq baliq tutgan? Quyidagi ifodalar nimani bildiradi? 7 + 5 7 5 13 7 13 5 5 + 7 + 13
2. Jadvaldan javobi bir xil bolgan misollarni toping:
45 + 23 9064 64+ 26 42 15
50 24 75 + 15 87 + 13 76 + 24
27 + 3 38 8 39 + 29 62 35
3. Qisqa yozuv boyicha masala tuzing va uni ye-ching:
1-mashinada 56 qop piyoz ? qop
2-mashinada ?, 16 qop kam piyoz
4. 75 sm + 25 sm 67 dm 26 dm 89 dm 39 dm 45 sm + 35 sm
5. Necha juft choynak bor? Hamma choynaklar nechta?
6. Dokonda 8 yashik apelsin va 7 yashik limon bor edi. Bir necha yashik xurmo keltirilgan-dan song 25 yashik meva boldi. Necha yashik xurmo keltirilgan?
7. Misollarni yeching:
(34 + 14) 5 (40 30) + 8 20 + (30 20) (28 18) + 9 (60 + 20) + 2 60 (20 + 10)
Bobur korsatayotgan ifodadagi bosh katakcha orniga Nafisa, Gulbahor, Anvar va Ulugbeklar qolidagi raqamlarni qoyib ifoda tuzing va ularning qiymatlarini toping. Masalan: 3+5=8.
Darchaga boshqa sonlarni qoying va hosil bolgan ifodalarning qiymatini hisoblang:
Matematikada darchalar orniga kichik lotin harflari qoyiladi. Ularning oqilishi va yozilishi quyidagicha:Masalan: a harfi a deb, b harfi be
deb, k harfi ka deb oqiladi.Demak, a = 9, a = 8 bolsa, a + 7 yoki 7 + a
ifodaning qiymatini bunday topish mum kin:9 + 7 = 16 yoki 7 + 9 = 16; 8 + 7 = 15 yoki 7 + 8 = 15.
Agar a = 6, a = 8, a = 10, a = 12 bolsa, a + 8 ifo-daning qiymatini toping:
Namuna: 6 + 8 = 14; 12 + 8 = 20.
1-kuni 20 ta mashina2-kuni 12 ta mashina
Yana nechta mashina tamirlanishi kerak? Yechish: 1) 20 + 12 = tamirlangan mashina. 2) 43 32 = tamirlanishi kerak bolgan
3. 18 + 5 17 + 28 32 15 87 + 1332 5 17 + 43 52 25 76 + 24
4. Ifodalar tuzing va ularning qiymatla rini to ping:
76 va 4, 37 va 53, 28 va 5 sonlarining yigin disi; 42 va 5, 32 va 15, 38 va 30 sonlarining ayirmasi.
5. Nechta shakl borligini toping:
6. Maktabdagi kashtachilik togaragiga 58 na-far, musiqa toga ragiga esa 32 nafar oquvchi qatnash moqda. Ikkala togarakka hammasi bolib necha nafar oquvchi qatnashmoqda?
7. 77 65 23 + 45 84 72 32 + 14 86 34 61 + 15
1. Misollarni tushuntirib yeching: a + 49 91 b korinishidagi ifodalar tuzing.
2) 91 6 = 91 4 = 91 3 = 91 9 =
8 + 49 = 2 + 49 = 4 + 49 = 6 + 49 =
91 691 491 391 9
a 38 46 27 28 39 37 49
Namuna: 38 + 7 = 38 + (2 + 5) = (38 + 2) + 5 = 45
b 47 35 28 24 43 52 13
3. Kochaning ong tomonida 35 ta uy, chap to-monida undan 7 ta kam uy bor. Kochaning chap tomonida nechta uy bor?
Masalaning savolini shunday ozgartiringki, u ikki amal bilan yechiladigan bolsin.
4. 1) a = 14, a = 8, a = 47 bolsa, a + 8 ifoda-ning qiymatini toping;
2) b = 13, b = 18, b = 44 bolsa, b 6 ifo-daning qiymatini toping.
5. Misollarni tushuntirib yeching:
6. Ifodalar tuzing va ularning qiymatini toping: 1) 32 va 14, 57 va 23, 61 va 15 sonlarining yigindisi; 2) 78 va 36, 86 va 34, 89 va 64 sonlarining ayirmasi.
7. Qisqa yozuv boyicha masala tuzing va uni ye ching:
1) Katak daftar 32 ta Bir chiziqli daftar ?, 14 ta kam 2) Katak daftar 32 ta ? ta daftar Bir chiziqli daftar ?, 14 ta kam
8. Suzish musobaqasida 48 nafar, sakrash musoba qasida esa 18 nafar oquvchi qatnash-moqda. Ikkala musobaqada hammasi bolib necha nafar oquvchi qatnashmoqda?
GEOMETRIK SHAKLLARNI BELGILASH
1. Uzunligi 6 sm, 8 sm bolgan ikkita kesma chizing va ularni harflar bilan belgilang.
Ulardan birini AB, ikkinchisini CD harflari bilan belgilashda uning uchlaridagi nuqtalar-ni A va B, C va D deb belgilash mumkin. Shundan song AB kesma 6 sm ga, CD kesma 8 sm ga teng deb oqiladi. Har qanday kesma ikkita bosh harf bilan
2. Topshiriqni bajaring: a) 3 ta alohida uchburchak yasash uchun
nechta chop kerak? b) 2 ta alohida kvadrat yasash uchun nechta
3. Misollarni ustun qilib yozib, amallarni bajaring:
52 + 37 79 28 33 + 16 95 52 76 + 24 57 36
4. Berilgan siniq chiziqlarning: 1) nechta kesmadan iborat ekanligini aniqlang
va uzunligini toping;
2) har bir kesmaning boshi va oxirini harflar bilan belgilang.
5. Uydan maktabgacha 75 qadam. Gulnoza mak-tabga qarab 10 qadam yurgandan keyin kitobi uyida qolga nini esladi. Kitobni olgach, u qaytib mak tabga ketdi. Gulnoza hammasi bolib necha qadam yol yurgan?
6. 72 + 25 25 + 75 87 + 13 87 13 64 + 26 26 + 64 68 17 68 + 17
7. Har bir shaklning perimetrini toping:
30 sm + 24 sm 80 dm 54 dm
60 dm 20 dm 50 sm + 20 sm
TENGLAMA. TENGLAMALARNI TANLASH USULI BILAN YECHISH
1. 27+x = 27 korinishidagi tenglamani yeching.
x (iks) harfi bilan topilishi kerak bolgan no-malum son belgilanadi.27 + x = 27 bu tenglama.Tenglama quyidagicha yechiladi: tenglik togri
bolishi uchun x ning orniga qanday sonni qoyish kerakligini bilib olish kerak. Bu son 0, chunki 27 ga 0 ni qoshganda 27 hosil boladi. Shunda tenglik togri bolganini bilish mumkin.Tenglamaning yechilishi bunday yoziladi:
27 + x = 27 Tekshirish:x = 2727 27 + 0 = 27x = 0 27 = 27
2. a) Yigindidan malum bolgan qoshiluvchini ayir ganda nomalum qoshiluvchi hosil bolganini tushuntiring:
7 + 8 = 15 15 7 = 8 15 8 = 7
b) Nomalum qoshiluvchini toping:
3. Tenglamalarni yeching va natijani tekshiring: 35 + x = 70 14 + x = 24 25 + x = 50
4. Jadvaldan javobi bir xil bolgan misollarni to ping:
87 + 13 78 + 22 48 + 32 35 + 25
75 + 15 90 10 67 + 33 20 + 20
53 + 37 64 + 26 90 50 78 18
5. Rasmdan foydalanib: 4 + 7, 4 + 10, 7 4, 10 4, 10 7 ifodalar boyicha masala tuzing va uni yeching:
4 kg 7 kg 10 kg
6. Avtomobil zavodi birinchi kuni 47 ta, ikkinchi kuni 3 ta ortiq mashina ishlab chiqardi. Zavod ikki kunda nechta mashina ishlab chiqargan?
7. 50 23 + 17 37 + 23 30 87 64 + 23 40 18 + 12 55 + 14 29 95 52 + 131. Tenglamaning yechilishini tushun tiring:
x + 56 = 70 Tekshirish: x = 70 56 14 + 56 = 70 x = 14 70 = 70
Qoshiluvchilardan bittasi nomalum bolsa, yigindidan malum bolgan qoshi luvchini ayi-rish kerak.Namuna: 37 + x = 47 Tekshirish: x = 47 37 37 + 10 = 47 x = 10 47 = 47
2. Tenglamalarni yeching va natijani tekshiring: x + 8 = 12 46 + x = 90 x + 9 = 293. Jadval asosida ifodalar tuzing va ularni yeching:
Qoshiluvchi 47 35 24 56 64
Qoshiluvchi 26 31 32
Yigindi 74 60 70 80 61 90
4. Shakllarning har birida nechta uchburchak, nechta tortburchak bor?
5. Ifodalar tuzing va ularning qiymatini toping:
a 40 35 27 51 62 19 72
6. Bogbon bir tup xurmodan 40 kg, ikkin chi tup xurmodan esa yana bir necha kilogramm hosil terganidan keyin hosil 87 kg boldi. Bogbon ikkinchi tupdan necha kilogramm xurmo olgan?
7. Misollarni yeching:
1. Tenglamaning yechi l ish in i tushun t i r ing:
69 x = 23 69 x = 23 Tekshirish: x = 69 23 69 46 = 23 x = 46 23 = 23
Ayriluvchi nomalum bolsa, kamayuv chidan ayir mani ayirish kerak.
Namuna: 57 x = 17 Tekshirish: x = 57 17 57 40 = 17 x = 40 17 = 17
2. Avtosaroyda 49 ta avtobus bor edi. Ulardan bir nechtasi belgilangan yonalishlar boyicha yolga chiqib ketgandan song, 17 ta avtobus qoldi. Avtosaroydan nechta avtobus yonalishlar boyi-cha yolga chiqib ketgan?
3. Jadval asosida misol tuzing va uni yeching:
Kamayuvchi 45 59 70 69 54
Ayriluvchi 24 12 56 17
Ayirma 40 41 43 17 27
4. Tenglamalarni yeching va natijani tekshiring: 68 x = 37 49 x = 23 76 x = 42
5. Qisqa yozuv asosida masala tuzing va uni yeching:
Bor edi 58 ta daftar. Sotildi x ta daftar. Qoldi 27 ta daftar.
6. Agar b = 7, b = 3, b = 9 bolsa, 90 b ifoda-ning qiy matini toping.
1. Tenglamaning yechilishini tushun tiring:
x 24 = 41 x 24 = 41 Tekshirish: x = 41 + 24 65 24 = 41 x = 65 41 = 41
Kamayuvchi nomalum bolsa, uni topish uchun ayirmaga ayriluvchini qoshish kerak.
2. Tenglamalarni yeching: x 7 = 12 x 8 = 9 x 9 = 50
3. Dokonga sotish uchun bir nechta televizor olib kelindi. Kechgacha 14 ta televizor sotil gani dan song, 31 ta televizor qoldi. Dokonga dastlab nechta televizor olib kelingan?
4. Misollarni namuna boyicha bajaring: 24=12+12.
22 = 11 + 48 = 24 + 66 = 33 + 44 = 22 + 64 = 32 + 88 = 44 + 5. Rasm boyicha masala tuzing va uni yeching:
? kg 18 kg 14 kg 52 kg
6. Misollarni tushuntirib yeching:
7. Ikki qopda jami 38 kg lavlagi bor. Agar birinchi qopda 21 kg lavlagi bolsa, ikkinchi qopda ne-cha kilogramm lavlagi bor?
8. Tenglamalarni yeching va natijani tekshiring:
x 14 = 31 x 21 = 42 56 x = 43 69 x = 43 28 + x = 59 x 15 = 25
KOPAYTIRISH VA BOLISH. GEOMETRIK SHAKLLAR VA KATTALIKLAR
KOPAYTIRISH. KOPAYTIRISHNING MANOSI
1. Hamma olmalar nechta?
2 + 2 + 2 + 2 + 2 = 102 5 = 10
2 tadan 5 marta olinsa, 10 hosil boladi yoki 2 ni 5 ga kopaytirilsa, 10 boladi.
Bir xil qoshiluvchilarni qoshish kopay-tirish deyiladi. Bir xil qoshiluvchilar yigin-disi 2 + 2 + 2 + 2 + 2 = 10 kopaytma kori-nishida bunday yoziladi: 2 5 = 10. Nuqta () kopaytirish belgisidir. Bu misol bunday oqiladi:Ikkitalab besh marta olinsa, on hosil boladi yoki
ikkini beshga kopaytirganda on hosil boladi.
2. 1) 5 tadan 5 marta olinsa, 25 hosil boladi yoki 5 ni 5 ga kopaytirilsa, 25 boladi:
5 + 5 + 5 + 5 + 5 = 25 5 5 = 25
3 + 3 + 3 = 4 + 4 + 4 + 4 = 3 3 = 4 4 = 3. Qoshishga doir misollarni kopaytirishga doir mi-
5 + 5 + 5 = 4 + 4 + 4 = 12 = 4 3 =
6 + 6 + 6 + 6 = 24 7 + 7 = 6 4 = 7 2 =
4. Kopaytirishga doir misollarni qoshishga doir mi-sollar bilan almashtiring:
2 4 = 8 6 3 = 2 + 2 + 2 + 2 = 6 + 6 + 6 =
5. Bir guldastada 5 ta chinnigul, ikkinchi guldas-tada esa undan 3 marta ortiq chinnigul bor. Ikkinchi guldastada nechta chinnigul bor?
6. Qoshishga doir misollarni kopaytirishga doir misollar bilan almashtiring:
Namuna: 7 + 7 + 7 = 7 3 7 + 7 + 7 8 + 8 + 8 9 + 9 + 9
7. 18 9 9 + 9 13 + 5 (60 + 6) 4 13 4 8 + 7 15 + 4 (50 + 8) + 2
1. Rasm asosida kopaytirishga oid misol tuzing va uni qoshish bilan almashtiring:
5 4 = 5 + 5 + 5 + 5 =
5 5 = 5 + 5 + 5 + 5 + 52. Kopaytirishga oid misollarni qoshishga oid
misol larga almashtiring:Namuna: 83 = 8 + 8 + 8 8 3 5 7 4 3 5 6
3. Misollarni namuna asosida yeching: 50 (25 + 15) (37 + 48) 30 (48 + 19) 36 (37 + 53) 40
4. Maktab bogiga otqazish uchun 43 tup atirgul, 23 tup chinnigul olib kelindi. Maktab bogiga hammasi bolib necha tup gul olib kelingan?
5. Har bir akvariumda 4 tadan baliq bor. 4 ta akvariumda nechta baliq bor?
6. Bu shakllar nimasi bilan bir-biridan farq qiladi?
7. Hamma jojalar nechta? Yechimini qoshish va kopaytirish bilan bajaring:
8. 52 2 30 + 5 57 + 23 68 + 20 52 20 30 + 50 40 + 27 18 + 12
KOPAYTIRISH AMALI KOMPONENTLARINING NOMLANISHI
1. Rasm asosida misol tuzing va uni yeching:
Kopaytirishning hadlarini yodda tuting: 5 3 = 15 Birinchi Ikkinchi Kopaytma kopaytuvchi kopaytuvchi
Kopaytirishning hadlari uning komponentlaridir.5 bilan 3 ning kopaytmasi 15 ga teng.Kopaytiriladigan sonlar kopaytuvchilar deyi-ladi. Kopaytirishdan hosil boladigan son kopaytma deb ataladi.
2. Misollarni yeching: 82 93 64 33 183. Kopaytirishga oid misollarni qoshishga oid mi-
sollar bilan almashtiring. Namuna: 6 5 = 6 + 6 + 6 + 6 + 6
43 7 2 54 35 4. Masalalarni yeching: 1) Har bir avtomobilda 5 tadan kishi bolsa,
Ikkita avtomobilda nechta kishi boladi? 2) Har bir vazada 6 tadan anor bolsa, tortta
vazada nechta anor boladi?
5. Misollarni namuna boyicha bajaring: 3 7= 21. 2 6 = 5 5 = 6 3 = 2 8 = 4 3 = 7 2 = 2 7 = 4 5 = 6 5 =
7. 1) Birinchi kopaytuvchi 4, ikkinchi kopaytuvchi 3. Kopaytmani toping;
2) 8 bilan 2, 9 bilan 3, 5 bilan 4 sonlarining kopaytmasini yozing va hisoblang.
8. Misollarni ustun qilib yozing, natijani hisoblang: 72 + 21 56 25 43 + 27 49 27 68 30 58 + 21 96 36 35 + 14
HAR BIR AMAL KOMPONENTLARI VA
NATIJALARI ORASIDA OZARO BOGLANISHLAR
1. Qoshishga oid misollarni kopaytirishga oid misol lar bilan almashtiring:
Namuna: 2 + 2 + 2 + 2 + 2 = 2 5 = 10 3 + 3 + 3 + 3 + 3 5 + 5 + 5 6 + 6 + 6 + 6
2. Misollarni namunada korsatilgandek yeching: 58 + 23 55 =
60+1751 4616+15 8764+23 77+1329 27+2330 74+2640
3. Misollarning javobini toping:
2 6 27 32 6 1410
4. Sinf xonasining 3 ta derazasi bor. Har qaysi derazada 3 tadan gultuvak turibdi. Derazalarda-gi hamma gultuvaklar nechta?
5. Togri burchakni toping:
6. Avtobusda 37 nafar yolov chi bor edi. Bekat da 4 nafar yolov chi tu-shib, 7 nafar yolov chi chiqdi. Avto-busdagi yolov chilar necha nafar bol di?
7. 70 46 + 27 97 64 + 19 72 34 + 17 50 13 + 18 40 13 + 27 35 + 15 26
BOLISH. BOLISH AMALINING MANOSI1. 1) 8 ta totiqushni 4 ta qafasga teng bolib
solindi. Har bir qafasga nechtadan totiqush solingan?
Yechish: 8 : 4 = 2 tadan totiqush. Javob: Har bir qafasga 2 tadan totiqush
solin gan. 2) 8 ta totiqushni har bir qafasga 2 tadan
qilib solindi. Nechta qafas kerak bolgan? Yechish: 8 : 2 = 4 ta qafas. Javob: 8 ta totiqush uchun 4 ta qafas kerak.
Narsalarni teng bolib qoyish bolish deb atala-di. Ikki nuqta (:) bolish belgisi.10 : 5 = 2 ifoda bunday oqiladi:10 bilan 5 ning bolinmasi 2 ga teng.
2. Masalalarni yeching va ularni taqqoslang: 1) 10 ta konfet 5 tadan qilib taqsimchalarga
solindi. Nechta taqsimcha kerak bolgan? 2) 10 ta konfet 2 ta taqsimchaga teng qi-
lib solindi. Har bir taqsimchaga nechtadan konfet solingan?
3. Rasmlardan foydalanib, masalani yeching: Hayvonot bogidagi 4 ta olmaxonning har biriga
2 tadan yongoq berildi. Olmaxonlarga jami nechta yongoq berildi?
4. Misollarning yechilishini tushuntiring. 6 : 2 = 8 : 2 = 10 : 2 = 6 : 3 = 8 : 4 = 10 : 5 = 5. Jadvaldan javobi bir xil bolgan misollarni to-
90 50 57 + 32 87 + 13 52 24
67 + 3 36 + 4 50 + 39 38 + 32
75 50 55 30 64 36 76 + 24
6. Ikki bola anhorda chomilmoqda. Qirgoqqa chiqish uchun bolalarning biri 20 m suzishi kerak, ikkinchi bola unga qaraganda 7 m kam suzishi kerak. Ikkinchi bola qirgoqqa chiqishi uchun necha metr suzishi kerak?
7. 3717+40 75+1521 4525+32 6542+18 58+2213 89+1150
1. Rasm asosida masala tuzing va uni yeching:
10 : 2= ta qulupnay.
Bolishdagi sonlar va ifodalarning nomini yodda tuting:
12 : 3 = 4Bolinuvchi Boluvchi Bolinma
2. 12 : 2 = 8 : 4 = 15 : 5 = 15 : 3 = 6 : 3 = 18 : 2 =
3. Sanoq choplardan foydalanib, bolinmani to ping: 1) bolinuvchi 9, boluvchi 3, bolinmani toping; 2) bolinuvchi 14, boluvchi 2, bolinmani toping.
4. Misollarning javobini osib borish tartibida yo-zing. Qanday soz hosil boldi?
18 : 2 21 : 3 3 55 5 4 4
5. Qoshishni mumkin bolgan joylarda kopaytirish bilan almashtirib bajaring:
12 + 12 + 15 3 + 3 + 3 + 3 4 + 4 + 4 7 + 7 + 7 5 + 5 + 5 + 5 6 + 6 + 6
6. Maktab sport togaragiga 12 ta qol topi kelti-rildi. Ularni uch guruh togarak qatnashchilariga teng bolib berildi. Har bir guruhga nechtadan qol topi berilgan?
7. Misollarni yeching:
TENG QISMLARGA BOLISH. TOPLAMNING QISMI
1. Rasm asosida teng qismlarga bolishga doir masala tuzing va uni yeching:
2. 10 ta gul 5 tadan qilib guldonlarga taqsimlan di. Bu gullar uchun nechta guldon kerak bolgan?
3. 2 2 = 3 2 = 4 2 = 5 2 = 4 : 2 = 6 : 3 = 8 : 4 = 10 : 5 =
4. Maktab jonli burchagi uchun 10 ta totiqush olib kelindi, ular 5 tadan qilib qafaslarga so-lindi. Bu totiqushlar uchun nechta qafas kerak bolgan?
5.Kamayuvchi 60 38 59 67 42 31
Ayriluvchi 34 30 26 16 15 14
6. Oshxonada 18l paxta yogi bor edi. Uni ikki bidonga teng qilib quyildi. Har bir bidonga necha litr paxta yogi quyilgan?
7. 30 (17 + 3) (62 41) + 9 90 (47 + 3) 20 + ( 9 + 8) (54 + 29) 3 (35 + 35) 8
KOPAYTIRISH VA BOLISH AMALI BILAN
YECHILADIGAN MASALALAR1. Bir qutida 6 ta qalam bor. Tortta shunday qu-
tida nechta qalam bor?
Masalani dastlab qoshish amali bilan yeching, song qoshishga doir misolni kopaytirishga doir misol bilan almashtiring.
2. Katakchalar orniga shunday amal ishoralarini qoyingki, yozuvlar togri bolsin.
38 16 = 22 42 25 = 67 76 24 = 100
39 31 = 70 69 46 = 23 83 17 = 100
3. Gul dokoniga 90 tup gul kochati keltirildi. Tush gacha 40 tup, tushdan keyin 30 tup gul kochati sotildi. Sotish uchun yana necha tup gul kochati qolgan?
4. 10 : 5 = 9 : 3 = 12 : 6 =
8 : 2 = 6 : 2 = 14 : 7 =
5. Masalalarning yechilishi va javoblarini taqqos lang: 1) 6 ta rediska bor edi. Rediskani 3 ta teng
qismga bolishdi va boglab chiqishdi. Har qaysi boglamda nechtadan rediska bor?
Yechilishi: 6 : 3 = 2 ta rediska Javob: Har qaysi boglamda 2 tadan rediska bor. 2) 6 ta rediska bor edi. Rediskalarni 3 tadan
qilib ajratishdi va ularni boglashdi. Nechta boglam rediska boldi?
Yechilishi: 6 : 3 = 2 ta boglam rediska Javob: 2 ta boglam rediska bor.6. Misollarni tushuntirib yeching:
7. Bayramga 20 ta shar sotib olindi. Sharlar 2 ta teng qismga bolib boglandi. Har qaysi boglamda nechtadan shar bor?
8. Misollarni yeching:
70 (79 70) 40 + (11 + 9) (24 + 34) 8 21 + (34 30) 35 (7 + 6) (28 18) + 9
1. 1) 14 kg limon bor edi. Ularni 2 ta savatcha-ga baravardan solindi. Har qaysi savatchaga necha kilogrammdan limon solingan?
2) 18 ta shokoladni taqsimchalarga 6 tadan teng bolib solib chiqildi. Nechta taqsimchaga shokolad solingan?
2. 10 : 2 = 14 : 2 = 8 : 2 = 10 : 5 = 14 : 7 = 8 : 4 = 3. Hamma atirgullar nechta? Yechimini qoshish va
kopaytirish bilan bajaring:
4. Tenglamalarni yeching: 27 x = 15 x 15 = 25 17 + x = 39
5. Jadvaldan javobi bir xil bolgan misollarni toping:
63 8 : 4 21 : 3 12 : 4
12 : 3 22 18 : 3 15 : 5
23 14 : 7 14 : 2 92
6. Amal ishoralarini tengliklar togri boladigan qilib qoying:
22 22 = 44 33 33 = 66 44 44 = 88 75 25 = 50 50 25 = 25 88 34 = 547. Bir xonadonda 15 ta kurka bor edi. Ularni
3 ta katakka baravardan bolib qoyildi. Har bir katakka nechtadan kurka qoyilgan?
KOPAYTIRISH VA BOLISH AMALLARI
ORASIDAGI MUNOSABAT1. Rasm asosida berilgan misollarni yeching:
8 : 2 = 4 12 : 3 = 4 2. Rasm asosida masala tuzing va uni yeching:
32 = 6 52 = 10 62 = 6 : 3 = 10 : 5 = 12 : 6 =
3. 1) 3 ta taqsimchada 2 tadan xurmo bor. Ham-ma xurmolar nechta?
2) 2 ta taqsimchada 3 tadan xurmo bor. Hamma xurmolar nechta?
4. Kopaytmani yigindiga almashtiring: Namuna: 64 = 6 + 6 + 6 + 6 = 24 45 = 68 = 72 = 93 = 35 = 26 = 37 = 56 =
5. Quyidagi shakllarning perimetrini olchab toping:
6. Daladan bir mashinada 37 qop, ikkinchi mashi-nada birinchidagiga qaraganda 8 qop ortiq, uchinchi mashinada esa ikkinchidagidan 5 qop kam kartoshka olib ketildi. Uchinchi mashinada necha qop kartoshka olib ketilgan?
7. Misollarni ustun shaklida yozing va ularni yeching: 89 57 49 + 17 58 25 75 + 15 64 33 26 + 26
MASALALARNI JADVAL USULIDA YECHISH
1. 1) Tikuvchi 6 ta qizlar koylagini tikdi. Har qaysi koylakka 2 m dan gazlama sarflandi. Tikuv chi hammasi bolib qancha gazlama sarflagan?
Bitta koylakka sarflangan gazlama
Hamma koylakka sarflangan gazlama
2) Ikkita ozaro teskari masala tuzing va uni yeching.
2. Misollarni tushuntirib yeching:
3. Masalalarning yechimlarini taqqoslang:
1) 18 ta daftar 3 nafar oquvchiga baravardan bolib berildi. Har qaysi oquvchi nechtadan daftar olgan?
2) 18 ta daftar oquvchilarga 3 tadan bolib berildi. Necha nafar oquvchi daftar olgan?
4. Amal ishoralarini tengliklar togri boladigan qilib qoying:
30 17 = 47 48 26 = 22 86 86 =0 75 24 = 51 57 31 = 88 29 0 = 29
5. Jadval boyicha ifoda tuzing va ularni yeching:
Qoshiluvchi 67 55 19 38 53 84
Qoshiluvchi 3 14 21 5 27 16
6. Dokonda 48 ta qandil bor edi. Tushgacha 20 ta, tushlikdan keyin 16 ta qandil sotildi. Dokonda nechta qandil qoldi?
7. Misollarni yeching:
8. Archa daraxtining balandligi 9 m, terakning baland ligi undan 5 m baland. Terakning baland ligini toping.
NOMALUM KOPAYTUVCHINI TOPISH
1. 1) 63=18 18 : 6 = 3 18 : 3 = 6 6 va 3 kopaytuvchilar; 18 bu kopaytma;
2) 24 = 8 8 : 2 = 4 8 : 4 = 2
Ikki sonning kopaytmasini kopaytuvchi lardan biri ga bolinsa, ikkinchi kopaytuvchi hosil boladi.
2. 36=18 34=12 82=16 18 : 3 = 12 : 3 = 16 : 8 = 18 : 6 = 12 : 4 = 16 : 2 = Birinchi kopaytuvchi qanday hosil boldi? Ikkinchi kopaytuvchi qanday hosil boldi?
3. Masalalarning yechilishini taqqoslang: 1) Bidonlarning har biriga 6 kg dan asal quyil-
gan. 2 ta bidonga qancha asal quyilgan? 2) Bidonning biriga 6 kg, ikkinchisiga 2 kg asal
quyil gan. Ikkala bidonda necha kilogramm asal bor?
Nima uchun birinchi masala kopaytirish amali bilan, ikkinchi masala qoshish bilan yechilishini tushuntiring.
4. Tushib qolgan sonlarni orniga qoyib yozing: 83 = 38 56 = 5 27 = 2 72 = 2 64 = 4 45 = 5
5. Chizma asosida masala tuzing va uni yeching:
6. Har bir taqsimchaga 5 tadan olma solindi. 6 ta
taqsimchada nechta olma boldi?
7. Misollarni ustun shaklida yozib, amallarni baja-ring:
45 + 13 62 14 55 + 28 60 24 54 + 36 97 52
8. Bir xonadon 40 ta quyon parvarish qilmoqda. Ularning 16 tasi qora, 18 tasi oq, qolganlari kul rang. Kul rang quyonlar nechta?
1. Tenglamalarni tushuntirib yeching: Nomalum kopaytuvchini x deb olamiz.
Namuna: 2x = 8 x = 8 : 2 x = 4 24 = 8
2x = 10 x5 = 15 3x = 9
Kopaytuvchilar dan biri nomalum bolsa, ko payt-mani malum bolgan kopaytuvchiga bolish kerak.
2. Javonda 16 ta piyola bor edi. Javondan bir nechta piyola olingandan keyin unda 6 ta piyo-la qoldi. Javondan nechta piyola olingan?
3. Kopaytuvchi 2 5 2 7
Kopaytuvchi 2 4 2 2 2
Kopaytma 8 10 14
4. Misollarni namunada korsatilgandek yeching:
62 34 62 30 90 24 80 24
62 62 34 30 64 30 42 + 30
28 32 47 + 53 57 43
5. Qutida 40 ta oddiy va rangli qalam bor edi. Ulardan 28 tasi rangli qalam bolsa, oddiy qa-lam qancha bolgan?
6. Feruza 18 ta rangli qalamni 6 tadan qilib qutilarga soldi. Hamma qalamlar uchun nechta quti kerak?
NOMALUM BOLINUVCHINI TOPISH
1. Misollarning yechilishini tushuntiring:
8 : 2 = 4 6 : 2 = 3 8 : 4 = 2 6 : 3 = 2 42 = 8 32 = 6
Bolinuvchi bolinmaga bolinsa, boluvchi hosil boladiBoluvchi bolinmaga kopaytirilsa, bolinuvchi
2. Tenglamalarni yeching:
3x = 9 x5 = 10 2x = 16 x3 = 9 5x = 10 x2 = 16
3. Masalalarni yeching: 1) Jasur 10 ta kanareyka sotib oldi va ularni
5 ta qafasga baravardan soldi. Har bir qafasga nechtadan kanareyka solingan?
2) 10 ta kanareyka olib kelindi. Ularni har bir qa fasga 2 tadan solindi. Kanareykalar uchun nechta qafas kerak bolgan?
4. 12 : 2 = 10 : 5 = 14 : 2 = 16 : 2 = 18 : 3 = 10 : 2 = 14 : 7 = 15 : 3 =
5. Jadval boyicha berilgan masalani yeching: 1) Nasiba har bir bankada 3 kg dan 4 ta
bankaga asal quydi. Hammasi bolib necha ki-logramm asal bolgan?
Bitta bankada gi
2) Ikkita ozaro teskari masala tuzing va ularni taqqoslang.
6. Ifodani yozing va uning qiymatini toping: 26 bilan 34 ning yigindisidan 17 ni ayiring; 54 bilan 24 ning ayirmasiga 10 ni qoshing.
7. Misollarni ustun shaklida yozib, yeching: 54 24 67 + 13 51 28 62 + 17 52 14 74 + 16
8. Masalalarni yeching: 1) Har bir taqsimchada 9 tadan tuxum bor. Ik-
kita taqsimchada nechta tuxum bor? 2) Har bir savatchada 8 tadan limon bor.
Beshta savatchada nechta limon bor?
1. Detsimetr va santimetrdan kichik uzunlik olchov birligi millimetr ham bor. Chizgichda-gi har bir chiziq millimetrni bildiradi.
Chizgichda bir santimetrni korsating. U nech-ta teng bolakka bolingan? Har bir bolak bir millimetrga teng. 1 sm 10 millimetrga teng:
2. Qalamning uzunligini olchang.
Qalamning uzunligi sm mm ga teng.
3. AB, CD kesmalarning uzunliklari qancha? Har bir kesmaning uzunligini olchang.
Namuna: AB = 9 sm 1 mm.
4. Misollarni tushuntirib yeching: 25 =10 72 = 14 45 = 20 10 : 2 = 5 14 : 7 = 20 : 4 = 10 : 5 = 2 14 : 2 = 20 : 5 =
5. Quyidagi shakllarning har bir tomoni uzunligini olchang:
Namuna: AB = 2 sm 4 mm.6. Istirohat bogiga 29 tup qayin, 20 tup maj-
nuntol kochatlari ekildi. Qayin bilan majnuntol birgalikda qancha bolsa, shundan 9 tup kam archa kochati ekildi. Bogga necha tup archa kochati ekildi?
7. 53 sm + 27 sm 69 dm 29 dm 98 dm 48 dm 75 sm + 25 sm
0, 1, 10 SONLARI ISHTIROKIDA KOPAYTIRISH VA BOLISH
14 = 1 + 1 + 1 + 1 = 4 14 = 4 17 = 1 + 1 + 1 + 1 + 1 + 1 + 1 = 7 41 = 4
1 har qanday songa kopaytirsa, shu son-ning ozi hosil boladi. Har qanday son 1 ga kopaytirilsa, shu sonning ozi hosil boladi.
04 = 0 + 0 + 0 + 0 = 0 40 = 0 07 = 0 + 0 + 0 + 0 + 0 + 0 + 0 = 0 70 = 0
Nolni har qanday songa kopaytirsa, nol hosil boladi. Har qanday son nolga kopaytirilsa, nol hosil boladi.
2. 1) Kopaytmani yigindi bilan almashtiring va natijani toping:
16 02 51 05 03 18 40 19
2) Yigindini kopaytma bilan almashtiring: 1 + 1 + 1 + 1 + 1 + 1 + 1 + 1 + 1 = 19 = 0 + 0 + 0 + 0 + 0 + 0 = 06 =
3. Bitta bankadagi orik sharbati 5 l. Ikkita banka-dagi orik sharbati necha litr boladi?
4. 1 bilan 7 ning, 0 bilan 6 ning, 1 bilan 28 ning kopaytmasini toping.
5. Misollarni tushuntirib yeching: 12 113 (43 42)3 05 127 (17 17)6 91 182 (35 34)8
6. Tikuvchi bitta xalatga 6 ta tugma qadadi, shun-day xalatlardan 3 tasiga nechta tugma qadagan?
7. (4948)9 (3837)0 142 (2828)5 (5352)8 063
4 : 1 = 4 0 6 = 0 8 : 1 = 8 019 = 0
2. Misollarni tushuntirib yeching: 19 = 9 124 = 24 168 = 68 9 : 1 = 9 24 :1 = 68 : 1 = 9 : 9 = 1 24 : 24 = 68 : 68 =
Istalgan sonni ozini-oziga bolganda, 1 ho-sil boladi:
3. Sinfda 34 nafar oquvchi bor. Ularning har biri-ga 1 tadan Guncha jurnali tarqatildi. Hamma-si bolib nechta Guncha jurnali tarqatilgan?
4. Jadvalni toldiring:
a 5 45 0 98 a 8 16 35 65
Har qanday sonni 1 ga bolganda, shu sonning ozi hosil boladi. Nolni har qanday songa bolganda, nol chiqadi. Sonni nolga bolish mumkin emas.
5. Masalalarni yeching va ularni taq qos lang: 1) 18 ta sabzi 6 ta quyonga teng bolib berildi.
Har bir quyonga nechtadan sabzi berilgan? 2) 23 ta daftarni 23 ta oquvchiga baravar bolib
berildi. Har bir oquvchi nechtadan daftar oldi?
6. Dokonga sotish uchun 21 ta qogirchoq, un-dan uch marta kam koptok keltirildi. Dokonga hammasi bolib nechta koptok keltirilgan?
7. Taqqoslang: 51 5 : 5 42 : 42 61 16 : 16 19 : 1 271 27 : 1 58 1 58 : 1 18 : 18 15 : 1
10 SONI ISHTIROKIDA KOPAYTIRISH VA BOLISH
1. Misollarni tushuntirib yeching:
10 2 = 20 2 10 = 20
10 ni 2 ga kopaytirish uchun 1 onlikni 2 ga kopaytirish kerak, natijada 2 onlik yoki 20 hosil boladi.Demak: 102 = 20, yoki 210 = 20 bolsa, u
holda 20 : 2 = 10, 20 : 10 = 2 boladi.
2. 10 3 10 5 10 8 10 9 310 5 10 810 910 30 : 3 50 : 5 80 : 8 90 : 9 30 : 10 50 : 10 80 : 10 90 : 10
3. Mehmonxonaning 10 ta derazasi bor. Har qaysi derazaga 4 tadan gultuvak qoyilgan. Derazada-gi hamma gultuvaklar nechta?
10 2 = 20 210 20 : 2 20 : 1010 3 = 30 310 30 : 3 30 : 1010 4 = 40 410 40 : 4 40 : 1010 5 = 50 510 50 : 5 50 : 1010 6 = 60 610 60 : 6 60 : 1010 7 = 70 710 70 : 7 70 : 1010 8 = 80 810 80 : 8 80 : 1010 9 = 90 910 90 : 9 90 : 101010 = 100 1010 100 : 10 100 : 10
5. Tenglamalarni yeching: 29 + x = 60 x 26 = 40 80 x = 53 58 x = 50 41 + x = 64 x 15 = 356. Hisoblang:
7. Oshxonada sharbat tayyorlash uchun 10 kg dan 5 yashik quruq meva keltirildi. Oshxonaga ham-masi bolib necha kilogramm quruq meva kel-tirilgan?
8. Taqqoslang: 104 50 : 5 910 109 80 : 8 108 103 30 : 3 710 102 60 : 10 106
QAVSLI VA QAVSSIZ IFODALAR1. Quyidagi ifodalar qanday amallarni oz ichiga
ol gan? Ularni tushuntirib bajaring:
27 + 3 5 50 20 9 12 : 24 3 6 : 2
Qoshish va ayirishni yoki kopaytirish va bolishni oz ichiga olgan qavssiz ifodalarda amallar qaysi tartibda yozilgan bolsa, shu tar tibda chapdan ongga qarab bajariladi.Namuna: 46 + 4 8 = 50 8 = 42 15 : 3 4 = 5 4 = 20
2. Misollarni yeching: 67 40 + 3 24 + 12 6 83 : 4 20 + 18 6 28 13 5 12 : 233. Har bir nimchaga 5 ta kalava jun ip ketgan
bolsa, 10 ta shunday nimchaga nechta kalava jun ip ketgan?
4. Ifodalarda qanday amallar bor? Bu amal larni tartib bilan bajaring:
25 + 8 82 6 3 + 62
Qavssiz ifodalarda oldin tartib bilan kopay-tirish va bolish, keyin tartib bilan chapdan ongga qarab qoshish va ayirish bajariladi.Namuna: 16 2 3 = 16 6 = 10 18 : 2 + 44 = 9 + 16 = 25
5. Misollarni tushuntirib yeching: 27 + 3 36 : 4 + 15 19 8 + 23 44 4 21 : 3 + 14 32 + 8 20
6. Jadval asosida masala tuzing va uni yeching: Zaynab bitta xaltachada 2 kg dan bolgan
5 ta xaltacha konfet sotib oldi. Zaynab hamma-si bolib necha kilogramm konfet sotib olgan?
Bitta xalta-cha dagi kon-fet massasi
Xalta-cha lar soni
Hamma xaltacha-dagi konfetning
7. Maktab sport togaragi uchun 30 ta shaxmat va shashka keltirildi. Ulardan 18 tasi shaxmat bolsa, nechta shashka keltirilgan?
QAVSLI VA QAVSSIZ IFODALARDA AMALLARNI BAJARISH TARTIBI
1. 1) Ifodalarning oxshashligi va farqini aniqlang: 40 24 : 4 = 40 6 = 34 (40 24) : 4 = 16 : 4 = 4 2) Har qaysi ifodaning qiymatini topishda amal-
larni bajarish tartibini bilib oling.
1) Agar ifodada qavslar bolsa, ular ichidagi amal birinchi bajariladi;2) Kopaytirish va bolish yozilish tartibi bilan bajariladi;3) Qoshish va ayirish yozilish tartibi bilan baja-riladi.
75 (28 + 27) = 75 55 = 2030 : (27 17) = 30 : 10 = 359 18 : 2 = 59 9 = 50
2. 80 (38 + 22) (50 23) : 3 (24 + 18) 20 60 : (39 29) (40 38)4 (32 17) + 15
3. Anvarda 26 ta sanoq chop bor edi. Bir nechta alohida kvadrat yasaganidan song 2 ta chop ortib qoldi. Anvar nechta kvadrat yasagan?
4. Misollarni namunada korsatilgandek yeching: 57 + 13 23 =
49 + 12 25 90 45 + 12 68 16 + 10 59 + 21 30 37 + 23 20 86 26 + 14
5. Jadvalni toldiring:
Bolinuvchi 30 40 50 60 70 80 90
Boluvchi 3 4 5 6 7 8 9
6. Xaltada 32 ta yongoq bor edi. 4 ta bola yongoq larni baravardan bolib olishdi. Har bir bola nechtadan yongoq olgan?
7. (42 + 18) 30 90 (28 + 22) 39 18 : 2 (57 27) + 15 50 : (25 15) 15 : 5 + 7
8. Avtosalonda bir hafta davomida 37 ta yengil mashina, undan 7 ta kam yuk mashina sotil-di. Avtosalonda bir hafta davomida hammasi bolib nechta mashina sotilgan?
1. Bir xonadon uchun 45 ta osh qoshiq, 23 ta choy qoshiq sotib olindi. Bu xonadon uchun hammasi bolib nechta qoshiq sotib olingan?
2. 43 82 18 : 3 12 : 4 44 16 : 4 29 92 21 : 7 14 : 7 35 18 : 6
3. Misollarning yechilishini tushuntiring:
4. 12 ta kvadratcha har qatorga 6 tadan qilib chi-zildi. Kvadratchalar necha qator boldi?
5. Misollarning javobini toping?
6. Maktab oshxonasiga har birida 6 kg dan 5 quti pecheniy keltirildi. Necha kilogramm pecheniy keltirilgan?
7. Misollarni tekshirish bilan yeching:
JADVAL ICHIDA KOPAYTIRISH VA BOLISH
2 SONINI BIR XONALI SONGA KOPAYTIRISH, 2 GA BOLISH VA BOLINMADA 2 CHIQADIGAN SONGA BOLISH
2 + 2 = 4 2 + 2 + 2 = 6 22 = 23 =
2 + 2 + 2 + 2 = 8 2 + 2 + 2 + 2 + 2 = 10 24 = 25 =
Kopaytirish jadvalini yodda tuting:22 = 4 24 = 8 26 = 12 28 = 1623 = 6 25 = 10 27 = 14 29 = 18
2. 22 + 2 23 + 2 24 + 2 25 + 2
3. Bolalar koylagiga 2 m gazlama ketadi. 3 ta shunday koylakka necha metr gazlama ketadi?
4. Tenglamalarni yeching: x2 = 4 x2 = 6 x2 = 8 x + 2 = 10
5. Qoshishga doir misollarni kopaytirishga oid misollar bilan almashtirib yeching:
Namuna: 2 + 2 = 2 2 2 + 2 + 2 2 + 2 + 2 + 2 2 + 2 + 2 + 2 + 2
6. Mansur 2 ta qafasning har biriga 4 tadan kaklik joyladi. Qafaslarda hammasi bolib nechta kaklik bor?
7. (50 + 20) + 9 60 + (27 7) (30 + 10) + 7 (40 10) + 8 70 (17 + 3) (80 10) + 5
1. Jadvaldan javobi 8, 12, 14, 16, 18 ga teng bolgan misollarni oqing. Bu jadvalni yodda tuting.
22 = 4 4 : 223 = 6 32 6 : 2 6 : 324 = 8 42 8 : 2 8 : 425 = 10 52 10 : 2 10 : 526 = 12 62 12 : 2 12 : 627 = 14 72 14 : 2 14 : 728 = 16 82 16 : 2 16 : 829 = 18 92 18 : 2 18 : 9
2 4 6 8 10 12 14 16 18
2. Misollarni tushuntirib yeching: 2 : 2 = 8 : 2 = 14 : 2 = 4 : 2 = 10 : 2 = 16 : 2 = 6 : 2 = 12 : 2 = 18 : 2 =
3. 18 kg guruch 2 ta xaltaga teng bolib solin-di. Har bir xaltaga necha kilogrammdan guruch solin gan?
4. 14 kg mosh 7 ta xaltaga teng bolib solindi. Har bir xaltaga necha kilogrammdan mosh solin gan?
5. Rasm asosida masala tuzing va uni yeching:
2 kg 2 kg 2 kg 2 kg 2 kg
Har bir xaltachadagi pecheniyning massasi 2 kg. 5 ta xaltachadagi pecheniylarning massasi qancha?
6. Jadval boyicha masala tuzing va uni yeching:
1 ta bankadagi sharbat
Hamma bankadagi sharbat
2 litr ? 12 litr
7. Aziza sharlarni 2 tadan qilib ipga bogladi. Shunday 6 ta boglamda nechta shar bor?
8. 20 + 20 + 20 25 + 25 + 25 30 + 30 + 30 70 (20 + 20) 90 (25 + 25) 90 (30 + 30)
3 SONINI BIR XONALI SONGA KOPAYTIRISH VA 3 GA BOLISH
3 + 3 = 6 3 + 3 + 3 = 9 32 = 33 =
3+3+3+3=12 3+3+3+3+3 =15 34 = 35 =
Kopaytirish jadvalini yodda tuting:32 = 6 34 = 1233 = 9 35 = 15
2. 32 + 3 33 + 3 34 + 3 35 + 33. Rasm asosida masala tuzing va uni yeching:
4. Qoshishga doir misollarni kopaytirishga doir misollar bilan almashtirib yeching:
Namuna: 3 + 3 = 32 3 + 3 + 3 3 + 3 + 3 + 3 3 + 3 + 3 + 3 + 35. Akbar 16 ta rangli qalamlarni 2 ta qutiga
baravar dan joyladi. U har bir qutiga nechtadan qalam joylagan?
6. Misollarni tushuntirib yeching:
7. 1 ta bidonda 3 litr paxta yogi bor. 3 ta bidonda necha litr paxta yogi bor? 5 ta bidonda-chi?
8. Taqqoslang: 3 + 3 32 3 + 3 + 3 + 3 35 3 + 3 + 3 34 3 + 3 + 3 + 3 + 3 33
1. Misollarning yechilishini tushuntiring:
3+3+3+3+3+3=18 3+3+3+3+3+3+3=21 36 = 3 7=
3+3+3+3+3+3+3+3 = 24 3+3+3+3+3+3+3+3+3 = 27 38= 39=
Kopaytirish jadvalini yodda tuting:36 = 18 38 = 2437 = 21 39 = 27
2. Bir taqsimchada 3 ta limon bor. Shunday 6 ta taqsimchada nechta limon bor?