Yevropadagi birinchi raqamli ta’lim tizimi

Ashirbaeva А. (2020). POSITIVE TRAITS OF TEACHING LANGUAGE THROUGH LITERATURE. Science and Education,/(Speciallssue2).

Boshlang’ich sinflarda ingliz tili o’qitishning innovatsion usullari

Кудратов, О., Мухиддинов, Н., & Мамаегубова, Ш. (2022). Boshlang’ich sinflarda ingliz tili o’qitishning innovatsion usullari. Анализ актуальных проблем, инноваций, традиций, решений и художественной литературы в преподавании иностранных языков, 1(01), 271–272. извлечено от ://inlibrary/index.php/analysis-problem/article/view/12969

Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
BibTeX

Шахло Мамаегубова, Самаркандский государственный институт иностранных языков

Ключевые слова:

Аннотация

Ushbu maqolada boshlang’ich sinflarda o’quvchilarning til o’rganishga bo’lgan qiziqishini oshirish uchun ingliz tili o’qitishning samarali, zamonaviy va innovatsionmetodlari haqida to’xtalib o’tiladi

Библиографические ссылки

O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012-yillO-dekabrdagi “Chettillarinio’rganish tizimini yanada takomillashtirish chora tadbirlari to’g’risida”gi PQ-1875-sonliqarori.

Turdaliyeva G.N “Boshlang’ich sinflarda ingliz tilini o’qitishda zamonaviy yondashuvlar va innovatsiyalar’7/2020.

Bekmuratova U.B. ’’Ingliz tilini o’qitishda innovatsion texnologiyalardan foydalanish’7/Toshkent 2012.

Toliboboeva S.J. (2020). TEACHING INTERCULTURAL COMMUNICATION IN ENGLISH. Science and Education,! (Speciallssue2).

Толибобоева Ш. (2020). Ingliz tilini o’qitishdagi zamonaviy ta’lim texnologiyalari.

Young Scientist,! 9(309),58 -582.

Juldasheva N.N. (2020). Хорижий тилларни укитишда ахборот технологиялар ва инновацион методларнинг урни. Молодой ученый, (12),332-333.

Ashirbaeva А. (2020). POSITIVE TRAITS OF TEACHING LANGUAGE THROUGH LITERATURE. Science and Education,/(Speciallssue2).

Umirova Z. (2020). IMPORTANCE OF LEARNING FOREIGN LANGUAGES. International Scientific Conference of Students and Young Scientists “FARABIALEMI”.

Mukhitdinova, K. A. (2022, August). TECHNICAL AND ECONOMIC CONDITION OF OIL DRILLING FROM THE FIELD OF” MUBARAK OGP” ENTERPRISE. In Multidiscipline Proceedings of Digital Fashion Conference (Vol. 2, No. 4).

Yevropadagi birinchi raqamli ta’lim tizimi

Bugun xorijda o‘qish istagidagi yoshlarning aksariyati yuqori darajada bilim olish uchun, shubhasiz, ta’lim sifati bo‘yicha Yevropada birinchilardan bo‘lgan Germaniya davlatini tanlaydi. Har yili minglab xorijliklar Germaniya universitetlarida o‘qish uchun hujjat topshiradi. Mamlakat nafaqat jahonda eng yaxshilardan hisoblangan ta’lim tizimi, balki aksariyat nomdor universitetlarida o‘qish bepulligi bilan ham ko‘plab chet ellik yoshlarni o‘ziga jalb qiladi.

Germaniya ta’lim sifati hamda malakali kadrlarni tayyorlashga katta e’tibor qaratadigan davlatlar sirasiga kiradi. So‘nggi yillarda mamlakat innovatsion universitetlar tizimi yuragiga, ta’bir joiz bo‘lsa, zamonaviy ilmiy va intellektual faoliyat markaziga aylandi. Bu yerda barcha sohalar, ayniqsa, iqtisodiyotdagi muvaffaqiyatlar ortida oliy ma’lumotli, yuqori bilim va tajribaga ega mutaxassislar turadi.

Germaniyada ta’limning o‘ziga xos tizimi shakllantirilgan bo‘lib, bu yerda bolalar 3—5 yoshda maktabgacha ta’lim muassasasi, 6 — 11 yoshda boshlang‘ich sinf (Grundschule), 11—16 yoshda o‘rta maktab (Allgemeineschule), 16—19 yoshda o‘rta profilli maktab (Gymnasium/Studienkolleg), keyin esa ixtiyoriy tarzda oliy o‘quv yurtlarida tahsil oladi.

Boshlang‘ich ta’lim 4-sinfgacha bo‘lib, bolalarni baholash 3-sinfdan boshlanadi. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilariga odatda matematika, musiqa, o‘lkashunoslik va nemis tili fanlaridan boshlang‘ich bilim beriladi.

O‘rta sinf o‘quvchilari o‘qishni gimnaziya, real, asosiy, umumiy professional kabi bir qancha turdagi maktablarda davom ettirishi mumkin. Bolalar 5-sinfga o‘tgach, intellektual qobiliyati va kelgusidagi rejalariga ko‘ra ushbu maktablardan biriga yuboriladi. Iqtidorli bolalardan ilm-fan, boshqaruvchilik va biznesga qiziquvchilar gimnaziya yoki real bilim yurtlarida o‘qiy boshlaydi.

Gimnaziyalar mamlakatdagi eng nomdor maktablar bo‘lib, ular o‘quvchilarni universitetlarga tayyorlaydi. So‘nggi yillarda gimnaziyalar “Abitur” nomi bilan ommalashmoqda. Bu yerda uchta asosiy yo‘nalish — umumiy, ijtimoiy va texnik fanlardan dars o‘tiladi. O‘qish yakunida o‘quvchilar imtihon topshiradi va o‘rta ta’lim shahodatnomasini qo‘lga kiritadi.

Ammo gimnaziyalarda o‘qish hammaga ham nasib etavermaydi. Saralash jarayonida bahosi birmuncha pastroq o‘quvchilar maktabda qoladi. Bu yerda bolalarga keyingi ta’limni ko‘zda tutmagan holda, kasb-hunar ta’limi beriladi. Shunga qaramay, 9-sinfni bitirguniga qadar o‘quvchilarda sharoiti ancha yaxshi maktablarga o‘tish imkoniyati bo‘ladi. Ammo bu oddiy maktablarning obro‘si gimnaziyalarnikidan pastroq ekanini anglatmaydi. Zero, mamlakatdagi turli sohalarda faoliyat yuritayotgan malakali mutaxassislarning aksariyati oddiy maktablar bitiruvchilaridir. Oddiy maktablar shunchaki, gimnaziyalardan ta’lim jarayoni va muddatiga ko‘ra farq qiladi. Ya’ni real va asosiy bilim yurtlarida o‘qish 10 yil bo‘lsa, gimnaziyalarda ta’lim olish 12 yil davom etadi. Bola qaysi turdagi maktabni tamomlashidan qat’i nazar, o‘qish yakunida “Abitur” imtihonidan o‘tishi talab etiladi. O‘rta maktabning har qaysi turini a’lo baholar bilan tamomlagan o‘quvchilarga istalgan oliy o‘quv yurtiga imtiyozli tarzda o‘qishga kirish imkoniyati beriladi.

Germaniya ta’lim tizimi boshqa mamlakatlarnikidan nafaqat tuzilishi, balki akademik an’analariga ko‘ra ham farq qiladi. Mamlakatda davlat tasarrufidagi va xususiy maktablar mavjud. Davlat maktablarini joylardagi hukumat vakillari boshqargani bois har bir hududdagi ta’lim dasturi, qonun-qoidalari, o‘qishning boshlanish vaqti hamda ta’til kunlari muddati bir-biriga o‘xshamaydi. Mamlakatda kunduzgi maktablardan tashqari, o‘quvchilar yashab ta’lim oladigan maktab-pansionlarni ham uchratish mumkin.

Germaniyada chet ellik abituriyentlarni universitetlarga tayyorlovchi talabalar kolleji — “Studienkolleg”lar mashhur bo‘lib, u yerda mamlakatdagi universitetlardan biriga o‘qishga kirish istagidagi, ammo o‘rta ta’limda olgan bilimi yetarli bo‘lmagan o‘quvchilarga dars o‘tiladi. U oddiy tayyorlov kursi emas. Shu bois ushbu kollejda o‘qish uchun ham yetarli bilimga ega bo‘lish lozim. Kollejda o‘qish ikki semestr davom etib, yakunda imtihon topshiriladi. Darslar, asosan, nemis tilida, abituriyentning universitetga kirishda topshiradigan kirish imtihonlari hamda tanlagan mutaxassisligi uchun zarur fanlar bo‘yicha o‘tiladi. Kollejga o‘z mamlakatidagi maktabni tamomlagan xorijlik yoshlar qabul qilinadi. Bu yerda abituriyentlar Germaniyadagi nufuzli universitetlarga o‘qishga kirishga tayyorlanish barobarida nemis tilini mukammal o‘rganish imkoniyatiga ega bo‘ladi.

Kollejda o‘quvchilar 5 ta yo‘nalishdan birini tanlaydi. So‘ng bitiruvchilar T-kurs yakunida fizika va matematikadan, M-kurs yakunida biologiya yoki kimyo, fizika yoki matematikadan, W-kurs so‘ngida matematika, iqtisodiyotdan, S-kurs yakunida chet tili, tarix yoki ijtimoiy fanlar, yoki geografiya, yoki nemis adabiyotidan, G-kurs so‘ngida esa tarix, nemis adabiyoti, ingliz tili yoki ijtimoiy fanlar yoxud geografiyadan imtihon topshiradi. Ammo ularning barida asosiy imtihon nemis tilidan bo‘lib o‘tadi.

Germaniya ta’limidagi eng mashhur yo‘nalish oliy ta’lim tizimidir. Mamlakat yuqori darajadagi oliy ma’lumot berishda nafaqat Yevropa, balki jahonda yetakchilardan hisoblanadi. Bu yerda 440 ta oliy o‘quv yurti mavjud bo‘lib, ularning aksariyati dunyoning nomdor universitetlari qatorida turadi. 1386-yilda asos solingan Geydelberg universiteti mamlakatdagi eng mashhur oliy o‘quv yurti hisoblanadi. Undan keyingi o‘rinda Myunxendagi XV asrda asos solingan Lyudvig-Maksimillian universiteti turadi. Die Bucerius Law School esa Germaniyadagi eng yaxshi yuridik universitet sifatida yetakchilik qilmoqda.

Bugun zamonaviy nemis universitetlari o‘zida ko‘plab fakultet va mutaxassisliklarni jamlagan ilmiy va o‘quv markazi hisoblanadi. Bu yerdagi oliy o‘quv yurtlarini bir qancha turga ajratish mumkin. Ular orasida texnik, pedagogik, teologik, musiqa universitetlari hamda maxsus san’at bilim yurtlari mavjud. Germaniyada institutlar ham nomdorlik borasida universitetlardan qolishmaydi. Ular muhandislik maktablari zamirida paydo bo‘lgan va 100 dan ortiq yo‘nalish bo‘yicha mutaxassislarni tayyorlaydi. Bu turdagi oliy o‘quv yurtlari an’anaviy universitetlarga nisbatan talabalarga qisqa vaqtda amaliy bilim berishi bilan ajralib turadi. Bu yerda o‘qish muddati kam bo‘lishidan tashqari, jarayonda nazariyadan ko‘ra amaliyotga katta urg‘u beriladi. Talabalar muhandislik ishi, iqtisodiyot, qishloq xo‘jaligi kabi sohalar bo‘yicha amaliyotda o‘z ish tajribasini oshiradi. Shu bois, nemis abituriyentlarining chorak qismi, xorijliklarning esa 38 foizi institutlarda o‘qishni afzal ko‘radi.

Germaniyada ham xususiy, ham davlat universitetlari mavjud. Ularda mahalliy va xorijlik abituriyentlar uchun ko‘plab bepul ta’lim grantlari ajratilgani bois, bu mamlakatda tahsil olishga qiziquvchilar hamisha ko‘p bo‘lgan. Statistik ma’lumotlarda qayd etilishicha, birgina 2013-yilning o‘zida mamlakatdagi universitetlarda 282 200 nafar xorijlik yosh tahsil olgan.

Ta’lim muddati davlat universitetlarida 4 yildan 10 yilgacha, xususiy universitetlarda esa 3 yildan 5 yilgacha davom etadi. Bu ko‘pincha tanlangan universitet va mutaxassislikka bog‘liq.

Nemis universitetlarida bakalavr dasturi 2 ta — boshlang‘ich va asosiy bosqichdan iborat. Birinchi kursda talabalarga asosiy fanlar bo‘yicha umumiy bilim hamda ilmiy ishlar metodikasi o‘qitilsa, keyingi kurslarda mutaxassislik fanlaridan dars o‘tiladi. O‘qish davrida talabalar bilimini sinovdan o‘tkazish maqsadida oraliq va yakuniy nazorat ishlari olinadi.

O‘qish jarayoni har semestrda o‘tiladigan ma’ruza va amaliy mashg‘ulotlardan iborat. Amaliy mashg‘ulotlarda talabalar ma’ruzalar davomida olgan bilimlari asosida mustaqil o‘qib-o‘rganishdan tashqari, o‘z ilmiy ishlari bilan shug‘ullanadi.

Germaniya oliy ta’limidagi asosiy qoida — “akademik erkinlik” bo‘lib, bu yerda har bir talabaning mustaqil izlanishi va o‘z ilmiy tadqiqotlarini ta’lim jarayoni bilan bir vaqtda olib borishi uchun barcha sharoitlar yaratilgan. Bundan tashqari, talabalarga fanlar va o‘qish dasturini mustaqil tanlash huquqi ham beriladi.

Universitetlarda qishki semestr 1-oktabrdan 31-martgacha, yozgi semestr esa 1-apreldan 30-sentabrgacha davom etadi. Talabalarni qabul qilish yilda 2 marta amalga oshirilib, yozgi semestr uchun arizalar 15-yanvargacha, qishki semestr uchun esa 15-iyulgacha qabul qilinadi.

Germaniya universitetlarida magistratura bosqichi ham yuqori darajada shakllantirilgan. Mamlakatdagi universitetlarning bari nomdor bo‘lishiga qaramay, bu yerda o‘qish puli ancha arzon. Hatto har yili xorijliklar uchun ko‘plab bepul ta’lim grantlari ajratiladi.

Magistratura bosqichi odatda 2 yil davom etadi. Akademik bilim darajasi yuqori bo‘lgan magistratura bitiruvchilari shu yerning o‘zida doktorlik ishlarini ham yoqlashlari mumkin.

Germaniyada talabalar uchun ikki turdagi magistratura bosqichida o‘qish taklif etiladi. Ular konsekutiv — bakalavr bilan bog‘langan hamda nicht konsekutiv — bakalavr bilan bog‘lanmagan magistratura bosqichlaridir. Birinchi turda talabalar bakalavr mutaxassisligini magistratura bosqichida davom ettiradi. Ikkinchisida esa magistratura mutaxassisligini tanlashda bakalavr yo‘nalishini inobatga olmagan holda, talabalarga to‘liq erkinlik beriladi. Biroq ikkinchi turdagi magistratura bosqichini tanlovchilar oz bo‘lgani bois, barcha universitetlarda ham bu dastur mavjud emas.

Nemis ta’lim tizimining yana bir o‘ziga xosligi — ochiqlik va soddalikdir. Barchaning oliy ma’lumotli hamda bilimli bo‘lishi tarafdori bo‘lgan hukumat tomonidan universitetlarda o‘tiladigan ma’ruza darslariga nafaqat talabalar, balki istalgan tinglovchining kirishiga ruxsat berilgan. Shu bois mamlakatda insonlar qo‘lidagi oliy ma’lumot diplomi emas, balki ularning bilim va malakasi ko‘proq qadrlanadi.

Mamlakat kodi: +998

Yuridik nomi: ILMLAR UMMONI NODAVLAT TA’LIM MUASSASASI

Brend nomi: ILMLAR UMMONI O’QUV MARKAZI

Manzil: O’zbekiston, 100084, Toshkent, YUNUS-OBOD TUMANI, ko’chasi AMIR TEMUR, 100, of. 6

Kompaniya faoliyat sohalari

7 INTOUCH EDUCATION GROUP MChJ

Mamlakat kodi: +998

Yuridik nomi: INTOUCH MChJ

Brend nomi: INTOUCH EDUCATION GROUP MChJ

Kompaniya faoliyat sohalari

8 KING’S ACADEMY O’QUV MARKAZI FILIAL №1

Mamlakat kodi: +998

Yuridik nomi: BEMIDAVS NODAVLAT TA’LIM MUASSASASI

Brend nomi: KING’S ACADEMY O’QUV MARKAZI FILIAL №1

Manzil: O’zbekiston, 100017, Toshkent, YUNUS-OBOD TUMANI, daha KASHGAR, 31, of. 1/2

Kompaniya faoliyat sohalari

9 LAUR ILMIY-O’QUV MARKAZI

Mamlakat kodi: +998

Yuridik nomi: LAUR NODAVLAT TA’LIM MUASSASASI

Brend nomi: LAUR ILMIY-O’QUV MARKAZI

Kompaniya faoliyat sohalari

Faoliyat sohasi statistikasi: Nemis tili kurslari

shu oy mobaynida (fevral 2023): 79

o’tgan oy mobaynida (yanvar 2023): 699

3 oy mobaynida (noyabr 2022 – yanvar 2023): 1810

yarim yil mobaynida (avgust 2022 – yanvar 2023): 3566

1 yil mobaynida (fevral 2022 – yanvar 2023): 7738

O’zbekistondada nemis tili kurslari: kompaniyalarning kontakt ma’lumotlari keltirilgan eng to’liq ro’yhat.

Yellowpages O’zbekistondada nemis tili kurslari bo’limining so’rov ma’lumoti keltirilgan sahifadan iborat. Bu katalog sizga ularning manzil va telefonlari, joylashuvi va kontaktlari, hamda bo’shqa kerakli ma’lumotlarni topishingizga yo’rdam beradi. Ma’lumotnomamizni qo’llaganizda siz doimo qisqa fursat ichida nemis tili kurslari bo’limiga oid bo’lgan kerakli ma’lumotlarni olishigiz mumkin, ularga yetib olish uchun yordam beruvchi mo’ljallar ham shu jumladan.

Katalog ma’lumotlari doimiy ravishda nemis tili kurslari bo’limiga oid yangi ma’lumotlar yoki ularning ma’lumotidagi o’zgarishlari bilan yangilanib va to’ldirilib bo’riladi. Shu qatorda Yellowpages mutaxassislari olingan ma’lumotlarning aniqligini iloji bo’richa tekshirishadi. Shu sababdan katalogimiz O’zbekistondada nemis tili kurslari bo’limi ma’lumotlarini umumiy ro’yhatga kiritilish paytiga aniq deb kafolat beradi.

Shunga qaramasdan, agar O’zbekistonda mintaqasida «Nemis tili kurslari» turkumida no’tog’ri yoki eskirgan ma’lumotni uchratib qo’lib, bizning (info@yellowpages) electron manzilimizga xat o’rqali axborot bersangiz sizdan bag’oyatda minnatdor bo’lamiz. Xat mavzusida «saytdagi xato» deb yozishingizni so’raymiz, xat ichida esa muammoni ta’riflashingiz mumkin. Sizdan olingan ma’lumotlar shu zaxoti tekshirilib katalogning «Nemis tili kurslari» bo’limiga kiritiladi.

Nemis tili kurslari O’zbekistonda bo’limidagi kompaniyalar egalari va xizmatchilariga alohida murojaat etmoqchimiz. Agarda siz ishingiz rivojlanishini va yo’naltirilgan t’asirga ega bo’lgan bepul reklama qilishni istasangiz Yellowpages ma’lumotnomasi sizni tengi yo’q yo’rdamchingizga aylanadi. Sizda reklama roliklari, banner va biznes rivojlanishida kerakli bo’lgan boshqa yordamchi vositalarni buyurtma qilishingiz uchun ko’p miqdorda mablag’ sarflashingizga zarurat qolmaydi. Katalogimizning nemis tili kurslari bo’limida ma’lumotlarni joylashtirish uchun shuncha-ki sizda bunga bo’lgan xohish va kerakli ma’lumotlarni yetkazish kerak bo’ladi. Biz esa o’z navbatda hamkorligimiz har bir tomonga foyda keltirishi uchun qo’limizdan keladigan barchasini qilamiz. Hozirni o’zida «MS Word» (xajmi 111 Kb) formatida Anketani yuklab o’lib «Nemis tili kurslari» bo’limiga o’z tashkilotingizni kiriting.

Bo`limlar ro`yhati

Asbob-uskunalar
Asbob-uskunalari
Avtomobillar
Axborot texnologiyalari
Axborot vositalari
Biznes xizmatlar va banklar
Bo’sh vaqt va dam olish
Energetika va asboblar
Ilmiy tashkilotlar
Kimyo sanoati
Kommunal xizmati
Kompyuterlar va orgtexnika
Maishiy texnika
Maishiy xizmat
Ma’lumot tashkilotlari
Ma’muriy organlari
Maxsulotlar
Mebel
Mehmonxonalar va sayyohlik
Neft va gaz sanoati
Oziq-ovqat sanoati
Pochta va aloqa
Qadoqlash
Qishloq xo’jaligi
Qurilish va ta’mirlash
Reklama, matbaa
Restoranlar va qahvaxonalar
Sport
Ta’lim
Tibbiyot
Tovar mahsulotlari
Transport
Vakolatxonalar
Xavfsizlik xizmatlari
Xom ashyo va materiallar
Yengil sanoat
Yer osti foydali qazilmalari
Yuridik xizmatlari

Bo’lim faoliyat turlari

1S buxgalteriyaga o‘qitish
Abituriyentlar uchun biologiya – o‘qitish
Abituriyentlar uchun fizika – o‘qitish
Abituriyentlar uchun ingliz tili – o‘qitish
Abituriyentlar uchun kimyo – o‘qitish
Abituriyentlar uchun kurslar
Abituriyentlar uchun matematika – xizmatlar
Abituriyentlar uchun o‘zbek tili va adabiyoti – o‘qitish
Abituriyentlar uchun rus tili va adabiyoti – o‘qitish
Adobe illustrator kurslari
Agrentina tangosi – o‘rgatish
AKADEMIYALAR
Android kurslari
Angliyada o‘qish – xizmatlar
Aqliy arifmetik tayyorgarlikka ega bo’lgan xususiy bolalar bog’chalari
AQShda o‘qish – xizmatlar
Arab tili kurslari
Astronomiya kurslari
Auditorlar malakasini oshirish
Avstraliyada ta’lim – xizmatlar
Avtomaktablar uchun stendlar, YHQ bo‘yicha plakatlar – sotish, ishlab chiqarish
Avtomobil ustalari kurslari
Avtotrenajerlar, avtosimulyatorlar, haydash trenajerlari – sotish, ishlab chiqarish
BAAda (Dubayda) ta’lim – xizmatlar
Bal raqslari – o‘rgatish
BILIM YURTLARI
BISER TO’QISH – TA’LIM
Biznes kouching – xizmatlar
Biznes kurslar
BIZNES TRENINGLAR
BIZNES-INKUBATOR VA MAKTABLAR
Biznesni boshqarish kurslari
Boalar uchun chaplash-mashg‘ulotlar, o‘qitish
BOLALAR BOG‘CHALARI
Bolalar boshlang‘ich maktablari
BOLALAR MEHRIBONLIK UYI, INTERNATLAR
Bolalar uchun ingliz tili bo‘yicha darsliklar – sotish
Bolalar uchun ingliz tili kurslari
Bolalar uchun kviling – ta’lim
Bolalar uchun model maktablar
Bolalar uchun raqslar – o’qitish
Bolalar uchun rivojlantiruvchi o‘yinlar
Bolalar uchun txekvondo – o‘rgatish
Bolalar uchun zamonaviy raqslar – o‘qitish
Bolalar ustaxonalari
Bolalarda mantiqiy fikrni rivojlantirish – xizmatlar
Bolalarda nutqni rivojlantirish
BUXGALTERIYA – O‘QITISH
Buxgalterlik kurslari – xizmatlar
CAP/CIPA sertifikatlashi
CEFRga tayyorgarlik – xizmatlar
CHET ELDA TA’LIM OLISH
CHET TILLAR – O‘QITISH, TARJIMA
Chevarlik kurslari
Chexiyada ta’lim – xizmatlar
CHILANGARLAR KURSLARI
Dastlabki tibbiy ko‘rik – xizmatlar
Dasturchilarni tayyorlash bo‘yicha o‘quv markazi
Dasturlash bo’yicha bolalar kurslari
Dasturlashga o‘qitish, dasturlash kurslari
Depilyatsiyaga o‘qitish, kurslar – xizmatlar
ERTA RIVOJLANTIRISH MAKTABLARI
Excel kurslari
Fen-shuy kurslari
Flash bo‘yicha animatsiyaga o‘qitish
Fotosuratga olish kurslari, o‘qitish
Fransiyada ta’lim – xizmatlar
Fransuz tili kurslari
Germaniyada ta’lim – xizmatlar
GMATga tayyorlash – xizmatlar
Grafikali dizayn kurslari
Gretsiyada ta’lim – xizmatlar
Haydash, haydovchilikka o‘qitish kurslari
Haydovchilarni D toifasiga o‘qitish – xizmatlar
HAYDOVCHILIK MAKTABLARI
Hollandiyada ta’lim, Niderlandlarda ta’lim – xizmatlar
IELTSga tayyorlash – xizmatlar
INGLIZ TILI – TA’LIM
Ingliz tili dasrliklari – sotish
Ingliz tilida og‘zaki so‘zlashish kurslari
INGLIZ TILIDAGI MATEMATIKA
Ingliz tilidan ta’lim beruvchi bolalar bog‘chalari
Ingliz tiliga millat odami bilan o‘qitish – xizmatlarr
Ingliz tiliga yakka tartibda o‘qitish
Ingliz tilini intensiv (tezlashtirilgan) kurslari – xizmatlar
INSTITUTLAR (OLIY O‘QUV YURTLARI)
INTERER DIZAYN KURSLARI
INTERNATLAR
Ispan tili kurslari
Ispaniyada ta’lim – xizmatlar
Italiyada ta’lim – xizmatlar
Italyan tili kurslari
Jang san’atlari tayyorlash bilan xususiy bolalar bog’chalari
Janubiy Koreyada ta’lim – xizmatlar
JAVA kurslari
Kadrlar bilan ishlovchilar kurslari
Kadrlarni qayta tayyorlash – xizmatlar
Kanadada ta’lim – xizmatlar
KASB-HUNAR KURSLARI
KESISH VA TIKISH KURSLARI
Kipriklarni o‘stirishga o‘qitish – xizmatlar
Kiyim dizayni kurslari
KIYIM MODELLASHTIRISH KURSLARI
KOLLEJLAR
KOMPYUTER – O‘QITISH
Kompyuter grafikasiga o‘qitish
Kompyuter kurslari
KONSERVATORIYA
Koreys tili kurslari
Kosmetologiya kurslari
Kosmetolog-vizajistlar kurslari
Kotibalar kurslari
Kouching xizmatlari
Kran haydovchilarini mehnat muhofazasi bo‘yicha o‘qitish – xizmatlar
Kubik rubikni yig‘ish kurslari
Latviyada ta’lim – xizmatlar
LINUX (Linuks) ma’murchiligi kurslari
LISEYLAR
Litvada ta’lim – xizmatlar
LOGOPED – XIZMATLAR
LOGOPEDIK BOLALAR BOG’CHALARI
Logopedli bolalar bog‘chalari
Londonda yozgi lager-tashkillashtirish
Lotin Amerikasi raqslari – o‘rgatish
Makiyajga o‘qitish, kurslar – xizmatlar
Maktab yoshidagicha bolalar uchun rasm solish – o‘qitish
Maktabagacha yoshdagi bolalar uchun xoreografiya
MAKTABGACHA TA’LIM
MAKTABLAR
Malaka oshirish institutlari
Malaka oshirish kurslari
Malayziyada ta’lim – xizmatlar
Manikyur kurslari, pedikyur kurslari
MAORIF VA TA’LIM
Marketing kurslari
Marketologlar maktabi – xizmatlar
MASOFAVIY TA’LIM
Massajga o‘qitish – xizmatlar
MAXSUS MAKTABLAR
MEBEL DIZAYN KURSLARI
Mehnat muhofazasi – xizmatlar
Mehnat muhofazasi bo‘yicha o‘qitish – xizmatlar
Mehnat muhofazasi bo‘yicha tavsiyalarni ishlab chiqish – xizmatlar
Mehnat muhofazasi mutaxassislari malakasini oshirish kurslari
Mehnat muhofazasining boshqaruv tizimini sertifikatlash – xizmatlar
Menejment kurslari
Menejmentni rivojlantirish Singapur institutiga(MDIS) tayyorlash – xizmatlar
MENTAL ARIFMETIKA
Mezoterapiyaga o‘qitish – xizmatlar
MOBIL TELEFONLARNI TA’MIRLASH KURSLARI
Montessori uslubi bo‘yicha o‘qitish
Montessori usuli bo‘yicha o‘rgatuvchi bolalar bog‘chalari
Muhandislik-texnik OTMlar (institutlar)
Musiqa o’rganish bilan xususiy bolalar bog’chalari
MUSIQA, SAN’AT, RAQS MAKTABLARI VA STUDIYALARI
Nemis tili darslariklari – sotish
Nemis tili kurslari
O‘QUV MARKAZLARI
O‘quvchilar uchun ingliz tili
O‘quvchilar uchun kompyuter kurslari
O‘quvchilar uchun kurslar
O‘quvchilar uchun matematika – o‘qitish
O‘quvchilar uchun rasm solishga o‘qitish
O‘quvchilar uchun shaxmat – o‘rgatish
Ofis-menejerlar kurslari
O’qish va yozish ko’rsatmasiga ega bo’lgan xususiy bolalar bog’chalari
O’QUV NASHRIYOTLAR VA O’QUV-TEXNIK ASBOBLARI
ORACLE ma’murchiligi kurslari
OSHPAZLAR KURSLARI
Oshpazlik kurslari – xizmatlar
OTMga kirish uchun o‘rganish testlari – xizmatlar
OTMlarga, institutga kirishga tayyorlash
Pazandalik karvingi-kurslar, o‘qitish
Photoshop (Fotoshop), CorelDraw kurslari
Polshada ta’lim
Psixologli bolalar bog‘chalari
Qandolatchilik kurslari – xizmatlar
Raqs ta’lim xususiy bolalar bog’chalari
Raqslar – o‘rgatish
Robot texnikasi kurslari, robot texnikasi maktablari
ROSSIYA OTMLARNING FILIALLARI
Rossiyada ta’lim – xizmatlar
Rus tili kurslari
S toifadagi haydovchilarni o‘qitish – xizmatlar
SANTEXNIKA KURSLARI
Sarsliklar – sotish, ishlab chiqarish
Sartaroshlar kurslari
SATga tayyorlash – xizmatlar
Saytlarni yaratish bo‘yicha kurslar, veb dizayn kurslari
Shaxmatni o’rgatuvchi xususiy bolalar bog’chalari
Shotlandiyada o‘qish – xizmatlar
Shveysariyada ta’lim – xizmatlar
Singapurda ta’lim – xizmatlar
Sochlarni o‘rashga o‘qitish – xizmatlar
Sochlarni o‘stirishga o‘qitish – xizmatlar
Sport bal raqslari – o‘rgatish, mashg‘ulotlar
Stomatologlar kurslari
Stomatologlarning malakasini oshirish kurslari
Talabalar uchun ingliz tili – o‘qitish
Tarjimonlar kurslari
Tashqi iqtisodiy faoliyat bo‘yicha kurslar
Tatuajga o‘qitish – xizmatlar
Testologiya fani o‘qituvchilarini o‘qitish – xizmatlar
TIBBIYOT KOLLEJLARI
Tibbyot OTMlari (institutlari)
Tirnoqlarni o‘stirish kurslari
Tish texniklarini o‘qitish – xizmatlar
Tizim (tarmoq) ma’murchiligi kurslari
To‘y raqsini qo‘yish – xizmatlar
To‘y soch turmaklari kurslari
TOEFL dasrliklari – sotish
TOEFLga tayyorgarlik – xizmatlar
Tramvay haydovchilarini o‘qitish – xizmatlar
TRIKOTAJ TAYYORLASH KURSLARI
Turk tili kurslari
Uch o‘lchamli dizaynga o‘qitish (AutoCad, ArchiCad, 3DS MAX)
Veb-dasturlashga o‘qitish (PHP, HTML, JavaScript)
Vestminster litseyiga tayyorgarlik – xizmatlar
Vestminster universitetiga kirishga tayyorgarlik – xizmatlar
VS toifadagi haydovchilarni o‘qitish – xizmatlar
XAKQ TA’LIM BO’LIMLARI (RayONO)
Xattotlik kurslari, xattotlikka o‘qitish
Xitoy tili kurslari
Xitoyda ta’lim – xizmatlar
Xorijda ishlash uchun xalqaro imtihonlarga tibbiyot hamshiralarini tayyorlash
Xorijda magistraturada o‘qish uchun grantlar – xizmatlar
Xorijda o‘qish uchun grantlar
Xorijda ta’lim sohasida konsalting – xizmatlar
XORIJIY OTMLARNING FILIALLARI
Xorijiy tillar kurslari
Xorijliklarga o‘zbek tilini o‘qitish
Xorijliklarni rus tiliga o‘qitish
XUSUSIY BOLALAR BOG’CHASI
XUSUSIY MAKTABLAR
Yapon tili kurslari
Yaponiyada o‘qish – xizmatlar
Ye toifali haydovchilarni o‘qitish – xizmatlar
Yuklarni ortuvchilarni mehnat muhofazasi bo‘yicha o‘qitish – xizmatlar
YURIDIK KOLLEJLAR
Zamonaviy raqslar – o‘rgatish
Zumba fitnes – o‘rgatish, mashg‘ulotlar

20 ta top tashkilotlar (yanvar)
Top 20 ta faoliyat sohalari (yanvar)
Yangi kompaniyalar

Fan oyliklarini o’tkazish bo’yicha tavsiyalar

On 12.02.2016 By shuhrat In O’QITUVCHILARGA 0 fikr

Kimyo, biologiya va fizika fan oyligini o‘tkazish bo‘yicha tavsiya

Respublikamiz ta’lim-tarbiya tizimining bugungi kundagi asosiy vazifasi o‘sib kelayotgan yosh avlod, o‘quvchilarning ilmiy dunyoqarashini, mantiqiy fikrlay olish qobiliyatini, aqliy rivojlanishini, o‘z-o‘zini anglash salohiyatini shakllantirish va o‘stirish, ularda milliy va umuminsoniy qadriyatlarni tarkib toptirish, ma’naviy barkamol inson bo‘lib yetishishlari, jamiyatda o‘z munosib o‘rnini egallashga qodir bo‘lgan, komillikka intiladigan barkamol avlodni voyaga yetkazishda tabiiy fanlarning (fizika, kimyo, biologiya) o‘rni beqiyosdir.

Hozirgi kunda ilm-fan, texnika va ishlab chiqarish sohalarining, axborot kommunikatsiya texnologiyalarining tez sur’atlarda jadallik bilan rivojlanishi ta’lim muassasalarida ta’lim-tarbiya sifatini mazmun jihatidan yuqori bosqichga ko‘tarishni talab etadi.

Umumta’lim maktablarida bir necha yillardan buyon har bir o‘quv predmeti bo‘yicha fan oyliklari o‘tkazib kelinmoqda. Jumladan, mart oyida kimyo, biologiya, fizika fanlari oyligi o‘tkaziladi.

Kimyo, biologiya, fizika fan oyligini o‘tkazishdan maqsad:

· fan oyligi davomida o‘quv-tarbiya jarayoniga ijobiy ta’sir etuvchi tadbirlar o‘tkazish;

· o‘quvchilarning bilim olishga bo‘lgan intilishlarini har tomonlama rivojlantirish:

· fizika, kimyo, biologiya fanlari eksperimental fan bo‘lganligi sababli, nazariy olgan bilimlarini amaliyotda qo‘llash ko‘nikma va malakalarini hosil qilish hamda dars jarayonida o‘quv-laboratoriya jihozlaridan, ko‘rgazmali tajribalardan unumli foydalanish;

· mazkur fanlar o‘qitilishida o‘quvchilarning tafakkurini ko‘chaytirish maqsadida to‘garak mashg‘ulotlarida masalalar yechish texnologiyalariga e’tiborni qaratish;

· o‘quvchilarni ushbu fanlardan mustaqil va ijodiy fikrlashga, tabiiy fanlarning turmush va texnikadagi ahamiyatini bilishga va xalq xo‘jaligida ulardan qo‘llanishi haqida tushunchalar berish va o‘rgatish;

· dars jarayonida axborot kommunakitsion texnologiyalardan foydalanish orqali iqtidorli o‘quvchilar bilan ishlashni yanada takomillashtirish;

· o‘quvchilarning fanlar bo‘yicha bilim, ko‘nikma va malakalarida bo‘shliqlarni aniqlash va ularni bartaraf etish yuzasidan tavsiyalar ishlab chiqish;

· fan oyligi davomida tajriba almashish maqsadida, ta’lim-tarbiyada yaxshi samara berayotgan, olib borilayotgan ishlar, ilg‘or ish tajribalar yuzasidan materiallarini ta’lim portallariga joylashtirib borish maqsadga muvofiq.

Kimyo, biologiya, fizika fan oyligini tashkil etish va o‘tkazishda quyidagilarga e’tibor qaratish tavsiya etiladi:

1- yo‘nalish “Fan oyligi”ning ochilishi

Umumta’lim maktablarida kimyo, biologiya, fizika fanlari oyligini o‘tkazish yuzasidan chora — tadbirlar rejasini ishlab chiqish.

— Maktabda mazkur predmetlarga doir devoriy gazetalar chiqarilishi, ularda shu fanlar bo‘yicha qiziqarli ma’lumotlar, internet sahifalaridan olingan fan yangiliklari haqidagi materiallarni berish maqsadga muvofiqdir.

— DTS va o‘quv dasturlari asosida o‘quvchilarning mazkur fanlardan egallashlari lozim bo‘lgan bilim, ko‘nikma va malakalari monitoringi aniqlanadi.

— Maktablarda o‘tkazilgan “Bilimlar bellashuvi” natijalari tahlillari asosida o‘quvchilar bilimida aniqlangan bo‘shliqlarni to‘ldirish yuzasidan chora-tadbirlar ishlab chiqiladi.

2- yo‘nalish “Ochiq darslar”ni tashkil etish

— “Ochiq darslar”ni tashkil etishda o‘qituvchilar sinflar kesimida aniq belgilangan mazular bo‘yicha mashg‘ulotlarni olib borish yuzasidan dars jadvalini belgilash;

— Kimyo, biologiya, fizika fanlari bo‘yicha ochiq darslarni o‘tkazishda axborot kommunikatsion hamda ilg‘or pedagogik texnologiyalardan foydalanib, mashg‘ulotlarni tashkil etish;

— kimyo, biologiya, fizika fanlaridan yaratilgan elektron darslik va vertual laboratoriya qo‘llanmalaridan dars jarayonida samarali foydalanish usullarini namoyish eta bilish;

— ilg‘or pedagogik texnologiyalar singdirilgan dars ishlanmalari tayyorlash va metodik birlashmalarda muhokama qilinib,ulardan eng yaxshi dars ishlanmalarini “Zeyonet” axborot portaliga joylashtirish;

— maktab rahbariyati tomonidan ilg‘or ish tajribalarni o‘rganish va ommalashtirish hamda fan oyligi doirasida maqolalarni ommaviy axborot vositalari orqali chop ettirishga erishish.

3- yo‘nalish “Sinfdan tashqari ishlar”ni tashkil etish

— Fan oyligi davomida biologiya fani bo‘yicha “Qushlar bizning do‘stimiz”, “O‘zbekiston Qizil Kitobiga kiritilgan o‘simliklar”, “Gullar bayrami”, kimyo fani bo‘yicha “Kimyoviy elementlar so‘zlaydi”, “Xalq xo‘jaligida kimyo”, “Qiziqarli kimyo”, fizika fani bo‘yicha “Fiziklar liriklar”, “Qiziqarli fizika”, “Bilimdonlik cho‘qqisi”, “ Fizikada olam mujassam” kabi fan kechalari, qiziqarli bahs-munozaralar tadbirlarini, tematik albomlar tanlovlarini o‘tkazishda xorijiy (ingliz, fransuz, nemis) tillardan foydalanilgan holda tayyorlash va o‘tkazishga erishish;

— Mahalliy imkoniyatlardan kelib chiqqan holda shahar, viloyat markazlaridagi universitet, institut fakultetlarining professorlari, olimlar, darslik mualliflari, ustoz–shogird yo‘nalishidagi “Ustoz” o‘qituvchilar bilan mazkur fanlarga qiziquvchi o‘quvchilar uchrashuvlarini tashkil etish;

— Maktabda o‘quvchilarning o‘quv-laboratoriya jihozlaridan samarali foydalanishini tashkil etish maqsadida fan to‘garaklarida qo‘shimcha mashg‘ulotlar (amaliy, laboratoriya, ko‘rgazmali namoyishlar) o‘tkazish;

— O‘quvchilarning ijodiy ishlari (krosvordlar, referatlar, bukletlar, qo‘lda yasalgan jihozlar) yuzasidan tanlovlar o‘tkazish;

— Fan oyligi davomida kimyo, biologiya, fizika fan yo‘nalishlaridagi oliy o‘quv yurtlariga, kasb-hunar kollejlariga, akademik litseylarga, ishlab chiqarish korxonalariga ekskursiyalar tashkil etish;

— Resurs markazlarida ochiq darslar, fanlarga oid kitob ko‘rgazmalari tashkil etish;

— Kimyo, biologiya, fizika fanlaridan o‘quv-laboratoriya jihozlaridan samarali foydalanish, (amaliy, laboratoriya, ko‘rgazmali namoyishlar) o‘qituvchilarga metodik yordam berish uchun tumanlarda tashkil etilgan tayanch maktablar qoshida seminarlar tashkil etish maqsadga muvofiq.

Fan oyligini yakunlash

Kimyo, biologiya, fizika fan oyligi yakuniga bag‘ishlangan festival o‘tkaziladi. Ushbu tadbir maktab rahbariyati o‘qituvchilar jamoasini yoshlarga bilim berishdagi qilgan mehnatlarining sarhisobini, ulardagi ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish borasida qilingan ishlarni qadrlash va baholash maqsadida tashkil qilinadi:

— DTS va o‘quv dasturlari asosida o‘qituvchi va o‘quvchilarning ijodiy hamkorligini targ‘ib etish;

— Festivalda o‘qituvchi va o‘quvchilar iqtidori, qobiliyatini hamda mahoratini ko‘rsatish;

— Fan oyligi davomida maktabda o‘tkazilgan turli tadbirlarni tashkil etish va o‘tkazishda faol qatnashgan fan o‘qituvchilari va o‘quvchilarni taqdirlash.

Fan oyliklar tom ma’noda har bir fan yo‘nalishi bo‘yicha jamiyatga, fan sohasiga berayotgan foydasini ko‘rsata olish, har bir yo‘nalishdagi o‘qituvchilar ommasini jipslashtirish, fanlararo bog‘liklikni ta’minlash hamda ta’lim mazmunining yuqori samaradorligini oshirishdek ulkan vazifani ado etishga undaydi.

Maktablarda o‘tkazilgan fan oyliklari yuzasidan tayyorlangan hisobotlar to‘planib, maktab metodbirlashmalarida saqlanadi.

Respublika ta’lim markazi

Tabiiy va aniq fanlar bo‘limi metodistlari

G.Shoisaeva, Z.Sangirova, I.Saparboev

Umumta’lim maktablarida jismoniy tarbiya fani oyligini o‘tkazish yuzasidan tavsiyalar

Umumta’lim maktablarida jismoniy tarbiya fanini o’qitishdan maqsad o’quvchilarni jismonan kuchli, baquvvat, sog’lom qilib tarbiyalash orqali jamiyatda o’z o’rniga ega komil insonlarni voyaga еtkazishdan iboratdir.

Jismoniy tarbiya darslarini samaradorligini oshirishning eng muhim omillaridan biri – amaliy mashg’ulotlarni tashkil etishda sport anjomlaridan samarali foydalangan holda o’quvchilarda jismoniy sifatlarni shakllantirishdir.

O’quvchilarning jismoniy tarbiya bilan shug’ullanishlariga qiziqishini oshirish yo’llaridan biri bu fan oyliklarini yuqori darajada o’tkazishdan iborat.

“Fan oyligi”ni mazmunli, yuqori saviyada o’tkazishda turli sport bayramlari, musobaqa va uchrashuvlar, namunaviy mеdiyadarslar hamda o’quvchilarning nazariy bilimlarini boyituvchi “Sport bilimdonlari cho’qqisi” musobaqalarini tashkil etish lozim.

Mazkur oylik davomida sport bilan shuqullanuvchilar ommaviyligini yanada oshirish maqsadida turli yo’nalishlarda musobaqalar tashkil etish va unga barcha o’quvchilarni qamrab olinishi kеrak.

Sport musobaqalari bayramona, ko’tarinki ruhda bo’lishi va joylardagi “Yoshlik”, “Bolalar sportini rivojlantirish jamg’armasi” tashkilotlar va mahalla hamkorligida o’tkazilishi lozim. Jumladan:

I-IV- sinflar uchun:

— “Mеrgan” harakatli o’yini.

IV-IX sinflar uchun:

— Yengil atlеtika (30 m, 60 m, estafеta yugurishlar);

— Sport o’yinlari (futbol, volеybol, baskеtbol, qo’l to’pi);

— Harakatli o’yinlardan musobaqalar o’tkazish.

“Fan oyligi” chora-tadbirlari umumiy o’rta ta’lim maktablarining jismoniy tarbiya o’qituvchilari va sport to’garagi rahbarlari bilan hamkorlikda kunlik, haftalik tadbirlar rеjasini tuziladi. Ta’lim muassasa rahbari tomonidan tasdiqlanadi.

Mazkur tadbirlarni yakuni bo’yicha mеtodbirlashma, mеtodik va pеdagogika kеngashlarida muhokama etilib, tahliliy ma’lumotlar yakuniga ko’ra vazifalar bеlgilab olinishi kеrak.

Oylik chora-tadbirlar rеjasida amalga oshiriladigan ishlar to’rt haftaga bo’linadi, har bir hafta uchun aniq bir yo’nalish asosida tadbirlar rеjalashtiriladi.

Tuman XTMFMTTEB Mеtodika kabinеtlari umumiy o’rta ta’lim maktablarida o’tkaziladigan “Fan oyligi” tadbirlarini muvofiqlashtirib boradi. Shuningdеk, yosh mutaxassislarga mеtodik yordam ko’rsatish maqsadida haftaning bir (juma) kuni bеlgilanadi, tumandagi ilg’or tajribali o’qituvchilar tomonidan amaliy o’quv-sеminarlarini tashkil etiladi. Bunda jismoniy tarbiya fanidan murakkab mavzularni ilg’or pеdagogik tеxnologiya va intеrfaol mеtodlardan samarali foydalangan holda darslar tashkil etiladi hamda ish tajribalar yuzasidan davra suhbatlari, to’garak mashg’ulotlarini o’tkazish bo’yicha amaliy mеtodik yordam bеradi. Shu bilan birga tuman, (shahar) viloyatlarda faol va fidoiy ishlayotgan fan o’qituvchilarini ish tajribalari ommalashtiriladi.

Umumiy o’rta ta’lim maktablarida “Fan oyligi”ning boshlanishidan bir hafta oldin chora-tadbirlar rеjasi ta’lim muassasa rahbari tomonidan tasdiqlanadi, sport zali hamda anjomlari, yo’lakchalarni jismoniy tarbiya va sportga bog’liq shiorlar bilan jihozlanadi. Umumiy o’rta ta’lim maktablarida tashkil etilgan “Fan oyligi” burchagiga tadbirlar rеjasi ilib qo’yilishi lozim.

Umumta’lim maktablarida jismoniy tarbiya “Fan oyligi”ni o’tkazishda quyidagi maqsad va vazifalari amalga oshirilishiga e’tibor qaratish kеrak:

· DTS va o’quv dasturi talablari bajarilishida o’qituvchi hamda o’quvchilarning ijodiy hamkorligini tashkil etilishi;

· Darsdan tashqari vaqtda o’tkaziladigan sport to’garaklarning faoliyatini kuchaytirish, o’quv jarayoni bilan uzviyligini ta’minlash;

· “Iftixor” unvoniga sazovvor bo’lgan sportchilar haqida ma’lumot, sport yangiliklari bilan tanishtirish;

· “Sport bilimdonlar cho’qqisi” musobaqasi (www.rtm) ni o’tkazish, sport yo’nalishlari bo’yicha o’quvchilarning ijodiy ishlari bo’yicha rеfеratlar ko’rik-tanlovlarini tashkil etish;

· Ilg’or ish tajribalarini ommalashtirish.

Jismoniy tarbiya fanidan o’tkaziladigan “Fan oyligi” tadbirlari quyidagicha rеjalashtirish tavsiya etiladi.

Fan oyligining birinchi haftasida: Ilg’or pеdagogik tеxnologiya va intеrfaol mеtodlar asosida namunaviy darslar tashkil etish. Darslarda AKT vositalari yordamida intеrnеt tarmog’idan foydalanib, sportga oid yangiliklarini o’quvchilarga yеtkazish. O’quvchilar tomonidan tayyorlangan eng yaxshi ijodiy ishlar rеfеrat ko’rgazmasi ko’rik-tanlov tashkil etish.

Ikkinchi haftada sport bayramini tashkil etish. Bunda ko’rgazmali va ommaviy tadbirlari bo’lishi, jismoniy tarbiyani kеng targ’ib qilish kabi sahna ko’rinishlaridan iborat tomoshalari o’tkazilishi mumkin. Masalan, shu kunga qadar bo’lib o’tgan sport musobaqalarida maktab jamoasining erishgan yutuqlari namoyishi, milliy bayramlardagi ommaviy o’yinlar, jismoniy pauza turidagi mashqlar konkursi o’tkaziladi. Ushbu konkurslarda barcha tomoshabinlar faol ishtirok etishi lozim.

Maktab o’quvchilarini ko’rgazmali chiqishlarini tayyorlashda, sport bayramlarini tashkil etish va o’tkazishda barcha maktab pеdagog xodimlarini jalb etish kеrak.

Sport bayramlari turli chiqishlar mazmuniga ko’ra harakatchan, emotsionalli, xilma-xil bo’lishi hamda musiqiy ohanglar ostida o’tkazilishi maqsadga muvofiq.

Uchinchi hafta o’zining ko’lami, qiziqarli sport musobaqalari bilan alohida ajralib turishi lozim.

To’rtinchi haftada esa sport turlari bo’yicha yuksak muvafiqqatlarga erishgan Fan arboblari, Rеspublika va Xalqaro sport musobaqalari g’oliblari bilan uchrashuvlar, davra suhbatlari tashkil etish.

Shu bilan birga faqat fan oyligi davomida emas, balki yil davomida o’quvchilarning sportga bo’lgan qiziqishlarini oshirish maqsadida tumanda joylashgan BO’SM (Bolalar va o’smirlar sport maktabi)larga sayyohatlar uyushtirish va o’quvchilarni qiziqishlari bo’yicha turli sport to’garaklariga jalb etish ishlarini ham rivojlantirib borish kеrak.

Oylik davomida o’tkazilgan turli tadbir va sport musobaqalarida faol qatnashgan o’quvchilarni rag’batlantirib borish lozim.

Fan oyligi yakunida o’tkazilgan tadbirlar bo’yicha tahlillar, xulosalar umumlashtirilib, mеtodbirlashma yig’ilishlarida o’rganlishi va kеlgusida bajarilishi lozim bo’lgan vazifalar bеlgilab olish zarurdir.

Rеspublika ta’lim markazi

bosh mеtodisti Furqat Nadjimov

Umumta’lim maktablarida Matematika fani oyligini tashkil etish va o‘tkazish yuzasidan tavsiyalar

Umumta’lim maktablarida mana bir necha yillardan buyon har bir o‘quv predmeti bo‘yicha fan oyliklari o‘tkazib kelinmoqda. Fan oyligini o‘tkazishdan maqsad – dars va darsdan tashqari o‘tkaziladigan tadbirlarni ta’lim tarbiyadagi ahamiyati, o‘quvchilarni mazkur fanga bo‘lgan qiziqishlarini oshirish, bilim samaradorligini ko‘tarish, hozirgi zamon fan va texnikasi yutuqlari bilan doimo tanishib borish, o‘rganishga bo‘lgan intilishlarini o‘stirish, o‘qituvchi va o‘quvchining ijodiy hamkorligini targ‘ib etish, fan bo‘yicha o‘quv metodik ishlarni jonlantirish, o‘qituvchilar ijodiy faoliyatlarini kuchaytirish, izlanuvchan, ijodkor o‘qituvchilarni aniqlash, ularning tajribalarini o‘rganish va targ‘ibot qilish, ta’lim jarayonida qo‘llayotgan uslublarini takomillashtirishdan iboratdir.

Fan oyligi ta’lim muassasalaridagi o‘quv tarbiya jarayonining zamonaviy talablar darajasida bo‘lishini ta’minlash, fan o‘qituvchilarining pedagogik mahoratini oshirish, ularning ijodiy izlanishlari va mehnatlarini ro‘yobga chiqarish omili hamdir. Shuni aytish joizki, fan mutaxassislari o‘rtasida fanning o‘ziga xos xususiyatlari, murakkabligi, o‘zlashtirishlik darajasi, hayotdagi o‘rni haqida turli xil fikr-mulohazalar, bahs-munozaralarga olib kelishi mumkin. Tashkil etilajak fan oyliklari esa bu yo‘nalishga oydinlik kiritish bilan birga, sohadagi mavjud o‘ziga xoslikni, yangiliklarni ham namoyon etadi.

Fan oyligi davomida maktablarning pedagogik jamoasi faolligi, mahoratli kadrlar bilan ta’minlanganligi, matematika fani xonasining zarur ko‘rgazmali-didaktik materiallar bilan jihozlanishi, ota-onalar bilan maktabning hamkorligini jonlantirish, ularni fandagi yangiliklar, ta’lim tizimidagi o‘zgarishlar, o‘quvchilarning o‘zlashtirish va bilim samaradorligi ko‘rsatkichlari bilan tanishtirish kabilarga qaratilgan qator ishlar amalga oshiriladi.

O‘quvchilarni kasbga yo‘naltirish maqsadida oliy o‘quv yurtlari, akademik litseylar va kasb-hunar kollejlariga ekskursiyalar uyushtirish, shahar, viloyatlardagi oliy o‘quv yurtlari professor, olimlari bilan o‘quvchilar uchrashuvlarini tashkil etish ishlari rejalashtiriladi.

Fanga oid devoriy gazetalar chiqarilib, unda qiziqarli ma’lumotlar, internet sahifalaridan olingan fan yangiliklari yoritiladi.

Maktab, tuman, shahar, viloyat miqyosida eng yaxshi uslubiy birlashma, ijodkor o‘qituvchi va metodistlarning ish tajribalari o‘rganilib, ommalashtiriladi.

Matematika fan oyligida o‘quvchilar bilan sinfdan tashqari vaqtda ularning olgan bilim, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlash, fanga bo‘lgan qiziqishlarini oshirish maqsadida, sinflar va maktablararo «Yosh matematiklar», «Nima, qaerda, qachon?» kabi qiziqarli mavzularda festivallar, fan bilimdonlari bellashuvi va bahs-munozaralar o‘tkaziladi. Fan oyligiga bag‘ishlangan tadbirlarda o‘qituvchilar jamoasini yoshlarga bilim berishdagi mehnatlari, ulardagi ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish borasida qilgan ishlarini qadrlash va baholash maqsadida oylik davomida faol qatnashgan fan o‘qituvchilari rag‘batlantiriladi.

Ushbu tavsiyani to’liq bu erdan ko’chirib oling Matematika fan oyligi

Geografiya fani bo‘yicha fan oyligini o‘tkazish yuzasidan metodik tavsiyalar

Shuni aytish lozimki, fan mutaxassislarining o‘rtasida fanlarining o‘ziga xos xususiyatlari, murakkabligi, o‘zlashtirishlik darajasi, hayotdagi o‘rni haqida turli xil fikr-mulohazalar bahs-munozaraga aylangan o‘rinlar mavjud. Tashkil etilajak fan oyliklari esa bu yo‘nalishga oydinlik kiritish bilan birga, sohadagi mavjud o‘ziga xoslikni, yangilikni namoyon etadi.

Geografiya fanini o‘qitishda sifat-samaradorlikni oshirish maqsadida umumiy o‘rta ta’lim maktablarida, tuman (shahar) xalq ta’limi bo‘limlarida va viloyat xalq ta’limi boshqarmalarida fan oyligini tashkil etish maqsadga muvofiqdir.

Fan oyligini o‘tkazishda quyidagi vazifalarni amalga oshirish belgilanadi

1. Geografiya fan oyligining boshlanishi va yakunida umumta’lim maktablari o‘quvchilari bilimini DTS va o‘quv dasturlariga moslik darajasini aniqlash maqsadida sinflar kesimida sinov testlari olinadi. O‘quvchilarning mazkur fandan o‘zlashtirishi lozim bo‘lgan bilim, ko‘nikma va malakalarning monitoringi o‘tkazilib, uni metodbirlashmada taxlil qilish (jadval va diogrammalar asosida);

2. Maktablarning pedagog kadrlar bilan ta’minlanishi, geografiya xonasining geografik xaritalar, globuslar, didaktik materiallar, o‘quvchilarning darsliklar, o‘quv atlaslari bilan ta’minlanganligini nazorat qilish;

3. Maktabda “Mustaqilligimizning 21 yilligi”ga va fan yangiliklariga doir qiziqarli devoriy gazetalar chiqarish, masalan “Taqdirimsan, baxtimsan, erkin va obod Vatan”, 2012 yil “Mustahkam oila yili», «Mustaqil O‘zbekiston 21 yoshda», «Betakror go‘shalar», kabi mavzularda. Devoriy gazetalarning sahifalarida Respublikamizning 21 yil davomida iqtisodiy va siyosiy sohalarda erishgan yutuqlari, fanga oid qiziqarli ma’lumotlar, internet sahifalaridan olingan fan yangiliklari, qiziqarli boshqotirmalar va viktorina savollarini berish;

4. O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligining 2012-2013 o‘quv yilida umumiy o‘rta ta’lim maktablari o‘quvchilari bilimlarining Davlat ta’lim standartlarini o‘zlashtirish bo‘yicha geografiya fanidan o‘tkazilgan bilimlar bellashuvi va olib borilgan monitoring natijalariga ko‘ra, o‘quvchilar bilimida aniqlangan bo‘shliqlarni to‘ldirish uchun o‘qituvchilarga mavzular yuzasidan dars davomida ko‘proq ularni xarita va o‘quv atlaslari bilan ishlashlarini yo‘lga qo‘yish, 5-7 sinflarda olgan bilimlari, hosil bo‘lgan ko‘nikma va malakalari asosida quyidagi mavzular bo‘yicha amaliy mashg‘ulotlarni tashkil etish va ochiq darslar o‘tkazish. Jumladan:

Yo‘nalish azimuti va masofani aniqlashda, geografik xaritalar, xarita masshtabini aniqlab topishda, Litosfera, Yerning qobiqli tuzilganligi, Yer po‘sti harakatlari, materik va okeanlarning paydo bo‘lishi, Dunyo okeani, okean suvinnig sho‘rligi, haroratini aniqlashda, havo harorati va bosimini aniqlab topishda, okean oqimlarini ajratib berishda o‘quvchilar bilimida bo‘shliqlar vujudga kelgan.Ushbu bo‘shliqlarni bartaraf etishda yuqorida ko‘rsatilgan mavzular yuzasidan amaliy mashg‘ulotlarni tashkil etishda zamonaviy usullarni qo‘llash.

5. O‘quvchilarning fanga bo‘lgan qiziqishini oshirish maqsadida barcha maktablarda «Geografiya maydonchasi»ni tashkil qilish va o‘quvchilar bilan olib borilayotgan amaliy kuzatuv mashg‘ulotlarining asosida «Geografiya maydonchasidan olingan ma’lumotlar» mavzusida foto ko‘rgazma tayyorlash;

6. Ta’lim muassasalaridagi o‘quv tarbiya jarayonining sifatini oshirish, fan o‘qituvchilarining pedagogik mahoratini oshirish, ularning qobiliyati va iste’dodlarini ro‘yobga chiqarish;

7. Davlat ta’lim standartlari talablarini bajarishda o‘qituvchi va o‘quvchilarning ijodiy hamkorligini tashkil etish;

8. Fan oyligini tashkil etish orqali fan uyushmalari va metodbirlashmalari faoliyatining samaradorligini oshirish;

9. O‘quvchilarda mehnat ko‘nikmalarini shakllantirish o‘z iqtidorlari va hosil bo‘lgan malakalari asosida kasb yo‘nalishlarini tanlashda, o‘z o‘lkasining tarixi, tabiiy va iqtisodiy geografiyasi, arxeologik va madaniy yodgorliklari, tabiat muhofazasi, madaniy va milliy merosimizni o‘rganishlariga, ekologik ta’lim-tarbiya berish, ularni tabiatga bo‘lgan mehr-muhabbatlarini oshirish bilan birga, o‘quvchilarni o‘z ustida ishlashlariga bo‘sh vaqtlaridan unumli foydalanishlariga qaratilgan, maktablarda tashkil etilgan “Yosh o‘lkashunos”, “Yosh sayyoh”, “Muzeyshunoslik” to‘garaklarida o‘quvchilarning bilish faoliyatini tashkil etish va boshqarishda hamkorlik texnologiyasiga amal qilish;

10. Geografiya fan oyligida o‘quvchilar bilan sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish orqali sinfda olgan bilim, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlash, fanga bo‘lgan qiziqishlarini oshirish maqsadida sinflar va maktablararo “Mening o‘lkam”, «Nima, qachon, qaerda», «Yosh geograflar bellashadi” kabi mavzularda fan bilimdonlari o‘rtasida bahs-munozalarni tashkil etish;

11. O‘quvchilarni kasbga yo‘naltirish maqsadida oliy o‘quv yurtlari professor, olimlari va o‘qituvchilari bilan uchrashuvlarini tashkil etish, oliy ta’lim muassasalari, akademik litsey va kasb-hunar kollejlariga ekskursiyalar uyushtirish kabilardir.

Fan oyligini tashkil etish

— Maktabda fan oyligi boshlanishidan oldin va yakunlanishi arafasida yangi tahrirdagi o‘quv dasturi talablari va modernizatsiya qilingan DTS me’yorlarini amaliyotga joriy etish bo‘yicha amalga oshirilgan ishlarni o‘rganish maqsadida, o‘quvchilardan geografiya fanlari bo‘yicha sinov o‘tkaziladi. Bu bilan o‘quvchilarning mazkur fandan o‘zlashtirishi lozim bo‘lgan bilim, ko‘nikma va malakalarning monitoringi o‘tkazilib, uni metodbirlashmalarda tahlil qilish tavsiya etiladi.

— Maktablarning o‘quv jihozlari, fan kabinetlari, pedagog kadrlar bilan ta’minlanishi o‘rganiladi va o‘quvchilarga jihozlaridan foydalanish bo‘yicha tushunchalar beriladi.

— Geografiya fan xonalarining jihozlari, didaktik materiallar, o‘quvchilarning darsliklar, o‘quv-qo‘llanmalari bilan ta’minlanganligi o‘rganiladi.

— Maktabda mazkur fandan o‘tkazilgan geografik bayramlar va kechalarga doir gazetalar chiqarilishi, gazetada shu fan bo‘yicha qiziqarli ma’lumotlar, internet sahifalaridan olingan fan yangiliklari, o‘quvchilarning o‘zlashtirishlari bo‘yicha samaradorliklari berilishi rejalashtiriladi.

— Maktabdagi shu fan yo‘nalishlari bo‘yicha tashkil etilgan metodbirlashma rahbarlari, ilg‘or o‘qituvchilar yordamida o‘qitish samaradorligini oshirish uchun dars ishlanmalari, test topshiriqlari va nazorat ishlari to‘plamlari tayyorlanishi tavsiya qilinadi.

— Maktablarda, tuman miqyosida “Mustaqilligimizning 21 yilligi”ga bag‘ishlab, «2012 yil mustaxkam oila yili», “Taqdirimsan, baxtimsan, erkin va obod Vatan”, «Mustaqil O‘zbekiston 21 yoshda», “O‘zbekiston kecha, bugun, ertaga” mavzularida tadbir va fan kechalari o‘tkaziladi.

— Viloyat, tumanlardagi tayanch maktablar qoshida o‘quvchilarining ijodiy ishlaridan namunalar asosida ko‘rgazmalar tashkil etiladi.

— Maktab, tuman, viloyat va Respublika miqyosida eng yaxshi uslubiy birlashmalar, ilg‘or o‘qituvchilarning, metodistlarning ish tajribalari ommalashtiriladi.

— “Fan oyligi”ning o‘tkazilishini ommaviy axborot vositalari orqali muntazam ravishda yoritib boriladi.

— “Fan oyligi” davomida viloyatlardagi oliy o‘quv yurtlari professor olimlari bilan mazkur fanga qiziqqan o‘quvchilar uchrashuvlari tashkil etiladi.

— Tumanlarda «fan oyligi»ning yakunlariga bag‘ishlangan seminarlarni o‘tkazish tavsiya qilinadi.

— Maktabdagi geografiya uslubiy birlashmalari yillik ish rejasida fan oyligi uchun belgilangan fan yo‘nalishi bo‘yicha o‘tkaziladigan kunlik, haftalik tadbirlar belgilanadi. Oylik muddati to‘rt haftadan iborat bo‘lib, har bir hafta uchun aniq bir yo‘nalish asosida tadbirlar rejalashtiriladi. Mazkur tadbirlar maktabning yillik ish rejasiga kiritilib, pedagogika kengashi, uslubiy kengash va uslubiy birlashma yig‘ilishlarida ko‘rib chiqilib tasdiqlanadi hamda ijrosi muhokama qilinadi.

— Geografiya fanlari bo‘yicha darslarni o‘tkazishda ilg‘or pedagogik texnologiyalardan foydalanib, eng mukammal yozilgan eng yaxshi dars ishlanmalari, ijodiy ishlari tanlovi o‘tkazilib viloyat, tuman fan oyligi yakunida g‘oliblar aniqlanib rag‘batlantiriladi.

— Geografiya fan oyligi yakuniga bag‘ishlangan tadbir o‘tkaziladi. Ushbu tadbir maktab, tuman, viloyat rahbariyatining o‘qituvchilar jamoasini yoshlarga bilim berishdagi qilgan mehnatlarining sarhisobini, ulardagi ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish borasida qilingan ishlarni qadrlash va baholash maqsadida tashkil qilinadi. Fan oyligi davomida (maktab, tuman, viloyat miqyosida) o‘tkazilgan turli tadbirlarda faol qatnashgan fan o‘qituvchilari va o‘quvchilar taqdirlanadilar.

Tabiiy va aniq fanlar bo‘limi boshmetodisti: E.Nazaralieva

“Iqtisodiy bilim asoslari” bo‘yicha fan oyligini o‘tkazish yuzasidan metodik tavsiya

Har bir jamiyatning kelajagi uning ajralmas qismi va hayotiy zarurati bo‘lgan ta’lim tizimining qay darajada rivojlanganligi bilan belgilanadi. Mustaqil taraqqiyot yo‘lidan borayotgan mamlakatimizning uzluksiz ta’lim tizimini isloh qilish va takomillashtirish, yangi sifat bosqichiga ko‘tarish, unga ilg‘or pedagogik va axborot texnologiyalarini joriy qilish hamda ta’lim samaradorligini oshirish muhim ahamiyat kasb etmoqda.

Bugungi kunda iqtisodiy ta’limning barcha bosqichlarida o‘quv dasturlarining izchilligi va o‘zaro muvofiqligi ta’minlandi, “Iqtisodiy bilim asoslari” o‘quv dasturlarida umumiy va qo‘shimcha ta’limning integratsiyalashuvini, shu bilan birga o‘qitish mazmuni-mohiyatini real hayotiy ehtiyojlarga maksimal darajada yaqinlashtirish ko‘zda tutiladi. Shu maqsadda 1-4 sinflarda “Iqtisod va soliq alifbosi”, 5-7 sinflarda “Iqtisod va soliq saboqlari”, 8-9 sinflarda “Soliqqa tortish asoslari” o‘quv kurslari boshlang‘ich sinflarda Atrofimizdagi olam, O‘qish, Matematika, Odobnoma, Mehnat, yuqori sinflarda Matematika, Georgrafiya, Tarix, Mehnat va Milliy istiqlol va ma’naviyat asoslari turkumiga kiruvchi fanlar dasturlariga integratsion yondoshuv asosida darslar o‘tilishi tashkil etildi.

Shuningdek, O‘zbekiston Respublikasini 2012 yilning birinchi yarmida O‘zbekiston Respublikasini ijtimoiy –iqtisodiy rivojlantirish yakunlari to‘g‘risida 2012 yilda iqtisodiyotni isloh qilish jarayonlarini chuqurlashtirish bo‘yicha eng muhim ustuvor yo‘nalishlarni amalga oshirishga doir ko‘rilgan chora – tadbirlar joriy yilning birinchi yarmida iqtisodiy o‘sishning yuqori sur’atlariga erishish, iqtisodiyoting barcha jabhalarini muvozanatli rivojlantirishni ta’minlash, 2012 yilda asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarning barqaror o‘sish sur’atlarini saqlash uchun mustahkam asos bo‘lish imkonini berdi.

Mustaqillik yillarida yurtimizda keng miqyosdagi soliq islohatlari amalga oshirildi. Buning natijasida bozor iqtisodiyoti talablariga javob beradigan davlat budjetini to‘ldirishni, zarur davlat harajatlarini moliyalashtirishni ta’minlaydigan va shuningdek, aholi daromadlari o‘sishini iqtisodiyotni modernizatsiya qilish, uning yangi tarmoqlari, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishni rag‘batlantiradigan zamonaviy soliq tizimi yaratildi. Iqtisodiyotda soliq yukining bosqichma-bosqich kamaytirilishi – olib borilayotgan soliq islohatlarining eng muhim natijasi, yuqori iqtisodiy o‘sish suratlarini ta’minlashning eng muhim omillaridan biri bo‘ldi.

Umumta’lim maktab o‘kuvchilarining hozirgi kun talablaridan kelib chiqqan holda ularga soliqlar va soliq to‘lovlari to‘g‘risidagi bilimlarini oshirish, o‘sib kelayotgan yosh avlodda soliqlar va soliq to‘lovlarining ahamiyati va roli to‘g‘risidagi bilimlarni shakllantirish, ularga soliqlar haqidagi dastlabki tushunchalarni berish, soliqlarning tarixi, mohiyati, to‘lash tartiblari, soliqlarni xalq va davlat farovonligi manbai ekanligi haqidagi boshlang‘ich bilimlarni shakllantirish maqsadida darsdan tashqari vaqtlarida O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq Qo‘mitasi (DSQ) bilan hamkorlikda tadbirlar va “Iqtisod va soliq saboqlari” to‘garaklarini tashkil etish maqsadga muvofiqdir.

“Iqtisodiy bilim asoslari” fanini o‘kitishda axborot kommunikatsiya va ilg‘or pedagogik texnologiyalarni tatbiq etgan holda bilim berish, darsning qiziqarli bo‘lishi, o‘kuvchilarning bilimini oshirishda asosiy omillardan biri bo‘lib hisoblanadi.

Mazkur islohotlar zamirida O‘zbekistonning ta’lim tizimida yangi bir fan “Iqtisodiy bilim asoslari” fanining o‘qitilishi joriy etildi. Mazkur fanning joriy etilishidan ko‘zlangan maqsad yosh avlodga zamonaviy bilimlar berish, kasb – hunar o‘rgatish, iqtidori, qobiliyati va intellektual salohiyatini o‘stirish, ularni umuminsoniy va milliy qadriyatlar, ezgu fazilatlarga sadoqat ruhida, zamonaviy iqtisodiy xulq – atvor normalarini, iqtisodiy madaniyatni egallash, iqtisodiy fikrlashni shakllantirish, mehnat vositalariga va natijalariga tejamkorlik munosabatini tarbiyalashdan iborat.

“Iqtisodiy bilim asoslari” fanining o‘ziga xos hususiyatlaridan biri shuki, u o‘quvchilarni mustaqil hayotga tayyorlaydi, iqtisodiy savodxoniliklarini yuksaltirib, soliqlarni va boshqa majburiy to‘lovlarni o‘z vaqtida to‘lash ko‘nikma va malakalarini shakllantiradi.

Shuning uchun ham bugungi kunda iqtisodiy ta’limni amalga oshirilishida ta’lim-tarbiyaning uzviy va uzluksizligi katta ahamiyat kasb etadi. “Iqtisodiy bilim asoslari” fanidan tashkil etiladigan fan oyligini tashkil etishdan maqsad –

— Mustaqillik yillarida mamlakatimizning iqtisodiy sohada erishgan yutuqlarini targ‘ib qilish;

— o‘quvchilarda bozor iqtisodiyoti talablaridan kelib chiqib, yangi iqtsodiy madaniyat, yangicha iqtisodiy fikrlash va tafakkurni shakllantirish;

— o‘quvchilarning iqtisod fani bo‘yicha olgan nazariy bilimlarini amaliyot bilan bog‘lash;

— soliq bo‘yicha bilim, ko‘nikma va malakalarni shakllantirish;

— iqtidorli o‘quvchilar bilan ishlash yo‘llarining yangi qirralarini yaratish;

— hozirgi zamon fan va texnikasi, axborot texnologiyalari, iqtisod faniga kirib kelayotgan yangiliklar, dunyodagi iqtisodiy o‘zgarishlar bilan doimo tanishib borish ko‘nikmasini shakllantirish;

— ta’lim jarayonida o‘qituvchi va o‘quvchilarning ijodiy mahoratini ommaviy axborot vositalari orqali yoritib borish;

— ilg‘or pedagogik tajribalarini ommalashtirish va b.

Fan oyligini tashkil etish.

Oylik muddati to‘rt haftadan iborat bo‘lib, har bir hafta uchun aniq bir yo‘nalish asosida tadbirlar ijtimoiy fanlar uslub birlashmasi tomonidan o‘tkaziladigan kunlik, haftalik tadbirlar rejalashtiriladi.

Mazkur tadbirlar maktabning yillik ish rejasiga kiritiladi, pedagogika kengashida tasdiqlanib, ijrosi muhokama qilinadi. Fan oyligi rejasida boshlang‘ich sinflarning hamda yuqori sinf o‘quvchilarining imkoniyatlari va yosh xususiyatlari e’tiborga olgan holda tadbirlar belgilanadi.

1-4 sinflarda

— “Moddiy ehtiyojlar nima uchun kerak?”

— “Kim bo‘lsam ekan?”

— “Daromadga qarab buromad”.

— “Maktab mulki kimniki?” mavzularida tarbiyaviy soatlar,

5-7-sinflarda

— “Nima? Qanday? Kim uchun?”

-“Pul muomillasi nima?”

— “Milliy valyutamiz – faxrimiz”;

— “Eng yosh iste’molchi” mavzularida davra suhbatlari,

-“Soliq — bolalar nigohida” mavzusining hikoyalarda aks ettirilgan tanlov,

8-9 sinflarda

— “O‘zbekiston Respublikasining mustaqilikka erishgandan keyingi iqtisodiyotdagi rivojlanishi”;

— “Tadbirkorlikka e’tibor” mavzularida konferensiya;

— “Soliqlarning iqtisodiy mohiyati” mavzusida eng yaxshi insho tanlovi, hamda “Soliqni qanday hisoblaymiz va to‘laymiz” mavzusida eng yaxshi kompyuter taqdimoti;

— “Mening biznes g‘oyam”,

— “Oila budjeti” kabi mavzularda bilimdonlar bellashuvi, bahs-munozara, davra suhbatlari tashkil etish tavsiya etiladi.

Tashkil etiladigan tadbirlarda interaktiv topshiriqlar, savol va qo‘shimcha materiallardan foydalanish o‘quvchilarda ko‘proq qiziqish uyg‘otadi.

Shuningdek, oylik davomida o‘quv rejadagi mavzular asosida ochiq darslar tashkil qilish, o‘quvchilar o‘rtasida ijodiy ishlar(referatlar) tanlovini o‘tkazish, xududiy ishlab chiqarish korxonalariga ekskursiyalar uyushtirish va iqtisodchi olimlar bilan uchrashuvlar tashkil qilish, fan oyligi davomida ommaviy axborot vositalarida, internetning WEB sahifalarida ma’lumotlar berib borilishi ham tavsiya etiladi.

“Iqtisodiy bilim asoslari” fani bo‘yichaochiq darslarni tashkil qilishda ilg‘or pedagogik texnologiyalardan foydalanish tavsiya etiladi.

Ochiq darslar mazmuniga muhtaram prezidentimiz Islom Karimovning «Yuksak ma’naviyat — yengilmas kuch» kitobidagi konseptual g‘oyalarini hamda “Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo‘llari va choralari” kitobi, shuningdek, davlatimiz rahbari Islom Karimovning 2012 yil 25 iyul kuni O‘zbekiston Respublikasini 2012 yilning Birinchi yarmida ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari to‘g‘risida”gi ma’ruzasi mazmun mohiyatini singdirish maqsadga muvofiqdir.

Shuningdek, 7-8-9- sinflarda “Taqdirimsan, baxtimsan, erkin va obod Vatan!” ezgu g‘oya ostida “O‘zbekistonning iqtisodiyotda erishgan yutuqlari” mavzusida ochiq darslar tashkil etishzarur.

Umumta’lim muassasalarida oylik yakunida o‘tkazilgan tadbirlarda sinflar va o‘quvchilarning ishtirokini rag‘batlantirish, yakuniy xulosalar chiqarish va kelgusidagi vazifalarni belgilash o‘rinlidir. Shuningdek, o‘quvchilar tomonidan tayyorlangan eng yaxshi referatlarni to‘plam holiga keltirib, maktab kutubxnasiga foydalanish uchun kirim qilish o‘quvchilar mehnatini rag‘batlantirishning bir ko‘rinishidir.

Viloyatda, tumanda fan oyligi yakunida eng mukammal dars ishlanmalari tanlovini baholash uchun hakamlar hay’ati tarkibi tuziladi. Hakamlar hay’ati tomonidan dars ishlanmalar o‘rganilib, g‘oliblari aniqlanib, rag‘batlantiriladi va amaliyotda foydalanishga tavsiya etiladi.

8-9 sinflarda “Oila budjeti” mavzusidagi baxs-munozara uchun taxminiy savollar

— Tejamkorlik deganda nimani tushunasiz?

— Oila kamomadi nimalarga olib keladi?

— Tabiiy boyliklar deganda nimani tushunasiz?

— Soliq to‘lovlari vaqtida amalga oshirilmasa ijtimoiy himoyani amalga oshirishda qanday qiyinchiliklar vujudga kelishi mumkin?

— Ma’naviy boylik deganda nimani tushunasiz? (Prezidntimiz Islom Karimovning «Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch» kitobi materiallari asosida)

Respublika ta’lim markazi

Ijtimioy, iqtisodiy bilim

asoslari va ma’naviy-ma’rifiy ishlar bo‘limi

“Davlat va huquq asoslari”, ”MIG va ma’naviyat asoslari”fanlari bo‘yicha tavsiya

Yosh avlodga zamonaviy bilimlar berish, kasb – hunar o‘rgatish, iqtidori, qobiliyati va intellektual salohiyatini o‘stirish uchun zarur bo‘lgan barcha imkoniyatlarni yaratish, ayni paytda ularni umuminsoniy va milliy qadriyatlar, ezgu fazilatlarga sadoqat ruhida tarbiyalash masalasi davlatning doimiy e’tiboriga olindi.

Mazkur maqsadni amalga oshirishda qabul qilingan O‘zbekistonning “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonuni, Kadrlar tayyorlash milliy dasturining hayotga tatbiq etilishi, mazkur dasturning mantiqiy davomi bo‘lgan “Maktab ta’limini rivojlantirish Davlat umummilliy dasturi” va boshqalar doirasida amalga oshirilayotgan ishlar zamirida farzandlarimizni komil insonlar qilib tarbiyalash orqali Yurtimiz taraqqiyotining mustahkam poydevorini qo‘yish, uning buyuk kelajagini bunyod etishdek ezgu maqsad yotadi.

Umumta’lim maktablarini isloh qilish, uning moddiy-texnika bazsini mustahkamlash, axborot texnika asrida o‘z o‘rinini topa oladigan, jahon andozalariga mos raqobatdosh, intellektual salohiyatga ega bo‘lgan kadrlarni tayyorlashda davlatimiz bosh islohatchi bo‘lib maydonga chiqdi.

Umumta’lim maktablari davlat ta’lim standartalarining takomillashuvi, o‘quv dasturlarining optimallashuvi hamda darsliklarning yangi avlodini yaratilishi bilan bir qatorda umumta’lim maktablari uchun elektron axborot ta’lim resurslari yaratildi.

Elektron axborot-ta’lim resursidan foydalanish uchun oldin ushbu resurs haqida qisqacha tushunchalarga ega bo‘lish maqsadga muvofiqdir.

Ushbu tavsiyani bu yerdan yuklab oling. TAVSIYA

Ingliz tili fanidan elektron qo`llanmaga tavsiya (5 sinf)

Elektron darslikda berilgan illustrasiyalar ham ahamiyatga ega. Elektron darslikdagi illustrasiyalar ko‘proq muvaffaqiyatga olib keladi. Ular darslikdagi illustrasiyalarga nisbatan tiniq va ranglidir.

Elektron darslikda berilgan video lavhalar o‘quvchilarga o‘tilayotgan mavzuni tasavvur qila olishlariga, audiomateriallar — tinglab tushunishlari, talaffuz qoidalarini egallashlariga, ikki tillik lug‘at notanish so‘zlarni tarjima qila olishlariga yordam bersa, test materiallari esa o‘rganilgan materiallarni qay darajada o‘zlashtirganliklarini ko‘rsatib beradi.

Ingliz tili fanidan yaratilgan elektron darslikdan foydalanishdan maqsad o‘quvchilarga nafaqat ingliz tilidagi tayanch bilimlarni berish, balki o‘rganilayotgan tilni tasavvur qilgan holda egallangan bilimlarni kengaytirish va chuqurlashtirishdir. Darslar asosan amaliy maqsadga yo‘naltirilgan bo‘lib, unda o‘quvchi berilgan nazariy qoidalarni yodlashga majbur bo‘lmaydilar va aksincha, qoidalar asosida amaliy mashq bajaradilar. Nazariyani o‘rganish amaliy topshiriqlar bilan uzviy bog‘langan bo‘lishi lozim.

Elektron darslikda mavzular o‘z aksini topgan. O‘quvchilarga mavzuni mustahkamlash uchun elektron darslikda berilgan qo‘shimcha mashg‘ulotlar, audio va videomateriallardan uy vazifasi sifatida foydalanish tavsiya etiladi. Mustaqil holda uy vazifasi sifatida xorijiy til elektron darsliklaridan foydalanishning afzalligi quyidagilardir:

mustaqil bilim olish
mustaqil fikrlash
bilim samaradorligini oshirish
fanga bo‘lgan qiziqishini orttirish
tinglangan audio-video materiallar orqali o‘rganilayotgan tildagi so‘zlar talaffuziga amal qilish
vaqtdan istalganicha foydalanish
tinglab-tushunish malakasini oshirish
mamlakatshunoslikka oid materiallarni ko‘rish orqali mamlakatimiz hamda tili o‘rganilayotgan mamlakat haqida tasavvurga ega bo‘lish
o‘z bilimini nazorat qilishga erishish

Elektron darslikdan foydalanganda o‘quvchi berilgan topshiriqni mustaqil, hech kimning yordamisiz bajarishga harakat qiladi, bu esa o‘quvchiga mustaqil bilim olishni o‘rgatadi. Mashqlardagi ba’zi bir qiyinchiliklarni bartaraf etishda o‘quvchi sinfdagi boshqa o‘quvchilardan yordam kutmaydi va o‘zi mustaqil fikrlaydi. Berilgan topshiriqlarni mustaqil bajargandan so‘ng o‘quvchi mavzuga oid ma’lumotga ega bo‘ladi, bu esa uning bilim samaradorligini oshishiga ko‘maklashadi. Elektron darslikda berilgan topshiriqlarni mustaqil bajargach, o‘quvchi mavzuni yaxshi o‘zlashtiradi, kengroq tasavvurga ega bo‘ladi va fanga bo‘lgan qiziqishi ortadi. Berilgan matnni tinglash orqali o‘quvchi fonetik tovushlarni ajratadi, intonatsiyani o‘rganadi, shu tilga oid bo‘lgan so‘zlarning to‘g‘ri talaffuziga rioya qiladi. Agar o‘qituvchi darsda elektron darslikdan foydalansa vaqt chegaralangan ya’ni 1 minut yoki ko‘rsatilgan vaqtida tugatadi. O‘quvchi o‘zi mustaqil foydalanganda materiallardan keragicha foydalanishi, tushunmagan, yaxshi anglay olmagan til materiallarini takror-takror tinglashi va o‘rganishi mumkin. Takror-takror eshitish orqali o‘quvchining tinglab-tushunish malakasi oshadi va mustaqil fikrlashga o‘rganadi. Elektron darslikda har bir bob so‘ngida berilgan testlarni yechish orqali o‘quvchi olgan bilimini tekshirib ko‘rishi, bir vaqtning o‘zida olgan bilimini o‘zi nazorat qilishi, yo‘l qo‘yilgan xatolarni mustaqil tuzatishi va qayta o‘zini nazorat qilishi mumkin.

Nemis tili – German language

Bu maqola uchun qo’shimcha iqtiboslar kerak tekshirish. Iltimos yordam bering ushbu maqolani yaxshilang tomonidan ishonchli manbalarga iqtiboslarni qo’shish. Ma’lumot manbasi bo’lmagan materialga qarshi chiqish va olib tashlash mumkin.
Manbalarni toping: “Nemis tili” – Yangiliklar · gazetalar · kitoblar · olim · JSTOR ( 2019 yil sentyabr ) (Ushbu shablon xabarini qanday va qachon olib tashlashni bilib oling)

Mahalliy ma’ruzachilar
Dastlabki shakllar

O’rta yuqori nemis

Erta yangi yuqori nemis

Standart shakllar
Davlat tili in

Janubiy Tirol (Italiya)
31 gminalar Polshada (Opole voyvodligi va Sileziya voyvodligi )
13 ta munitsipalitet Braziliyada

Tan olingan ozchilik
til
Rasmiy va ko’pchilik tili
Rasmiy, ammo ko’pchilik til emas
Qonuniy ozchilik / madaniy til
Qonuniy bo’lmagan ozchiliklar tili
Yilda yozilgan nemis ma’ruzachisi Janubiy Afrika.

Nemis (Deutsch, talaffuz qilingan [dɔʏtʃ] ( tinglang ) ) [nb 4] a G’arbiy german tili asosan Markaziy Evropada gaplashadi. Bu eng keng tarqalgan va rasmiy yoki birgalikda rasmiy tildir Germaniya, Avstriya, Shveytsariya, Janubiy Tirol Italiyada Belgiyaning nemis tilida so’zlashadigan hamjamiyati va Lixtenshteyn. Bu uchta rasmiy tillardan biridir Lyuksemburg va rasmiy davlat tili Opole voyvodligi Polshada. Nemis tili g’arbiy german til filiali tarkibidagi boshqa tillarga, shu jumladan, eng o’xshashdir Afrikaanslar, Golland, Inglizcha, the Friz tillari, Past nemis / Past Saksoniya, Lyuksemburg, Shotlandiya va Yahudiy. Shuningdek, u so’z boyligi bilan yaqin o’xshashliklarni o’z ichiga oladi Daniya, Norvegiya va Shved, garchi ular Shimoliy german guruh. Nemis tili eng keng tarqalgan ikkinchi o’rinda turadi German tili, ingliz tilidan keyin. Lardan biri dunyoning asosiy tillari, Nemis – a mahalliy til dunyo bo’ylab deyarli 100 million kishiga va bu erda eng keng tarqalgan ona tiliga Yevropa Ittifoqi. Nemis tili Evropa Ittifoqida ingliz va frantsuz tillaridan keyin eng ko’p tarqalgan xorijiy til bo’lib, umumiy ma’ruzachilar soni bo’yicha Evropa Ittifoqida ikkinchi o’rinni egallaydi. Shuningdek, nemis tili Evropa Ittifoqida ingliz tilidan keyin boshlang’ich maktab darajasida ingliz tilidan keyin ikkinchi o’rinda turadi (ammo ingliz va frantsuz tillaridan keyin o’rta darajadagi uchinchi o’rin), AQShda ingliz tilidan tashqari to’rtinchi o’rindan (keyin Ispaniya, Frantsuzcha va Amerika imo-ishora tili ), ingliz va rus tillaridan keyin eng ko’p ishlatiladigan ilmiy til va veb-saytlarda eng ko’p ishlatiladigan tillar orasida ikkinchi o’rinda turadi. The Nemis tilida so’zlashadigan mamlakatlar har yili yangi kitoblarni nashr etish bo’yicha beshinchi o’rinni egallaydi, dunyodagi barcha kitoblarning o’ndan biri (shu jumladan elektron kitoblar) nemis tilida nashr etiladi. Buyuk Britaniyada nemis va frantsuz tillari biznes uchun eng ko’p terilgan chet tillari hisoblanadi (49% va 50% korxonalar ushbu ikki tilni eng foydali deb topgan). Nemis – bu kiritilgan til, to’rttasi bilan holatlar ismlar, olmoshlar va sifatlar uchun (nominativ, ayblov, genitiv, kelishik); uchta jins (erkak, ayol, neytral); va ikkita raqam (birlik, ko’plik). Bundan tashqari, bor kuchli va kuchsiz fe’llar. Bu so’zlarning ko’p qismini qadimiy germaniyalik filialdan oladi Hind-evropa tillar oilasi. Uning ba’zi so’z boyliklari olingan Lotin va Yunoncha, va kamroq so’zlar frantsuz tilidan va Zamonaviy ingliz tili. Nemis tili pluritsentrik til, uning standartlashtirilgan variantlari mavjud Nemis, Avstriyalik va Shveytsariya Standart nemis. Bu ham e’tiborga loyiqdir uning keng shevalari, Evropada va dunyoning boshqa qismlarida mavjud bo’lgan ko’plab navlari bilan. Italiya o’z hududidagi nemis tilida so’zlashadigan barcha ozchiliklarni tan oladi milliy tarixiy ozchiliklar va nemislarning bir nechta mintaqalarida gaplashadigan navlarini himoya qiladi Shimoliy Italiya Janubiy Tiroldan tashqari. Ba’zi navlar orasidagi cheklangan tushunarli va Standart nemis, shuningdek, “dialekt” va “til” o’rtasidagi ba’zi bir tortishuvsiz, ilmiy farqning yo’qligi, ba’zi nemis navlari yoki dialekt guruhlari (masalan. Past nemis yoki Plautdietsch ) ni “tillar” yoki “shevalar” deb ta’riflash mumkin.

Mundarija

1 Tasnifi

2 Tarix

2.1 Qadimgi yuqori nemis
2.2 O’rta yuqori nemis
2.3 Erta yangi yuqori nemis
2.4 Avstriya imperiyasi
2.5 Standartlashtirish

3.1 Evropa va Osiyo

3.1.1 Nemis spraxraum
3.1.2 Sprachraum tashqarisida

3.2.1 Namibiya
3.2.2 Janubiy Afrika

3.4.1 Braziliya

3.4.1.1 Braziliyadagi nemis

4.1 Standart nemis navlari

5.1 Past nemis va past sakson
5.2 Kam frankiyalik

5.3 Oliy nemis

5.3.1 Markaziy nemis
5.3.2 Yuqori frankiyalik

5.3.3 Yuqori nemis

5.3.3.1 Alemannik
5.3.3.2 Bavariya

6.1 Ismning egilishi

6.2 Fe’lning egilishi

6.2.1 Fe’l prefikslari

6.3.1 Yordamchi fe’llar
6.3.2 Modal fe’llar
6.3.3 Bir nechta infinitivlar

7.1 Ingliz va nemis qarindoshlari

8.1 Hozir
8.2 O’tgan
8.3 Orfografiya islohoti

9.1 Unlilar

9.2 Undoshlar

9.2.1 Undosh imlolar
9.2.2 Undoshlarning siljishi

12.1 Gyote instituti
12.2 Verein Deutsche Sprache
12.3 Deutsche Welle

Tasnifi

Zamonaviy Standart nemis a G’arbiy german tili ichida German filiali Hind-evropa tillari. Olmon tillari an’anaviy ravishda uchta tarmoqqa bo’linadi: Shimoliy german, Sharqiy german va G’arbiy german. Ushbu filiallarning birinchisi zamonaviy holda saqlanib qolgan Daniya, Shved, Norvegiya, Faro va Islandcha, ularning barchasi kelib chiqadi Qadimgi Norse. Sharqiy german tillari endi yo’q bo’lib ketgan va Gotik ushbu sohada yozma matnlarda saqlanib qolgan yagona til. G’arbiy german tillari esa keng dialektal bo’linmani boshdan kechirgan va hozirgi kunda ingliz, nemis, Golland, Yahudiy, Afrikaanslar va boshqalar. [7]

The German tillari Evropada

G’arbiy german tili dialektining doimiyligi ichida Benrat va Uerdingen chiziqlar (o’tish Dyusseldorf -Benrat va Krefeld -Uerdingen ga tegishli bo’lgan german dialektlarini ajratish uchun xizmat qiladi Yuqori nemis undoshlari smenasi (Benratdan janubda) bo’lmaganlardan (Uerdingen shimolida). Ushbu satrlarning janubida gaplashadigan turli mintaqaviy lahjalar quyidagicha guruhlangan Oliy nemis lahjalar (xaritada 29-34-sonlar), shimolga aytilganlar esa o’z ichiga oladi Past nemis / Past Saksoniya (19-24-sonlar) va Kam frankiyalik (№ 25) lahjalar. G’arbiy german tillari oilasi a’zolari sifatida tarixiy jihatdan yuqori nemis, past nemis va past frankon tillarini ajratib ko’rsatish mumkin Irminonik, Ingvaeonik va Istvaeonik navbati bilan. Ushbu tasnif ularning Irminones (Elbe guruhi deb ham nomlanadi), Ingvaeones (yoki Shimoliy dengiz german guruhi) va Istvaeones (yoki Vezer-Reyn guruhi) tomonidan so’zlashiladigan dialektlardan kelib chiqishini ko’rsatadi. [7]

Standart nemis ning birikmasiga asoslanadi Tyuringiya -Yuqori Saksoniya va yuqori frankiyalik va Bavariya lahjalari, ular Markaziy nemis va irminon tiliga mansub yuqori nemis lahjalari Oliy nemis dialekt guruhi (29-34-sonlar). Shuning uchun nemis tili yuqori nemis lahjalariga asoslangan boshqa tillar bilan chambarchas bog’liq, masalan Lyuksemburg (asoslangan Markaziy frankiyalik lahjalar – yo’q. 29) va Yahudiy. Shuningdek, standart nemis tili bilan chambarchas bog’liq Yuqori nemis janubda gapiradigan lahjalar Nemis tilida so’zlashadigan mamlakatlar, kabi Shveytsariyalik nemis (Alemannik lahjalar – yo’q. 34) va frantsuz tilida gaplashadigan turli xil nemis lahjalari mintaqa ning Grand Est, kabi Alzatsian (asosan Alemannik, shuningdek, Markaziy- vaYuqori frankiyalik (№ 32) shevalar) va Lotaringiya Franconian (Markaziy Franconian – yo’q. 29).

Ushbu nemis lahjalaridan so’ng, standart nemis past frankiyalik lahjalar (masalan, golland va afrikaans), past nemis yoki past sakson lahjalari (shimoliy Germaniya va janubda gaplashadigan) asosidagi tillar bilan unchalik yaqin emas. Daniya ), ikkalasi ham yuqori nemis undoshlari siljishidan o’tmagan. Ta’kidlanganidek, ushbu dialekt turlarining birinchisi Istveeon, ikkinchisi Ingvaeon, yuqori nemis lahjalari esa Irminonik; shuning uchun ushbu tillar va standart nemis tillari o’rtasidagi farqlar juda katta. Shuningdek, friz tillari nemis tiliga ham tegishli -Shimoliy friz (gapirish Nordfrizlandiya – yo’q. 28), Saterland frizian (gapirish Saterland – yo’q. 27) va G’arbiy friz (gapirish Frislend – yo’q. 26) – shuningdek ingliz va .ning anglik tillari Shotlandiya. Bular Angliya-frizcha lahjalar – bularning barchasi G’arbiy German tillarining ingvaeon oilasining a’zolari bo’lib, ular yuqori nemis undoshlari siljishida qatnashmagan.

Tarix

Asosiy maqola: Nemis tarixi

Qadimgi yuqori nemis

Asosiy maqola: Qadimgi yuqori nemis

The nemis tili tarixi bilan boshlanadi Yuqori nemis undoshlari smenasi davomida migratsiya davri ajratilgan Qadimgi yuqori nemis lahjalari Qadimgi Sakson. Bu ovoz o’zgarishi ikkalasining talaffuzida keskin o’zgarishlarni o’z ichiga olgan ovozli va ovozsiz undoshlarni to’xtatish (b, d, gva p, t, knavbati bilan). Shiftning asosiy ta’siri quyida keltirilgan.

Ovozsiz to’xtashlar uzoqlashdi (marinadlangan ) ovozsiz fricatives unliga ergashish;
Ovozsiz to’xtashlar bo’ldi affrikatlar so’zning boshlang’ich pozitsiyasida yoki ba’zi bir undoshlarga ergashgan holda;
Ovozli to’xtashlar ba’zi fonetik sozlamalarda ovozsiz bo’lib qoldi. [8]

Yozma dalillar mavjud bo’lsa-da Qadimgi yuqori nemis bir nechta til Oqsoqol Futark bizning eramizning VI asridagi yozuvlar (masalan Pforzen qisqichi ), qadimgi yuqori nemis davri odatda bilan boshlangan deb qaraladi Abroganlar (taxminan 765-775 yillarda yozilgan), lotin-nemis lug’at 3000 dan ortiq qadimiy yuqori nemis so’zlarini o’z so’zlari bilan ta’minlaydilar Lotin ekvivalentlar. Keyin Abroganlar, qadimgi yuqori nemis tilida yozilgan birinchi izchil asarlar IX asrda paydo bo’lgan, ular orasida eng asosiysi Muspilli, Merseburg jozibasi, va Xildebrandsliid va boshqa diniy matnlar (The Georgslied, Lyudvigslid, Evangelienbuch, va tarjima qilingan madhiyalar va ibodatlar). [8] [9] The Muspilli da yozilgan nasroniy she’ri Bavariya shevadan keyin ruh haqida hisobot taqdim etadi Oxirgi hukm, va Merseburg jozibasi dan sehrlar va jozibalarning transkripsiyalari butparast Germaniya an’anasi. Biroq, olimlar uchun ayniqsa qiziq bo’lgan narsa Xildebrandsliid, dunyoviy doston begona ota va o’g’il jangda o’zlari bilmagan holda uchrashganligi haqidagi ertakni aytib berish. Tilshunoslik jihatidan ushbu matn juda qiziqarli, chunki u aralash ishlatilganligi sababli Qadimgi Sakson va tarkibida qadimgi yuqori nemis lahjalari. Ushbu davr yozma asarlari asosan Alamanni, Bavariya va Tyuringiya guruhlari, barchasi Elba German guruhiga mansub (Irminones ), hozirgi Germaniyaning janubiy-markaziy qismida joylashgan edi Avstriya katta ko’chish paytida ikkinchi va oltinchi asrlar orasida. [8]

Umuman olganda, OHG ning saqlanib qolgan matnlari keng doirani namoyish etadi dialektal juda kam yozma bir xillik bilan xilma-xillik. OHG ning dastlabki yozma an’analari asosan saqlanib qoldi monastirlar va skriptoriya lotin asl nusxalarining mahalliy tarjimalari sifatida; Natijada saqlanib qolgan matnlar juda xilma-xil mintaqaviy lahjalarda yozilgan va lotin tilida, xususan so’z boyligida katta ta’sir ko’rsatmoqda. [8] Ko’pgina yozma ishlar ishlab chiqarilgan monastirlarda lotin tilida hukmronlik qilingan va nemis rasmiy va cherkov yozuvlarida faqat vaqti-vaqti bilan ishlatilishini ko’rgan.

OHG davrida nemis tili hali ham asosan og’zaki til bo’lib, shevalari keng va juda kengroq bo’lgan. og’zaki yozma odatdan ko’ra an’ana. Oliy nemis undoshlari siljishidan yangi chiqqan OHG ham nisbatan yangi va o’zgaruvchan til bo’lib, u hali ham bir qator fonetik, fonologik, morfologik va sintaktik o’zgarishlar. Yozma ishlarning kamligi, tilning beqarorligi va o’sha davrning keng savodsizligi yo’qligini tushuntiradi standartlashtirish 1050 yilda OHG davrining oxirigacha.

O’rta yuqori nemis

Qadimgi friz (Alt-Frizisch)
Qadimgi Saksoniya (Alt-Saxsisch)
Qadimgi Franconian (Olt-Frankisch)
Old Alemannik (Alt-Alemannisch)
Qadimgi Bavariya (Alt-Bairisch)
Asosiy maqola: O’rta yuqori nemis

Sanalari bo’yicha to’liq kelishuv mavjud emas O’rta yuqori nemis (MHG) davri, odatda 1050 dan 1350 yilgacha davom etadi. [10] Bu davr german qabilalari tomonidan egallab olingan geografik hududning va shu sababli nemis tilida so’zlashuvchilar sonining sezilarli darajada kengaygan davri edi. Qadimgi yuqori nemis davrida german qabilalari faqat sharqqa qadar kengaygan Elbe va Saale daryolar, MHG davrida bu qabilalarning bir qismi ushbu sharqiy chegaradan kengayib borgan Slavyan hudud (. nomi bilan tanilgan Ostiedlung ). Nemis guruhlarining tobora ko’payib borayotgan boyligi va geografik tarqalishi bilan zodagonlar sudlarida nemis tili rasmiy ish va adabiyotning standart tili sifatida keng qo’llanila boshlandi. [10] Buning yaqqol misoli mittelhochdeutsche Dichtersprache da ishlagan Hohenstaufen sud Shvabiya standartlashtirilgan supra-dialektal yozma til sifatida. Ushbu sa’y-harakatlar hali ham mintaqaviy jihatdan bog’liq bo’lganida, nemis tili lotin tilida ma’lum rasmiy maqsadlarda ishlatila boshlandi, bu esa yozma konventsiyalarda muntazamlik zarurligini keltirib chiqardi. MHG davridagi asosiy o’zgarishlar ijtimoiy-madaniy bo’lgan bo’lsa-da, nemis tili hali ham sintaksis, fonetika va morfologiyada muhim lingvistik o’zgarishlarni boshdan kechirmoqda (masalan. diftongizatsiya ba’zi unli tovushlarning: hus (OHG “uyi”)→ haus (MHG) va kalta unli tovushlarning kuchsizlanishi schwa [ə]: taqa (OHG “kunlari”) →tage (MHG)). [11] MHG davridan buyon juda katta matnlar saqlanib qolgan. Shunisi ahamiyatliki, ushbu matnlar bir qator ta’sirchan dunyoviy asarlarni o’z ichiga oladi, masalan Nibelungenlied, an doston hikoyasini aytib berish ajdar – qotil Zigfrid ( v. XIII asr) va Iwein, an Artur tomonidan she’r Xartmann fon Aue ( v. 1203), lirik she’rlar va kabi odobli romantikalar Parzival va Tristan. Shuningdek, e’tiborga loyiqdir Saxsenspiegel, yozilgan birinchi qonunlar kitobi O’rta Kam Nemis ( v. 1220). MHG davri adabiyotining ko’pligi va ayniqsa dunyoviy xarakteri nemis tilining standartlashtirilgan yozma shaklining boshlanishini, shuningdek, shoirlar va mualliflarning shaxslar tomonidan supra-dialektal sharoitlarda tushunilishini istashlarini namoyish etadi. O’rta yuqori nemis davri odatda 1346-53 yillarda tugagan deb hisoblanadi Qora o’lim Evropa aholisini yo’q qildi. [12]

Erta yangi yuqori nemis

Asosiy maqola: Erta yangi yuqori nemis

Oldin va keyin nemis-golland tillari sohasi nemislarning qochishi va quvib chiqarilishi (1944–1950) Evropaning sharqiy va markaziy qismidan. Sharqda nemis tilida gaplashilmaydigan joylar engil soyalar bilan ajralib turadi.

Zamonaviy nemis tili bilan boshlanadi Erta yangi yuqori nemis (ENHG) davri, bu nufuzli nemis filolog Vilgelm Sherer tugashi bilan tugaydigan 1350–1650 yillarga to’g’ri keladi O’ttiz yillik urush. [12] Ushbu davr lotincha lotin tilining nemischa tomonidan sud tartibida va borgan sari adabiyotlarning asosiy tili sifatida almashtirilishini ko’rdi. Germaniya davlatlari. Bu davlatlar hali ham nazorati ostida bo’lgan paytda Muqaddas Rim imperiyasi va har qanday birlashma shaklidan yiroq, ko’pgina nemis tilida so’zlashadigan odamlar uchun tushunarli bo’ladigan yaxlit yozma tilga intilish. knyazliklar va shohliklar har qachongidan ham kuchli edi. Gapirish tili sifatida nemis bu davrda juda ko’p singan bo’lib qoldi, aksariyat hollarda o’zaro tushunarsiz edi mintaqaviy lahjalar butun Germaniya davlatlarida gaplashish; ixtirosi bosmaxona v. 1440 va nashr etilgan Lyuterning Injilni mahalliy tilga tarjimasi ammo 1534 yilda nemisni supra-dialektal yozma til sifatida standartlashtirishga ulkan ta’sir ko’rsatdi. ENHG davrida mintaqalararo bir necha muhim shakllar paydo bo’ldi idishlar Nemis, bitta mavjudot gemeine tiutsch, sudida ishlatilgan Muqaddas Rim imperatori Maksimilian I va boshqa mavjudot Meißner Deutsch, ishlatilgan Saksoniya saylovchilari ichida Saks-Vittenberg gersogligi. [13] Ushbu sud tomonidan yozilgan standartlar bilan bir qatorda, bosmaxona ixtirosi bir qator printerlarning tillarini rivojlanishiga olib keldi (Druckersprachen) bosma materialni iloji boricha ko’proq turli xil dialektlarda o’qiladigan va tushunarli qilishga qaratilgan. [14] Yozma matnlarni ishlab chiqarishning qulayligi va mavjudligining oshishi nemis tilida yozma shaklda standartlashtirishni kuchaytirdi.

Ning keng tarqalgan mashhurligi Injil tomonidan nemis tiliga tarjima qilingan Martin Lyuter zamonaviy nemis tilini o’rnatishga yordam berdi.

ENHG rivojlanishidagi markaziy voqealardan biri Lyuterning Injilni nemis tiliga tarjimasi ( Yangi Ahd 1522 yilda nashr etilgan; The Eski Ahd qismlarga bo’lib nashr qilingan va 1534 yilda yakunlangan). Lyuter o’zining tarjimasini asosan Meißner Deutsch ning Saksoniya, ishni Saksoniya aholisi orasida nemis tilida so’zlashuvchilar uchun imkon qadar tabiiy va tushunarli qilish uchun dialektni o’rganish uchun ko’p vaqt sarflash. Lyuterning Injilining nusxalarida uzun ro’yxat mavjud edi nashrida har bir mintaqa uchun mintaqada noma’lum bo’lgan so’zlarni mintaqaviy shevaga tarjima qilish. Lyuter o’zining tarjima usuli haqida quyidagilarni aytdi:

Nemischa gapiradigan kishi lotin tilida buni qanday qilishini so’ramaydi; u uydagi onadan, ko’chadagi bolalardan, bozordagi oddiy odamdan so’rab, ularning qanday gaplashishini diqqat bilan qayd etib, keyin shunga muvofiq tarjima qilishi kerak. Keyin ular ularga nima deyilganini tushunishadi, chunki bu nemischa. Masih “ex abundantia cordis os loquitur” deganida, men papachilarga ergashsam, tarjima qilaman aus dem Überflusz des Herzens redet der Mund. Lekin ayting-chi, bu gaplashayotgan nemismi? Qanday nemis bunday narsalarni tushunadi? Yo’q, uydagi ona va oddiy odam: Wesz das Herz voll ist, des gehet der Mund über. [15]

Lyuterning Injilni xalq tilida tarjima qilishi bilan nemis lotin tilining hukmronlik, adabiy va hozirgi cherkov mavzusi uchun qonuniy til sifatida hukmronligiga qarshi chiqdi. Bundan tashqari, uning Injili Germaniya shtatlarida keng tarqalgan edi: deyarli har bir uyning nusxasi bor edi. [16] Shunga qaramay, hatto Lyuterning Injilining norasmiy yozma me’yor sifatida ta’siri bilan ham, yozma nemis tili uchun keng qabul qilingan me’yor XVIII asrning o’rtalariga kelib paydo bo’lmadi. [17]

Avstriya imperiyasi

Etnolingvistik xaritasi Avstriya-Vengriya 1910 yil, nemis tilida so’zlashadigan joylar qizil rangda ko’rsatilgan

Nemis tili savdo va hukumat tili bo’lgan Xabsburg imperiyasi Markaziy va Sharqiy Evropaning katta maydonini qamrab olgan. XIX asrning o’rtalariga qadar, bu asosan imperiyaning aksariyat qismida shahar aholisining tili edi. Uning ishlatilishi ma’ruzachining millatidan qat’i nazar, savdogar yoki shaharliklardan biri ekanligini ko’rsatdi. Praga (Nemischa: Prag) va Budapesht (Buda, Nemischa: Ofen), ikkita misolni aytish uchun, asta-sekin edi Nemislashtirilgan Xabsburg domeniga qo’shilgandan keyingi yillarda, boshqalar yoqadi Pozsoni (Nemischa: Pressburg, hozir Bratislava ), dastlab Habsburg davrida joylashtirilgan va o’sha paytda asosan nemis bo’lgan. Praga, Budapesht, Bratislava va shunga o’xshash shaharlar Zagreb (Nemischa: Agram) yoki Lyublyana (Nemischa: Leybax), muhim nemis ozchiliklarini o’z ichiga olgan. Sharqiy viloyatlarda Banat, Bukovina va Transilvaniya (Nemischa: Banat, Buxenlend, Zibenburg), Nemis tili nafaqat yirik shaharlarda, balki o’xshash tillarda ham mavjud edi Temesburg (Timșoara ), Hermannstadt (Sibiu ) va Kronshtadt (Brașov ) – shuningdek, atrofdagi ko’plab kichik joylarda. [18]

Standartlashtirish

The Deutsches Wörterbuch (1854) tomonidan Birodarlar Grimmlar nemis orfografiyasini standartlashtirishga yordam berdi.

Nemis tili lug’atiga oid eng keng qo’llanma ichida joylashgan Deutsches Wörterbuch. Bu lug’at tomonidan yaratilgan Birodarlar Grimmlar 1852-1860 yillarda chiqarilgan 16 qismdan iborat. 1872 yilda grammatik va imlo qoidalari birinchi bo’lib Duden uchun qo’llanma. [19] 1901 yilda 2-orfografik konferentsiya to’liq bilan yakunlandi standartlashtirish yozma shaklida nemis tilining va Duden uchun qo’llanma uning standart ta’rifi deb e’lon qilindi. [20] The Deutsche Bühnensprache (so’zma-so’z nemis sahna tili) teatrlarda nemis talaffuzi uchun konventsiyalar o’rnatgan (Bühnendeutsch, [21] ) uch yil oldin; ammo, bu har qanday an’anaviy og’zaki lahjaga mos kelmaydigan sun’iy standart edi. Aksincha, bu Shimoliy Germaniyadagi standart nemis tilining talaffuziga asoslangan edi, garchi u keyinchalik tez-tez umumiy retseptiv me’yor sifatida qabul qilingan bo’lsa-da, turli xil talaffuz an’analariga qaramay, ayniqsa yuqori nemis tilida so’zlashadigan mintaqalarda, hozirgi kungacha ushbu hududning shevasini xarakterlaydi – ayniqsa, oxirning talaffuzi -ig [ɪç] o’rniga [ɪk] sifatida. Shimoliy Germaniyada standart nemis ko’pgina aholi uchun chet tili edi, ularning mahalliy shevalari past nemis tilining pastki qismlari edi. Odatda bu faqat yozma yoki rasmiy nutqda uchragan; aslida, nemis tilida so’zlashadigan barcha hududlarda 19-asrga qadar standart nemis tilining aksariyati har qanday nutq shevasiga o’xshash bo’lmagan yozma til edi. 1901 yildan boshlab ba’zi qoidalarning rasmiy tahrirlari tortishuvlarga qadar chiqarilmadi 1996 yildagi nemis orfografiyasi islohoti barcha nemis tilida so’zlashadigan mamlakatlarning hukumatlari tomonidan rasmiy standartga aylandi. [22] Hozirda ommaviy axborot vositalari va yozma ishlar deyarli barchasi standart nemis tilida ishlab chiqarilgan (ko’pincha shunday nomlanadi) Xoxdeutsch, “High German”) nemis tilida so’zlashadigan barcha sohalarda tushuniladi.

Geografik taqsimot

Asosiy maqola: Nemis notiqlarining geografik tarqalishi

Dunyo bo’ylab mahalliy nemis tilida so’zlashuvchilarning taxminiy tarqalishi (jami 95 millionni tashkil etadi)

Germaniya (78,3%)
Avstriya (8,4%)
Shveytsariya (5,6%)
Italiya (Janubiy Tirol) (0,4%)
Boshqalar (7,3%)

Tufayli Nemis diasporasi shuningdek, nemis tili Evropada ikkinchi va eng ko’p o’qitiladigan uchinchi til xorijiy til AQShda, [23] va Evropa Ittifoqi (o’rta maktabda), [24] boshqalar qatorida nemis tilida so’zlashuvchilarning geografik tarqalishi (yoki “germanofonlar”) barcha yashaydigan qit’alarni qamrab oladi. Dunyo bo’ylab har qanday tilda so’zlashuvchilar soniga kelsak, baholash har doim etarli, ishonchli ma’lumotlarning etishmasligi tufayli buziladi. Aynan dunyo miqyosidagi nemis tilida so’zlashuvchilar soni uchun bu alohida “tillar” yoki “shevalar” maqomi siyosiy va / yoki lingvistik sabablarga ko’ra bahsli bo’lgan bir nechta navlarning mavjudligi, shu jumladan ba’zi bir shakllar kabi miqdoriy jihatdan kuchli navlarning mavjudligi bilan yanada murakkablashadi. Alemannik (masalan, Alzatsian ) va Past nemis / Plautdietsch. [3] Ba’zi navlarning kiritilishi yoki chiqarib tashlanishiga qarab, taxminan 90-95 million kishi nemis tilida a birinchi til, [25] [26] Sifatida 10-25 million ikkinchi til, [25] va 75-100 mln xorijiy til. [1] Bu dunyo bo’ylab taxminan 175-220 million nemis tilida so’zlashuvchilar mavjudligini anglatadi. [27] Hisob-kitoblarga ko’ra, nemis tilini o’rganadigan har bir kishini, ularning haqiqiy bilimidan qat’i nazar, dunyo bo’ylab kamida nemis tilini biladigan taxminan 280 million kishini tashkil etadi.

Evropa va Osiyo

Evropada nemis tili:

Nemis Spraxraum: Nemis tili – aholining ko’pchiligining rasmiy tili (de-yure yoki de-fakto) va birinchi tili

Nemis tili rasmiy davlat tili, ammo aksariyat aholining birinchi tili emas

Nemis (yoki nemis lahjasi) – bu qonuniy ravishda tan olingan ozchiliklarning tili (kvadratlar: geografik taqsimot juda tarqoq / xarita shkalasi uchun kichik)

Nemis tili (yoki turli xil nemis tillari) ni ozgina ozchilik tashkil qiladi, ammo qonuniy tan olinmaydi

Ko’pchilik Avstriya yotadi Bavariya dialekt maydoni; faqat mamlakatning g’arbiy qismida joylashgan
Alemannik -Gapirmoqda.
Xaritada Avstriya va Janubiy Tirol, Italiya.

(Bavariya ) Nemis tili Italiyaning eng shimoliy provintsiyasida joylashgan Bolzano (Janubiy Tirol ). Poytaxti Bolzano va ba’zi janubiy shahar atrofi, ammo, asosan

Italiya tilida so’zlashuvchi.

Lyuksemburg yotadi Moselle Franconian dialekt maydoni. Belgiyalik Moselle Franconian lahjalari Arelerland (Land.) Arlon ), Lyuksemburgning g’arbiy qismida joylashgan xavf ostida.

Yilda Belgiya, Mamlakatda nemis tilida so’zlashadi Nemis tilida so’zlashadigan hamjamiyat, mamlakatning sharqida.

The Limburg -Ripuar g’arbiy qismida Belgiya “past nemis jamoalari” lahjalari Nemis tilida so’zlashadigan hamjamiyat, xavf ostida.

Franconian lahjalari Elzas, shimoli-sharqiy Frantsiya, xavf ostida.
Alemannik lahjalari Moselle bo’limi, shimoli-sharqiy Frantsiya, xavf ostida.

Nemis spraxraum

Asosiy maqola: Nemis tili davlat tili bo’lgan hududiy sub’ektlar ro’yxati

Germaniya (amalda, ko’rsatilmagan konstitutsiya );
Avstriya (de-yure);
Shveytsariyaning 17 kantoni (de-yure);
Lixtenshteyn (de-yure).

Nemis tili quyidagi davlatlarning rasmiy tili hisoblanadi:

Italyancha Janubiy Tirol avtonom viloyati (shuningdek, ko’pchilik tili);
Belgiya (faqat ko’pchilik til sifatida Nemis tilida so’zlashadigan hamjamiyat, bu Belgiya aholisining 2 foizini tashkil qiladi);
Shveytsariya, bu erda frantsuz, italyan va Romansh bilan federal darajada, to’rtta mahalliy darajada rasmiy kantonlar (kantonlar i)Bern, frantsuz bilan birga, ii)Fribourg, frantsuz bilan birga, iii)Grisonlar italyan va Romansh bilan birga va iv)Valais, frantsuz tili bilan birga);
Lyuksemburg, Frantsiya va Lyuksemburg bilan birga.

Sprachraum tashqarisida

Garchi chiqarib yuborish va (majburiy) assimilyatsiya ikkitadan keyin Jahon urushlari Sprachraumga qo’shni va undan ajratilgan joylarda asosan ikki tilli nemis tilida so’zlashuvchilarning ozchilik jamoalari mavjud.

Evropa va Osiyoda nemis tili quyidagi mamlakatlarda tan olingan ozchiliklar tili hisoblanadi:

Bosniya va Gertsegovina, [28] (Shuningdek qarang: Donaxvaben )
Chex Respublikasi, [28] (Shuningdek qarang: Chexiya Respublikasidagi nemislar )
Daniya, [28] (Shuningdek qarang: Shimoliy Shlezvig nemislari )
Vengriya, [28] (Shuningdek qarang: Vengriya nemislari )
Italiya, [29] (Janubiy Tiroldan tashqarida; shuningdek qarang: Cimbrian, Mycheno / Fersentalerisch, Valser nemis )
Qozog’iston, [30][31] (Shuningdek qarang: Qozog’iston nemislari )
Polsha, [28] (Shuningdek qarang Polshadagi nemis ozchilik; Nemis tili 31 ta kommunada yordamchi til, [32] )
Ruminiya, [28] (Shuningdek qarang: Ruminiya nemislari )
Rossiya, [33] (Shuningdek qarang: Rossiyadagi nemislar )
Slovakiya, [28] (Shuningdek qarang: Karpat nemislari )
Ukraina, [28] (Shuningdek qarang: Ukrainadagi nemislar )

Frantsiyada Oliy nemis navlari Alzatsian va Moselle Franconian “deb aniqlanganmintaqaviy tillar “, lekin Mintaqaviy yoki ozchilik tillar uchun Evropa Xartiyasi 1998 yil hukumat tomonidan hali tasdiqlanmagan. [34] In Gollandiya, Limburg, Friz va Past nemis tillar Evropa mintaqaviy yoki ozchilik tillari to’g’risidagi Xartiyasiga muvofiq mintaqaviy tillar bilan himoyalangan; [28] ammo, ular keng tarqalgan bo’lib alohida tillar hisoblanadilar va na nemis, na golland lahjalari.

Afrika

Namibiya

Asosiy maqola: Namibiyada nemis tili

Namibiya edi koloniya ning Germaniya imperiyasi 1884 yildan 1919 yilgacha. Bu davrda ko’chib kelgan nemis ko’chmanchilaridan kelib chiqqan holda, 25-30 ming kishi bugungi kunda ham nemis tilida ona tili sifatida gaplashmoqda. [35] Namibiyadagi nemis mustamlakachiligi davri ham standart nemislarga asoslangan evolyutsiyaga olib keldi pidgin “deb nomlangan tilNamibiyalik qora nemis “, bu mahalliy aholining ayrim qismlari uchun ikkinchi tilga aylandi. Garchi bugungi kunda u deyarli yo’q bo’lib ketgan bo’lsa-da, ba’zi keksa Namibiyaliklar hali ham bu haqda ma’lum ma’lumotlarga ega. [36]

Nemis, ingliz va Afrikaanslar, Namibiyaning 1984 yildan boshlab Janubiy Afrikadan mustaqil bo’lgan 1990 yilgacha rasmiy rasmiy tili bo’lgan. Shu payt Namibiya hukumati afrika va nemis tillarini ramz sifatida qabul qildi. aparteid mustamlakachilik va ingliz tili yagona rasmiy tildir, degan qarorga keldi, chunki bu “neytral” til edi, chunki o’sha paytda Namibiyada ingliz tilida so’zlashuvchilar deyarli yo’q edi. [35] Nemis, afrika va boshqa bir qator mahalliy tillar qonun bo’yicha “milliy tillar” ga aylanib, ularni millatning madaniy merosining elementlari sifatida aniqladilar va davlat ularning mamlakatda bo’lishini tan olishini va qo’llab-quvvatlashini ta’minladilar. Bugungi kunda nemis tili turli sohalarda, xususan biznes va turizmda, shuningdek cherkovlarda (ayniqsa, nemis tilida so’zlashadiganlarda) qo’llanilmoqda. Namibiyadagi evangelistik lyuteran cherkovi (GELK) ), maktablar (masalan Deutsche Höhere Privatschule Windhoek ), adabiyot (nemis-namibiyalik mualliflarga Giselher W. Hoffmann kiradi), radio (the Namibiya radioeshittirish korporatsiyasi radio dasturlarini nemis tilida ishlab chiqaradi) va musiqa (masalan, rassom) EES ). The Allgemeine Zeitung Namibiyadagi uchta eng yirik gazetalardan biri va Afrikadagi yagona nemis tilidagi kundalik gazetadir. [35]

Janubiy Afrika

XIX-XX asrlarda immigratsiya turli to’lqinlaridan kelib chiqqan, taxminan 12000 kishi Janubiy Afrikada birinchi til sifatida nemis yoki nemis tillarida gaplashadi. [37] Eng yirik jamoalardan biri “Nataler Deutsch” ma’ruzachilaridan iborat, [38] turli xil Past nemis atrofida va atrofida jamlangan Vartburg. Kichik shaharcha Kroondal ichida Shimoli g’arbiy Shuningdek, viloyat asosan nemis tilida so’zlashadigan aholiga ega. Janubiy Afrika konstitutsiyasi nemis tilini “tez-tez ishlatiladigan” til sifatida belgilaydi va Pan Janubiy Afrika til kengashi targ’ib qilish va unga hurmatni ta’minlashga majburdir. [39] Hamjamiyat etarlicha kuchli, chunki Germaniyaning bir nechta xalqaro maktablari qo’llab-quvvatlanadi, masalan Deutsche Schule Pretoria.

Shimoliy Amerika

Qo’shma Shtatlarda, shtatlari Shimoliy Dakota va Janubiy Dakota uyda ingliz tilidan keyin eng ko’p ishlatiladigan nemis tili bo’lgan yagona davlatlardir. [40] Nemis geografik nomlarini mamlakatning O’rta G’arbiy mintaqasida topish mumkin, masalan Yangi ulm va boshqa ko’plab shaharlar Minnesota; Bismark (Shimoliy Dakota shtatining poytaxti), Myunxen, Karlsrue va Strasburg (Ukrainaning Odessa yaqinidagi shahar nomi bilan) [41] Shimoliy Dakotada; Yangi Braunfellar, Frederiksburg, Veymar va Muenster Texasda; Misr (sobiq Korn), Oklaxomadagi Kiefer va Berlin; va Kiel, Berlin va Jermantaun Viskonsin shtatida.

Janubiy Amerika

Braziliya

Asosiy maqola: Braziliyalik nemis

Braziliyada nemis tilida so’zlashuvchilarning eng katta kontsentratsiyasi shtatlarda joylashgan Rio Grande do Sul (qayerda Riograndenser Hunsrückisch ishlab chiqilgan), Santa Katarina, Parana, San-Paulu va Espírito Santo. [42]

Braziliyadagi nemis

Nemisning Braziliyadagi rasmiy rasmiy maqomi quyidagicha;

Espírito Santo (davlat miqyosidagi madaniy til) [43][44][45]

Domingos Martins
Itarana, [46][47]
Laranja da Terra
Pankas
Santa-Mariya-de-Jetiba
Vila Pavão

Santa Mariya Herval qiladi
Canguçu

Antoniya Karlos
Pomerode

Janubiy Amerikaning boshqa mamlakatlari

Asosiy maqolalar: Tovar koloniyasi shevasi, Chili nemis

Nemis tilida so’zlashadigan avlodlarning muhim kontsentratsiyasi mavjud Argentina, Chili, Paragvay, Venesuela, Peru va Boliviya. [37]

XIX asrning ta’siri Chilining janubiy qismiga Germaniya immigratsiyasi shunday edi Valdiviya bilan bir muncha vaqt ispan-nemis ikki tilli shahar edi “Ispanlar bilan bir qatorda nemis tabelalari va plakatlari”. [49] Obro’si, [nb 5] : 29–40 nemis tili uning a sifatlarini egallashiga sabab bo’ldi superstratum Chili janubida. [51] So’zi karapuz, Chili janubida hamma joyda o’sadigan o’simlik hisoblanadi murra, oddiy ispancha so’zlar o’rniga mora va zarzamora, Valdiviyadan to Chilo arxipelagi va ba’zi shaharlarda Aysen mintaqasi. [51] Dan foydalanish rr ning moslashuvi guttural tovushlar nemis tilida uchraydi, ammo ispan tilida talaffuz qilish qiyin. [51] Xuddi shunday nomi marmar, an’anaviy bolalar o’yini, shimoldan shimoliy hududlarga nisbatan Janubiy Chilida farq qiladi. Valdiviyadan Aysen mintaqasiga qadar bu o’yin deyiladi bochalar, so’zdan farqli o’laroq bolitalar shimoldan ko’proq foydalanilgan. [51] So’z bocha ehtimol nemis tilidan olingan Bocciaspiel. [51]

Okeaniya

Avstraliyada shtat Janubiy Avstraliya 18-asrning 40-yillarida Prussiyadan (ayniqsa, Sileziya mintaqa). Boshqa nemis ma’ruzachilaridan uzoq muddatli izolyatsiya qilish va ular bilan aloqa qilish Avstraliya ingliz tili, deb nomlanuvchi noyob dialekt Barossa nemis ishlab chiqilgan, asosan Barossa vodiysi yaqin Adelaida. Paydo bo’lishi bilan nemis tilidan foydalanish keskin pasayib ketdi Birinchi jahon urushi, aholida aksariyat nemislarga qarshi kayfiyat va shunga bog’liq hukumat harakatlari tufayli. U 20-asrda ham birinchi til sifatida ishlatila boshlandi, ammo hozirda uning ishlatilishi bir necha keksa ma’ruzachilar bilan cheklangan. [52]

19-asrda Germaniyaning Yangi Zelandiyaga ko’chishi Buyuk Britaniya, Irlandiya va ehtimol hatto Skandinaviyadan ko’chib o’tishga qaraganda unchalik sezilmadi. Shunga qaramay, 20-asrning birinchi o’n yilliklarigacha davom etgan nemis tilida so’zlashadigan jamoalarning jiddiy cho’ntaklari mavjud edi. Nemis ma’ruzachilari asosan joylashdilar Puxoy, Nelson va Gore. So’nggi ro’yxatga olish (2013 yil) da Yangi Zelandiyada 36 642 kishi nemis tilida so’zlashdi va bu ingliz va frantsuz tillaridan keyin eng ko’p gaplashadigan Evropa tilida, umuman olganda to’qqizinchi tilda. [53]

Bundan tashqari, muhim bir nemis ham bor kreol o’rganilmoqda va tiklandi, nomlandi Unserdeutsch, sobiq Germaniya mustamlakasida gaplashgan Germaniya Yangi Gvineya, bo’ylab Mikroneziya va shimoliy Avstraliyada (ya’ni qirg’oq qismlarida Kvinslend va G’arbiy Avstraliya ) bir nechta keksa odamlar tomonidan. Uning yo’q bo’lib ketish xavfi jiddiy va bu tilga qiziqishni tiklash bo’yicha harakatlar olimlar tomonidan amalga oshirilmoqda. [54]

Chet tili sifatida nemis

Nemis tilini a xorijiy til Evropa Ittifoqiga a’zo davlatlarda (+kurka ), kattalar aholisining foizida (+15), 2005 yil

Frantsuz va ispan singari nemis tili g’arbiy dunyoda standart ikkinchi chet tiliga aylandi. [1] [55] Germaniya Evropa Ittifoqidagi eng taniqli xorijiy tillar orasida (inglizchadan keyin) ikkinchi o’rinni egallaydi (frantsuzcha bilan bir qatorda), [1] va Rossiyada. [56] Ta’limning barcha darajalarida talabalar soni bo’yicha Germaniya Evropa Ittifoqida uchinchi o’rinni egallaydi (ingliz va frantsuz tillaridan keyin), [24] va Qo’shma Shtatlarda (ispan va frantsuz tillaridan keyin). [23] [57] 2015 yilda dunyo bo’ylab ta’limning barcha darajalarida taxminan 15,4 million kishi nemis tilini o’rganish jarayonida bo’lgan. [55] 2005 yildan beri bu raqam nisbatan barqaror bo’lib qolganligi sababli (± 1 million), chet el tili sifatida nemis tilida muloqot qila oladigan taxminan 75-100 million kishini taxmin qilish mumkin, o’rtacha kurs davomiyligi uch yil va boshqa taxmin qilingan parametrlar. 2012 yildagi so’rov natijalariga ko’ra, Evropa Ittifoqi tarkibidagi 47 million kishi (ya’ni dunyo bo’ylab 75-100 million kishining uchdan ikki qismigacha) suhbatlashish uchun nemis tilining etarlicha ko’nikmalariga ega ekanliklarini da’vo qilishgan. [ iqtibos kerak ] Evropa Ittifoqi ichida rasmiy tili bo’lgan mamlakatlarni hisobga olmaganda, nemis tili chet tili sifatida eng mashhurdir Sharqiy va shimoliy Evropa, ya’ni Chex Respublikasi, Xorvatiya, Daniya, Gollandiya, Slovakiya, Vengriya, Sloveniya, Shvetsiya va Polsha. [1] [58] Nemis bir paytlar bo’lgan va ma’lum darajada hanuzgacha a lingua franca Evropaning o’sha qismlarida. [59]

Standart nemis

Asosiy maqola: Standart nemis
Evropa Ittifoqi mamlakatlarida standart nemis tilini bilish

Standart nemis tilining asosi Lyuter Injili tomonidan tarjima qilingan Martin Lyuter va sakson saroy tilidan kelib chiqqan (bu qulay me’yor). [60] Shu bilan birga, an’anaviy mintaqaviy lahjalar o’rniga standart nemis tiliga asoslangan yangi mahalliy tillar almashtirilgan joylar mavjud; bu katta chiziqlarda bo’ladi Shimoliy Germaniya shuningdek, mamlakatning boshqa qismlaridagi yirik shaharlarda ham. Ammo shuni ta’kidlash kerakki, so’zlashuv standarti nemis tili rasmiy yozma tildan, xususan, grammatikasi va sintaksisidan farq qiladi, bunda dialektal nutq ta’sir ko’rsatdi.

Standart nemis mintaqaviy jihatdan nemis tilida so’zlashadigan mamlakatlar orasida farq qiladi lug’at va ba’zi holatlar talaffuz va hatto grammatika va imlo. Ushbu o’zgarishni mahalliy o’zgarishi bilan aralashtirmaslik kerak lahjalar. Standart nemislarning mintaqaviy navlari mahalliy lahjalar ta’sirida bo’lganiga qaramay, ular juda ajralib turadi. Shunday qilib nemis a pluritsentrik til.

Aksariyat mintaqalarda ma’ruzachilar sharoitga qarab ko’proq dialektal navlardan to ko’proq standart navlarga qadar doimiylikni qo’llaydilar.

Standart nemis navlari

Germaniyaning milliy va mintaqaviy standart navlari. [61]

Nemis tilida tilshunoslik, Nemis lahjalar dan ajralib turadi navlari ning standart nemis.The standart nemis navlari ning turli xil mahalliy navlariga murojaat qiling pluritsentrik standart nemis. Ular leksika va fonologiya jihatidan ozgina farq qiladi. Ba’zi hududlarda ular an’anaviy nemis lahjalarini, ayniqsa Shimoliy Germaniyada almashtirdilar.

Nemis standart nemis
Avstriyalik standart nemis
Shveytsariya standart nemis

Ning nemis tilida so’zlashadigan qismlarida Shveytsariya, dialekt va standart aralashmalari juda kam qo’llaniladi va standart nemis tilidan foydalanish asosan yozma til bilan cheklangan. Shveytsariya aholisining taxminan 11 foizi gaplashadi Oliy nemis (Standart nemis) uyda, lekin bu asosan nemis muhojirlari tufayli. [62] Bu holat a medial diglossia. Shveytsariya standart nemis Shveytsariya ta’lim tizimida ishlatiladi, while Avstriyalik standart nemis rasmiy ravishda Avstriyaning ta’lim tizimida qo’llaniladi.

Dialekt va standart aralashmasi odatda Shimoliy Germaniyada ham uchramaydi. U erda an’anaviy navlar past nemis, standart nemis esa yuqori nemischa “nav” dir. Ularning lingvistik masofasi kattaroq bo’lganligi sababli, ular yuqori nemis lahjalari (Bavariya, Shvabiya va Gessian kabi) qila oladigan yo’l bilan standart nemis tiliga mos kelmaydi.

Lahjalar

Asosiy maqola: Nemis lahjalari
Qit’a G’arbiy german lahjalar

Nemis lahjalari bu tilning an’anaviy mahalliy navlari; ularning ko’plari yo’q o’zaro tushunarli standart nemis tilida va ular juda katta farqlarga ega leksika, fonologiya va sintaksis. Agar tor ta’rifi bo’lsa til o’zaro tushunishga asoslangan holda, ko’plab nemis lahjalari alohida tillar sifatida qaraladi (masalan Etnolog ). Biroq, bunday nuqtai nazar nemis tilshunosligida odatiy emas.

Nemis dialektining doimiyligi an’anaviy ravishda eng keng qismga bo’linadi Oliy nemis va Past nemis deb nomlangan Saksoniya. Biroq, tarixiy jihatdan yuqori nemis lahjalari va past sakson / past nemis lahjalari bir tilga tegishli emas. Shunga qaramay, bugungi Germaniyada past sakson / past nemis tillari ko’pincha ko’plab ona tilida so’zlashuvchilar tomonidan standart nemis tilining funktsional darajadagi dialektal o’zgarishi sifatida qabul qilinadi. Xuddi shu hodisa sharqiy Gollandiyada ham uchraydi, chunki an’anaviy dialektlar har doim ham past sakson / past nemis kelib chiqishi bilan emas, balki golland tilida aniqlanadi. [ iqtibos kerak ]

Nemis lahjalari orasidagi farq juda katta, ko’pincha faqat qo’shni lahjalar o’zaro tushunarli. Ba’zi shevalar faqat standart nemis tilini biladigan odamlar uchun tushunarli emas. Shu bilan birga, barcha nemis lahjalari yuqori nemis va past saksonlarning dialekt davomiyligiga tegishli.

Past nemis va past sakson

Asosiy maqola: Past nemis
The Past nemis / Past Sakson (sariq) va Kam frankiyalik (to’q sariq) lahjalar

O’rta past nemis edi lingua franca ning Hanseatic League. It was the predominant language in Northern Germany until the 16th century. 1534 yilda Lyuter Injili nashr etildi. It aimed to be understandable to a broad audience and was based mainly on Markaziy va Yuqori nemis navlari. The Early New High German language gained more prestige than Past nemis and became the language of science and literature. Around the same time, the Hanseatic League, based around northern ports, lost its importance as new trade routes to Asia and the Americas were established, and the most powerful German states of that period were located in Middle and Southern Germany.

The 18th and 19th centuries were marked by mass education in Standart nemis maktablarda. Gradually, Low German came to be politically viewed as a mere dialect spoken by the uneducated. Today, Low Saxon can be divided in two groups: Low Saxon varieties with a reasonable level of Standard German influence and varieties of Standard German with a Low Saxon influence known as Missingsch. Sometimes, Low Saxon and Kam frankiyalik varieties are grouped together because both are unaffected by the High German consonant shift. However, the proportion of the population who can understand and speak it has decreased continuously since Ikkinchi jahon urushi. The largest cities in the Low German area are Gamburg va Dortmund.

Kam frankiyalik

The Kam frankiyalik dialects are the dialects that are more closely related to Golland dan ko’ra Past nemis. Most of the Low Franconian dialects are spoken in the Gollandiya va Belgiya, where they are considered as dialects of Dutch, which is itself a Low Franconian language. In Germany, Low Franconian dialects are spoken in the northwest of Shimoliy Reyn-Vestfaliya, bo’ylab Quyi Reyn. The Low Franconian dialects spoken in Germany are referred to as Meuse-Rhenish or Low Rhenish. In the north of the German Low Franconian language area, North Low Franconian dialects (also referred to as Cleverlands or as dialects of Janubiy Guelderish ) are spoken. These dialects are more closely related to Dutch (also North Low Franconian) than the South Low Franconian dialects (also referred to as East Limburg va, sharqida Reyn, Bergish ), which are spoken in the south of the German Low Franconian language area. The South Low Franconian dialects are more closely related to Limburgish than to Dutch, and are transitional dialects between Low Franconian and Ripuar (Markaziy Franconian ). The Sharqiy Bergish dialects are the easternmost Low Franconian dialects, and are transitional dialects between North- and South Low Franconian, and Vestfaliya (Low German), with most of their features being North Low Franconian. The largest cities in the German Low Franconian area are Dyusseldorf va Dyuysburg.

Oliy nemis

Asosiy maqola: Yuqori nemis tillari
The Markaziy nemis lahjalar
The Franconian lahjalari (Kam frankiyalik, Markaziy – va Reyn Franconian va High Franconian)

The High German dialects consist of the Markaziy nemis, Yuqori frankiyalik va Yuqori nemis lahjalar. The High Franconian dialects are transitional dialects between Central and Upper German. The High German varieties spoken by the Ashkenazi yahudiylari have several unique features and are considered as a separate language, Yahudiy bilan yozilgan Ibroniy alifbosi.

Markaziy nemis

The Markaziy nemis dialects are spoken in Central Germany, from Axen g’arbda to Gorlitz sharqda. Ular quyidagilardan iborat Franconian lahjalari g’arbda (G’arbiy Markaziy Germaniya ) and non-Franconian dialects in the east (Sharqiy Markaziy nemis ). Modern Standard German is mostly based on Central German dialects.

The Franconian, G’arbiy Markaziy Germaniya dialects are the Markaziy frankiyalik lahjalar (Ripuar va Moselle Franconian ) va Reyn frankiyalik lahjalari (Gessian va Palatin ). These dialects are considered as

German in Germany and Belgium
Lyuksemburg Lyuksemburgda
Lotaringiya Franconian (spoken in Moselle ) and as a Rhine Franconian variant of Alzatsian (spoken in Elzasning boshlig’i only) in France
Limburg yoki Kerkrade shevasi Gollandiyada.

Luxembourgish as well as the Transilvaniya sakson lahjasi ichida gapirish Transilvaniya are based on Moselle Franconian dialects. The largest cities in the Franconian Central German area are Kyoln va Frankfurt.

Further east, the non-Franconian, Sharqiy Markaziy nemis dialects are spoken (Tyuringiya, Yuqori Saksoniya, Ruda tog ‘ va Lusatian-New Markish, and earlier, in the then German-speaking parts of Sileziya shuningdek Sileziya, and in then German southern Sharqiy Prussiya shuningdek Yuqori prusscha ). The largest cities in the East Central German area are Berlin va Leypsig.

Yuqori frankiyalik

The Yuqori frankiyalik lahjalar are transitional dialects between Central and Upper German. Ular quyidagilardan iborat Sharq va Janubiy Franconian lahjalar.

The East Franconian dialect branch is one of the most spoken dialect branches in Germany. These dialects are spoken in the region of Franconia and in the central parts of Saksoniya Vogtland. Franconia consists of the Bavariya tumanlari Yuqori, O’rta va Quyi Frankoniya, mintaqa Janubiy Turingiya (Turingiya ), and the eastern parts of the region of Xaybronn-Franken (Tauber Franconiya and Hohenlohe) in Baden-Vyurtemberg. The largest cities in the East Franconian area are Nürnberg va Vürtsburg.

South Franconian is mainly spoken in northern Baden-Württemberg in Germany, but also in the northeasternmost part of the region of Elzas Fransiyada. While these dialects are considered as dialects of German in Baden-Württemberg, they are considered as dialects of Alzatsian in Alsace (most Alsatian dialects are Kam almannik, however). The largest cities in the South Franconian area are Karlsrue va Xeylbronn.

Yuqori nemis

The Yuqori nemis va Yuqori frankiyalik (transitional between Central and Upper German) dialects

Alemannik

Alemannic dialects are spoken in Shveytsariya (Oliy almannik in the densely populated Shveytsariya platosi, in the south also Eng yuqori Alemannik va Kam almannik yilda Bazel ), Baden-Württemberg (Shvabiya and Low Alemannic, in the southwest also High Alemannic), Bavariya shvabiyasi (Swabian, in the southwesternmost part also Low Alemannic), Vorarlberg (Low, High, and Highest Alemannic), Elzas (Low Alemannic, in the southernmost part also High Alemannic), Lixtenshteyn (High and Highest Alemannic), and in the Tirol district of Reutte (Swabian). The Alemannic dialects are considered as Alzatsian Elzasda. The largest cities in the Alemannic area are Shtutgart va Tsyurix.

Bavariya

Bavarian dialects are spoken in Avstriya (Vena, Pastroq va Yuqori Avstriya, Shtiriya, Karintiya, Zaltsburg, Burgenland va aksariyat qismlarida Tirol ), Bavariya (Yuqori va Quyi Bavariya shu qatorda; shu bilan birga Yuqori palatina ), Janubiy Tirol, southwesternmost Saksoniya (Janubiy Vogtlandiyalik ), and in the Swiss village of Samnaun. The largest cities in the Bavarian area are Vena va Myunxen.

Grammatika

Asosiy maqola: Nemis tili grammatikasi

Nemis tili fuzion til with a moderate degree of burilish, uchtasi bilan grammatik jinslar; as such, there can be a large number of words derived from the same root.

Ismning egilishi

Declension of the German definite articles (all equivalent to English “the”)
Qo’shimcha ma’lumotlar: Nemis tilidagi grammatik jins

Nemischa ismlar inflect by case, gender, and number:

to’rt holatlar: nominativ, ayblov, genetik va tarixiy.
uchta jinslar: masculine, feminine, and neuter. Word endings sometimes reveal grammatical gender: for instance, nouns ending in -ung (-ing), -schaft (-ship), -taytish yoki heit (-hood, -ness) are feminine, nouns ending in -chen yoki -lein (kichraytiruvchi forms) are neuter and nouns ending in -ismus (-izm ) are masculine. Others are more variable, sometimes depending on the region in which the language is spoken. And some endings are not restricted to one gender: for example, -er (-er ), kabi Feier (feminine), celebration, party, Arbeiter (masculine), labourer, and Gewitter (neuter), thunderstorm.
two numbers: singular and plural.

This degree of inflection is considerably less than in Qadimgi yuqori nemis and other old Hind-evropa tillari kabi Lotin, Qadimgi yunoncha va Sanskritcha, and it is also somewhat less than, for instance, Qadimgi ingliz, zamonaviy Islandcha, or Russian. The three genders have collapsed in the plural. With four cases and three genders plus plural, there are 16 permutations of case and gender/number of the article (not the nouns), but there are only six forms of the aniq artikl, which together cover all 16 permutations. In nouns, inflection for case is required in the singular for strong masculine and neuter nouns only in the genitive and in the dative (only in fixed or archaic expressions), and even this is losing ground to substitutes in informal speech. [63] Weak masculine nouns share a common case ending for genitive, dative, and accusative in the singular. Feminine nouns are not declined in the singular. The plural has an inflection for the dative. In total, seven inflectional endings (not counting plural markers) exist in German: -s, -es, -n, -ns, -en, -ens, -e.

In German orthography, nouns and most words with the syntactical function of nouns are capitalised to make it easier for readers to determine the function of a word within a sentence (Am Freitag ging ich einkaufen. – “On Friday I went shopping.”; Eines Tages kreuzte er endlich auf. – “One day he finally showed up.”) This convention is almost unique to German today (shared perhaps only by the closely related Lyuksemburg tili and several insular dialects of the Shimoliy friz tili ), but it was historically common in other languages such as Danish (which abolished the capitalization of nouns in 1948) and English.

Like the other Germanic languages, German forms noun birikmalar in which the first noun modifies the category given by the second: Hundehütte (“dog hut”; specifically: “dog kennel”). Unlike English, whose newer compounds or combinations of longer nouns are often written “open” with separating spaces, German (like some other Germanic languages) nearly always uses the “closed” form without spaces, for example: Baumhaus (“tree house”). Like English, German allows arbitrarily long compounds in theory (see also English compounds ). The longest German word verified to be actually in (albeit very limited) use is Rindfleischetikettierungsüberwachungsaufgabenübertragungsgesetz, which, literally translated, is “beef labelling supervision duties assignment law” [from Qobiq (cattle), Fleysh (go’sht), Etikettierung(s) (labelling), Überwachung(s) (nazorat), Aufgaben (duties), Übertragung(s) (assignment), Gesets (law)]. However, examples like this are perceived by native speakers as excessively bureaucratic, stylistically awkward, or even satirical.

Fe’lning egilishi

Asosiy maqola: Nemis fe’llari

The inflection of standard German verbs includes:

two main konjugatsiya classes: zaif va kuchli (as in English). Additionally, there is a third class, known as mixed verbs, whose conjugation combines features of both the strong and weak patterns.
uchta shaxslar: first, second and third.
ikkitasi raqamlar: singular and plural.
uchta kayfiyat: indikativ, majburiy va subjunktiv (ga qo’shimcha sifatida infinitiv ).
ikkitasi ovozlar: active and passive. The passive voice uses auxiliary verbs and is divisible into static and dynamic. Static forms show a constant state and use the verb ’’to be’’ (sein). Dynamic forms show an action and use the verb “to become’’ (werden).
ikkitasi zamonlar without auxiliary verbs (hozirgi va preterite ) and four tenses constructed with auxiliary verbs (mukammal, pluperfect, kelajak va future perfect ).
orasidagi farq grammatik jihatlar is rendered by combined use of the subjunctive and/or preterite marking so the plain indicative voice uses neither of those two markers; the subjunctive by itself often conveys reported speech; subjunctive plus preterite marks the conditional state; and the preterite alone shows either plain indicative (in the past), or functions as a (literal) alternative for either reported speech or the conditional state of the verb, when necessary for clarity.
the distinction between perfect and progressiv jihat is and has, at every stage of development, been a productive category of the older language and in nearly all documented dialects, but strangely enough it is now rigorously excluded from written usage in its present normalised form.
disambiguation of completed vs. uncompleted forms is widely observed and regularly generated by common prefixes (blicken [to look], erblicken [to see – unrelated form: sehen ]).

Fe’l prefikslari

The meaning of basic verbs can be expanded and sometimes radically changed through the use of a number of prefixes. Some prefixes have a specific meaning; prefiks zer- refers to destruction, as in zerqayta (to tear apart), zerbrechen (to break apart), zerschneiden (to cut apart). Other prefixes have only the vaguest meaning in themselves; ver- is found in a number of verbs with a large variety of meanings, as in veryutmoq (to try) from yutmoq (to seek), vernehmen (to interrogate) from nehmen (to take), verteilen (to distribute) from teilen (to share), verstehen (to understand) from stehen (to stand).

Other examples include the following:haften (to stick), verhaften (to detain); kaufen (to buy), verkaufen (to sell); hören (to hear), aufhören (to cease); faren (to drive), erfaren (to experience).

Ko’pchilik Nemis fe’llari have a separable prefix, often with an adverbial function. Yilda cheklangan fe’l forms, it is split off and moved to the end of the clause and is hence considered by some to be a “resultative particle”. Masalan, mitgehen, meaning “to go along”, would be split, giving Gehen Sie mit? (Literal: “Go you with?”; Idiomatic: “Are you going along?”).

Indeed, several qavs ichida clauses may occur between the prefix of a finite verb and its complement (ankommen = to arrive, er kam an = he arrived, er ist angekommen = he has arrived):

Er kam am Freitagabend nach einem harten Arbeitstag und dem üblichen Ärger, der ihn schon seit Jahren immer wieder an seinem Arbeitsplatz plagt, mit fraglicher Freude auf ein Mahl, das seine Frau ihm, wie er hoffte, bereits aufgetischt hatte, endlich zu Hause an.

A selectively literal translation of this example to illustrate the point might look like this:

He “came” on Friday evening, after a hard day at work and the usual annoyances that had time and again been troubling him for years now at his workplace, with questionable joy, to a meal which, as he hoped, his wife had already put on the table, finally home “to”.

So’z tartibi

German word order is generally with the V2 so’zlar tartibi restriction and also with the SOV so’z tartibi restriction for main bandlar. Uchun polar questions, exclamations, and wishes, the cheklangan fe’l always has the first position. In subordinate clauses, the verb occurs at the very end.

German requires a verbal element (main verb or yordamchi fe’l ) paydo bo’lmoq second in the sentence. The verb is preceded by the mavzu gapning. The element in focus appears at the end of the sentence. For a sentence without an auxiliary, these are several possibilities:

Der alte Mann gab mir gestern das Buch. (The old man gave me yesterday the book; normal order) Das Buch gab mir gestern der alte Mann. (The book gave [to] me yesterday the old man) Das Buch gab der alte Mann mir gestern. (The book gave the old man [to] me yesterday) Das Buch gab mir der alte Mann gestern. (The book gave [to] me the old man yesterday) Gestern gab mir der alte Mann das Buch. (Yesterday gave [to] me the old man the book, normal order) Mir gab der alte Mann das Buch gestern. ([To] me gave the old man the book yesterday (entailing: as for someone else, it was another date))

The position of a noun in a German sentence has no bearing on its being a subject, an object or another argument. A deklarativ jumla in English, if the subject does not occur before the predicate, the sentence could well be misunderstood.

However, German’s flexible word order allows one to emphasise specific words:

Normal word order:

Der Direktor betrat gestern um 10 Uhr mit einem Schirm in der Hand sein Büro. The manager entered yesterday at 10 o’clock with an umbrella in the hand his office.

Object in front:

Sein Büro betrat der Direktor gestern um 10 Uhr mit einem Schirm in der Hand. His office entered the manager yesterday at 10 o’clock with an umbrella in the hand. Ob’ekt Sein Büro (his office) is thus highlighted; it could be the topic of the next sentence.

Adverb of time in front:

Gestern betrat der Direktor um 10 Uhr mit einem Schirm in der Hand sein Büro. (aber heute ohne Schirm) Yesterday entered the manager at 10 o’clock with an umbrella in the hand his office. (but today without umbrella)

Both time expressions in front:

Gestern um 10 Uhr betrat der Direktor mit einem Schirm in der Hand sein Büro. Yesterday at 10 o’clock entered the manager with an umbrella in the hand his office. The full-time specification Gestern um 10 Uhr ta’kidlangan.

Gestern um 10 Uhr betrat der Direktor sein Büro mit einem Schirm in der Hand. Yesterday at 10 o’clock the manager entered his office with an umbrella in the hand. Both the time specification and the fact he carried an umbrella are accentuated.

Der Direktor betrat mit einem Schirm in der Hand gestern um 10 Uhr sein Büro. The manager entered with an umbrella in the hand yesterday at 10 o’clock his office. Bu ibora mit einem Schirm in der Hand ta’kidlangan.

Der Direktor betrat gestern um 10 Uhr sein Büro mit einem Schirm in der Hand. The manager entered yesterday at 10 o’clock his office with an umbrella in the hand. The time specification and the object sein Büro (his office) are lightly accentuated.

The flexible word order also allows one to use language “tools” (such as poetic meter va nutq raqamlari ) more freely.

Yordamchi fe’llar

Qachon yordamchi fe’l is present, it appears in second position, and the main verb appears at the end. This occurs notably in the creation of the perfect tense. Many word orders are still possible:

Der alte Mann hat mir heute das Buch gegeben. (The old man has me today the book given.) Das Buch hat der alte Mann mir heute gegeben. (Kitob has the old man me today given.) Heute hat der alte Mann mir das Buch gegeben. (Bugun has the old man me the book given.)

The main verb may appear in first position to put stress on the action itself. The yordamchi fe’l is still in second position.

Gegeben hat mir der alte Mann das Buch heute. (Berilgan has me the old man the book Bugun.) The bare fact that the book has been given is emphasized, as well as ‘today’.

Modal fe’llar

Sentences using modal verbs place the infinitive at the end. For example, the English sentence “Should he go home?” would be rearranged in German to say “Should he (to) home go?” (Soll er nach Hause gehen?). Thus, in sentences with several subordinate or relative clauses, the infinitives are clustered at the end. Compare the similar clustering of prepositions in the following (highly contrived) English sentence: “What did you bring that book that I do not like to be read to out of up for?”

Multiple infinitives

German subordinate clauses have all verbs clustered at the end. Given that auxiliaries encode kelajak, passiv, modallik, va mukammal, very long chains of verbs at the end of the sentence can occur. In these constructions, the past participle formed with ge- is often replaced by the infinitive.

Man nimmt an, dass der Deserteur wohl erschossen_V worden_psv sein_mukammallik soll_mod One suspects that the deserter probably shot become be should. (“It is suspected that the deserter probably had been shot”) Er wusste nicht, dass der Agent einen Nachschlüssel hatte machen lassen He knew not that the agent a picklock had make let Er wusste nicht, dass der Agent einen Nachschlüssel machen lassen hatte He knew not that the agent a picklock make let had (“He did not know that the agent had had a picklock made”)

The order at the end of such strings is subject to variation, but the second one in the last example is unusual.

Lug’at

Volume 1 “German Orthography” of the 25th edition of the Duden lug’at

Ko’pgina nemis so’z boyligi hind-evropa tillari oilasining germaniyalik filialidan olingan. [64] However, there is a significant amount of loanwords from other languages, in particular Lotin, Yunoncha, Italyan, frantsuz va yaqinda ingliz. [65] 19-asrning boshlarida, Yoaxim Geynrix Kemp umumiy nemis so’z boyligining beshdan bir qismi frantsuz yoki lotin tilidan kelib chiqqan deb taxmin qildi. [66]

Lotin so’zlari allaqachon nemis tilining oldingi tiliga import qilingan Rim imperiyasi va nemis tilidagi barcha xarakterli fonetik o’zgarishlarga duch keldi. Shuning uchun ularning kelib chiqishi ko’pchilik ma’ruzachilar uchun tanib bo’lmaydigan bo’lib qoldi (masalan.) Pforte, Tafel, Mauer, Käse, Kyoln lotin tilidan porta, tabula, murus, kazus, Koloniya). Lotin tilidan qarz olish cherkov va monastirlar vositachiligida xristianlashtirish davrida Rim imperiyasi qulaganidan keyin ham davom etdi. Lotin so’zlarining yana bir muhim kirib kelishini kuzatish mumkin Uyg’onish davri gumanizmi. Ilmiy nuqtai nazardan, lotin tilidan qarz olish bugungi kunga qadar davom etmoqda, so’nggi bir necha o’n yilliklarda ingliz tilidan qarz olish orqali bilvosita. XV-XVII asrlar davomida italyan tilining ta’siri katta bo’lib, me’morchilik, moliya va musiqa sohalarida ko’plab italiyalik qarz so’zlarini keltirib chiqardi. 17-19 asrlarda frantsuz tilining ta’siri frantsuz so’zlarini yanada ko’proq import qilishga olib keldi. 19-asrda inglizlarning ta’siri allaqachon mavjud edi, ammo 20-asrning ikkinchi yarmigacha u hukmronlik qilmadi.

42-nashr Österreichisches Wörterbuch (“Avstriya lug’ati”)

Shunday qilib, Notker Labeo 1000 yildan keyingi o’n yilliklar ichida Aristotel traktatlarini sof (qadimgi yuqori) nemis tiliga tarjima qilishga muvaffaq bo’ldi. [67] Kredit tarjimasi an’anasi 18-asrda kabi tilshunoslar bilan qayta tiklandi Yoaxim Geynrix Kemp, hozirgi zamon nemis tilida ishlatilayotgan 300 ga yaqin so’zlarni kiritgan. Bugungi kunda ham, targ’ib qilishga harakat qiladigan harakatlar mavjud Ersatz nemischa alternativalar bilan keraksiz deb topilgan chet el so’zlarini (almashtirish). [68]

Ingliz tilida bo’lgani kabi, ko’plab juftliklar mavjud sinonimlar bilan nemis so’z boyligini boyitish tufayli qarz so’zlari lotin va lotinlashtirilgan yunon tilidan. Ushbu so’zlar ko’pincha nemis tilidagi o’xshashlaridan farq qiladi va odatda ko’proq ilmiy sifatida qabul qilinadi.

Tarixchi, tarixchi – “tarix, tarixiy”, (Geschichte, geschichtlich)
Insonparvarlik, insoniylik – “insonparvarlik, insonparvarlik”, (Menschlichkeit, menschlich) [nb 6]
Ming yillik – “ming yillik”, (Jaxrtauzend)
Perzepsiya – “idrok”, (Vahrnehmung)
Vokabular – “lug’at”, (Wortschatz)
Diktionär – “lug’at, so’zlar kitobi”, (Wörterbuch) [nb 7]
probieren – “harakat qilmoq”, (versuchen)

Nemis tilining so’z boyligini baholash qiyin. The Deutsches Wörterbuch (Nemis lug’ati) tomonidan boshlangan Yoqub va Vilgelm Grimm birinchi nashrida allaqachon 330,000 dan ortiq bosh so’zlarni o’z ichiga olgan. Zamonaviy nemis ilmiy lug’ati to’qqiz million so’z va so’z turkumiga baholangan (a. Ning 35 million jumlasini tahlil qilish asosida) korpus Leypsigda (2003 yil iyul holatiga ko’ra, jami 500 million so’z kiritilgan). [69]

The Duden bo’ladi amalda rasmiy lug’at tomonidan nashr etilgan nemis tilining Konrad Duden 1880 yilda. Duden muntazam yangilanib turadi, to’rt yoki besh yilda bir marta yangi nashrlar chiqadi. 2017 yil avgust holatiga ko’ra [yangilash] , bu o’zining 27-nashrida va 12 jildda bo’lib, ularning har biri turli jihatlarni qamrab olgan qarz so’zlari, etimologiya, talaffuz, sinonimlar, va hokazo.
Ushbu jildlarning birinchisi, Die Deutsche Rechtschreibung (Nemis orfografiyasi), azaldan ko’rsatma nemis imlosi uchun manba. The Duden nemis tili grammatikasi, imlosi va ishlatilishiga oid aniq qoidalar to’plami bo’lib, nemis tilining injiliga aylandi. [70]

The Österreichisches Wörterbuch (“Avstriya lug’ati”), qisqartirilgan ÖWB, rasmiy lug’at nemis tilining Avstriya Respublikasi. U avstriyalik hokimiyati ostida bir guruh tilshunoslar tomonidan tahrir qilingan Federal ta’lim, san’at va madaniyat vazirligi (Nemischa: Bundesministerium für Unterricht, Kunst und Kultur). Bu nemisning avstriyalik hamkasbi Duden va o’ziga xos bir qator atamalarni o’z ichiga oladi Avstriyalik nemis yoki u erda tez-tez ishlatiladigan yoki boshqacha talaffuz qilingan. [71] Ushbu “avstriyalik” so’zlarning katta qismi ham keng tarqalgan Janubiy Germaniya, ayniqsa Bavariya, va ba’zi birlari ishlatiladi Shveytsariya shuningdek. 2001 yildagi 39-nashridan beri orfografiya ÖWB ga moslashtirildi 1996 yildagi nemis imlo islohoti. Lug’at rasmiy ravishda Italiya provinsiyasida ishlatiladi Janubiy Tirol.

Ingliz va nemis qarindoshlari

Bu tanlov qarindoshlar ingliz va nemis tillarida. Odatiy infinitiv tugatish o’rniga – az, Nemischa fe’llar o’zaklaridan keyin defis bilan ko’rsatilgan. Nemis tilida katta harflar bilan yoziladigan so’zlar otlardir.

Ingliz tili	Nemis	Ingliz tili	Nemis	Ingliz tili	Nemis	Ingliz tili	Nemis	Ingliz tili	Nemis	Ingliz tili	Nemis	Ingliz tili	Nemis	Ingliz tili	Nemis
va	und	qo’l	Qo’l	ayiq	Bär	qunduz	Biber	ari	Biene	pivo	Bier	eng yaxshi	eng yaxshi	yaxshiroq	besser
miltillamoq	miltillamoq-	gullash	kulmoq	ko’k	blau	qayiq	Yuklash	kitob	Buch	demlemek	jasur	pivo zavodi	Brauerei	ko’prik	Bryuk
qosh	Braue	jigarrang	braun	cherkov	Kirche	sovuq	kalt	salqin	kuhl	dale	Tal	to’g’on	Damm	raqs	tanz-
xamir	Teig	orzu qilish	Travma	orzu qilish	träum-	ichish	Getränk	ichish	trink-	quloq	Oh	er	Erde	yemoq	ess-
uzoq	fern	patlar	Feder	fern	Farn	maydon	Feld	barmoq	Barmoq	baliq	Baliq	baliqchi	Baliqchi	qochmoq	iltimos
parvoz	Flug	toshqin	Flut	oqim	fließ-	oqim	Fluss	pashsha	Fliege	pashsha	flieg-	uchun	fur	ford	Furt
to’rt	vier	tulki	Fuks	stakan	Glas	boring	jax-	oltin	Oltin	yaxshi	ichak	o’t	Gras	chigirtka	Grashüpfer
yashil	grun	kulrang	grau	xag	Hexe	do’l	Xeygl	qo’l	Qo’l	qiyin	xart	nafrat	Hass	jannat	Xafen
pichan	Heu	eshitish	hör-	yurak	Herz	issiqlik	Xitze	xit	Xayde	yuqori	hoch	asal	Honig	shox	Hornisse
yuz	hundert	ochlik	Ochlik	kulba	Xyutte	muz	Eis	shoh	König	o’pish	Kuss	o’pish	kuss –	tizza	Knie
er	Er	qo’nish	Landung	kulmoq	lach-	yolg’on, yot	yolg’on, kechikish	yolg’on, yolg’on	lüg-, log	yorug’lik (A)	leicht	yorug’lik	Licht	yashash	leb-
jigar	Leber	sevgi	Liebe	kishi	Mann	o’rta	Mitte	yarim tunda	Mitternaxt	oy	Dushanba	mox	Moos	og’iz	Mund
og’iz (daryo)	Mundung	kecha	Nacht	burun	Nase	yong’oq	Nuss	ustida	über	o’simlik	Pflanze	quack	quak-	yomg’ir	Regen
kamalak	Regenbogen	qizil	chirigan	uzuk	Qo’ng’iroq	qum	Qum	demoq	sarkma	dengiz	Qarang (f)	tikuv	Saum	o’rindiq	Sitz
qarang	seh-	qo’ylar	Shaf	porlash	shimmer-	porlash	xiyla	kema	Shif	kumush	Silber	qo’shiq ayt	ashula	o’tirish	o’tirish
qor	Shnee	jon	Seele	gapirish	sprech-	bahor	bahor	Yulduz	Stern	tikish	Stich	laylak	Storch	bo’ron	Sturm
bo’ronli	sturmisch	ip	ip	somon	Stroh	somon to’plami	Strohbolen	oqim	Strom	oqim	strom-	duduqlanish	paxtakor	yoz	Sommer
quyosh	Sonne	quyoshli	sonnig	oqqush	Shvan	ayt	erzähl-	bu (C)	dass	The	der, die, das, den, dem	keyin	dann	chanqash	Durst
qushqo’nmas	Distel	tikan	Dorn	ming	tausend	momaqaldiroq	Donner	twitter	zvitscher-	yuqori	ober	iliq	iliq	ari	Vesp
suv	Vasser	ob-havo	Namroq	to’quv	veb-	yaxshi	Quelle	yaxshi	voh	qaysi	payvandlash	oq	weiß	yovvoyi	yovvoyi
shamol	Shamol	qish	Qish	bo’ri	Bo’ri	so’z	Wort	dunyo	Welt	ip	Garn	yil	Jahr	sariq	gelb
Ingliz tili	Nemis	Ingliz tili	Nemis	Ingliz tili	Nemis	Ingliz tili	Nemis	Ingliz tili	Nemis	Ingliz tili	Nemis	Ingliz tili	Nemis	Ingliz tili	Nemis

Yevropadagi birinchi raqamli ta’lim tizimi

Boshlang’ich sinflarda ingliz tili o’qitishning innovatsion usullari

Ключевые слова:

Аннотация

Похожие статьи

Библиографические ссылки

Yevropadagi birinchi raqamli ta’lim tizimi

Nemis tili kurslari, O’zbekistonda: kompaniyalar va tashkilotlar katalogi, ularning manzillari, telefonlari, kontaktlari

1 ATLANTIS O’QUV MARKAZI

2 CEZIY O’QUV MARKAZI

3 FAST DRIVING LANGUAGES SMART NODAVLAT TA’LIM MUASSASASI

4 HONG KONG EDUCATION FILIAL №1

5 HONG KONG EDUCATION FILIAL №2

6 ILMLAR UMMONI O’QUV MARKAZI

7 INTOUCH EDUCATION GROUP MChJ

8 KING’S ACADEMY O’QUV MARKAZI FILIAL №1

9 LAUR ILMIY-O’QUV MARKAZI

10 MASTER CLASS O’QUV MARKAZI

11 MONOMARKAZ O’QUV MARKAZ

12 MULTI EDUCATION O’QUV MARKAZI

13 PREMYER O’QUV MARKAZI

14 PYAT S PYUSOM O’QUV MARKAZI

15 SENSUS O’QUV MARKAZ

“Nemis tili kurslari” bo’limining boshqa shaharlaridagi tashkilotlar

Faoliyat sohasi statistikasi: Nemis tili kurslari

O’zbekistondada nemis tili kurslari: kompaniyalarning kontakt ma’lumotlari keltirilgan eng to’liq ro’yhat.

Bo`limlar ro`yhati

Bo’lim faoliyat turlari

Fan oyliklarini o’tkazish bo’yicha tavsiyalar

Fan oyliklarini o’tkazish bo’yicha tavsiyalar

Kimyo, biologiya va fizika fan oyligini o‘tkazish bo‘yicha tavsiya

Umumta’lim maktablarida jismoniy tarbiya fani oyligini o‘tkazish yuzasidan tavsiyalar

Umumta’lim maktablarida Matematika fani oyligini tashkil etish va o‘tkazish yuzasidan tavsiyalar

Geografiya fani bo‘yicha fan oyligini o‘tkazish yuzasidan metodik tavsiyalar

Fan oyligini tashkil etish

“Iqtisodiy bilim asoslari” bo‘yicha fan oyligini o‘tkazish yuzasidan metodik tavsiya

“Davlat va huquq asoslari”, ”MIG va ma’naviyat asoslari”fanlari bo‘yicha tavsiya

Ingliz tili fanidan elektron qo`llanmaga tavsiya (5 sinf)

Nemis tili – German language

Mundarija

Tasnifi

Tarix

Qadimgi yuqori nemis

O’rta yuqori nemis

Erta yangi yuqori nemis

Avstriya imperiyasi

Standartlashtirish

Geografik taqsimot

Evropa va Osiyo

Nemis spraxraum

Sprachraum tashqarisida

Afrika

Namibiya

Janubiy Afrika

Shimoliy Amerika

Janubiy Amerika

Braziliya

Braziliyadagi nemis

Janubiy Amerikaning boshqa mamlakatlari

Okeaniya

Chet tili sifatida nemis

Standart nemis

Standart nemis navlari

Lahjalar

Past nemis va past sakson

Kam frankiyalik

Oliy nemis

Markaziy nemis

Yuqori frankiyalik

Yuqori nemis

Alemannik

Bavariya

Grammatika

Ismning egilishi

Fe’lning egilishi

Fe’l prefikslari

So’z tartibi

Yordamchi fe’llar

Modal fe’llar

Multiple infinitives