Исмлар руйхати ва маъноси угил болалар учун (2023)

— воҳиди ченаки амалиёти хоҷагидорӣ ё рўйдод;

Iste’molchilarning huquqlarini himoya qilish organlarining roli

Qaysi davlatda bo‘lishidan qat’iy nazar, iste’molchilar huquqlarini himoya qilishga vakolatli bo‘lgan organlarning asosiy maqsadlari va vazifalari belgilab qo‘yilgan.

Iste’molchilarning huquqlarini himoya qilish sohasida samarali siyosatni amalga oshirish iste’molchilar huquqlarini himoya qilish milliy tizimining tarkibiy qismi bo‘lgan davlat boshqaruv organlari, tadbirkorlik sub’yektlari va jamoat tashkilotlarining rivojlanishiga hamda ular o‘rtasida o‘zaro hamkorlikning mavjudligiga chambarchas bog‘liq. Iste’molchilar huquqlarini himoya qilish milliy tizimini yaratish davlatning ichki siyosati hisoblanib, ko‘plab omillar, shu jumladan, huquqiy rivojlanish, ijtimoiy-iqtisodiy holat, urf-odatlar va huquqiy madaniyat darajasi muhim ahamiyat kasb etadi [1].

Qaysi davlatda bo‘lishidan qat’iy nazar, iste’molchilar huquqlarini himoya qilishga vakolatli bo‘lgan organlarning asosiy maqsadlari va vazifalari:

• mamlakatda xavfsiz iste’mol muhitini yaratish, iste’molchilarning huquqlarini himoya qilish va buning uchun sohadagi qonun hujjatlarini takomillashtirish;
• iste’molchilik madaniyatini oshirish, sifatli tovarlar va xizmatlar bozori yaratilishini rag‘batlantirish, iste’molchilarga ishlab chiqarilayotgan va taklif etilayotgan tovarlar va xizmatlar sifati to‘g‘risida ob’yektiv ma’lumotlarni tarqatishdan iborat.

Dunyoda iste’molchilarning huquqlarini himoyalashni ta’minlaydigan turli xil tizimlar mavjud, ular bir-biridan hukumat tarkibidaligi va avtonom sub’yekt ekanligi bilan farqlanadi.

Iste’molchilar huquqlarini himoya qilish organlarining jamoat tuzilmasi sifatida faoliyat yuritishi aholining e’tiborini jalb qilish imkonini beradi, iste’molchilar bilan aloqalarni o‘rnatishni ta’minlaydi. Bunday amaliyot iste’molchilarning huquqlarini himoya qilish siyosatiga bevosita ta’sir qiladigan sharoitlarni yaratishga imkon yaratadi. Biroq, boshqa tomondan, keng vakolatlarga ega davlat organining rasmiy maqomi, unga yuqori nufuz beradi hamda iste’molchilarning huquqlarini himoya qilish sohasida yagona siyosatni amalga oshiradi. Ta’kidlash joizki, aksariyat rivojlangan va rivojlanib borayotgan davlatlarda iste’molchilarning huquqlarini himoya qilish sohasida yagona siyosat olib borilishida davlat organlarining o‘rni yuqoridir.

Xorij davlatlari amaliyotiga nazar tashlar ekanmiz, turli davlat muassasalari ko‘rinishidagi vakolatli davlat organlarining faoliyat yuritishiga guvoh bo‘lishimiz mumkin, jumladan, iste’molchilar huquqlarini himoya qilish sohasidagi davlat vakolatli organlari Savdo vazirligi huzurida, Bosh vazir devoni tarkibidagi bo‘limlar ko‘rinishida yoki alohida idora va ba’zi hollarda Iste’molchilar ishlari vazirligi kabi davlat organlari sifatida faoliyat ko‘rsatib kelmoqda. Aksariyat hollarda, iste’molchilar huquqlarini himoya qilish vazifasi bir necha sohalarni tartibga soluvchi vazirliklarga tegishli, masalan, Avstriyada xotin-qizlar faoliyati vaziriga, Avstraliyada ilm-fan va turizm vaziri vakolatlari doirasiga, Norvegiyada esa bolalar va oila faoliyati vaziriga qarashli. Iste’molchilar huquqlarini himoya qilish bo‘yicha Yevropa komissarlari ham ushbu faoliyatni ko‘plab qo‘shimcha sohalar bilan birgalikda olib borishadi.

Davlat organi va vazirlik o‘rtasidagi farq qarorlarni mustaqil va tezkor qabul qilish hamda jamoatchilik bilan ishlash ob’yektivligi va tezkorligini oshirish nuqtai nazaridan muhim bo‘lishi mumkin. Iste’molchilar huquqlarini himoya qilish muassasalari vazirliklar tarkibida bo‘lgan taqdirda ham, ularning faoliyati asta-sekin mustaqil organ sifatida iste’molchilar e’tiborini tortishi mumkin.

Iste’molchilarning huquqlarini himoya qilish tizimining yana bir modeli mavjudki, unda iste’molchilar manfaatlarini himoya qilish davlat siyosatining barcha sohalarini qamrab oladi, iste’molchilar huquqlarini himoya qilish bo‘yicha hukumat organlari energetika, telekommunikatsiya va qishloq xo‘jaligi masalalari bilan shug‘ullanuvchi tarmoq vazirliklarida muayyan vakolatlarga ega bo‘ladi.

Ko‘plab davlatlarning konstitutsiyasida iste’molchi huquqlarini davlat tomonidan himoya qilinishini kafolatlangan. Ya’ni, davlat, o‘z fuqarolarini sifatli va xavfsiz tovarlar, xizmatlar va ish joylari bilan ta’minlash uchun barcha imkoniyatlarni ishga solishi belgilangan.

Yuqoridagilardan kelib chiqib va xalqaro tajribaga asoslanib, shuni aytish mumkinki, aynan iste’molchilarning huquqiy madaniyati yuqori bo‘lgan rivojlangan davlatlarda jamoat tashkilotlarining roli sezilarli darajada yuqori va iste’molchilar o‘zlarini mustaqil himoya qila oladi. Iste’molchilar huquqlarini himoya qilish bo‘yicha jamoat tashkilotlarining to‘laqonli tizimini yaratish uchun har qanday davlat iste’mol bozorining barcha sohalarini qamrab oladigan huquqiy bazaga ega bo‘lishi, to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta’sirli qonunlarni qabul qilinishi va mamlakat aholisining huquqiy savodxonligini oshirish uchun sharoit yaratilishi kerak.

Iste’molchilarning huquqiy madaniyati nisbatan past bo‘lgan davlatlarda iste’molchilar huquqini himoya qilish sohasida sud amaliyoti mavjud yetarli darajada emas, bu esa o‘z manfaatlarini himoya qilish maqsadida davlat organlariga murojaat qilgan fuqarolar sonining oshishiga olib keladi. Shu sababli, dastlabki bosqichda iste’molchilar huquqlarini himoya qilish sohasidagi jamoat tashkilotlari tizimini rivojlanishi uchun davlatning ishtirok etishi muhim. Keyingi bosqichlarda iste’molchilar huquqiy savodxonligi oshib borgani sari, jamoat tashkilotlari sonining ko‘payishi ham kuzatiladi.

Quyida davlat organlarining iste’molchilar huquqlarini himoya qilish sohasidagi ishtiroki yuqori bo‘lgan xorijiy mamlakatlar tajribasini ko‘rib chiqamiz.

AQSh. AQShda iste’molchilarning huquqlarini himoya qilish borasidagi eng taniqli va faol organ bo‘lib, Federal savdo komissiyasi (Federal Trade Commission) hisoblanadi. FSK huzurida Iste’molchilarning huquqlarini himoya qilish bo‘yicha byuro (Bureau of Consumer Protection) ish yuritadi. Byuroning asosiy maqsadi biznesni adolatsiz, nohaq va firibgarlik yo‘li bilan yuritishni oldini olishdan iborat. Byuro shuningdek, ma’lumotlarni himoya qilish, soxta reklama va shaxsiy ma’lumotlarni o‘g‘irlash bilan bog‘liq muammolar bo‘yicha iste’molchilar murojaatlarini qabul qiladi. 2009 yilda FSK tarkibida Iste’molchilarni moliyaviy himoya qilish byurosi (Consumer Financial Protection Bureau) ham tashkil etildi. Ushbu Byuroning asosiy vazifalaridan biri qoidalar yozish, kompaniyalarni nazorat qilish va qonun hujjatlariga amal qilinishini ta’minlash orqali adolatsiz, chalg‘ituvchi yoki haqoratli xatti-harakatlar va amaliyotni bartaraf etishdan iborat. [2]

Germaniya. Germaniyada 2013 yildan Germaniya Respublikasi Federal adliya va iste’molchilar huquqlarini himoya qilish vazirligi (Bundesministerium der Justiz und für Verbraucherschutz) iste’molchilik munosabatlariga mas’ul hisoblanadi. Iste’molchilar huquqlarini himoya qilish siyosati iste’molchilar uchun ishonchli va o‘z-o‘zini tartibga soluvchi mexanizmlar yaratishga qaratilgan. Federal vazirlik umummilliy iste’mol tashkilotlariga ko‘mak berishga javob beradi va Consumer Research Network (Iste’molchilarni o‘rganish tarmog‘i) orqali o‘z mustaqil o‘rganishlarini olib boradi. Ta’kidlash joizki, Germaniya iqtisodiyot, qishloq xo‘jaligi va sog‘liqni saqlash vazirliklarida iste’molchilar bilan bog‘liq muammolar bo‘yicha iste’molchilar sohasini tartibga soluvchi qonun hujjatlarni ishlab chiqishda yordam beradigan maxsus bo‘limlar mavjud. [3]

Buyuk Britaniya. 2013 yilda tashkil etilgan Raqobat va bozorlarni tartibga solish boshqarmasi (The Competition and Markets Authority) Buyuk Britaniyaning raqobat va iste’molchilar huquqlarini himoya qilishga doir asosiy organi hisoblanadi. Boshqarma Angliyada va qirollikning boshqa hududlarida iste’molchilar manfaati yo‘lida raqobat muhitini shakllantirishga va rivojlantirishga qaratilgan chora-tadbirlarni amalga oshirish ustida ishlar olib boradi. Asosiy maqsad barcha diqqat e’tiborni bozorlarni iste’molchilar, korxonalar va iqtisodiyot manfaatlari yo‘lida xizmat qilishiga qaratishni ta’minlashdan iborat. Raqobat va bozorlarni tartibga solish boshqarmasi qonunlarga rioya etilishini va to‘g‘ri tushunilishini ta’minlash va hamda iste’molchilarga to‘g‘ri tanlovni amalga oshirish imkoniyatini taqdim etish maqsadida boshqa tashkilotlar bilan hamkorlik qiladi. Boshqarma kam ta’minlangan iste’molchilarni himoya qilish, bozorlarga ishonchni oshirish, iqtisodiy o‘sish va ishlab chiqarish mahsuldorligini qo‘llab-quvvatlash nuqtai nazaridan Buyuk Britaniya iqtisodiy hayotining markazi bo‘lib hisoblanadi. [4]

Saudiya Arabistoni. Ushbu mamlakatda iste’molchilarning huquqlarini Saudiya Arabistoni Savdo vazirligi huzuridagi Iste’molchilar huquqlarini himoya qilish agentligi amalga oshiradi (Consumer Protection Agency at Ministry of Commerce). Agentlik iste’molchilarni firibgarlikdan, aldovdan hamda reklama qilishning ta’qiqlangan usullaridan, nohalol raqobatdan himoya qiladi, shuningdek, xavfsizlikni ta’minlash uchun tovarlar va xizmatlar ustidan nazoratni amalga oshiradi, iste’molchilik savodxonligini oshirish va tovarlar sifatini yaxshilash hisobiga milliy iqtisodiyotni mustahkamlash ham tashkilotning asosiy vazifalaridan biri hisoblanadi. Savdo vazirining iste’molchilar huquqlarini himoya qilish masalalari bo‘yicha o‘rinbosari Agentlik rahbari sifatida faoliyat yuritadi va iste’molchilarga taalluqli normativ hujjatlarni ishlab chiqish va amalda qo‘llash, shuningdek, iste’molchilar murojaatlarini ko‘rib chiqish uchun va zaruriy qarorlarni qabul qilish uchun tegishli vazirlik va muassasalar bilan hamkorlikni amalga oshiradi. [5]

Singapur. Singapur raqobat va iste’molchilar masalalari bo‘yicha komissiyasi (Competition and Consumer Commission of Singapore) davlat boshqaruv agentligi hisoblanib, uning asosiy vazifalari sifatida bozorlar adolatli faoliyat yuritishini rag‘batlantirish hamda iste’molchi va tadbirkorlik sub’yektlari uchun teng imkoniyatlar yaratilishini ta’minlash hisoblanadi. Komissiya iste’molchilardan to‘g‘ridan-to‘g‘ri murojaatlarni qabul qilmaydi, bu vazifani boshqa nodavlat tashkilotlar amalga oshiradi. Biroq Komissiya iste’molchilarga adolatsiz munosabatda bo‘lgan tadbirkorlik sub’yektlariga nisbatan qonuniy chora qo‘llash vakolatiga ega hisoblanadi. Bundan tashqari, ushbu davlat organi iste’molchilar huquqlarini himoya qilish sohasida davlat siyosatini olib boradi, shuningdek iste’molchilar bilimini oshirish maqsadida ko‘plab axborot materiallarini tayyorlaydi. [ 6]

Rossiya Federatsiya. Iste’molchilarning huquqlarini himoya qilish va inson farovonligini nazorat qilish federal xizmati (Rospotrebnadzor) nafaqat iste’molchilar huquqlarini ta’minlash, balki epidemiologik va sanitariya nazorati uchun ham mas’ul organ hisoblanadi. Rospotrebnadzor iste’molchilar barcha guruhlari xavfsizligini va farovonligini ta’minlashga kompleks yondoshuvchi organ hisoblanadi. Bundan tashqari, Rospotrebnadzor iste’molchilar huquqlarini himoya qilish sohasidagi davlat siyosatini muvofiqlashtiradi va ushbu sohada ustuvor yo‘nalishlarni belgilab beradi. Ta’kidlash lozimki, Rospotrebnadzor muvofiqlashtirish siyosati iste’molchilar huquqlarini himoya qilish sohasidagi davlat organlari va boshqa tashkilotlarga joriy muammolarga o‘z e’tiborini qaratishga va ularni hal qilishda yanada samarali harakat qilishga imkon yaratadi. [7]

Qozog‘iston. Iste’molchilarning huquqlarini himoya qilish Qozog‘istonda ham faol rivojlanmoqda. Oxirgi yillarda, mamlakatda ushbu soha bilan bog‘liq bo‘lgan bir qator o‘zgarishlar yuz berdi. Demak, 2019 yilda iste’molchilar huquqlarini himoya qilish bo‘yicha funksiyalar va vakolatlar Qozog‘iston Respublikasi Milliy iqtisodiyot vazirligidan Savdo va integratsiya vazirligiga topshirilib, uning huzurida Iste’molchilar huquqlarini himoya qilish qo‘mitasi tashkil etildi. Iste’molchilar huquqlarini himoya qilish sohasidagi yaxlit va samarali davlat siyosatini ta’minlash maqsadida davlat organlari faoliyatini tarmoqlar bo‘yicha muvofiqlashtirish Qo‘mitaning asosiy vazifasi sifatida belgilandi. Qo‘mita iste’molchilar huquqiy himoyasini oshirishga qaratilgan normativ-huquqiy hujjatlarni ishlab chiqish va sohaga ta’sirini baholash bo‘yicha ishlar olib boradi. [8]

Nilufar Bobojonova

O‘zbekiston iste’molchilar huquqlarini
himoya qilish jamiyatlari federatsiyasi yetakchi mutaxassisi

[1] eurasiancommission.org/ru/act/texnreg/depsanmer/consumer_rights/Documents/Obzor_itog.pdf

[2] www.ftc.gov

[3] www.bmjv.de

[4] www.gov.uk/government/organisations/competition-an.

[5] mci.gov.sa

Исмлар руйхати ва маъноси угил болалар учун (2023)

Ушбу руйхатда угил болалар учун чиройли исмлар туплами келтирилган, руйхат ичида угил бола учун исломий арабча исмлар хам бор, бу йерда угил болага замонавий исмлархам топилади, шундай килиб бу туплам ичида угил болаларга чиройли ва яхши маъноли исм излаш ва қўйиш учун энг сара исмлар ва уларнинг маъноси жойланган. Барча исмлар алфавит буйича териб чикилган. Мархамат, фарзандингизга чиройли исм танланг ва танлаган исмингизни илм ахли (имомлар, домлалар) билан текшириб олишни унутманг

Хозир эса даврага рекламани чақирамиз:

• A харфига исмлар угил болалар учун •

• Абдулазиз — буюк ва қудратли Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдулазим — иззат ва куч-қудрат соҳиби бўлган ғолиб Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдулахад — яккаю-ягона бўлган Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдулборий — йўқдан бор қилувчи, яратувчи Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдулвали — дўст, мададкор Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдулваххоб — барча учун ўз неъматларини текин ато этувчи Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдулвохид — битта, ягона танҳо бўлган Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдулғани — бой, эҳтиёжсиз, яъни Аллоҳнинг қули. Арабча
• Абдулғафур — гуноҳларни яшириб, жазо бермай турувчининг, яъни Аллоҳ Таолонинг қули, бандаси. Арабча
• Абдулғаффор — гуноҳларни яшириб, жазо бермай турувчининг, яъни Аллоҳ Таолонинг қули, бандаси. Арабча
• Абдулжаббор — бандаларининг ишларини ислоҳ қилувчи Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдулжалил — барча жиҳатдан мукаммал ва гўзал улуғ Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдулкарим — карим қилувчи, саховат кўрсатувчи ва бандаларининг гуноҳларини кечирувчи, авф этувчи Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдулқаххор — барчани бўйсиндурувчи ғолибнинг, яъни Аллоҳнинг қули. Арабча
• Абдулқодир — мислсиз куч-қудрат эгасининг, яъни Аллоҳнинг қули. Арабча
• Абдуллатиф — лутфу эҳсон, чексиз марҳаматлар соҳиби бўлган Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдуллох — Аллоҳнинг қули, суюкли бандаси. Муҳаммад (с.а.в.)нинг оталарининг исми. Арабча
• Абдулмалик — моликнинг, подшоҳнинг, яъни Аллоҳнинг қули, итоаткор бандаси. Арабча
• Абдулфаттох — ҳукм этувчининг ёки раҳмат хазиналарини очувчи ва унга йўл кўрсатувчининг, яъни Аллоҳнинг қули; доимо ғолиб ва музаффарнинг қули. Арабча
• Абдулхолиқ — яратувчининг, дунёга келтирувчининг, яъни Аллоҳнинг қули. Арабча
• Абдулхай — абадий тирик Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдулхаким — тенгсиз ақл ва ҳикмат соҳибининг, яъни Аллоҳнинг қули. Арабча
• Абдулхамид — ҳамду санога, мақтовга сазовор Зотнинг, яъни Аллоҳнинг қули. Арабча
• Абдулхафиз — ўз паноҳида сақлагувчининг, яъни Аллоҳнинг қули. Арабча
• Абдулмажид — неъматли ва шарафи бепаённинг, яъни Аллоҳнинг қули. Арабча
• Абдурраззоқ — барча тирик мавжудодга ризқ берувчи Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдуррауф — ўта меҳрибон, муруввати чексиз, яъни Аллоҳнинг қули. Арабча
• Абдуррахийм — раҳмли Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдуррахмон — ўта меҳрибон Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдуррашид — барча ишлари тўғри чиқувчи Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Абдуссамад — ҳожатбарор Аллоҳнинг бандаси. Арабча
• Аброр — покиза, тоза қалбли, солиҳ, тақводор, иймонли; яхши, гўзал ҳулқ-атвор ва феъл эгаси. Арабча.
• Аббос — қовоғи солиқ, хўмрайган, жиддий. Баъзи болалар шу ҳолатда туғилади. Арабча.
• Аваз — аввал турмаган болаларнинг ўрнига, эвазига келган бола. Арабча, форс-тожикча, ўзбекча.
• Азамат — улуғ, мард, жасур, қудратли. Арабча.
• Азиз — қадрли, қимматли, табаррук, ҳурматли ёки қудратли, қимматли, ноёб. Арабча.
• Акмал — етук, баркамол, мукаммал ва бенуқсон маъносида. Арабча.
• Акрам — энг саҳий, ўта карамли, мурувватли, жўмард, қўли очиқ, меҳрибон, ҳайирли ишларга полвон, бағри кенг. Арабча.
• Алишер — шердек жасур, довюрак бўлсин ва тўртинчи ҳалифа Алидек куч-қудрат, иймон ва заковат эгаси бўлсин. Арабча, Форс-тожикча.
• Арслон — арслондек яъни шердек қудратли, довюрак, қўрқмас бўлсин. Ўзбекча, тожикча, татарча ва бошқалар.
• Асад — Асад ойида туғилган бола ёки Шердек қудратли, қўрқмас, довюрак бўлсин. Арабча.
• Асадуллох — Аллоҳнинг шердек қудратли, довюрак, жасур бандаси. Арабча.
• Асилбек — беклар авлодига мансуб аслзода бола. Арабча, ўзбекча.
• Аъзам — буюк, қудратли, енгилмас. Арабча.
• Анас — дўст, йўлдош, ҳамроҳ ёки шодлик, қувонч. Арабча.
• Ансор — ёрдамчи, маслакдош. Бу ерда пайғамбарга кўмакдош бўлганлар кўзда тутилади. Арабча.
• Асомиддин — диннинг тутқичи, таянчи ёки диннинг кўмаги, мадади. Арабча.
• Анвар — ёруғ, нурли, чароғон ёки иқболи порлоқ, толеи баланд, ҳаётда омадли бола. Арабча.
• Амир — ҳоким, ҳукмрон, йўлбошчи ёки Амр — ҳаёт, тириклик. Арабча.
• Али — юксак, улуғ, олий, юқори мартабали. Бу ном Муҳаммад(с.а.в.) пайғамбаримизнинг куёви, тўртинчи халифанинг исмидир. Арабча.
• Афиф — покиза, саҳоватли. Арабча.
• Ахрор — олийжаноб, ҳимматли, меҳр-муруватли, Ҳожаи Аҳрор — олийжаноб деганидир. Арабча.
• Ахмад — Аллоҳга кўп ҳамду-санолар айтувчи киши, мақтовга, олқишга сазовор. Бу ном Муҳамммад (с.а.в.) сифатларидан биридир. Арабча.
• Адхам — қора от; баданида қора белгиси (ҳол) билан туғилган бола ёки қимматли, ноёб, кам учрайдиган. Арабча.
• Акиф — ғайратли, тиришқоқ ёки зоҳид, дарвеш, таркидунёчи. Баъзи адабиётларда “турғун барқарор, маҳкам“ деб изоҳлангани ҳам учрайди. Арабча.
• Анис — яқин дўст, улфат, ҳамдам, ҳамсуҳбат. Арабча.
• Атиф — меҳрибон, оқкўнгил; мурувватли, шафқатли. Арабча.
• Афзал — устун турувчи, муносиб, лойиқ; қадрли, ҳурматли. Арабча.
• Афзун — ортиқ, зийода баланд мартабали; кўпайиб, ортиб борувчи. Форс-тожикча.
• Ахбор — хабарлар, маълумотлар, билимлар эгаси. Арабча.
• Ашраф — шарафли, эҳтиромли, олий зот ёки аслзода, авлиё, олий табақа, юқори насаб фарзанди. Арабча.

• Б харфига исмлар угил болалар учун •

• Баходир — ботир, довюрак, мард, жасур. Ўзбекча, форс-тожикча.
• Бобур — йўлбарс, арслон; Улуғ, улкан, буюк; Тез гапирадиган одам маъноларида талқин қилинган. Ўзбекча.
• Ботир — мард, жасур, қўрқмас. Ўзбекча.
• Бадриддин — диннинг тўлин ойи ва нури, машъали. Диннинг асл фарзанди. Бошқа мўминларга ўрнак бўлувчи хулқи яхши, нияти пок инсон. Арабча.
• Бахриддин — диннинг нури, ёғдуси, шуъласи, диннинг виқори, шукуҳи ёки диннинг нурли, эътиқодли, иймонли, саодатманд кишиси. Арабча.
• Бахтиёр — саодат, қут, истиқбол ёр бўлган бола ёки шодон, қувноқ. Бахт-саодат, қувонч ёр бўлсин. Арабча, форс-тожикча.
• Бахром — Мирриҳ (Марс) сайёрасининг номидан. У бахт-саодат тимсоли ҳисобланади ёки баҳромдек (қадимги Эрон шоҳларидан бири) мард, жасур бўлсин. Форс-тожикча.
• Бехруз — бахтли саодатли кунда, шодиёнада туғилган бола ёки бу бола туғилган кун оилага, яқинларига қувонч, шодлик олиб келган. Форс-тожикча.
• Бекзод — бек фарзанди, беклар авлодига, зотига мансуб бола. Виқорли, кучли, мард бўлсин. Ўзбекча, форс-тожикча.
• Бахтбек — беклар авлодига мансуб бахтли, саодатли бола маъносида. Форсча, қозоғча.
• Боймурод — бой-бадавлат бола, улғайиб муродига етсин. Арабча, ўзбекча.
• Бекмурод — беклар авлодига мансуб мурод-мақсадли бола берк (мустаҳкам) бўлсин ва улғайиб мурод-мақсадига етсин. Арабча, ўзбекча.
• Билол — уч кунлик ой, янги туғилган ой, (Ҳилол) ёки соғлом бола. Пайғамбар Муҳаммад (с.а.в.) нинг саҳобаларидан бири бўлган. Арабча.
• Бурхон — далил, асос, исбот. Ўрта асрлар ҳукмдорлари ўзларини Бурҳониддин, яъни диннинг далили, ҳимоячиси, динни асровчи деб юритишган ва бу сўз уларнинг фаҳрий унвони бўлган. Бурҳониддин исмининг қисқарган шакли. Арабча.

• В харфига исмлар угил болалар учун •

• Вафо — вафоли, садоқатли, содиқ, ишончли; ота-онасини қадрлайдиган, ҳурмат-иззатини ўрнига қўядиган солиҳ фарзанд. Арабча.
• Восил — а йрилмас, ажралмас, субутли дўст ёки орзу қилиб эришилган фарзанд, висолга етишган. Арабча.

• Ғ харфига исмлар угил болалар учун •

• Ғафур — раҳмдил, марҳаматли, мағфиратли. Бу ном Аллоҳнинг сифатларидан бирдир. Асли: Абдулғафур. Арабча.
• Ғаффор — раҳмдил, меҳрибон, шафқатли. Бу ном Аллоҳнинг сифатларидан биридир. Асли: Абдулғаффор. Арабча.
• Ғиёс — ёрдам, кўмак, суянч; ёрдамчи, суянчиқ, ишонган тоғ, қўлловчи, кўмаклашувчи. Арабча.
• Ғулом — ўтмишда ҳукмронлар саройидаги ёш хизматкор; «Ғулом» сўзи билан бошланган қатор қўшма исмларнинг (Ғуломали, Ғуломиддин) қисқарган шакли. Арабча.

• Д харфига исмлар угил болалар учун •

• Даврон — давр сурсин, умри шодон, бахтиёр ўтсин, даврининг, замонасининг бахтиёр фарзанди бўлсин маъносида. Арабча.
• Дилмурод — дилдаги муродга, орзуга етказган бола. Арабча, форс-тожикча.
• Диёр — ўлка, она юрт, ватан фарзанди, диёрига, элига вафодор. Ватани учун жонини фидо қилишга тайёр бўлсин. Арабча.
• Довуд — меҳрли, меҳрибон, дилдан севувчи, суюкли, чин дўст ёки шифо берувчи, соғайтирувчи. Довуд пайғамбарнинг исмлари. Яҳудийча.
• Дониёр — яқин инсон, билимли инсон, дўст, Аллоҳнинг эҳсони, совғаси, мархамати. Арабча, форс-тожикча.
• Достон — довруғи тилларда достон бўлган, таниқли, машҳур. Бу ном Рустамнинг отаси Золнинг (Фирдавсийнинг «Шоҳнома» достони қаҳрамони) лақаби бўлган. Форс-тожикча.

• Ё харфига исмлар угил болалар учун •

• Ёқуб — изидан борувчи, сабр-тоқатли, довюрак, жасур. Яҳудийча.
• Ёзнур — ёзда туғилган ўгилни умри равшан, нурли бўлсин. Арабча, ўзбекча.
• Ёрбек — беклар наслига мансуб бола. Оиладагиларига ҳамроҳ, йўлдош бўлиб ўссин. Форс-тожикча, ўзбекча.
• Ёрқин — ҳаёти (келажаги) порлоқ, нурга тўла бўлсин ёки меҳрли, шавкатли, мурувватли, самимий, кўнгли очиқ бола. Ўзбекча.

• Ж харфига исмлар угил болалар учун •

• Жавлон — чиройли ва шаҳдам қадамлар ташловчи, ҳаракатчан, чаққон, тезкор, жавлон урувчи, жўшиб тошувчи. Арабча.
• Жавохир — қимматбаҳо тошлар, зебу-зийнатлар эгаси, бой-бадавлат бўлсин ёки жавоҳир тошидек бебаҳо, қимматли маъносида. Арабча.
• Жалол — улуғ, буюк, кўркам. Арабча.
• Жалолиддин — диннинг улуғворлиги ёки диннинг юксак фарзанди. Арабча.
• Жамол — чиройли, нафосатли, ҳушрўй, кўркам бола. Эҳт: Жамол- туякаш, туяларни етакловчи. Арабча.
• Жамшид — улуғ, буюк, қудратли. Форс-тожикча.
• Жасур — довюрак, қурқмас, жасоратли. Арабча.
• Жахонгир — оламни бўйсундирувчи, фатҳ этувчи, ғолиб, музаффар. Форс-тожикча.
• Жўрабек — дустликни қадрловчи, улфат, жураларни беки, дўстлари, жўралари кўп бўлсин. Ўзбекча.

• З харфига исмлар угил болалар учун •

• Зафар — ғолиб, зафар қучувчи, ғалабага эришувчи, бахтли, саодатли, иқболи порлоқ, толеи баланд. Арабча.
• Зайниддин — диннинг кўрки, гўзал ҳусни бўлувчи бола. Арабча.
• Зайд — туҳфа, инъом ёки кўпайиш, қўшилиш. Арабча.
• Зойир — зиёратчи. Арабча.
• Зокир — Аллоҳни зикр қилувчи, Аллоҳга итоат қилувчи солиҳ банда. Арабча.
• Зиё — нурли, ёрқин ёки бахтли, толеи баланд. Шакиллари (Зиёвуддин, Зиёали, Зиёдуллоҳ). Арабча.
• Забир — маҳкам, мустаҳкам; тўсилган, ҳимоя қилинган; кучли, қудратли. Арабча.
• Зохид — диндор, иймону эътиқодли. Художўй, тақводор, тарки дунё қилган. Асли Зоҳидулла, Зоҳиддин. Арабча.
• Зохир — нурли, равшан, порлоқ, ёки кўмакчи, ёрдамчи, дастёр, суянчиқ, мададкор. Арабча.
• Зубайр — қудратли, ақлли, доно, идрокли, зеҳнли, бақувват, билагида кучи бор. Абу Абдуллоҳ аз-Зубайр ибн Аввам ал-Кураши (594 — 656) — пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.) нинг амакиваччаси ( Сафия пайғамбарнинг холасининг ўғли) ва халифа Али, шунингдек Хадичанинг жияни.

Қонуни ҶТ «Дар бораи баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ»

Қонуни мазкур асосҳои ташкилию ҳуқуқӣ, принсипҳо ва қоидаҳои пешбурди баҳисобгирии муҳосибӣ ва тартиб додани ҳисоботи молиявиро дар Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда, муносибатҳои ин соҳаро танзим менамояд.

БОБИ 1.

МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

Моддаи 1. Мақсади Қонуни мазкур

Мақсади Қонуни мазкур аз таъмини сиёсати ягонаи баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ, пешбурди баҳисобгирии молу мулк, дороиҳо, ўҳдадориҳо ва тартиб додани иттилооти муқоисавӣ ва саҳеҳ вобаста ба амалиёти хоҷагидорие мебошад, ки мақомоти давлатӣ, корхонаҳо, муассисаҳо ва дигар ташкилотҳо (минбаъд – ташкилотҳо) барои истифодабарандагон пешниҳод менамоянд.

Моддаи 2. Мафҳумҳои асосии Қонуни мазкур

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

— баҳисобгирии муҳосибӣ — низоми ягонаи ҷамъоварӣ, бақайдгирӣ, ҷамъбасти иттилоот дар бораи молу мулк, дороиҳо, ўҳдадориҳо ва сармояи ташкилот, ки аз рўи шаклҳои муқарраршуда тартиб дода шудаанд;

— ҳисоби таркибӣ – баҳисобгирии маълумоти ҷамъбастии баҳисобгирии муҳосибӣ дар бораи намудҳои молу мулк, дороиҳо, ўҳдадориҳо ва амалиёти хоҷагидорӣ аз рўи нишонаҳои муайяни иқтисодӣ, ки дар ҳисоби таркибии баҳисобгирии муҳосибӣ нишон дода мешаванд;

— ҳисоби таҳлилӣ – баҳисобгирие, ки дар ҳисобҳои таҳлилии баҳисобгирии муҳосибӣ бо гурўҳбандии маълумоти муфассал оид ба молу мулк, дороиҳо, ўҳдадориҳо ва муомилоти дохилихоҷагии ҳар кадом ҳисоби таркибӣ дарҷ гардидаанд;

— нақшаи ҳисобҳои баҳисобгирии муҳосибӣ – номгўи ба низом даровардашудаи ҳисобҳои таркибии баҳисобгирии муҳосибӣ;

— ташкилоти муҳосибӣ – шахси ҳуқуқие, ки хизматрасониро дар соҳаи баҳисобгирии муҳосибӣ пешниҳод намуда, аъзои ташкилоти касбии муҳосибон мебошад ва дар басти вазифаҳои худ на камтар аз ду муҳосиби касбӣ дорад;

— муҳосиби касбӣ – шахси воқеие, ки ихтисос ва сертификати муҳосиби касбӣ дорад;

— сирри муҳосибӣ – иттилооти дорои сирри тиҷоратие, ки дар ҳуҷҷатҳои аввалияи баҳисобгирии муҳосибӣ ва феҳристи бақайдгирии муҳосибӣ дарҷ гардидааст;

— ҳуҷҷатҳои муҳосибӣ — ҳуҷҷатҳои аввалияи баҳисобгирии муҳосибӣ, сиёсати баҳисобгирӣ, нақшаи ҳисобҳо, ҳисоботи молиявӣ, шартномаҳо ва ҳуҷҷатҳои дигари марбути баҳисобгирии муҳосибӣ ва тартиб додани ҳисоботи молиявии ташкилотҳо;

— ташкилоти касбии муҳосибон – ташкилоти ғайритиҷоратии аккредитатсияшудаи иттиҳодияи муҳосибон ва (ё) аудиторон, ташкилоти муҳосибӣ ё аудиторӣ;

— аккредитатсия – ҳуқуқи эътирофшудаи ташкилоти касбии муҳосибон, ки дар шакли муқаррарнамудаи мақоми ваколатдори давлатӣ шаҳодатнома дорад;

– субъектҳои дорои манфиати умум – ташкилотҳои аҳамияти калони ҷамъиятидошта, ки меъёрҳои муайян намудани аҳамияти онҳоро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар менамояд;

— ҳисоботи молиявӣ – маҷмўи маълумоте, ки ҳолат ва натиҷаи фаъолияти молиявии ташкилотҳоро дар асоси нишондодҳои баҳисобгирии муҳосибӣ тибқи стандартҳои байналмилалӣ ё миллӣ дар бар мегирад;

— феҳристи баҳисобгирии муҳосибӣ — тартиби ҷамъоварӣ, ҷамъбасткунӣ ва мураттабсозии иттилооте, ки дар ҳуҷҷатҳои баҳисобгирии аввалия ва мавҷуда барои инъикос кардан дар низоми баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ қабул гардидаанд;

— ҳуҷҷатҳои аввалияи баҳисобгирӣ – ҳуҷҷатҳои шаҳодатдиҳандаи амалиёт ё рўйдодҳои ба анҷомрасида ё ҳуқуқи ба анҷом расонидани он дар ҳомилҳои коғазӣ ва электронӣ, ки дар асоси онҳо баҳисобгирии муҳосибӣ сурат мегирад;

— сертификати муҳосиби касбӣ (минбаъд — сертификат) – ҳуҷҷате, ки дараҷаи тахассуси касбии муҳосибро тасдиқ мекунад;

— амалиёти хоҷагидорӣ – муомила, рўйдод, шарт ва амалиёте, ки ба ҳолати молиявии ташкилот, натиҷаи фаъолияти молиявии он ё муомилоти маблағ таъсир расонида метавонад;

— сиёсати баҳисобгирӣ – принсипҳои дақиқе, ки дар асоси ҳуҷҷатҳои тасдиқнамудаи роҳбарияти ташкилот, маҷмўи қоидаҳо, усулҳо ва тартиби пешбурди баҳисобгирии муҳосибӣ ва тартиб додани ҳисоботи молиявиро тибқи стандартҳои байналмилалӣ ва ё миллӣ муайян менамояд;

— стандартҳои байналмилалӣ – стандартҳо ва тафсирҳое, ки Фонди стандартҳои байналмилалии ҳисоботи молиявӣ ба нашр расонида, мақоми ваколатдори давлатӣ барои истифода тасдиқ намудааст;

— стандартҳои миллӣ – ҳуҷҷатҳои меъёрии ҳуқуқии танзимкунандаи баҳисобгирии муҳосибӣ ва тартиб додани ҳисоботи молиявӣ, ки мақоми ваколатдори давлатӣ тасдиқ намудааст;

— маҳфуздоранда – манбаи электронии маълумоти ҳисоботи молиявӣ дар мақоми ваколатдори давлатӣ, ки барои истифодабарандагон дастрас мебошад;

— дороиҳо — захираҳое, ки дар натиҷаи амалиёти пешин таҳти назорати шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ қарор дошта, гирифтани нафъи иқтисодӣ аз онҳо дар назар аст;

— ўҳдадориҳои муҳосибӣ — ўҳдадориҳои шахсони воқеӣ ва ҳуқуқие, ки аз амалиёти пешин ба вуҷуд омада, дар натиҷаи танзими он захираи дороиҳои нафъи иқтисодӣ хориҷ мешаванд;

— сармоя – ҳиссаи дороиҳои шахсони воқеӣ ва ҳуқуқие, ки пас аз тарҳ кардани маблағи ҳамаи ўҳдадориҳо боқӣ мондааст;

— даромад – афзоиши манфиати иқтисодии давраи ҳисоботӣ дар шакли воридшавӣ ё зиёдшавии дороиҳо ё худ камшавии ўҳдадориҳо, ки сармояи саҳомии бо ҳиссагузориҳои соҳибмулкон вобастаро афзун мегардонад;

— хароҷот – камшавии манфиати иқтисодӣ дар давраи ҳисоботӣ дар шакли хориҷшавӣ ё камшавии дороиҳо ё худ зиёдшавии ўҳдадориҳо, ки ба камшавии сармояи саҳомии бо ҳиссагузориҳои соҳибмулкон новобаста оварда мерасонад;

— мақоми ваколатдори давлатӣ – мақоми марказии ҳокимияти иҷроия, ки фаъолияти соҳаи баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявиро ба танзим медарорад.

Моддаи 3. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ ба Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, иборат мебошад.

Моддаи 4. Доираи амали Қонуни мазкур

1. Қонуни мазкур нисбати ҳамаи ташкилотҳо, сарфи назар аз шаклҳои ташкилию ҳуқуқиашон, инчунин нисбати ташкилотҳои хориҷӣ, ки дар Ҷумҳурии Тоҷикистон фаъолият менамоянд татбиқ мегардад, агар санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, тартиби дигареро пешбинӣ накарда бошанд.
2. Соҳибкорони инфиродӣ, ки бе таъсиси шахси ҳуқуқӣ ба фаъолияти соҳибкорӣ машғуланд, пешбурди ҳисоби даромад ва хароҷотро бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории андози Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ менамоянд.

БОБИ 2.

ВАЗИФАҲО ВА НИЗОМИ БАҲИСОБГИРИИ МУҲОСИБӢ ВА

ҲИСОБОТИ МОЛИЯВӢ

Моддаи 5. Вазифаҳои баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ

Вазифаҳои асосии баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ таъмин намудани шахсони манфиатдор бо иттилооти пурра ва дақиқ оид ба ҳолати молиявӣ, натиҷаи фаъолият ва тағйироти вазъи молиявии ташкилотҳо мебошад.

Моддаи 6. Низоми баҳисобгирии муҳосибӣ

1. Низоми баҳисобгирии муҳосибӣ низоми батанзимдарорӣ, бақайдгирӣ ва ҷамъбасти иттилоот оид ба амалиёт ва рўйдодҳои ташкилотҳо мебошад, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар намудааст.
2. Амалиёт ва рўйдодҳои дар низоми баҳисобгирии муҳосибӣ инъикосёфта, дар асоси талаботи зерин амалӣ карда мешаванд:

— навиштаҷоти комилан мувофиқи муҳосибӣ бо ҳуҷҷатҳои аслии аввалия ва инъикоси ҳамаи амалиёту рўйдодҳо дар навиштаҷоти муҳосибӣ;

— бақайдгирии муттасил ва саривақтии амалиёту рўйдодҳо;

— мутобиқсозии ҳисоби таркибӣ бо ҳисоби таҳлилӣ ба санаи якуми ҳар моҳ.

1. Амалиёт ва рўйдодҳо дар ҳисобҳои таркибӣ бо усули сабти дутарафа дар асоси нақшаи ҳисоби баҳисобгирии муҳосибии ташкилотҳо мутобиқ ба талаботе, ки мақоми ваколатдори давлатӣ муқаррар намудааст, инъикос карда мешаванд.

Моддаи 7. Принсипҳо ва тавсифи сифатҳои асосии баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ

1. Принсипҳои баҳисобгирии муҳосибӣ ва тартиб додани ҳисоботи молиявӣ муттасил ҳисоб кардан ва ба ҳисоб гирифтан мебошад.
2. Асоси тавсифи сифатии ҳисоботи молиявӣ возеҳ, бамаврид, боэътимод ва муқоисашаванда будан аст.

Моддаи 8. Салоҳияти мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ

1. Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад.
2. Мақоми ваколатдори давлатӣ салоҳиятҳои зеринро дорад:

— сиёсати давлатиро дар соҳаи баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ татбиқ менамояд, роҳбарии умумии методологиро ба зимма дорад ва аккредитатсияи ташкилотҳои касбии муҳосибонро мегузаронад;

— Шўрои машваратиро ҳамчун мақоми экспертӣ дар соҳаи баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ таъсис дода, дар мувофиқа бо Бонки миллии Тоҷикистон Низомнома ва ҳайати шахсии онро тасдиқ менамояд;

— дар асоси барномаҳои байналмилалӣ ба номзадҳо сертификати муҳосиби касбӣ ва ба ташкилотҳо бошад, сертификати барномаи электронии баҳисобгирии муҳосибиро тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон медиҳад. Тартиби додани сертификат ва шартҳои сертификатсияи муҳосибони касбӣ, барномаи электронии баҳисобгирии муҳосибӣ, инчунин мўҳлати эътибор пайдо кардан ва беэътибор донистани онҳоро муайян менамояд;

— ҳуҷҷатҳои меъёрӣ оид ба масъалаҳои танзими баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявиро дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи омор қабул менамояд, ки иҷрои онҳо барои ҳамаи ташкилотҳои дар Ҷумҳурии Тоҷикистон амалкунанда ҳатмӣ мебошад;

— ба ҳамаи шахсони манфиатдор, аз ҷумла ба аҳолӣ маълумотеро, ки дар маҳфузгоҳ мавҷуд аст, пешниҳод менамояд;

— салоҳиятҳои дигари бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинишударо иҷро менамояд.

Моддаи 9. Ташкили баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ

1. Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои ташкили баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ оид ба риояи талаботи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар мавриди иҷрои амалиёти хоҷагидорӣ масъул мебошанд.
2. Роҳбарони ташкилотҳо вобаста ба ҳаҷми кори баҳисобгирӣ вазифадоранд:

— хизматрасонии муҳосибиро ҳамчун сохтори таркибӣ, ки ба он сармуҳосиб (муҳосиб) роҳбарӣ мекунад, таъсис диҳанд;

— дар басти вазифаҳо вазифаи муҳосибро ҷорӣ намоянд;

— дар асоси шартнома баҳисобгирии муҳосибӣ ва тартиб додани ҳисоботи молиявиро ба муҳосиботи марказӣ, ташкилоти муҳосибӣ ё ба муҳосиби касбӣ супоранд;

— баҳисобгирии муҳосибиро ҳангоми зарурат шахсан ба зимма гиранд.

1. Сиёсати баҳисобгирӣ принсипҳои мушаххас, низомнома, қоидаҳо ва таҷрибаи андўхтаи ташкилотҳоро ҷиҳати баҳисобгирии муҳосибӣ ва тартиб додани ҳисоботи молиявӣ тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, стандартҳои байналмилалӣ, миллӣ ва нақшаҳои ҳисоби баҳисобгирии муҳосибӣ вобаста ба талабот ва хусусиятҳои фаъолияташон дар бар мегирад.
2. Сиёсати баҳисобгирии ташкилот бо қарори роҳбари аввали ташкилот ё шахси масъули ҳолати баҳисобгирии муҳосибӣ тасдиқ карда мешавад.
3. Ҳамзамон инҳо тасдиқ карда мешаванд:

— нақшаи кории ҳисобҳои баҳисобгирии муҳосибӣ;

— шаклҳои ҳуҷҷатҳои аввалияи баҳисобгирӣ барои барасмиятдарории амалиёти хоҷагидорӣ ва ҳисоботи дохилии муҳосибӣ;

— тартиби гузаронидани барўйхатгирӣ ва усулҳои нархгузории молу мулк, дороиҳо ва ўҳдадориҳо;

— тартиби гардиши ҳуҷҷатҳо ва коркарди иттилооти баҳисобгирӣ;

— тартиби назорати амалиёти хоҷагидорӣ ва инчунин дигар қарорҳои барои ташкили баҳисобгирии муҳосибӣ зарур.

1. Сиёсати баҳисобгирӣ дар ташкилот ба таври мунтазам ҳар сол татбиқ карда мешавад. Сиёсати баҳисобгирӣ метавонад дар ҳолатҳои тағйир ёфтани қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ё санадҳои меъёрии мақомоте, ки баҳисобгирии муҳосибиро ба танзим медароранд, аз ҷониби ташкилот таҳия гардидани тартиби нави баҳисобгирии муҳосибӣ ё дар ҳолати куллан тағйир ёфтани шароити фаъолияти онҳо тағйир ёбад.

Моддаи 10. Талаботи асосӣ ҷиҳати баҳисобгирии муҳосибӣ ва тартиб додани ҳисоботи молиявӣ

1. Баҳисобгирии муҳосибии молу мулк, дороиҳо, ўҳдадориҳо ва амалиёти хоҷагидории ташкилотҳо бо пули миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад.
2. Молу мулк, дороиҳо ва ўҳдадориҳое, ки моликияти ташкилот ба ҳисоб мераванд, аз молу мулки шахсони дигари ҳуқуқии ҳайати ин ташкилот алоҳида ба ҳисоб гирифта мешаванд.
3. Баҳисобгирии муҳосибиро ташкилот ба таври доимӣ аз лаҳзаи ба сифати шахси ҳуқуқӣ ба қайд гирифта шуданаш амалӣ менамояд.
4. Ташкилот баҳисобгирии муҳосибии молу мулк, дороиҳо, ўҳдадориҳо ва амалиёти хоҷагидориро бо усули сабти дутарафаи ба ҳам алоқаманди ҳисобҳои баҳисобгирии муҳосибӣ амалӣ менамояд.
5. Маълумоти баҳисобгирии таҳлилӣ ба муомилот ва бақияи ҳисобҳои баҳисобгирии таркибӣ мувофиқат менамояд.
6. Тамоми амалиёти хоҷагидорӣ ва натиҷаҳои барўйхатгирӣ бе истисно дар ҳисобҳои баҳисобгирии муҳосибӣ сари вақт ва пурра ба қайд гирифта мешаванд.
7. Субъектҳои дорои манфиати умум вазифадоранд, ки баҳисобгирии муҳосибӣ, ҳисоботи молиявиро мутобиқи стандартҳои байналмилалӣ ва Қонуни мазкур амалӣ намоянд.
8. Роҳбарони субъектҳои дорои манфиати умум вазифадоранд, ки хизматрасонии доимоамалкунандаи аудити дохилиро таъсис диҳанд.
9. Ташкилотҳо, ба истиснои субъектҳои дорои манфиати умум, вазифадоранд, ки баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявиро мутобиқи стандартҳои миллӣ амалӣ намоянд.
10. Барои ташкилотҳои хурде, ки низоми андозбандии соддакардашударо истифода мебаранд, усули соддакардашудаи ҳисобот ва баҳисобгирии муҳосибӣ муқаррар карда мешавад.

Моддаи 11. Роҳбари хизматрасонии муҳосибӣ

1.Роҳбари хизматрасонии муҳосибӣ (минбаъд–cармуҳосиб) cармуҳосиби ташкилот ва ё дигар шахси мансабдоре мебошад, ки ў бевосита ба роҳбари ташкилот итоат намуда, барои ташкили баҳисобгирии муҳосибӣ, сари вақт ва пурра пешниҳод кардани ҳисоботи молиявӣ масъул мебошад.

1. Ба вазифаи сармуҳосиби дастгоҳи мақомоти марказии иҷроияи ҳокимияти давлатӣ, ташкилотҳои давлатӣ, молиявӣ ва саҳомие, ки аз нисф зиёди сармояи оинномавии онҳо ҳиссаи давлат мебошад, шахсоне таъин карда мешаванд, ки:

— таҳсилоти олии иқтисодӣ дошта бошанд;

— собиқаи кории касбиашон аз 5 сол кам набошад.

1. Ба вазифаи сармуҳосиби субъектҳои дорои манфиати умум шахсоне таъин карда мешаванд, ки сертификати муҳосиби касбӣ дошта бошанд.
2. Сармуҳосиби бонкҳо, ташкилотҳои қарзӣ ва молиявии хурд бояд ба талаботи муқаррарнамудаи Бонки миллии Тоҷикистон ҷавобгў бошанд.
3. Сармуҳосиб мутобиқати амалиёти хоҷагидориро бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва назоратро ба муомилоти молу мулк, дороиҳо ва иҷрои ўҳдадориҳо таъмин менамояд.
4. Талаби сармуҳосиб дар бораи ба расмият даровардани амалиёти хоҷагидорӣ, пешниҳоди ҳуҷҷатҳои лозимӣ ва маълумоти муҳосиботӣ барои ҳамаи кормандони ташкилот ҳатмӣ мебошад.
5. Ҳуҷҷатҳои пулӣ ва ҳисобу китоб, ўҳдадориҳои молиявӣ ва қарзӣ бе имзои сармуҳосиб эътибор надоранд ва барои иҷро қабул карда намешаванд.
6. Шахси масъули моддии ташкилот бо мувофиқаи сармуҳосиб ба вазифа таъин ва аз вазифа озод карда, аз як ҷой ба ҷойи дигар гузаронида мешавад.
7. Дар сурати вуҷуд доштани ихтилофи ақидаҳо миёни роҳбари ташкилот ва сармуҳосиб дар мавриди иҷрои баъзе амалиёти хоҷагидорӣ ҳуҷҷатҳо танҳо дар сурати супориши хаттии роҳбари аввали ташкилот, ки ў барои оқибати иҷрои чунин амалиёт пурра масъул аст, барои иҷро қабул карда мешаванд.
8. Ҳангоми аз вазифа озод кардани сармуҳосиб ҳуҷҷатҳо ба сармуҳосиби навтаъингашта (дар сурати набудани ў — ба корманди бо қарори дахлдор таъиншуда) супурда, дар раванди он ҳолати баҳисобгирии муҳосибӣ, боэътимодии маълумоти ҳисоботӣ аз ҷониби комиссияи таъсисгардида санҷида, санади дахлдор тартиб дода мешавад, ки онро роҳбари аввали ташкилот тасдиқ мекунад.
9. Ҳукук, ўҳдадориҳо ва масъулияти сармуҳосиб тибқи Дастурамали намунавии мансабии сармуҳосиб, ки аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда шудааст, муайян карда мешавад. ( қҷт аз 14.03.14, №1074)

Моддаи 12. Ҳуҷҷатҳои аввалияи баҳисобгирӣ

1.Тамоми амалиёти хоҷагидорӣ, ки ташкилот онро анҷом медиҳад, бояд бо ҳуҷҷатҳои дахлдор ба расмият дароварда шаванд. Ин ҳуҷҷатҳо ҳуҷҷатҳои аввалияи баҳисобгирӣ буда, дар асоси онҳо баҳисобгирии муҳосибӣ сурат мегирад.

1. Ҳуҷҷатҳои аввалияи баҳисобгирӣ ба шарте қабул карда мешаванд, ки онҳо аз рўи шакли тасдиқкардаи мақоми ваколатдори давлатӣ тартиб дода шуда, маълумоти ҳатмии зеринро дар бар гирифта бошанд:

— санаи тартиб додани ҳуҷҷат;

— номи ташкилот, ки аз номи он ҳуҷҷат тартиб дода шудааст;

— мундариҷаи амалиёти хоҷагидорӣ ё рўйдод;

— воҳиди ченаки амалиёти хоҷагидорӣ ё рўйдод;

— чекҳои мошинаҳои хазинавӣ- назоратии дорои хотираи фискалӣ;

— насаб, ном ва номи падар, мансаби шахсоне, ки барои анҷом додани амалиёти хоҷагидорӣ ва дурустии барасмиятдарории онҳо масъул мебошанд ва имзои шахсии онҳо;

— рақами мушаххаси андозсупоранда.

1. Рўйхати шахсонеро, ки ҳуқуқи имзо кардани ҳуҷҷати аввалияи баҳисобгириро доранд, роҳбари аввали ташкилот дар мувофиқа бо сармуҳосиб тасдиқ мекунад.
2. Ҳуҷҷатҳое, ки дар онҳо амалиёти хоҷагидорӣ бо маблағ ба расмият дароварда мешавад, аз тарафи роҳбари аввали ташкилот, сармуҳосиб ё шахси ваколатдори онҳо имзо карда мешаванд.
3. Ҳуҷҷатҳои аввалияи баҳисобгирӣ аз лаҳзаи анҷом ёфтани амалиёти хоҷагидорӣ тартиб дода мешаванд.
4. Шахсоне, ки ҳуҷҷатҳои аввалияи баҳисобгириро тартиб дода, имзо кардаанд, онҳоро сари вақт ва хушсифат ба расмият медароранд ва барои инъикос намудан дар ҳуҷҷатҳои баҳисобгирии муҳосибӣ дар мўҳлати муқарраршуда супорида, дурустии маълумоти дар онҳо дарҷёфтаро таъмин менамоянд.
5. Даровардани ислоҳ дар ҳуҷҷатҳои хазинавӣ ва бонкӣ манъ аст. Дар дигар ҳуҷҷатҳои аввалияи баҳисобгирӣ танҳо дар мувофиқа бо иштирокчиёни амалиёти хоҷагидорӣ ислоҳ дароварда мешавад ва ин ислоҳи даровардашуда бо имзои шахсоне, ки ин ҳуҷҷатҳоро имзо кардаанд, бо нишон додани санаи даровардани ислоҳ тасдиқ карда мешавад.
6. Барои амалӣ намудани назорат ва батартибдарории маълумот оид ба амалиёти хоҷагидорӣ дар асоси ҳуҷҷатҳои аввалияи баҳисобгирӣ ҳуҷҷатҳои ҷамъбастии баҳисобгирӣ тартиб дода мешаванд.
7. Ҳуҷҷатҳои аввалия ва ҷамъбастии баҳисобгирии муҳосибӣ дар ҳомилҳои коғазӣ ва электронӣ тартиб дода мешаванд.
8. Ҳуҷҷатҳои аввалияи муҳосибӣ дар асоси қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мусодира карда мешаванд.
9. Сармуҳосиб ё шахси мансабдори дигари ташкилот ҳуқуқ доранд дар ҳузури шахсоне, ки ин ҳуҷҷатҳоро мусодира мекунанд, аз ҳуҷҷатҳо нусха бардоранд.

Моддаи 13. Ташкилоти касбии муҳосибон

1. Ташкилоти касбии муҳосибон тибқи оиннома, шартҳо ва қоидаҳои сертификатсия ва аккредитатсия амал намуда, баҳисобгирии муҳосибиро пеш мебарад.
2. Сохтор ва мақоми идоракунии ташкилоти муҳосибони касбиро оинномаи он мутобиқи қоидаҳои аккредитатсия муайян менамояд.
3. Ташкилоти касбии муҳосибон ҳуқуқ дорад:

— дар таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ оид ба масъалаҳои баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ иштирок намояд;

— таҷрибаи пешқадамро дар соҳаи баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ ҷамъбасту таҳлил кунад ва такмил диҳад.

4.Ташкилоти касбии муҳосибон ўҳдадор аст:

— қоидаҳои аккредитатсияро риоя намояд;

— ба мақоми ваколатдори давлатӣ ҳисоботро оид ба фаъолияти худ бо тартиби муқарраршуда пешниҳод намояд.

5.Талабот нисбат ба ташкилоти касбии муҳосибон инҳоянд:

— ба ҳайати ташкилоти касбии муҳосибон бояд мутахассисоне қабул карда шаванд, ки дар соҳаи баҳисобгирии муҳосибӣ ё аудит ақаллан ду сол таҷрибаи корӣ дошта бошанд;

— риояи Кодекси одоби муҳосиби касбӣ ва таҷрибаи байналмилалӣ барои ҳамаи аъзои ташкилоти касбии муҳосибон ҳатмӣ мебошад;

— низоми тахаcсусии аъзои ташкилот ба қоида ва шартҳои сертификатсия ҳатман мутобиқ бошад.

Моддаи 14. Феҳристи баҳисобгирии муҳосибӣ

1. Феҳристи баҳисобгирии муҳосибӣ бо мақсади сари вақт танзим намудан ва андўхтани иттилооти дар ҳуҷҷатҳои аввалияи баҳисобгирӣ қабулгашта барои инъикос кардан дар ҳисобҳои баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ пешбинӣ шудааст.
2. Феҳристи баҳисобгирии муҳосибӣ дар шакли китоби махсус дар варақаҳои алоҳида ва дигар ҳомилҳои электронӣ сабт мешавад.
3. Амалиёти хоҷагидорӣ дар феҳристи баҳисобгирии муҳосибӣ муттасил ва мутобиқи ҳисобҳои дахлдори баҳисобгирии муҳосибӣ гурўҳбандӣ карда мешаванд.
4. Инъикоси дурусти амалиёти хоҷагидориро дар феҳристи баҳисобгирии муҳосибӣ шахсоне, ки онро тартиб дода, имзо кардаанд, таъмин менамоянд.
5. Зимни нигоҳдории феҳристи баҳисобгирии муҳосибӣ он аз ғайриқонунӣ ислоҳ даровардан ҳифз карда мешавад. Ислоҳи хатоҳо дар феҳристи баҳисобгирии муҳосибӣ асоснок карда, бо имзои шахсе, ки ин ислоҳро даровардааст, бо нишон додани санаи даровардани ислоҳ тасдиқ карда мешавад.
6. Мундариҷаи феҳристи баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи муҳосибии дохилӣ сирри тиҷоратӣ ҳисобида мешавад.
7. Шахсоне, ки барои гирифтани иттилоот аз феҳристи баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи муҳосибии дохилӣ иҷозат доранд, вазифадоранд, ки сирри тиҷоратии онро нигоҳ доранд.

Моддаи 15. Баҳисобгирии молу мулк, дороиҳо ва ўҳдадориҳо

1. Молу мулк, дороиҳо ва ўҳдадориҳо барои инъикос намудани онҳо дар ҳисобҳои баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ аз тарафи ташкилот ба китоби ворида сабт карда мешаванд.
2. Молу мулк ва дороиҳои воридшуда ба китоби ворида бо тартиби зерин сабт карда мешаванд:

— молу мулки харидашуда — бо роҳи ҷамъ кардани хароҷоти воқеӣ;

— молу мулки ба тарзи ройгон гирифташуда — бо арзиши бозорӣ дар рўзи ба китоби ворида сабт шудани он;

— молу мулки дар худи ташкилот истеҳсолшуда — бо арзиши аслии он.

3.Истеҳлоки воситаҳои асосӣ ва дороиҳои ғайримоддӣ новобаста ба натиҷаҳои фаъолияти хоҷагӣ дар давраи ҳисоботӣ ба ҳисоб гирифта мешаванд.

1. Тартиби дигари даромад намудани молу мулк, аз ҷумла бо роҳи захиракунонӣ, дар ҳолатҳое иҷозат дода мешавад, ки санадҳои меъёрии мақоми ваколатдори давлатӣ пешбинӣ карда бошанд.
2. Баҳисобгирии муҳосибии ҳисобҳои асъории ташкилотҳо ва амалиёт бо асъори хориҷӣ ва миллӣ дар асоси ҳисоби асъори хориҷӣ бо қурби мубодилавии Бонки миллии Тоҷикистон дар рўзи гузаронидани амалиёт амалӣ мегардад.

Моддаи 16. Барўйхатгирии молу мулк, дороиҳо ва ўҳдадориҳо

1. Барои таъмини боэътимоди маълумоти баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ ташкилотҳо ўҳдадоранд, ки молу мулк, дороиҳо ва ўҳдадориҳояшонро ба рўйхат гиранд. Дар асоси он мавҷудияти ин молу мулк, ҳолат ва нархгузории онҳо санҷида, бо ҳуҷҷатҳо тасдиқ карда мешаванд.
2. Тартиб ва мўҳлати барўйхатгирии молу мулк, дороиҳо ва ўҳдадориҳоро роҳбари ташкилот муайян мекунад, ба истиснои ҳолатҳое, ки барўйхатгирӣ ҳатмӣ мебошад.
3. Дар ҳолатҳои зерин барўйхатгирӣ ҳатмӣ мебошад:

— ҳангоми супурдани молу мулк ба иҷора ва хариду фурўш;

— пеш аз тартиб додани ҳисоботи солонаи муҳосибӣ;

— ҳангоми дигар шудани шахсони масъули моддӣ;

— ҳангоми ошкор гардидани ҳолати дуздӣ, сўиистифода ва ё хароб кардани молу мулк;

— ҳангоми офатҳои табиӣ, сўхтор ва ё ҳолатҳои дигари фавқулодда;

— ҳангоми азнавташкилдиҳӣ, ҷудо кардан ё барҳамдиҳии ташкилот;

— дар ҳолатҳои дигари пешбининамудаи қонунгузорӣ.

1. Ҳангоми барўйхатгирӣ фарқи муайяншудаи байни мавҷудияти воқеии молу мулк, дороиҳо ва нишондиҳандаҳои баҳисобгирии муҳосибӣ дар ҳисобҳои баҳисобгирии муҳосибӣ аз рўи тартиби зерин инъикос карда мешавад:

— молу мулк ва дороиҳои зиёдатӣ дар китоби ворида навишта шуда, маблағи дахлдор ба натиҷаҳои молиявии ташкилот гузаронида мешаванд;

— камомади молу мулк ва дороиҳо, вайроншавии он дар ҳудуди меъёри камшавии табиӣ аз ҳисоби истеҳсолот ё муомилот ва дар сурати зиёда аз меъёр будан аз ҳисоби шахси гунаҳкор ҷуброн карда мешавад. Агар шахсони гунаҳкор муайян нашуда бошанд ё ки суд рўёнидани товони зиёнро аз ҳисоби онҳо рад намояд, пас камомади молу мулк, дороиҳо ва молу мулки вайроншуда аз натиҷаи молиявии ташкилот аз ҳисоб бароварда мешавад.

1. Ҳангоми ошкор гардидани дуздӣ, камомад, қасдан нобуд ё хароб намудани арзишҳои моддӣ, товони зиён аз ҳисоби шахси гунаҳкор ситонида мешавад.

Моддаи 17. Таркиби ҳисоботи муҳосибӣ

1. Таркиби ҳисоботи муҳосибӣ оид ба баҳодиҳии ҳолати молиявӣ аз молу мулк, дороиҳо, ўҳдадориҳо ва сармоя иборат мебошад.
2. Ҳамаи ташкилотҳо вазифадоранд, ки дар асоси маълумотҳои ҳисоби таркибӣ ва ҳисоби таҳлилӣ ҳисоботи муҳосибиро тартиб диҳанд.
3. Таркиб ва ҳаҷми ҳисоботи муҳосибиро барои ташкилотҳо мақоми ваколатдори давлатӣ муқаррар менамояд.
4. Ба ташкилотҳои нашрия дар матбааҳо зиёд кардан, тайёр намудан ва ба фурўш баровардани варақаҳо ва шаклҳои ҳисоботи муҳосибӣ ва молиявӣ бе иҷозати хаттии мақоми ваколатдори давлатӣ манъ аст.

Моддаи 18. Соли ҳисоботӣ

1. Барои ҳамаи ташкилотҳо соли ҳисоботӣ барои ҳисоботи молиявӣ аз 1 январ то 31 декабр шуморида мешавад.
2. Барои ташкилотҳои азнавташкилшуда соли аввали ҳисоботӣ давраи аз рўзи бақайдгирии давлатӣ то 31 декабр шуморида мешавад.
3. Ҳисоботи ҳармоҳа ва семоҳа фосилавӣ буда, бо ҷамъбасти афзоишӣ аз аввали соли ҳисоботӣ тартиб дода мешавад.

Моддаи 19. Тартиб ва мўҳлати пешниҳод кардани ҳисоботи муҳосибӣ

1. Ҳамаи ташкилотҳо (ба истиснои ташкилотҳои буҷетӣ) ҳисоботи солонаи муҳосибиро мутобиқи ҳуҷҷатҳои таъсисӣ ба муассисон ё соҳибони молу мулк пешниҳод менамоянд.
2. Вазорату идораҳо ҳисоботи ҷамъбастии муҳосибии семоҳа ва солонаро ба мақоми ваколатдори давлатӣ дар мўҳлатҳои муқарраркарда месупоранд.
3. Мақомоти дигари ҳокимияти давлатӣ, бонкҳо ва дигар истифодабарандагон ҳисоботи муҳосибиро мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамоянд.
4. Ташкилотҳои буҷетӣ ҳисоботи ҳармоҳа, семоҳа ва солонаи муҳосибиро ба мақоми болоӣ дар мўҳлатҳои муқарраркардаи онҳо месупоранд.

Моддаи 20. Нигоҳдории ҳуҷҷатҳои баҳисобгирии муҳосибӣ

1. Ташкилотҳо вазифадоранд, ки ҳуҷҷатҳои аввалияи баҳисобгирии муҳосибӣ, ҳисоботи молиявӣ ва феҳристи баҳисобгирии муҳосибиро дар ҳомилҳои коғазӣ ва ё электронӣ дар мўҳлатҳои муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон нигоҳ доранд.
2. Барои ташкили нигаҳдории баҳисобгирӣ, феҳристи баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ роҳбар ва сармуҳосиби ташкилот масъул мебошанд.

Моддаи 21. Сирри муҳосибӣ

1. Маълумоти ҳуҷҷатҳои аввалия ва феҳристи баҳисобгирии муҳосибӣ сирри тиҷоратӣ ба ҳисоб рафта, онро танҳо шахсоне, ки иҷозати роҳбари аввали ташкилотро доранд ва шахсони мансабдори мақомоти давлатӣ тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дастрас карда метавонанд.
2. Шахсоне, ки ба сирри тиҷоратӣ дастрасӣ доранд, барои ошкор сохтани он тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷавобгар мебошанд.

БОБИ 3.

ҲИСОБОТИ МОЛИЯВӢ

Моддаи 22. Ҳисоботи молиявӣ

1. Ҳисоботи молиявӣ маълумотро дар бораи ҳолати молиявӣ, натиҷаи фаъолият ва тағйироти вазъи молиявии ташкилотҳо, ки мутобиқи стандартҳои байналмилалӣ ва ё миллӣ тайёр карда шудаанд, дар бар мегирад. Ташкилотҳо ўҳдадоранд, ки барои ҳар як давраи ҳисоботӣ ҳисоботи солонаи молиявӣ ва фосилавиро мутобиқ ба стандартҳои байналмилалӣ ё миллӣ тартиб диҳанд.
2. Қоидаҳои тартиб додани ҳисоботи молиявӣ ва талаботи иловагӣ ба он тибқи стандартҳои байналмилалӣ ё миллӣ ва талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ муқаррар карда мешаванд.
3. Ҳаҷм, шакл ва тартиби тайёр намудани ҳисоботи молиявии субъектҳои дорои манфиати умум, ба истиснои ташкилотҳое, ки дар қисми 4 моддаи мазкур пешбинӣ гардидаанд, тибқи стандартҳои байналмилалӣ ва Қонуни мазкур муайян карда мешаванд.
4. Ҳаҷм, шакл ва тартиби тайёр намудани ҳисоботи молиявии бонкҳо, ташкилотҳои қарзӣ ва молиявии хурдро Бонки миллии Тоҷикистон муайян менамояд.
5. Ҳисоботи молиявиро роҳбари аввали ташкилот ва сармуҳосиб имзо мекунанд.

Моддаи 23. Пешниҳоди ҳисоботи молиявӣ

1. Ҳисоботи молиявӣ бо пули миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон тартиб дода мешавад.
2. Ташкилот ҳисоботи молиявиро ба муассис тибқи ҳуҷҷатҳои таъсисӣ ва мақоми ваколатдори давлатии соҳаи омор дар ҷои қайди давлатӣ пешниҳод менамояд.
3. Ҷамъиятҳои саҳомӣ ва дигар ташкилотҳое, ки ҳисоботи молиявиро тибқи стандартҳои байналмилалӣ тартиб медиҳанд, вазифадоранд ҳисоботи молиявии солонаро бо хулосаи аудиторӣ бо тартиб ва дар мўҳлати муқаррарнамудаи мақоми ваколатдори давлатӣ ба маҳфуздоранда пешниҳод намоянд.
4. Ташкилотҳо ҳисоботи молиявиро то 30 апрели соли баъд аз соли ҳисоботӣ пешниҳод менамоянд.

Моддаи 24. Нашри ҳисоботи молиявӣ

Ҷамъиятҳои саҳомӣ, бонкҳо ва дигар ташкилотҳои қарздиҳӣ, суғуртавӣ, биржаҳо, Агентии давлатии суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақа, фондҳои сармоягузорӣ ва дигар фондҳое, ки аз ҳисоби маблағҳои шахсӣ, ҷамъиятӣ ва давлатӣ ташкил шудаанд, вазифадоранд ҳисоботи солонаи молиявиро дар мўҳлати на дертар аз 1 июни соли баъд аз соли ҳисоботӣ аз ҳисоби худашон дар воситаҳои ахбори омма нашр намоянд.

БОБИ 4.

ТАНЗИМ ВА НАЗОРАТИ НИЗОМИ БАҲИСОБГИРИИ МУҲОСИБӢ ВА

ҲИСОБОТИ МОЛИЯВӢ

Моддаи 25. Танзими баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ

1. Баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ аз тарафи мақоми ваколатдори давлатӣ ба танзим дароварда мешавад.
2. Танзими давлатии низоми баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявии бонкҳо, ташкилотҳои қарздиҳӣ ва молиявии хурд аз тарафи Бонки миллии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

Моддаи 26. Назорат дар соҳаи баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ

1. Назорат дар соҳаи баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ дар шакли санҷиш гузаронида мешавад.
2. Санҷиш дар соҳаи баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ тибқи Қонуни мазкур ва Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» гузаронида мешавад.

БОБИ 5.

МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

Моддаи 27. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани Қонуни мазкур

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани Қонуни мазкур тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 28. Дар бораи аз эътибор соқит намудани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи баҳисобгирии муҳосибӣ»

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 14 майи соли 1999 «Дар бораи баҳисобгирии муҳосибӣ» (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с.1999, №5, мод. 63; с. 2006, №11, мод. 473) аз эътибор соқит дониста шавад.

Моддаи 29. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон

ш.Душанбе, 25 марти соли 2011

• ← Қонуни ҶТ «Дар бораи барҳамдиҳии ташкилотҳои қарзӣ»
• Қонуни ҶТ «Дар бораи баҳодиҳии мутобиқат» →

«Тафсири Ҳилол» электрон дастури

«Ҳилол-нашр» матбаа-нашриёти барча юртдошларимиз сиз азизларга фазилатли шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф роҳимаҳуллоҳ ҳазратларининг қаламларига мансуб «Тафсири Ҳилол» асарининг электрон дастурини тақдим этади.

Китоб: Кифоя. 1-жуз

• Муаллиф: Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф
• Тури: Электрон китоб
• Нашр санаси: 2014 й.
• Ҳажми: 584 бет.
• ISBN: 978-9943-4159-4-2

Нархи: 12000 Cўм

Қисқача тавсифи

Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратларининг «Кифоя» деб номланган уч жилдлик китобларининг биринчи жилди электрон версияси.

Китобнинг мундарижаси

• Кириш сўзи
• Фиқҳнинг таърифи
• Фиқҳ илми тарихи
• Фиқҳ манбалари
• Фиқҳий мазҳаблар
• Фиқҳий ихтилофлар
• Фиқҳ илмининг аҳамияти
• Тўрт мўътабар фиқҳий мазҳаб
• Имом Ммолик ва у кишининг мазҳаблари
• Имом Шофеъий ва у кишининг мазҳаблари
• Имом Аҳмад ва у кишининг мазҳаблари
• Имом Абу ҳанифа ва у кишининг мазҳаблари
• Абу Ҳанифанинг устозлари
• Абу Ҳанифанинг шогирдлари
• Абу Ҳанифанинг сифатлари
• Абу Ҳанифанинг қадри
• Ҳанафий мазҳабнинг нақл қилиниши
• Ҳанафий мазҳабининг тарқалиши
• Ҳанафий фақиҳлар табақалари
• Ҳанафий китоблар мартабалари
• Баъзи фиқҳий истилоҳлар
• Биздаги ҳолат
• Убайдуллоҳ ибн Масъуд
• «Мухтасари виқоя»
• Поклик китоби
• Таҳоратнинг фарзи
• Таҳоратнинг суннатлари
• Таҳоратнинг мустаҳаби
• Таҳорат одоблари
• Таҳоратнинг макруҳлари
• Таҳоратни бузувчилар
• Fуслнинг фарзи
• Fуслнинг суннатлари
• Fуслни вожиб қилувчи нарсалар
• Суннат ғусллар
• Сувларнинг турлари
• Таҳоратга ярамайдиган сувлар
• Терини ошлаш ҳукмлари
• Қудуқларнинг ҳукмлари ҳақидаги фасл
• Бешинчи қарор
• Ортган сувнинг ҳукми
• Таяммум боби
• Таяммумнинг тарзи
• Таяммумни бузувчилар
• Махси ва тахтакачга масҳ тортиш ҳақидаги фасл
• Махсига тортилган масҳнинг синдирувчилари
• Ҳайз боби
• Нифос ҳукмлари
• Истеҳоза ҳукмлари
• Узрлиларнинг ҳукмлари
• Нажаслар боби
• Истинжонинг ҳукмлари
• Хало одоблари
• Намоз китоби
• Намознинг ҳикматлари
• Намознинг вақтлари
• Мустаҳаб вақтлар
• Макруҳ вақтлар
• Азон боби
• Робитатул оламил исломий ҳузуридаги Ислом
• Фиқҳи Академиясининг тўққизинчи мажлиси
• ҳижрий 1406 йилда чиқарган қароридан кўчирма
• Намознинг шартлари
• Аврат масаласи
• Қибла масаласи
• Ният масаласи
• Намознинг сифати боби
• Намознинг вожиблари
• Намознинг суннат ва мустаҳаблари
• Намознинг сифати
• Имом овоз чиқариб қироат қиладиган
• намозлар ҳақидаги фасл
• Жамоат намози ҳақидаги фасл
• Намозда таҳорати кетган киши ҳақидаги фасл
• Намозда бирор нарса бўлса, ўрнига
• имом қўйишнинг кайфияти
• Намозни бузадиган ва унда макруҳ бўлган
• нарсалар фасли
• Намозни бузувчи нарсалар
• Намозда макруҳ нарсалар фасли
• Сутра ҳақида
• Витр ва нафллар фасли
• Рамазон ойидаги витр намозларидa ҳaнaфий
• кишининг ҳaрaмайн имoмларигa иқтидo қилиши
• Суннат намозлар ҳақидаги фасл
• Нафл
• Таровеҳ намози ҳақидаги фасл
• Кусуф, хусуф ва истисқо намози ҳақидаги фасл
• Кусуф ва хусуф
• Истисқо
• Фарз намозга етишиш
• Қазо намозларни ўқиш фасли
• Саждаи саҳв ҳақидаги фасл
• Намоздаги шак ҳақидаги фасл
• Саждаи саҳвга сабаб бўладиган нарсалар
• Тиловат саждаси ҳақидаги фасл
• Беморнинг намози ҳақидаги фасл
• Мусофирнинг намози ҳақидаги фасл
• Намозни жам қилиб ўқиш
• Жума намози боби
• Жуманинг фарзлиги ҳақида
• Икки ийд намози ва ташриқ такбирлари фасли
• Жанозалар боби
• Шаҳид
• Хавф намози
• Каъбада намоз ўқиш

© 2014 – 2023 E-hilolnashr.uz. Барча ҳуқуқлар ҳимояланган.

Манзил: 100185, Тошкент ш. , Сугаллиота кўчаси 5уй

Тел.: +99871-2175999 (09:00-18:00)

Муаллиф рухсатисиз нусха олишнинг барча турлари қонунан ман этилади