Мусиқӣ, 6 синф, Бегматов С, 2017
Mumtoz cholg’u kuylari ma’naviy oziqa sifatida insonlarga huzur baxsh
etadi.
Xalqimiz orasidan mumtoz cholg‘u kuylar yaratgan va ijro etgan juda ko‘p
mashhur kishilar yetishib chiqqan. Usta Ohm Kornilov, Yunus Rajabiy,
To’xtasin Jalilov, Saidjon Kalonov, G ‘anijon Toshmatov, Faxriddin Sodiqov,
Muhammadjon Mirzayev, Turg-un Alimatov, Ahmadjon Odilov, Abduhoshim
Ism oilov, 0 ‘lm as Rasulov, Q ahram on Dadayev va boshqalar shular
jumlasidandir.
Zamonaviy cholg‘uchilar ansambli guruhi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
6 Sinf Tarix Audio Kitob – Бесплатно скачать Mp3
Здесь Вы можете прослушать и скачать песни по запросу 6 Sinf Tarix Audio Kitob в высоком качестве. Для того чтобы прослушать песню нажмите на кнопку «Слушать», если Вы хотите скачать песню или посмотреть клип нажмите на кнопку «Скачать» и Вы попадете на страницу с возможностью скачать песню, прослушать ее и посмотреть клип. Рекомендуем прослушать первую композицию 6 Sinf QADIMGI DUNYO TARIXI Kirish 1 Mavzu Qadimgi Tarix Taraqqiyotning Boshlanishi длительностью 45.45 MB, размер файла 34 мин и 32 сек.
Все песни были найдены в свободном доступе сети интернет, а файлы с произведениями не хранятся и не загружаются на наш сервер. Если Вы являетесь правообладателем или лицом, представляющим правообладателя, и не хотите чтобы страница с произведением, нарушающие Ваши права, присутствовала на сайте, воспользуйтесь данной формой DMCA.
Сейчас слушают песни
6 Sinf Tarix Audio Kitob
Вот Живёт В Этой Школе Наш Класс
Афродита С Днём Рождения
Афина Лаз Дары Сновидений Как Бессознательное Помогает Нам Найти Ответы Познать Себя И Увидеть Изменения В Реальности
Music For Strings Percussion And Celesta Sz 106 I Andante Tranquilo
Dua Lipa Secrets
Звук Капли Воды
Николай Басков Верую
Ernani Act Iii Grand Dio Oh De Verd Anni Miei Piero Cappuccilli
Поздравление Голосом Кадырова
Cool Kids Наших Не Бросаем Минус
Concerto For Guitar And Bandoneon Hommage A Liege Arr For Cello And Bayan I Introduccion Geir Draugsvoll David Geringas
Сборник 50 На 50 2022
Будильник С Гермионой
Жить В Кайф Спид Ап
Хиты 90 Х Русские
Despacito Speed Up
Sikikukweeka Daddy Andre
Мусиқӣ, 6 синф, Бегматов С., 2017
Донишомӯзони гиромӣ! Китоби дарсии «Мусиқӣ», ки барои донишомӯзони синфи 6 тавсия мегардад, шумоёнро бо олами мумтози мусиқй шинос мекунад. Мусиқии мумтоз асарҳои ҳамаҷониба бузург ва мукаммалро дар бар мегирад. Онҳо аз тарафи ҳар як авлод бо диққат омӯхта шудаанд ва ҳамчун манбаи бузурги эҷодие, ки барои ба оянда вориси муносиб шудан даъват мекунанд, дар хизматанд.
Аз китоби дарсй аз фолклори халқ ва мусиқии мумтоз, мусиқии халқҳои Шарқ, мусиқии замонавии эстрадй, ҳамчунин бинобар мусиқй ва эҷодиёти мумтози композиторй маълумот мегиред.
МУСИҚИИ МУМТОЗ.
«Мусиқии мумтоз» маком, оҳангу таронаи (ашӯлаи) мураккаби шаклан бузургест, ки маҳсули аз ҳама нодири эҷодиёти созанда, сароянда ва оҳангсоз ба хисоб меравад. Дар амалиёт он «мусикии мумтоз» ё худ «мусикии косой» ҳам номида мешавад. Аз ин мебарояд, ки мусикии мумтоз иамунаи аз ҳама макбули самти касбии хоси эҷодиёти халк аст. Асарҳои хоси самти мазкур аз тарафи оҳангсозони соҳибистеъдод таълиф ёфта, аз ҷоииби сароянда ва созандагони дорои малакаи аз хама баланд ичро гаштаанд. Мазмуни он мураккаб ва мукаммал мебошад. Аз ҳамин сабаб барои ичрои он тачрибаи калони ҳунарварӣ, махорат, малака ва саводи мусиқӣ лозим меояд. Мусикии мумтоз аз кадим аз тарафи устодон ба ҷавонон омӯзонда шудааст. Ин анъанаи устодй-шотирдй то хол хам идома дорад.
Мусикии мумтоз аз оханг ва таронахои шаклан калон ташкил ёфтааст. Онхо мазмунан ва шаклан ранторанганд. Маълум аст, ки диёрамон аз нуқтаи назари шева ба 4 воҳаи калон тақсим метардад. Онхо вохахои Бухоро-Самарканд, Хоразм, Сурхондарё-Қашкадарё, Фарғона-Тошканданд. Шева на танхо забон, балки дар оханги мусикй хам акси худро пайдо менамояд.
МУНДАРИҶА.
Муқаддима.
Гимни давлатии Республикам Ӯзбекистон.
Чоряки I Маълумот дар бораи мусиқии мумтоз.
Мавзӯи 1: Мусиқии мумтоз.
Мавзӯи 2: Оҳангҳои мумтоз.
Мавзӯи 3: Таронаи мумтоз.
Мавзӯи 4: Шашмақом – асоси мусиқии мумтози мо.
Мавзӯи 5: Мусиқии мумтози воҳаи Фарғона-Тошканд. Таронаи калон.
Мавзӯи 6: Мусиқии мумтози воҳаи Хоразм.
Мавзӯи 7: Мусиқии мумтози воҳаи Сурхондарё ва Қашқадарё.
Мавзӯи 8: Мавқеи мусиқии мумтоз дар маданияти мо.
Кори назоратӣ.
Ҳарфҷадвал.
Чоряки II Мусиқии замонавӣ ва хусусиятҳои асосии он.
Мавзӯи 1: Мусикии замонавии ӯзбек.
Мавзӯи 2: Мусиқии замонавӣ.
Мавзӯъҳои 3-4: Мусиқии мардумӣ ва санъати достонсароӣ.
Мавзӯи 5: Мусиқии эстрадй. Б.Зокиров ва гурӯҳи «Ялла».
Мавзӯи 6: Гузарондани озмун-азназаргузаронй ва ҷашнвораҳо оид ба санъати мусиқӣ.
Кори назоратӣ.
Ҳарфҷадвал.
Чоряки III Мусиқии мумтози халқҳои Шарк.
Мавзӯи 1: Таронаҳои Шарк.
Мавзӯи 2: Мусиқии мумтози халқҳои турк ва озар.
Мавзӯи 3: Мусикии мумтози халқҳои тоҷику туркман.
Мавзӯи 4: Мусиқии мумтози халқҳои Эрон ва араб.
Мавзӯи 5: Мусиқии мумтози халқи Чин ва уйғур.
Мавзӯи 6: Мусикии мумтози халқи Ҷопон ва ҳинд.
Мавзӯъҳои 7-8: Мусиқии мумтози халқҳои қазоқ ва қирғиз.
Мавзӯи 9: Монандии мусиқии касбии халқҳои Шарқ.
Кори назоратӣ.
Ҳарфҷадвал.
Чоряки IV Маълумот дар бораи мусиқии мумтози Аврупо.
Мавзӯи 1: Мусиқии мумтози Аврупо.
Мавзӯи 2: Волфганг Амадей Мотсарт.
Мавзӯи 3: Маълумот дар бораи симфония.
Мавзӯи 4: Людвиг ван Бетховен.
Мавзӯи 5: Фридерик Шопен.
Мавзӯъҳои 6-7: Ҳаёт ва эҷодиёти Михаил Иванович Глинка.
Оммавӣ гардидани мусиқии аврупой дар байни халқҳои ҷаҳон.
Кори назоратй.
Ҳарфҷадвал.
Бесплатно скачать электронную книгу в удобном формате, смотреть и читать:
Скачать книгу Мусиқӣ, 6 синф, Бегматов С., 2017 – fileskachat.com, быстрое и бесплатное скачивание.
Скачать pdf
Ниже можно купить эту книгу по лучшей цене со скидкой с доставкой по всей России. Купить эту книгу
Begmatov, D. Karimova, Q. Mamirov musiqa 6-sinf uchun darslik
S.BEGMATOV, D.KARIMOVA, Q.MAMIROV
MUSIQA
6 -sinf uchun darslik
Q ayta ishlangan 5-nashri
0 ‘zbekiston Respublikasi Xalq ta ’limi vazirligi
nashrga tavsiya etgan
G‘afur G‘ulom nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi
Toshkent — 2008
www.ziyouz.com kutubxonasi
85.313(5y)
M 84
T a q r i z c h i 1 a r :
Munojot ABRALOVA
— Respublika T a’lim markazi «Musiqa, san’at va mehnat
ta’limi» bo’limi boshlig‘i
Yo‘ldoshali BOTIROV
— 0 ‘zPFITI «San’at va chizmachilikni o ‘qitish nazariyasi
va metodikasi» bo’limining ilmiy xodimi
«Maktab kutubxonasi uchun chop etildi». Bepul.
Musiqa: 6-sinf uchun darslik. Qayta ishlangan 5-nashri. — S.Begmatov,
D.Karimova, Q.Mamirov. – T.: G ‘afur G ‘ulom nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi,
2008. – 96 b.
I.
Begmatov S. va boshq.
BBK 85.313(5y) n 721
R ivf IT 4905000000-29
B-M -K
352 (04) – 2008
© S.Begmatov,D.Karimova, Q.Maiiii-
rov. G ‘afur G ‘ulom nomidagi nashriyot-
ISBN 978-9943-03-153-1
matbaa ijodiy uyi. 2008-y.
www.ziyouz.com kutubxonasi
SO‘ZBOSHI
Aziz o‘quvchilar! Tavsiya etilayotgan 6-sinf «Musiqa» darsligi Sizlarni musiqa
ijodiyotining mumtoz olami bilan tanishtiradi. Mumtoz musiqa har tomonlama yetuk
va mukammal bo‘lgan asarlarni o’z ichiga oladi. Insoniyat taraqqiyotiga hamohang
tarzda keng rivoj topgan mumtoz musiqa xalqimizning ma’naviy xazinasidan joy oigan
merosi hisoblanadi. Ular har bir avlod tomonidan qunt bilan o’rganilgan va kelajak
ucnun munosib voris bo‘!ishga da’vat etuvchi ijodiyotning ulkan manbai bo‘lib kelgan.
Darslikdan mumtozlik kasb etuvchi barcha musiqa ijodiyoti yo‘nalishlari bo‘yicha
tushuncha olasiz.
I chorakda mumtoz musiqa va ularning janr xususiyatlari haqida tushuncha berilgan;
II chorakda esa arab, turk, ozarbayjon, eron, xitoy, uyg‘ur, yapon, hind, qozoq, qirg‘iz,
tojik kabi Sharq xalqlari musiqasi bilan yaqindan tanishasiz; III chorakda zamonaviy
musiqa mezonlari, ayniqsa, o ‘zbek estrada musiqasiga ko‘proq e’tibor qaratilgan;
IV chorakda Jahon mumtoz musiqasiga ulkan hissa qo’shgan V.Motsart, L.Betxoven,
F.Shopen, M.Glinka kabi Yevropa kompozitoriarining mumtoz musiqa ijodiyotidan
bahramand boiasiz.
Mumtoz musiqa xalqlarning milliy an’analari bilan sug‘orilgan ma’naviy boyligi
bo’lib, ularni
0‘rganish va ardoqlash harbir inson karnoloti uchun zaairdir. 0 ‘ylaymizki,
darslikka kiritilgan mavzular kelajagi buyuk 0 ‘zbekistonimizning barkamol aviodiga xos
tuyg‘ularni shakllantirishga, Vatanga, xalqimizga boMgan muhabbatingizni yana-da
oshirishga xizmat qiladi.
M u a 11 i f I a r
Darslikdan unumli foydalanish uchun quyidagi shartli belgilarni esiab qoling:
musiqa tinglash.
? !
— savol va topshiriqlar.
— musiqa savodi.
£ 3 l ~ mustaqil o‘qish.
©
–
www.ziyouz.com kutubxonasi
0 ‘Z B E K IS T 0 N R ESPUBLIK ASINING
DAVLAT M ADHIYASI
Abdulla Oripov
s o ‘zi
Tantanavor
Mutai (Mutavakkil) Burhonov
m usiqasi
f f
ga
baxt, na- jot, Sen o‘- zing do‘st-lar-ga
yo‘l-dosli,
meh-ri-
– h r ~ –
..
> 1
p
——— ———- —–r –
— I CHORAK
MUMTOZ MUSIQA HAQIDA TUSHUNCHA
M U M T O Z M U SIQ A
«Mumtoz musiqa» mohir sozanda, xonanda hamda bastakorlar ijodining
eng nodir namunasi bo‘lgan maqomlar, yirik shakldagi murakkab kuy va
ashulalarni o‘z ichiga oladi. Amaliyotda u «mumtoz musiqa» yoki «kasbiy
musiqa» deb ham yuritiladi. Demak, mumtoz musiqa xalq ijodiyotining
professional yo‘nalishiga xos bo‘lgan eng sara musiqiy namunalaridir. Ushbu
yo’nahshga xos bo‘lgan asarlar iste’dodli bastakorlar tomonidan yaratilgan
hamda yuksak malakaga ega bo‘lgan xonanda va sozandalar tomonidan ijro
etib kelingan. Ularning mazmuni murakkab va mukammaldir. Shu bois, ularni
ijro etish uchun katta san’atkorlik tajribasi, mahorat, malaka va musiqiy
savodxonlik kerak bo’ladi. Qadimdan mumtoz musiqa yoshlarga ustozlar
tomonidan o’rgatib kelingan. Ushbu ustoz-shogirdlik an’anasi hozirgacha
davom etib kelmoqda.
Mumtoz musiqa yirik shakldagi kuy va ashulalardan tarkib topgan. Ular
mazmunan va shaklan rang-barangdir. M a’lumki, bizning diyorimiz sheva
nuqtayi nazaridan 4 ta katta vohaga bo‘linadi. Bular: Buxoro—Samarqand,
Xorazm, Surxondaryo—Qashqadaryo va Farg‘ona-Toshkent vohalaridir. Sheva
nafaqat tilda, balki musiqiy ohanglarda ham o‘z aksini topadi.
Qadrli o ‘quvchilar! Mumtoz musiqa merosimiz kelajakda yaratiladigan
barcha musiqiy asarlar uchun ohang-kuylar xazinasidir. Bu chorakda Siz
musiqamizning mumtoz turlari va vohaviy xususiyatlari haqida umumiy
tushunchaga ega boiasiz.
S in f fonotekasidan mumtoz musiqa asarlaridan namunalar tinglang.
Musiqa savodi. Qadrli o‘quvchilar! Yil davomida sizlar asosan solfedjio
qilish, ya’ni notaga qarab kuylash bilan mashg‘ul b o ‘lasiz. Berilgan
kuylarga dirijorlik qilish bilan birga ustozingiz yordamida ularning tuzilishini
ham tahlil qilishni o ‘rganasiz.
o‘lchovida yozilgan ushbu mashqni kuylang:
6
www.ziyouz.com kutubxonasi
IP I
^ I Savol va topshiriqlar
• * 1. Mumtoz musiqa haqida so‘zlab bering.
2. Qanday musiqiy namunalarga mumtoz musiqa deyiladi?
3. Mumtoz musiqa kimlar tomonidan yaratiladi va ijro etiladi?
4. 0 ‘zbek tilining qaysi shevalarini bilasiz va ularning mumtoz musiqaga ta’siri
qanday?
5. Mumtoz musiqani ijro etish uchun qanday malakalarga ega bo‘lish lozim?
M U M T O Z KUYLAR
Mumtoz musiqa tarkibi ikki xil shaklga ega bo‘ladi. Ulardan biri, cholg‘u
musiqasi bo‘lsa, ikkinchisi, ashula yo‘hdir. Cholg’u musiqasi tarkibi eng sodda
xalq kuylaridan tortib to murakkab maqom namunalarigacha bo‘lgan asarlami
o‘z ichiga oladi. Shularning orasida maqom cholg‘u yo‘llari bilan birga juda
ko‘p an’anaviy mumtoz asarlar ham bor. Mumtoz kuylarni o ‘zbek bastakorlari
turh davrlarda yaratganlar.
Mumtoz kuylar azaldan o‘zbek xalq cholg’ulari — tanbur, dutor, g‘ijjak,
nay, chang va surnay kabi sozlarda ijro etib kelingan. Eng ommabop
cholg’ularimizdan yana biri doyradir. Amaliyotda aksariyat mumtoz kuylar
yakka cholg‘ularda hamda jo ‘rnavozlikda ijro etib kelinmoqda. Hammamiz
sevib tinglaydigan mumtoz kuylarimiz juda ko‘p. Ularga «Hojiniyoz I—II»,
«Choli Iroq», «Mirzadavlat», «Munojot», «Savti Munojot», «Ufori Munojot»,
«Ilg‘or», «Rohat», «Rajabiy», «Sharob I—II», «Aliqambar», «Qo‘shchinor»,
«Navro’zi Ajam» kabi kuylarni misol qilish mumkin. Shulardan bolalarga
boplari «Dilxiroj», «Jonon», «Lazgi» kabi kuylardir.
JONON
www.ziyouz.com kutubxonasi
Mumtoz cholg’u kuylari ma’naviy oziqa sifatida insonlarga huzur baxsh
etadi.
Xalqimiz orasidan mumtoz cholg‘u kuylar yaratgan va ijro etgan juda ko‘p
mashhur kishilar yetishib chiqqan. Usta Ohm Kornilov, Yunus Rajabiy,
To’xtasin Jalilov, Saidjon Kalonov, G ‘anijon Toshmatov, Faxriddin Sodiqov,
Muhammadjon Mirzayev, Turg-un Alimatov, Ahmadjon Odilov, Abduhoshim
Ism oilov, 0 ‘lm as Rasulov, Q ahram on Dadayev va boshqalar shular
jumlasidandir.
Zamonaviy cholg‘uchilar ansambli guruhi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Sozandalar ansambli.
©
S in f fonotekasidan «Cho’H
Iroq», «Qo‘shtor», «Rohat»,
«Jonon» kuylarini tinglang.
Musiqa savodi. Quyidagi
kuyga d irijo rlik q ilib ,
notalarini aniq, ravon va sof
tovush bilan kuylang:
Shoshilmay _BOLALAR__Jumaniyoz_Jabborov_she’ri__Habibulla_Rahimov_musiqasi_Tez’>Shoshilmay
BOLALAR
Jumaniyoz Jabborov she’ri
Habibulla Rahimov musiqasi
Tez
Xud-di bog‘-lar
gul – che-cha-gi,
Qir- lar-
da- yo
.. 5:
-«1—
,• „
4-
■d-
^ ? ! Savol va topshiriqlar
• • 1. Mumtoz kuylar deganda qanday asarlarni tushunasiz?
2. Mumtoz kuylar qaysi cholg‘u sozlarida ijro etiladi?
3. Siz qanday kuylarning nomini bilasiz?
4. Bolalarga xos qanday mumtoz kuylar bor?
5. «Jonon» kuyini eslab, kuylab bering.
6. «Bolalar» qo‘shig‘i mualliflari kimlar? Qo‘shiqni birgalikda kuylang.
10
www.ziyouz.com kutubxonasi
M U M T O Z
ASHULA
Ashula — bu qo‘shiqqa nisbatan rivojlangan, shakl jihatidan kallaioti
bo’lgan avjh asardir. Ashulaning so‘z matnlari ham asosan g‘azal janriga
ko‘proq mansub bo‘ladi. Bunday xususiyatlarga ega bo‘lgan asarlar, odatda,
«mumtoz ashula» yoki «xalq ashulasi» deb yuritiladi. Mumtoz ashulalar ham
xalq ichidan chiqqan mohir sozanda, xonanda va bastakorlar tomonidan
yaratilgan. M umtoz ashulalar o ‘zining salobatliligi, keng qamrovliligi va
purma’noligi bilan ajralib turadi. Ularning turlari, shakllari juda ham ko‘p.
Mumtoz ashulalar xalq orasida keng ommalashgan. Ularga «Ushshoq»lar,
«Feruz»lar, «Bayot»lar, «Suvora»lar, «Chorgoh»larni kiritish mumkin. Xalqqa
yoqqan ashula tezda ommalashadi va uning nam unasi ham ko‘payadi.
Xususan, «Ushshoq»ning bir qancha turi bor. «Samarqand Ushshog‘i»,
«Qo‘qon Ushshog‘i», «Toshkent Ushshog‘i», «Sodirxon Ushshog‘i» va
boshqalar. «Guluzorim», «Dilxiroj», «Ey Sabo», «Ko‘cha bog‘i I – I I » ,
«Abdurahmonbegi», «Aylagach», «Fig’on», «Sensan sevarim», «Munojot»,
«Tanovar» kabi ashulalar esa xalq orasida mashhur bo‘lib ketgan.
GULUZORIM
Hoji Abdulaziz Abdurasubv m a p
£
Do‘st-la- rim (ay),
bir no-
za- nin
(o)
ish-
qi
bu hol
et-mish
me-niT”
zul-f(i) sav-
do- si (ya)
a- lif
qad- dim- ni
dol –
(do-da) et-mish
me-ni.
11
www.ziyouz.com kutubxonasi
Mumtoz ashulalar mumtoz adabiyot
namoyandalari — Jomiy, Navoiy, Fuzuliy,
Bobur, M ashrab, X orazm iy, Ogahiy,
Nodira, Muqimiy, Furqat, Charxiy kabi
shoirlarning lirik yo‘nalishda yaratilgan
g‘azal va she’rlariga bastalangan.
M u m to z a s h u la la r yakka yoki
jo ‘rnavozhkda ijro etiladi. Xonandalar esa,
s o z a n d a la r a n sa m b li j o ‘rlig id a yoki
o ‘zlarining sozlari jo ‘rligida ham ashula
aytadilar. M um toz ashula ijro etishda
k o ‘proq tan b u r, d u to r, g‘ijjak, doyra
c h o lg ‘u la rid a n tu z ilg a n d a s ta la rd a n
foydalanadilar.
M u m to z a sh u la ijro c h ila rin i biz
«hofiz»
deb
a ta y m iz .
Biz u sto z
xonandalardan Halima Nosirova, Saodat
Qobulova, Orifxon Hotamov, Ochilxon
O ta x o n o v , H a sa n R ajab iy , 0 ‘lm as
Saidjonov, M unojot Y o‘lchiyeva, M ahm udjon Tojiboyev,
M ashrab
Ermatovlarni hurmat bilan tilga olamiz.
Sin f fonotekasidan «Ushshoq», «Soqiynomai Savti Kalon» va «Guluzorim»
(Hoji Abdulaziz Abdurasulov) asarlarini tinglang.
Musiqa savodi. Quyidagi kuyni dirijorlik qilib, notalarini aniq, ravon va
sof tovush bilan kuylang:
Mumtoz ashula ijrosi. Xalq hofizi
Mahmudjon Tojiboyev.
Shoshilmay
V
i
91
.
Savol va topshiriqlar
• »1. Ashula qanday janr?
2. Mumtoz ashulalardan qaysilarini bilasiz?
3. Mumtoz ashula qanday shoirlarning so‘zlari bilan aytiladi va ulardan kimlarni
bilasiz?
4. Mumtoz ashula ijrochilari haqida gapirib bering.
5. «Soqiynomai Savti Kalon» asaridan kuylab bering.
12
www.ziyouz.com kutubxonasi
SH A SH M A Q O M – M U M T O Z M U SIQ A M IZ A S O SI
Shashm aqom — o ‘zbek va to jik
xalqlarining m um toz m usiqasi
hisoblanadi. Shashmaqom Buxoroda XVIII asrga kelib to ‘la shakllangan.
Uning tarkibida 250 dan ortiq yirik shakldagi kuy va ashulalar mavjud.
Shashmaqom – olti maqom deganidir. Ular «Buzruk», «Rost», «Navo»,
«Dugoh», «Segoh» va «Iroq» deb nomlanadi.
Shashmaqomni maxsus biUmga ega b o ‘lgan sozanda va xonandalar ijro
etishadi. Ularni biz «maqomchilar» deb ataymiz. Azaldan Shashmaqomni
ijro etadigan m axsus an sam b llar faoliyat k o ‘rsatib kelgan. B unday
ansambllarga Toshkentda 0 ‘zbekiston Teleradiokompaniyasi qoshida tashkil
etilgan Yunus Rajabiy nom idagi «M aqom chilar», Buxoro, X orazm ,
Samarqand, Andijon va Farg‘ona viloyatlaridagi maqomchilar ansambllari
misol bo‘la oladi.
SAMOI DUGOH
M.M.
J
= 72
Bozgo‘y
Xalq musiqasi
®
Sinf fonotekasidan Shashmaqom tarkibidagi asarlardan tinglang (masalan,
Buzruk maqomidan «Tasnifi Buzruk» va h.k.).
13
www.ziyouz.com kutubxonasi
SH A SH M A Q O M – M U M T O Z M U SIQ A M IZ A S O SI
Shashm aqom – o ‘zbek va to jik
xalqlarining m u m to z m usiqasi
hisoblanadi. Shashmaqom Buxoroda XVIII asrga kelib to ‘la shakllangan.
Uning tarkibida 250 dan ortiq yirik shakldagi kuy va ashulalar mavjud.
Shashmaqom – olti maqom deganidir. Ular «Buzruk», «Rost», «Navo»,
«Dugoh», «Segoh» va «Iroq» deb nomlanadi.
Shashmaqomni maxsus bilimga ega b o ‘lgan sozanda va xonandalar ijro
etishadi. Ularni biz «maqomchilar» deb ataymiz. Azaldan Shashmaqomni
ijro etadigan m axsus an sam b llar faoliyat k o ‘rsatib kelgan. Bunday
ansambllarga Toshkentda 0 ‘zbekiston Teleradiokompaniyasi qoshida tashkil
etilgan Y unus Rajabiy nom idagi «M aqom chilàr», B uxoro, X orazm ,
Samarqand, Andijon va Farg‘ona viloyatlaridagi m aqom chilar ansambllari
misol bo‘la oladi.
S A M O I D U G O H
M .M .
1
= 12
Xalq musiqasi
S
. ‘A-1 f
^
t f – 1 !
®
Sinf fonotekasidan Shashmaqom tarkibidagi asarlardan tinglang (masalan,
Buzruk maqomidan «Tasnifi Buzruk» va h.k.).
13
www.ziyouz.com kutubxonasi
Faxriddin Sodiqov nomidagi maqomchilar ansambli.
Musiqa savodi. Quyidagi kuylarni dirijorlik qilib, notalarini aniq, ravon
va sof tovush bilan kuylang:
Jonli
M j M J ^ 1 ^ .fJ-i Ip
X i J . 1
Jonli
i
J
\ l
I i
14
www.ziyouz.com kutubxonasi
MUNAJJIM BOBOM
Po‘lat M o‘min she’ri
Nadim Norxo‘jayev musiqasi
Tezroq
Os-mon-lar-da
i
nur ko‘zlarin-giz,
Cha-raq-lay-di
V
V
V
yul-duz-la-rin-giz.
Os-mon-lar-da
nur ko‘z-la-rin-giz,
yul-duz-la-rin-giz.
A- mir Te-mur ru-
-o –
I Q E
-o –
hi
bo‘-lib yor,
Yash-na-moq-da bu
o- zod di-yor.
m m
—–=-=*Jp—- V——-
m—%
—–* ———-
%
——-•
J
^
k
P t . I – .. p
\
Sa-mar- qand-da,
Sa-mar
^
‘
I* ‘F
•
•
I*”
– qand-
— F
da
bor
M ‘- £
•-day-
—
1
—
siz mu-dom,
.j
.
If F1? r r
Ey mu-naj-
jim, Ey
f hi –
I 1
=—
‘ mu- naj-
0— »—
jim,
<>
-IH
U-lug
bek bobom,
—- -1 ———-J
U- Iug‘-
—
r
bek
be
– ± s
)-
bom.
—
— 1
6:
O sm onlarda n u r k o ‘zlaringiz,
N a q a r o t :
C haraqlaydi yulduzlaringiz.
A m ir T em u r ruhi b o ‘lib yor,
S am arqandda bordaysiz m u d o m ,
Y ashnam oqda bu ozod diyor.
Ey m unajjim , U lu g ‘bek bobom .
15
www.ziyouz.com kutubxonasi
F an k o ‘ksida yashaysiz h am o n ,
A rdoqlagay ja h o n -u zam on.
0 ‘chm agaydur h ech izlaringiz,
Biz yerdagi ynlduzlaringiz.
I Savol va topshiriqlar
, , 1. Shashmaqom nima?
N a q a r o t :
S am arqandda bordaysiz m udom ,
Ey m unaijim , U lu g ‘b ek bobom .
Shashmaqom
j
2. Shashmaqomning tarkibiy qismlarini bilasizmi?
3. Shashmaqom qayerda va qachon shakllangan?
4. Maqom ansambllari haqida gapirib bering.
5. «Tasnifi Buzruk»dan namuna kuylab bering.
6. «Munajjim bobom» qo‘shig‘ining mualliflari kimlar? Qo‘shiqni birgalikda kuylang.
KATTA ASHULA
Katta ashula Farg‘ona vodiysining mahalliy uslubiga xos vokal janrlardan
biridir. Xalq orasida patnisaki ashula deb ham yuritiladi. Katta ashula, odatda,
cholg‘u asboblarisiz ikki-uch xonandalar tom onidan ijro etiladi. Katta
ashulaning kuy tuzilishi va ijrosi murakkab shaklda bo’lganligi uchun malakali
mohir ashulachilar ijro etadilar. Shu bois, ularni xalqimiz katta ashulachilar
deb atashadi.
Katta ashula ijro etish uchun ashulachida juda katta diapazonli, baquwat,
chiroyli ovoz boiishi kerak. Ijrochilik sirlarini ustozlardan o ‘rganish talab
qilinadi. Chunki katta ashula keng ko’lamli ohangi, usul jihatidan erkinligi,
faqat F arg’ona vodiysiga xosligi bilan ajralib turadi. Ijro paytida katta
ashulachilar navbat bilan birin-ketin ijro etadilar. Kuy jumlalarining yakunini
esa hamnafaslikda, birgalikda ijro etadilar. Katta ashulachilar qo‘llariga likopcha
ushlab oladilar. Bu ashula aytishda qulay b o ‘lishi uchun xizmat qiladi.
Ham roqul Qori, M amatbobo Sattorov, Jo ‘raxon Sultonov, M a’murjon
Uzoqov, Odiljon Yusupov kabilar mashhur katta ashulachilardandirlar.
• ) S in f fonotekasidan katta ashula namunalaridan tinglang.