MNEMONIKA ESLAB QOLISH SAN’ATI Текст научной статьи по специальности «Биологические науки»

• «Ovladey svoey pamyatyu» («O’z xotirangni qo’llay ol»)

Mnemonics Books

Mnemonics Memory Palace. Book One and Two.: The Forgotten Craft of Memorizing and Memory Improvement with Total Recall

107 Pages · 2016 · 606 KB · 47,076 Downloads · New!

“The one book to read if you want to learn how to build powerful memory palaces, and other mnemonic .

Kanji Pict-O-Graphix: Over 1,000 Japanese Kanji and Kana Mnemonics

214 Pages · 1992 · 12.21 MB · 29,201 Downloads · New!

Starter 1&2, and Crazy for Kanji Kanji Pict-O-Graphix: Over 1,000 Japanese Kanji and Kana Mnemonics .

Kanji mnemonics = Kanji kiokujutsu : an instruction manual for learning Japanese characters

446 Pages · 2016 · 17.33 MB · 19,723 Downloads · New!
Kanji mnemonics = Kanji kiokujutsu : an instruction manual for learning Japanese characters .

Mnemonics and Study Tips for Medical Students

209 Pages · 2010 · 1.06 MB · 16,951 Downloads
This compilation of medical mnemonics places the emphasis on user- .. Optic. IInd cranial nerve .

Pharmacology Mnemonics for the Family Nurse Practitioner

91 Pages · 2017 · 1.47 MB · 8,567 Downloads · New!

Mnemonics are known to improve memory and retention of information. Nurse practitioner school loads .

Medical Mnemonics

149 Pages · 2002 · 1.22 MB · 7,611 Downloads

Climbing Average Closing Stock Report". Knowledge Level 1, System: Alimentary Medical Mnemonics .

Mnemonics and Study Tips for Medical Students

277 Pages · 2016 · 1.99 MB · 7,456 Downloads · New!

to this edition are 35 additional mnemonics, more information on prescribing, a section on the use of ‘smart dru .

ANATOMY – Medical Mnemonics .com

139 Pages · 2002 · 1.22 MB · 6,561 Downloads

left Subclavian ˜ Beware though trick question of ‘What is first branch of ANATOMY – Medical Mnemonics .

Kanji Mnemonics

446 Pages · 2003 · 17.51 MB · 5,237 Downloads
may be copied, reproduced or transmitted in any Kanji Mnemonics pages) umsucc2 .

Differential Diagnosis Mnemonics

283 Pages · 2000 · 10.94 MB · 4,721 Downloads · New!

This entertaining and highly useful book presents hundreds of easy-to-remember mnemonics as a means .

Kanji pict-o-graphix: Over 1, 000 Japanese Kanji and Kana Mnemonics

213 Pages · 1992 · 12.02 MB · 4,363 Downloads · New!

and a wonderful study aid. Kanji pict-o-graphix: Over 1, 000 Japanese Kanji and Kana Mnemonics Michael Rowley .

Improve Memory for School Learning with Mnemonic

97 Pages · 2015 · 4.05 MB · 3,740 Downloads
Why Do Mnemonic Strategies Improve. Memory for Many Students with Learning. Difficulties .

Mnemonics and Study Tips for Medical Students

209 Pages · 2010 · 1.06 MB · 3,175 Downloads
2 Biochemistry. 33. 3 Physiology. 41 In fact medicine is replete with anagram-style mnemonics .

Mnemonics Memory Palace. Book One and Two.: The Forgotten Craft of Memorizing and Memory Improvement with Total Recall

106 Pages · 2016 · 535 KB · 2,973 Downloads · New!

“The one book to read if you want to learn how to build powerful memory palaces, and other mnemonic .

The Kodansha kanji learner’s course: A step-by-step guide to mastering 2300 characters

722 Pages · 2013 · 73.16 MB · 11,933 Downloads · New!

the kanji is used in building typical words and phrases. (3) Mnemonic aids for remembering the keywords .

Speak and Read Japanese: Fun Mnemonic Devices for Remembering Japanese Words and Their Meanings

121 Pages · 2017 · 1015 KB · 2,103 Downloads · New!

and taught Japanese at the university level for thirty years. Speak and Read Japanese: Fun Mnemonic Devices .

Compiled USMLE Step 1 Mnemonics

145 Pages · 2011 · 9.87 MB · 2,030 Downloads
→ Klebsiella,. Proteus Compiled USMLE Step 1 Mnemonics .

Dermatology Simplified: Outlines and Mnemonics

572 Pages · 2016 · 4.19 MB · 1,167 Downloads · New!

important and testable facts and mnemonics. There is an intimidating large amount of material for young .

GRE Vocab Capacity: Over 800 Powerful Memory Tricks and Mnemonics to Widen your Lexicon

1,483 Pages · 2012 · 1.45 MB · 1,820 Downloads · New!
a variety of unusual associations – using mnemonics. Mnemonic Examples A mnemonic is just a memory .

bible mnemonics (pdf)

1,220 Pages · 2016 · 14.33 MB · 1,220 Downloads
Not boasting of things without our measure, that is, of other bible mnemonics (pdf) Gerda .
Can’t find what you’re looking for? Try pdfdrive:hope to request a book.

• Editor’s Picks
• Most Popular
• Academic & Education
• Art
• Biography
• Business & Career
• Children & Youth
• Environment
• Fiction & Literature
• Health & Fitness
• Lifestyle
• Personal Growth
• Politics & Laws
• Religion
• Science & Research
• Technology

“ Your task is not to seek for love, but merely to seek and find all the barriers within yourself that you have built against it. ” ― Rumi

Ask yourself: How am I using tasks, television, work, or the computer to avoid facing something? Next

MNEMONIKA ESLAB QOLISH SAN’ATI Текст научной статьи по специальности «Биологические науки»

Аннотация научной статьи по биологическим наукам, автор научной работы — Ermatov Muxriddin Murtozaqulovich

Annotatsiya: maqolada eslab qolish san’ati bo’lgan mnemonika va uning ahamiyati haqida ma’lumotlar berilgan.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по биологическим наукам , автор научной работы — Ermatov Muxriddin Murtozaqulovich

KАSB-HUNАR TАNLАSHDА PSIXОLОGNING О`RNI HАMDА KАSB PSIXОLОGIYАSINING АHАMIYАTI
HOZIRGI ZAMON INGLIZ TILIDA PREDLOGLAR
Ingliz tilida yozma savodxonlikning muhimligi va yozma nutqni shakllantirish usul va metodlari
O`QITISHNI O`RGATISHDA BADIIY ASARLARNING ROLI VA ULAR USTIDA ISHLASH JARAYONI
O’QISH DARSLARIDA O’QUVCHILARNI NUTQINI O’STIRISH USULLARI VA UNGA QO’YILADIGAN TALABLAR
i Не можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «MNEMONIKA ESLAB QOLISH SAN’ATI»

WWW REANOPUB UZ

MNEMONIKA – ESLAB QOLISH SAN’ATI

Ermatov Muxriddin Murtozaqulovich GulDU, Ishlab chiqarish texnalogiyalari fakulteti, 4-kurs talabasi

Annotatsiya: maqolada eslab qolish san’ati bo’lgan mnemonika va uning ahamiyati haqida ma’lumotlar berilgan.

Kalit so’zlar: kuchli xotira, mnemonika, fikrlash jarayoni, xotira, obrazli tafakkur.

Xotira inson miyasining asosiy funksiyalaridan biri hisoblanadi. Uning yordamida qilinajak ishlarimizni, rejalarimizni, umuman, ko’plab axborotlarni yodda saqlab qolish imkoniyatiga egamiz.

Aslida kuchli xotiraga ega bo’lishni istamaydigan kishining o’zi topilmasa kerak. Xotirani mustahkamlash borasidagi mashg’ulotlar bilan muntazam shug’ullanilsa, tasavvur kengayib, eslab qolish qobiliyati ham oshib boraveradi. Darvoqe, inson muvaffaqiyatlarining kaliti deganda, xotiraga urg’u bersak, nazarimda, mubolag’a bo’lmaydi.

Nima uchun yoshlar o’rtasida xotira sustligi juda ko’p uchramoqda? Ehtimol, ular birovlarga xotirasi yomonligidan shikoyat qilar. Aslida esa, ularda xotira emas, balki kuzatuvchanlik juda yomon.

Mnemotexnika so’zi grekcha „xotira va eslash) va san’at” so’zlaridan olingan bo’lib, xotirani san’at darajasiga ko’tarish ma’nosini beradi. Mnemotexnika tushunchasi greklarning xotira ilohasi Mnemosyne nomidan olingan. Sh.Rahmonov va I.Sattiboyevlar o’zlarining “So’z yodlash sirlari” nomli kitoblarida mnemonikaga “. o’xshashlik va bog’liqlik asosida xotira hajmiga kengaytirish va kerakli ma’lumotlarni eslab qolish uchun ishlab chiqilgan maxsus uslublar to’plamidir. Bunda yangi noma’lum bo’lgan tushunchalar inson ongida allaqachon ma’lum bo’lgan ma’lumotlar bilan bog’lanadi va natijada yangi ma’lumotni eslab qolish osonlashadi.” deb ta’rif beradilar.

Mnemotexnikalar eslash va yodda saqlash uchun yordamchi vositalar hisoblanib, o’rganilayotgan yoki o’rganilgan ma’lumotlarni xotirada uzoq saqlash hamda o’rganilayotgan narsani tezroq yodga tushirishga yordam beradi. Mnemotexnikalar

WWW REANOPUB UZ

Go glc flHfleKC maifl

o’rganilishi lozim bolgan ma’lumotlarni xotiramizda mavjud bolgan ma’lumotlarimizga assotsatsiya qilish, oddiy so’ zlarga aylantirish yoki rasmlar, eslab qolish usullari yordamida tez yodga tushirish texnikasidir.

Xotira san’atining oylab topilishi miloddan avvalgi 556 -468-yillarga borib taqaladi. Ushbu davrda xotira san’ati haqidagi ma’lumotlar notiq Cicero va lirik shoir Simonides von Keosning qarashlarida paydo boladi. Cicero o’zining mnemonikaga bag’ishlangan asarida bu texnikani joy va rasmlar bilan bog’lab tasvirlaydi. Simonides esa oz texnikasining asosi sifatida narsalar hamda goyalarni unga bogliq bolgan hudud va joylar bilan boglash orqali xotirada saqlashni tushuntiradi. Xatto Simonidesning “Loci” metodi bilan boglaydigan anekdot ham mavjud bolib, anekdotda Simonidesning bayramona kechki ovqatga taklif qilingani, lekin bazmning fojiyaviy yakun topgani haqida gap boradi. Bayram kechasi barcha mehmonlarni uy qulab bosib qoladi, ularni ichida faqat Simonidesgagina tirik qolish nasib etadi. Keyinchalik Simonides o’lganlarning o’tirgan joylarini koz oldiga keltiradi. Chunki u barchaning qayerda otirganini eslab qolgan boladi. Shundan song uning qarashlari natijasida mnemotexnikada „Loci” metodi yuzaga keladi. „Loci” sozi grekcha „lokation” sozidan olingan bolib, „joylashish” degan ma’noni bildiradi. Bu xotira san’ati antik davr Rim notiqligiga tegishli bo lib, chunki bu davrda Rimda notiqlik san’ati juda rivojlangan edi. Notiqlar esa xotiralarini kuchaytirishga muhtoj edilar.

Simonidesdan song mnemotexnikaga murojaat qilgan antik davr olimlari qatoriga Hippias (mil.av. 5 asr) va Aristotel(mil.av. 384-322 yillar)larni misol qilib keltirish mumkin. Rimda notiqlik gullagan davrini bevosita mnemotexnikaning ham gullagan davri deb ko’rsatish mumkin. Mnemotexnika notiqlik san’ati darslari doirasida o’rgatilgan va kopincha sud nutqlarida qollanilgan. Keyinchalik mnemotexnika unutila borgan.

XII asrga qadar mnemotexnika deyarli unutib yuborilgan edi. Uning qayta yuzaga kelishida noma’lum muallif tomonidan yozilgan “Ad Herennium” nomli asar alohida ahamiyatga ega hisoblanadi. Shu paytdan boshlab mnemonika yana notiqlikning bir qismi sifatida o’qitila boshlandi.

XV asrga kelib esa antik davrdagi mnemotexnika yana rivojlantirila boshlandi. Avvallari asosan “loki” metodidan foydalanilgan bo’lsa, bu davrga kelib uning yoniga

WWW REANOPUB UZ

Go glc flHfleKC maifl

assotsatsiyaga asoslangan yordamchi vositalar, hayvon yoki inson tanasidan foydalanish ham boshlandi. Harflar va sonlar bilan ma’lumotlarni bog lash usullari paydo bo la boshladi.

XVII asrdan keyin esa mnemotexnikaning mashhurligi yana pasaya boshladi. Faqatgina XX asrning ikkinchi yarmiga kelibgina, yana qayta yuzaga chiqa boshladi. Bu davrga kelib, mnemotexnikaning doirasi yanada kengaydi. Uning imkoniyatlari o’rganish psixologiyasi hamda miya tuzilishini organish borasidagi tadqiqotlar doirasidan orin olib, avvalgidan ham qiziqroq darajaga kotarila boshlandi. Bugungi kunda esa mnemotexnikadan turli o rganish jarayonlarida, kopincha katta hajmdagi va o zaro boglanmagan ma’lumot va faktlarni eslab qolish uchun qollanilmoqda. Ayniqsa ularni chet tillarni o rganishda yordamchi usul sifatida qo llash doirasi kengayib bormoqda.

. .mnemonika uslubi chet tillarni organayotgan oquvchilar uchun juda qol keladi. Zero, bugungi kunga kelib, oquvchilarning oldida turgan eng katta muammolar – yangi sozlarning yod olishning zerikarli ekanligi, katta miqdordagi sozlarni qisqa muddat ichida yod olishga to g ri kelishi va allaqachon yodlangan so zlarning xotirada uzoq muddat saqlanmasligidir.”

Nemis tilidagi asarlar orasida H.Shperberning „Mnemotechniken im Fremdsprachenerwerb” asari mashhur bo lib, bu asarda ham mnemotexnikaning tarixi haqida shunga yaqin fikrlarni bildiradi: Mnemotexnikadan odatda siyosatchilar o z nutqlarida, aktyorlar uzun monologlarida foydalanganlar. Aristotelning xabar berishicha, notiq va tragediya shoiri Teodektes mnemotexnikadan kop foydalangan. Orta asrlarda Rim imperiyasi ikkiga bo linib ketganidan keyin, mnemotexnika haqida umuman unutib yuborilgan. VIII asrda yana paydo bola boshladi, lekin o’rganish sohasiga kirib kelmadi. XII asrda mnemotexnikaning antik manbalari yana balqib chiqa boshladi. Aristotelning xotira nazariyasi Albertus magnus hamda uning shogirdi Tomas von Aquin tomonidan etik-diniy sohaga moslashtirildi. XV asrga kelib mnemotexnikalarni rasmlar, ta’na a’zolari va alifboni vizuallashtirish orqali qollana boshlandi. XVII asrdagi reformatsiyadan keyin yana bir bor yuqori bosqichga ko’tarildi, professorlar tomonidan keng o’rganila boshlandi. Buning sababi Bibliyani yod olishning oson yollarini yaratish edi.

WWW REANOPUB UZ

Go glc flHfleKC maifl

Mnemotexnikalar tizimi antik davrdagidan hech qancha farq qilmasdi. XVIII – XIX asrlarda ulardan foydalanuvchilar doirasi juda tor edi. XX asrning ikkinchi yarmidan boshlab mnemotexnikalar yana eslab qolishning sevimli vositalariga aylana boshladi va xotiraning empirik tadqiqotlarida asosiy prinsip, aniqlik hamda interaksiya sifatida ko’rsatiladi. Bugungi kunga kelib 2500 yoshdan oshdi va uning rivojlanishiga qaramasdan asosiy prinsiplari o’zgarmadi. Bugungi kunda mnemotexnikalarning qo’llanilishi tushunchani kodlashga aloqador bo lib, o’rganilayotgan ma’lumot haqida yaxshiroq tasavvur qilishga olib keladi. Bu texnikani ayniqsa chet tilini o’rganish jarayoni ko’p yodlashni talab qiladigan hollarda taklif qilinadi.

Mnemotexnikani yoritishdagi asosiy tushuncha xotira hisoblanadi. Nemis tadqiqotchisi H.Shperber mnemotexnika borasidagi turli nazariyalarni keltirib o’tadi. U Platondan tortib Jon Lokke singari zamonaviy xotira tadqiqotchilariga bo’ lgan olimlarning fikrini o’rganib chiqadi. Uning qayd etishicha, Jon Lokke xotirani “bizning goyalarimizni saqlovchisi” deb ta’riflaydi.

Bugungi kunda nemis tadqiqotchilari Shiffrin und Atkinsonlarning tadqiqotlari o’ quv jarayonini tushunishda mnemotexnikaning katta ahamiyatga ega ekanligi ta’kidlanadi. Ularning tadqiqotida xotiraning 3 turi haqida so’z boradi: ultra qisqa xotira, qisqa xotira hamda uzoq muddatli xotira.

Mnemonikani o’rganish natijasida eslab qolish noqulay bo’lgan axborot qulayroq shaklga aylanadi. Shu qadar qulayki, oddiy yo’l bilan eslab qolish mumkin emasdek tuyulgan katta hajmdagi ma’lumotlarni eslab qolish mumkin. Ammo mnemonikaning foydasi faqat yodlash bilan cheklanmaydi. Undan muntazam foydalanish yoki eslab qolish mashqlarini bajarish kundalik hayotda juda zarur bo’lgan boshqa qobiliyatlarni rivojlantirishga yo’l ochadi:

1. Diqqat. Diqqat va xotira o’zaro bog’liq. Tasvirlar orasidagi bog’lanishlarni kuzatish, ob’ektlarni tasvirlar bilan almashtirish zarurati diqqatingizni mashq qildirishga va amaliy faoliyatga diqqatni jamlash qobiliyatini oshirishga olib keladi.

2. Obrazli tafakkur. Eslab qolish uchun tasvirlar bilan ishlashni boshlaganingizdan so’ng bir oz o’tib fikrlash jarayonida o’sha tasvirlarni ham qo’llay boshlaysiz. Natijada siz

WWW REANOPUB UZ

har qanday vaziyatni tezroq tushuna olasiz, qobiliyatingiz oshib, ba’zida savollarga javob -echim topishda kamroq vaqt sarflaysiz (oddiy kundalik vaziyatlarda ham, murakkab muammolarni hal qilishda ham). Kuzatsangiz, boshqalar biror narsani tahlil qilishga harakat qilayotgan bir paytda siz allaqachon javobni ko’rasiz.

3. Tasavvur. Abstrakt ob’ektlarni doimo tasvirlar bilan almashtirish hamda ularni bog’lash zarurati tasavvurlardan foydalanish zarurligiga olib keladi. Boshqalarning nazarida yorqin va nostandart ko’ringan masalalar siz uchun echimida oddiy ko’rinadi.

4. Mnemonika miyaning ikkala yarim sharini ham ishlatish imkonini beradi. Inson miyasi ikki yarim shardan iborat, har birining o’z vazifalari bor. Chap yarim shar – mantiqiy fikrlash, nutq, o’ng yarim shar – ritm, rang sezish, tasavvur, obrazlar va fazoviy munosabatlar uchun javob beradi. Tabiatan inson faqat bitta yarim shardan ko’proq darajada foydalanadi. Ko’pincha bu chap yarim shardir.

Paydo bo’lgan muammolarni hal qilish uchun mantiqiy usullar qo’llaniladi. Obrazlardan foydalanishda fikrlash jarayonini yanada uyg’unlashtiradi va miya imkoniyatlarini ko’proq qo’llash imkonini beradi. Bu mnemonika keltirishi mumkin bo’lgan foyda, biroq faqat yodlash bilan cheklanmaydi.

Ko’pchilik xotirasi yomonlashayotganiga, ayrim kerakli ma’lumotlarni eslab qola olmayotganiga shikoyat qiladi. Aslida ham shundaymi? Afsus bilan aytish kerakki, aslida xotira emas, balki kuzatuvchanlik qoniqarli emas ekan.

Tomas Edison o’zining 27 nafar laboranti oy davomida har kuni olti lampa sexidan Nyu-Jersi shtatidagi Menlo — parkda joylashgan zavodning bosh binosiga boradigan yo’ldan qatnashni aniqlab oldi. Bu yo’lda gilos daraxti o’sar edi, ammo o’sha 27 kishi bila n savol-javob o’tkazilganida, birortasi ham uning mavjudligini umuman payqamaganligi ma’lum bo’ldi. Bularning barchasi insonlarning kuzatuvchanliklarining yomonligidandir. YOshlar, umuman olganda barcha insonlar uchun ham kuzatish zarur. Bu xotirani yaxshilashning birinchi usuli, desak ham bo’ladi.

Xotirani mustahkamlovchi yana bir asosiy omillardan biri bu ovoz chiqarib o’qishdir. Linkoln ongiga kerakli ma’lumotni aks ettirmoq uchun ikki his-tuyg’u a’zosidan foydalangan. U — “Men qachon ovoz chiqarib o’qisam, fikr ikkita his etish a’zosi orqali

WWW REANOPUB UZ

qabul qilinadi. Birinchidan, nimani o’qisam, o’shani ko’raman, ikkinchidan, men uni eshitaman, shuning uchun juda yaxshi eslab qolaman,” degan.

“Xarpes” jurnalining sahifalarida shunday yoziladi: “Sanalarni esda saqlash juda mushkul, chunki ular raqamlardan iborat; raqamlar ifodasiz ko’rinadi va xotirada mustahkam saqlanmaydi. Ular suratlardan iborat emas, shu bois ko’zga o’rnashib qolmaydi. Suratlar — tasvirlar raqamlarni eslashga yordam beradi. Ular xotirada deyarli hamma narsani saqlab qoladi. Agar bu tasvirni o’zingiz yaratsangiz yanada yaxshi.” Demak, keyingi qoida bu tasvirlar orqali ma’lumotni eslab qolishdir.

O’tkir xotira egalari bugun yoshlar orasida ham yo’q emas. Ulardan biri xalqaro xotira sport ustasi Husniddin Ismoilovdir. Biz oddiy telefon raqamlarini bir zumda unutib qo’yayotgan zamonda Husniddin bir soatda 1460 ta, 5 daqiqada 240 ta raqamni eslab qolishga erishdi. U bunday xotiraga qanday erishdi? YUrtdoshimiz bu muvafaqqiyatga mnemonika orqali erishganini aytgan edi. Mnemonika — eslab qolish san’ati. Sun’iy assotsiatsiyalar hosil qilish yo’li bilan esda qolishni osonlashtiruvchi va xotira hajmini kengaytiruvchi usullar tizimi. Bunda biz so’zlarni eslab qolish uchun ularni bosh harflarini birlashtirib, so’z yasab uddalay olishimiz mumkin.

Mnemonika – o’xshashlik va bog’liqlik asosida xotira hajmini kengaytirish va kerakli ma’lumotlarni eslab qolish uchun ishlab chiqilgan maxsus uslublar to’plamidir. Bunda yangi noma’lum bo’lgan tushunchalar inson ongida allaqachon ma’lum bo’lgan ma’lumotlar bilan bog’lanadi va natijada yangi ma’lumotni eslab qolish osonlashadi.

Keling, bir misolni ko’rib chiqamiz: yilning qaysi oylari 31 kun, va qaysilari 30 kun ekanligi har doim ham insonning yodida turavermaydi. Bu dalilni biz quyidagi inglizcha she’r yordamida osonlik bilan o’rganib olishimiz mumkin.

Bundan tashqari mnemonika jism yoki tushunchalarni vizualizatsiya qilish (ularni manzara shaklida tasavvur qilish) ma’nosida ham ishlatiladi. Yangi ma’lumotni ko’rgazmali tarzda tasavvur qilish uni eslab qolishni osonlashtiradi.

Bolaligida Abu Ali ibn Sino onasidan «Nega osmon oldin katakchalardan iborat edi-yu, hozir o’sha katakchalar yo’q?» deb so’ragan ekan. Bunday deb so’rashiga sabab go’dakligida onasi har xil hasharotlardan saqlash maqsadida uning yuzini elak bilan yopib

WWW REANOPUB UZ

Go glc flHfleKC maifl

qo’yar ekan. Keyinchalik o’sha manzarani bo’lg’usi tabib kuchli xotirasi yordamida eslay bilgan.

Haqiqatan ham, xotiraning imkoniyatlari juda keng. Inson 20 mingdan 100 minggacha so’zni eslab qolish imkoniyatiga ega. Masalan, mashhur kompyuter dasturchisi Bill Geyts minglab kodlarni yoddan biladi, deyiladi. Sarkarda Aleksandr Makedonskiy (Iskandar Zulqarnay) esa, askarlarini nomma-nom sanab bergani haqida rivoyatlar bor.

Inson xotirasi ko’p omillarga bog’liq ekanini ham unutmaslik lozim. Kimdir ko’rganini, kimdir eshitganini yaxshiroq eslab qoladi. Inson xotirasida qiziqqan narsasi tezroq o’rnashadi. Ba’zida ma’lum hissiy kechinmalar unutilgan voqealarni qayta jonlantirishi ham mumkin. Hatto til o’rganishga qobiliyati yo’q deyilgan kishilar o’zga mamlakatga tushib qolganida, xotiralarida yangi qirralar kashf etilgani ham tajribada o’z isbotini topgan.

YOshi qirqdan oshganlar gap orasida «Xotira chatoqda, qarichilik endi» deb, qo’shib ketishi odatiy hol. Aslida bunday emas. Bunday bahonaga tayanadiganlar ko’pincha faol o’rganish davri tugaganidan keyin ishtiyoqni yo’qotadi va xotirani zo’r berib ishlatmasligi natijasida shu ko’yga tushadi. Xotirani charxlash kundalik ishiga aylanib qolgan, yoshi etmishga etgan aktyorlar butun boshli matnlarni qiynalmasdan yodlay olishi barchaga ma’lum. Germaniya va AQSH kabi bir qator mamlakatlarda nafaqaga chiqqandan keyin talabaga aylanadigan qariyalar ko’plab topiladi. Ular odatda ijtimoiy-gumanitar fakultetlarga o’qishga kiradi va yosh hamkurslari bilan baravar mashg’ulotlarni o’zlashtirib, imtihonlar topshiradi. Demak, xotira zaiflashuviga yoshni sabab qilib ko’rsatish asossizdir, ya’ni bu shunchaki bahona.

«Beshikdan to qabrgacha ilm izla» deganlaridek, xotirani rivojlantirish mumkin bo’lgan usullardan biri bu doimo yangi narsani o’rganishdir. Buni ko’plab tadqiqotlar natija sifatida ko’rsatyapti. Oddiygina misol, agar siz ingliz tilini o’rganayotgan bo’lsangiz, buni to’xtatmasdan, doimiy tarzda davom ettirishingiz zarur. Inglizchasiga aytganda, bu fikrni «Use it or Lose it», ya’ni «Ishlat yoki yo’qot» degan tamoyil bilan xulosalash mumkin.

Jahonning taniqli ingliz yozuvchisi va ta’lim maslahatchisi Toni Byuzen miya, ruhiy aql, xotira, ijodkorlik va o’qish tezligi bo’yicha 100 dan ortiq kitob muallifidir. Jumladan,

WWW REANOPUB UZ

Go glc flHfleKC maifl

olimni mashhurlik cho’qqisiga olib chiqqan ayrim bestseller kitoblari bilan tanishtirib o’tamiz:

• «Ispolzuyte obe storonbi svoego mozga» («Miyangizning ikki tomonidan foydalaning»)

• «Ispolzuy svoyu golovu» («O’z kallangdan foydalangin»)

• «Speed Reading» («Kitobni tez suratda o’qish»)

• «Ovladey svoey pamyatyu» («O’z xotirangni qo’llay ol»)

• «Mentalnaya karta-kniga» («Aql xarita kitobi»)

E’tiborlisi, uning kitoblari 100 dan ortiq mamlakatlarda nashr etilib, qariyb 30 xil tilga tarjima qilingan. Birgina «Ispolzuy obe storonbi svoego mozga» kitobidan dunyoga dong’i ketgan IBM, General Motors kompaniyalari tomonidan xodimlarni malakasini oshirish maqsadida samarali foydalanilgan. Ta’kidlash lozimki, Toni Byuzen o’z i bunyod etgan «biznes imperiyasi» orqali ko’plab kitoblarni sotib, bestseller (eng ko’p kitob sotgan) -muallifga aylangan, kitoblaridan keladigan gonorarlar bilan hisoblaganda, u dunyoning multimillionerlari qatoriga kirgan.

Toni Byuzenda inson xotirasi va miyasiga qiziqish uyg’onishi juda qiziq kechgan ekan. Aytishlaricha, bir kuni universitet imtihonlariga tayyorlanayotgan Toni Byuzen kutubxonaga kiribdi va inson xotirasidan to’g’ri foydalanishga oid kitob so’rabdi. Javoban kutubxonachi uni biologiya bo’limiga jo’natibdi. U erdagi kitoblar asosan miyaning tuzilishi haqida bo’lgani uchun kutubxonachiga «Menga miyamiz haqida emas, miyamizdan qanday foydalanish to’g’risidagi kitob kerak» deya, ta’kidlaydi. Bo’lajak olim inson tanasining eng zarur bo’lgan a’zosi miya, ya’ni biz ishlatib turgan «superkompyuter»imiz haqida hech narsa yo’qligidan taajjublanib, xo’rsinib qo’yibdi.

SHu voqeadan so’ng Toni Byuzen hayotini aynan mana shu sohani rivojiga sarflashni boshlagan ekan. Uzoq muddatli izlanishlardan so’ng Toni Byuzen akasi bo’lmish akademik Barri Byuzen ko’magida ta’lim sohasidagi sezilarli rivojlanishga sababchi bo’lgan «Mind Mapping», ya’ni «Aql xaritasi» texnikalarini yaratadi. Bugungi kunda ushbu «Aql xaritasi» afzalliklarini tan olib, samarali foydalanayotgan minglab pedagoglar, professor darajasidagi olimlar bor. «Aql xaritasi» texnikasi orqali yodda saqlab qolishning yaxshi tomonlari

WWW REANOPUB UZ

Go gle Яндекс maifl

shundaki, xarita o’z ichiga turli ranglar, turfa rasmlar, kerakli bo’lgan ma’lumotlarning «kalit so’zlari»ni qamrab oladi. Uning yordamida hattoki butun boshli kitobni yoki bir inson to’liq tarjimai holini bu xarita yordamida bir varaq qog’ozga joylash orqali eslab qolish mumkin. O’z o’rnida, bu nafaqat yaxshi eslab qolishga, balki miyaning chap va o’ng qismlarini ranglar va rasmlar orqali bir me’yorda ishlashiga yordam beradi.

Xulosa qilib aytganda, yuksak xotiraga ega bo’lish uddalab bo’lmas ish emas. Aslida u juda oson: kuzatuvchanlik, diqqatni jamlashni o’rganish, sanalarni yodda saqlab qolish uchun suratlar bilan bog’lanish, ismni esda saqlash uchun uning ma’nosini bilish, qanday yozilishiga e’tibor berish, darsliklarni qayta-qayta takrorlash orqali esda qoldirish va albatta mnemonika — esda saqlab qolish san’ati kabi yo’llardan iborat.

1. Kozarenko V.A. Uchebnik mnemotexniki. Sistema zapominaniya «Djordano» -M., 2017.

2. Blum F., Leyzerson A., Xofstedter L. Mozg, razum i povedenie. M.: Mir, 2018.

3. Rahmonov SH. Mukammal xotira. – T.: YAngi asr avlodi, 2014.

Mnemonika kitob

25 сен 2017

В группе 297 участников

Mnemonika mexanizmlari yoki qanday qilib ma’lumotlarni oson yodlash haqida Mnemonika uslublari deb, bu o’rganuvchilar uchun katta hajmdagi informatsiyani oson yo’llar bilan eslab qolishning barcha usullariga aytiladi. Shuni ham aytib o’tish darkorki Gerald Miller tomonidan o’tkazilgan tadqiqotlar natijasi shuni ko’rsatdi : mnemonika mexanizmlarini ishlatgan studentlarning test natijalarida 77% ga o’sish kuzatilingan. Umuman, shaxsiy tajribadan aytishim mumkinki mnemonika usullari ko’p hollarda menga yordam bergan. Kamalakni barcha ranglarini ketma-ket ayta olasizmi? Ularga misollarni asosan ingliz tilidagi so’zlar orqali keltiraman. Masalan, eng mashxuri bu ROY.BIV ismli insonni eslab qolsangiz siz kamalakning barcha rangini ketma-ket eslab qolishingiz mumkin.Ya’ni R-red-qizil,O-orange-oranjeviy,Y-yellow-sariq,B-blue-ko’k, I-Indigo-havorang , V-violet-binafsha rang. Bunday misollar internetda juda ko’plab uchratib olsa bo’ladi. HOMES- bu Amerika qit’asidagi buyuk ko’llarning ro’yhati : Guron, Ontario, Michigan, Eyr va Yuqori. AQSHda geografiya darslarida ushbu ko’llarni osongina eslab qolish uchun Homes(ing. uy) mnemonika so’zi ishlatilinadi. Darvoqe, men mnemonikani eslab qolishga yordam beradigan deb ta’kidladim ya’ni, qanday bo’lsa ham ushbu uslub bizga yordam beradi. Men yoshligimdan oylarning 31 ligini yoki 31 masligini bilish uchun qo’limning oldi qismidagi suyaklardan foydalanar edim, ya’ni tog’li qismlar 31, pastliklar esa 30 va bir marta oxiriga borilgandan keyin yana oxiridan boshiga to’g’ridan to’gri kelinsa oyning qancha kun bilan eslab qolishni bilib olish mumkin. Ushbu mnemonik uslub haligacha menga oylarning toq yoki juftligini eslatib turadi Yaqindagina o’rgangan mnemonikam rus tillidan olinga bo’lib quyosh sistemasidagi sayyoralarni o’rni o’rnini eslab qolishda ancha yordam beradi “Моя великолепная знающая мать юным сердцам умела небо показать” bunda so’zlarnig bosh harflaridan esdan chiqmaydigan gap tuzilgan. Merkuriy,Venera, Zemlya- yani yer, Mars, yupiter, Uran va Pluton o’z navbatida. Yoki bo’lmasam yoshligimda rus tili o’rganayotganimda o’qituvchimizning rus tilidagi kelishiklarni yodlab qolish uchun bergan mnemonikasini hali hanuzgacha eslab qolaman. Unda ushbu gapni takrorlagan edi o’qituvchimiz “Иван Родил Девчонку, Велел Тащить Пелёнку»” va o’z navbatida bular Именительный , Родительный , Дательный, Винительный, Творительный, Предложный lardur. Mnemonikani ishlatish o’zingizning ham ijodkorligingizga bog’liqdur. ba’zida qaysidur fanni o’qishimizda o’qayotganimda , ayniqsa imtixonga oz qolganda katta ma’lumotni yodlashda o’zim qandaydir mnemonic mexanizmlar ishlab chiqaman , va ular odatda ko’p marotaba yordam bergan va beradi. Agarda sizda ham shunday mnemonik mexanizmlar bo’lsa, biz bilan quyidagi kommentlarda bahamlashing! manbaa:mnemonika.uz

Комментарии 0

Новые комментарии

Для того чтобы оставить комментарий, войдите или зарегистрируйтесь

добавлена 7 сентября 2017 в 12:38

→ Ushbu gruppada bir qancha ko’ngillilar tomonidan ommaga taqdim etilgan ijtimoiy loyihalar jamlangan. Insonlarga yordam tariqasida ta’sis etilgan bu loyihalar o’zbek interneti rivojiga, o’zbek yoshlarining bilim doirasi va dunyoqarashi kengayishiga, o’z ilmiy va ijodiy faoliyati bilan ko’pchilikka naf keltiradigan shaxslarni shakllantirishga oz bo’lsa-da hissa qo’shadi degan umiddamiz.