Nemis tili ochiq dars

Qarorda umumta’lim maktablarini malakali chet tili o‘qituvchilari bilan ta’minlash, chuqur bilimga ega kadrlarni tayyorlash masalasiga ham alohida urg‘u berilgan.

Nemis tili ochiq dars

fast and easy German 2 года назад Rahmat. To’xtash haqida hozircha gapirmang, endi boshladik ��. Mana shunday kommentariyalar bilan albatta to’xtamaymiz, faqat oldinga.

sardorsardor1130 2 года назад +1

Ассалому алайкум дустим! Зур чикибди янгиларидан яна кутиб коламиз купрок табиат куйнида, шахарда. Жонли дарслардан

fast and easy German 2 года назад Albatta, o’quvchi sinf xonasiga kelmasa, unda tabiat qo’ynida dars o’tamiz :=)

Mirmuxsin Xamidov 2 года назад +1
Хасан Хайруллаев 2 года назад +1
Assalomu alekum aka kanalizga a’zo bo’ldim video zo’r chiqibti ishlarizga omad
fast and easy German 2 года назад Rahmat.
Janob Melo Год назад +2
Nemis tilidan online dars o”taszmi?
fast and easy German Год назад Afsuski yo’q. Vaqt bilan chiqsha olmayapman.
Qodir Mamatov 18 дней назад +1
Zoʻr aka sizga gap yoʻq
Aziza Omonova 2 месяца назад +2
GERMANIYADA O’ZBEKLAR 2 года назад +3
aka darslaringizga gap yuq
Жуманиёз Абдухалилов 9 месяцев назад +1
Ishingizga omad aka charchameng
Sher 2 года назад +1

Ассалому алайкум Асл ака! Мен сизни ўқувчингиз, шогирдингиз Шерали бўламан. Хозиргина фейсбукдан кўриб қолдим ушбу видеони, немис тилида ўқиганимиз билан бошқа соҳада ишлаб кетдик ва албатта немис тилини бори ҳам эсдан чиқди. Ушбу канални юритишда ОМАД тилайман, албатта дўст ва ўртоқларга улашамиз ушбу канални

fast and easy German 2 года назад +1 Va alaykum assalom Sherali,
demak, yaxshi o’qitmagan ekanmizda! ��
Afsuski, nemis tilining ahvoli bugungi kunda juda achinarli, sohada ish topish esa, igna bilan quduq qazishdek, gap bo’lib qoldi.
Sizga ham salomatlil va ishlaringizda rivoj tilayman. E’tibor uchun rahmat.

Nemis tili ochiq dars

Das Thema: Landschaften Ziel der Stunde: Ausbildungsziel: Einführung ins neue Thema; Erziehungsziel: Erziehung im Geiste der Liebe zum Heimatland; Entwicklungsziel: Fertigkeit der Schüler im Leseverstehen und Hörverstehen verbessern, mündliche und schriftliche Rede der Schüler entwickeln; Kompetenz a) Kompetenz Hören: Den Text hören und nachsagen b) Kompetenz Sprechen: Neue Wörter übersetze, auswendiglernen und Sätze bilden c) Kompetenz Lesen: Den Text, …

8-sinf nemis tilidan yillik dars ishlanma

Sentabr 23, 2018

Das Thema: Umwelt. Ziel der Stunde: Ausbildungsziel: Einführung ins neue Thema; Erziehungsziel: Erziehung im Geiste der Liebe zum Heimatland; Entwicklungsziel: Fertigkeit der Schüler im Leseverstehen und Hörverstehen verbessern, mündliche und schriftliche Rede der Schüler entwickeln; Kompetenz a) Kompetenz Hören: Den Text hören und nachsagen b) Kompetenz Sprechen: Neue Wörter übersetze, auswendiglernen und Sätze bilden c) Kompetenz Lesen: Den Text, neue …

9-SINF NEMIS TILIDAN YILLIK DARS ISHLANMA

Sentabr 23, 2018

I Viertel Heute ist der ________________________ Die Klassen 9 _________________ Das Thema: Der Staatsaufbau. Ziel der Stunde: Ausbildungsziel: Einführung ins neue Thema; Erziehungsziel: Erziehung im Geiste der Liebe zum Heimatland; Entwicklungsziel:Fertigkeit der Schüler im Leseverstehen und Hörverstehen verbessern, mündliche und schriftliche Rede der Schüler entwickeln; Kompetenz a) Kompetenz Hören: Den Text hören und nachsagen b) Kompetenz Sprechen: Neue Wörter übersetze, …

Nemis alifbosi, A dan Zgacha

Nemis nemislar tomonidan ko’pincha qattiq shov-shuvli til sifatida qaraldi. Bu qisman ba’zi nemis alifbosi tovushlari va diphthonglarning yanada chiroyli talaffuzi va ehtimol eski WWII kino stereotiplarining davom etadigan ta’siriga bog’liq bo’lishi mumkin. Nemis bo’lmagan nemis tilidagi nemislar turli xil tovushlarni bilib olishganidan keyin, Gyote , Schiller kabi nasr va qo’shiq orqali ko’plab nemis buyuklarining asarlarida dunyo bo’ylab hurmatga sazovor bo’lgan boshqa bir she’riy go’zallik paydo bo’ladi.

Nemis alifbosi ingliz alifbosidan qanday farq qiladi?

Nemis alifbosining noyob xususiyatlari

• Alfavitdagi 26 dan ortiq harflar – nemis tilida kengaytirilgan lotin alifbosiga ega
• Qo’shimcha harflar ä, ö, ü va ß dir
• Ushbu xatlarning ba’zilarining talaffuzi ingliz tilida mavjud emas
• Tomoqning orqa qismidan bir nechta harflar keltirilgan: g, ch, r (garchi Avstriyada r rasadlangan bo’lsa).
• Nemis tilidagi ingliz tilidagi V ingliz tilida gapiriladi
• Nemis tilidagi ingliz tilidagi ingliz tilidagi “F” so’zlari tovushga o’xshaydi
• Ko’pincha nemis tilidagi S ning ingliz tilida ingliz tilida so’zlashuvi boshlanadi.
• ß harfi so’zning boshida hech qachon kelmaydi.

Das Deutsche alifbosi (Germaniya alifbosi)

Tushuntirish uchun quyidagi harflarni bosing. (Ovoz .wav fayllari sifatida saqlandi.)

Buchstabe / Letter	Aussprache des Buchstabenamens / Harf nomining talaffuzi	Aussprache des Buchstaben – ning ichida / Sound of Letter – kabi	Beispiele / Misollar
A	oh	astronavt	der Adler (burgut), yanvar (yanvar)
B b	taxminan: dafna	chaqaloq	der Bruder (akasi), aber (lekin)
C c	taxminan: Tsay	ijodiy, Kelsius (nemis tilida yumshoq ovoz sounds like ts)	Der Chor, der Christkindlmarkt (der Weihnachtsmarkt / Rojdestvo bozori uchun janubiy Germaniya termasi), Kelsius
D g	taxminan: kun	dollar	Dienstag (seshanba), oder (yoki)
E ga	taxminan: oy	oqlangan	Essen (ovqatlanish uchun), zuerst (birinchi)
F f	eff	harakatlar	der Freund (do’st), offen (ochiq)
G g	taxminan: gay	ajoyib	ichak (yaxshi), gemein (o’rtacha)
H h	ha	bolg’a	der Hammer, die o’laksa (tegirmon)
Men i	eeh	Igor	der Igel (porcupine), der Imbiss (snack), sieben (yetti)
J j	yot	sariq rangda	das Jahr (yil), jeder (har biri)
K k	qo	tuya	das Kamel, der Kuchen (pirojnoe)
L l	ell	sevgi	Lute (odamlar), das Land (er)
M m	em	kishi	der Mann, Ameise o’ladi
N n	eng	yaxshi	nicht (eslatma), die Münze (tanga)
O o	oh	o’choq	Ostern (Fisih), rot (qizil)
R. p	taxminan: to’lov	partiyasi	Polizei o’lik (politsiya), der Apfel
Q q	koo	mercan	das Quadrat (kvadrat), kvelle (manba) Eslatma: Barcha nemis so’zlari qu (kw – ovoz)
R r	taxminan: er	boy	der Rücken (orqa), der Stern (yulduz)
S p	Es	hayvonot bog’i, porlash, sichqon	summen (chirkin), schön (chiroyli, yoqimli), o’lib ketadi
T t	taxminan: tay	zolim	der Tyrann, acht (sakkiz)
U u	ooh	sizda ovoz eshitiladi	Universitetning Universiteti (universitet), Mund (og’iz)
V v	fow	otasi	der Vogel (qush), Nerven (asab)
Vt	taxminan: vay	van	Die Wange (yonoq), das Schwein (to’ng’iz, wieviel (qancha)
X x	ix	kz kabi ko’rinadi	das Xylofon / Xylophon, Die Xexe (jodugar) Eslatma: X bilan boshlangan nemis so’zlari deyarli yo’q
Y y	uep-si-lohn	sariq rangda	o’ladi Yucca, deydi Yeti Eslatma: Y bilan boshlangan nemis so’zlari deyarli yo’q.
Z z	tset	ts kabi ko’rinadi	Die Zeitung (gazeta), der Zigeuner (çingene)

Umlaut + ß

Aussprache des Buchstaben / Maktubning talaffuzi	Beispiele / Misollar
ä	Qovun ichida e ga o’xshash	ähnlich (o’xshash), gähnen (to escuela)
ö	qizga o’xshash ovozlarni eshitadi	Österreich (Avstriya), der Löwe (sher)
ü	ingliz tilida mos keladigan yoki taxminiy ovoz yo’q	Über (ustidan), mude (charchagan)
ß (esszet)	er-xotin ovozi	heiß (issiq), o’lik Straße (ko’cha)

Ushbu qo’llanmada bir nechta nemis harflari va ularning diptonlari haqida yangi boshlanuvchilar, nemis talaffuzi va alifbosi haqida batafsil ma’lumot oling yoki nemis talaffuzi bilan o’zingizni qulay his qila boshlasangiz, o’zingizni Zungenbrecher ( dil tilida) bilan testga qo’ying .

Boshlang‘ich sinflarda chet tili uni o‘qitishni jadallshtirish metodikalarini yaratish va joriy etish masalalari

Boshlang‘ich ta’limning asosiy maqsadi bolaning o‘qishga bo‘lgan ijobiy munosabati, o‘qish savodxonligi, turli ma’lumotlar bilan ishlash, asosiy matematik amallarni bilish va ularni kundalik hayotda qo‘llay olish, mantiqiy va ijodiy fikrlash, o‘z-o‘zini boshqarish, jamoada o‘zini tuta bilish, yozma va og‘zaki muloqot madaniyati qoidalarini egallash, ta’limiy faoliyatni tashkil etish kabi ko‘nikmalarini shakllantirishdan iborat bo‘lgan bo‘lsa, muhtaram Prezidentimizning 2012- yil 10- dekabrda qabul qilingan «Chet tillarni o‘rganish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi qaroriga ko‘ra, ushbu maqsadlar qatoriga bolajonlarga 1- sinfdan boshlab chet tilini o‘rgatish vazifasi ham qo‘shildi.

Ayni paytda respublikadagi 9698ta umumta’lim maktabining barchasida chet tillari, ya’ni 8643 maktabda ingliz;
1589 maktabda nemis; 1076 maktabda fransuz;
27 maktabda boshqa (ispan, hind, arab, koreys, xitoy va h.k.) tillar o‘rganilmoqda. Uch yarim million nafardan ziyod o‘quvchi chet tillarni jahon ta’lim standartlari asosida o‘zlashtirishga kirishdi. Respublikamizning chekka tuman va ovullaridagi maktablarda ham zamonaviy fan kabinetlari tashkil etilib, barcha zarur o‘quv jihozlari, ko‘rgazmali qurollar, mukammal o‘quv-metodik majmualar bilan ta’minlanmoqda.

Hozirda
1- sinfda o‘qiyot­gan bolalarimiz o‘yin­lar, qo‘shiqlar orqali ingliz tilidagi 100dan ortiq so‘zni bilib olgan bo‘lsalar, 2- sinf o‘quvchilari bu tilda o‘qish va yozishni o‘rganib, 250ga yaqin so‘zni muloqotda ishlatish ko‘nikmasiga ega bo‘ldilar.

2015- yil yanvar—mart oylarida islohotlarning davomi sifatida o‘quv dasturi asosida yaratilgan 3- sinf chet tili darslik majmualari, jumladan, ingliz tilidan «Kids’ English-3» darslik majmuasi 76ta maktabda, nemis tilidan «Deutsch macht spab-3» va fransuz tilidan «Hirondelle-3» darslik majmualari 28ta maktabda aprobatsiyadan o‘tkazilib, eksperi­men­tator o‘qituvchilar va chet ellik ekspertlar fikrlari asosida takomillashtirilib, yangi o‘quv yili oldidan 593000 nusxada chop etilib, maktablarga yetkaziladi.

Chet tili o‘qituvchisi darslarni to‘laqonli o‘tishi uchun maktabda, sinfda barcha zarur shart-sharoitlar bo‘lishi kerak. Chiroyli va qulay mebel jihozlari bilan bir qatorda, chet tillarni o‘rganishni tashkil etishning muhim omillaridan biri — sinflarni ilg‘or axborot va mediatex­no­logiyalar bilan ta’min­lash hamda ulardan foydalanishga qaratilgan.

O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2013- yil 27- may­­­­­­­­­­­­­­­­­­­da­­gi 143- sonli qarori ijrosini ta’minlash maqsadida 2013—2014- yil­­­­larda umumta’lim maktablarining 1—4- sinf chet tili kabinetlari uchun jami
6650 sinf to‘plam (2013- yil 2457 to‘plam, 2014- yilda 4193 to‘plam) 16,3 mlrd. so‘mlik texnik vositalar (noutbuk, proyektor, ovoz kuchay­tirgich, sichqoncha, TV-tyuner, markerli doska va boshqa) va 17222ta sinf to‘plam o‘quv ko‘rgaz­mali qurollari (rasmlar, mulyajlar, lug‘atlar, adabiyotlar) hamda shuncha miqdorda DVD-pleyer magnitolalar bilan ta’minlandi.

Joriy yilda ham umumta’lim maktablarining 1—4- sinf chet tillari kabinetlari uchun 5286ta sinf to‘plam texnik vositalar (noutbuk, proyektor, ovoz kuchaytirgich, sichqoncha, TV-tyuner, markerli doska va boshqa) xarid qilinishi rejalashtirilgan.

Qarorda umumta’lim maktablarini malakali chet tili o‘qituvchilari bilan ta’minlash, chuqur bilimga ega kadrlarni tayyorlash masalasiga ham alohida urg‘u berilgan.

Bugungi kunda umum­ta’lim maktablarida jami 27342 nafar chet tili o‘qituvchisi faoliyat yuritmoqda. Ulardan 21611 nafari (77,3 foizi) ingliz tili, 3324 nafari (13,3 foizi) nemis tili, 2302 nafari
(8,9 foizi) fransuz tili va 105 nafari (0,4 foiz) boshqa chet tillar o‘qituvchilaridir. Biroq barcha maktablarimiz bilim, tajriba va mahorat bobida yetuk mutaxassis-o‘qituvchilar bilan to‘liq ta’minlandi, deya olmaymiz.

2013—2014- o‘quv yilida chet tili o‘qituvchilariga bo‘lgan ehtiyojning (3970 stavka) qariyb 40 foizi
(1429 stavka) oliy ta’lim muassasalari bitiruvchilari, qolgan qismi esa faoliyatdagi o‘qituvchi­larning pedagogik yuklamasini 1,5 stav­­­­ka­­gacha oshirish hisobidan qoplangan edi. Shu o‘quv yilida jami 47ta uzoq tuman va qishloq aholi punktlarida chet tillar o‘qituvchilari ixtisosligi bo‘yicha yetishmaydigan kadrlarni tayyorlash maqsadida oliy ta’lim muassasalariga 255 nafar abituriyent imtiyozli qabul qilindi.

2014—2015- o‘quv yili uchun esa chet tili o‘qituvchilariga ehtiyoj yuqori bo‘lgan maktablar uchun respublika bo‘yicha 586877 nafar o‘quvchi 1- sinfga kelishi munosabati bilan chet tili o‘qituvchilariga qo‘shimcha ehtiyoj jami 1 stavka hisobida 2915 stavkani tashkil etdi. Shundan 977 stavkasi dars soatlarini 1 va 1,5 stav­kaga oshirish hisobidan, qolgani 1938 nafar ishga qabul qilingan yosh mutaxassislar hisobidan qoplandi. 50ta chekka tumandan kelib, oliy ta’lim muassasalariga kirish imtihonlarini topshirib, minimaldan yuqori ball to‘plagan abituriyent­lardan 200 nafariga imtiyozlar yaratildi.

2015—2016- o‘quv yilida chet tillarni o‘qitish 3- sinflarda davom ettirilishi munosabati bilan taxminan 2500ta shtat birligiga qo‘shimcha ehtiyoj yuzaga kelishi mumkin. Ushbu ehtiyojni 460 nafar shtatda amalda ishlab turgan o‘qituvchilar­ning dars soatlarini 1 va 1,5 stav­kagacha oshirish, 240 nafar fransuz va nemis tili o‘qituvchilarini qayta tayyorlash va 1800 nafar bitiruvchini ishga qabul qilish hisobidan qoplash ko‘zda tutil­moqda. Shuningdek, 2019—2020- yil­­­­­­­largacha chet tili o‘qituvchilariga ehtiyojni qoplash rejasi tuzildi.

Barcha sa’y-harakatlarimiz zamirida farzandlarimizning, o‘quv­chi­larimizning chet tillarini o‘rganish­laridagi ijobiy o‘zgarishlar yotadi. DTS, o‘quv dasturlari va darslik majmualarida berilgan materiallar bosqichma-bosqich o‘z darajasida o‘zlashtirib borilsagina, ko‘zlangan maqsadga yetamiz, aks holda, ushbu jarayonda mas’ullarning tajribasizligi va loqaydligi kabi salbiy holatlar oqibatida vazifalar ijrosi yarim-yorti bajarilaveradi.

Ta’lim darg‘alaridan biri yozga­nidek, «Agar o‘quvchida o‘qishga ishtiyoq bo‘lmasa, qilayotgan barcha orzularimiz, tadqiqot va ixtirolarimiz sarobga aylanadi». O‘quvchida ishtiyoq esa maktab ostonasiga, boshlang‘ich sinf xonasiga ilk bor qadam qo‘ygandan boshlanadi va bu ishtiyoqni uyg‘otuvchi, albatta, boshlang‘ich sinf o‘qituvchisidir.

Mamlakatimizda 1- sinfdan boshlab chet tilini o‘qitish tizimining joriy etilganligi vazifalar barobarida qator muammolar ustida bosh qotirishni ham taqozo etmoqda. Jumladan, boshlang‘ich sinflarda chet tili o‘qitilishi joriy etildi, darslarni kim o‘tadi? Boshlang‘ich sinf o‘qituvchisimi yoki chet tili o‘qituvchisimi? Boshlang‘ich sinf o‘qituvchisida yosh bolalar bilan ishlash tajribasi, o‘qitish metodikasi bor, lekin chet tilini bilmaydi, yuqori sinflarda dars berayotgan chet tili o‘qituvchisi esa tilni biladi, lekin boshlang‘ich sinf o‘quvchilariga dars o‘ta olish ko‘nikmasiga ega emas. Ko‘p yillar davomida yuqori sinf (10—15 yoshli)larga dars berib kelgan chet tili o‘qituvchilari 6—7 yoshli bolalarni, avvalo, sinfda tinch o‘tirishga o‘rgatishining o‘zi katta muammo.

Mazkur holatga nisbatan Buyuk Britaniyalik ekspert Uendi Arnold tomonidan O‘zbekistondagi boshlan­g‘ich sinf o‘qituvchilariga chet tilini o‘rgatib, darsga qo‘yish taklifi berildi. Mutaxassislar muhokamasi­dan so‘ng O‘zbekiston uchun bu yo‘l maqbul deb topilmadi. Aksincha, chet tili o‘qituvchilariga yosh bolalar bilan ishlash metodikasini o‘rgatish orqali jarayonni tashkil etish maqsadga muvofiq, degan xulosaga kelishdi.

Yevropada 2010—2011- yillarda chet tillarini ilk yoshdan o‘rgatishni yo‘lga qo‘yish borasida olib borilgan ELLIE (Early language learning in Europe) loyihasi doirasida keng qamrovli tadqiqotlar o‘tkazilgan. Loyiha direktori Shvetsiyaning Umeo universiteti professori Djanet Enever boshchiligidagi mutaxassislar chet tilini 7—8 yoshdan boshlab o‘rgatishni 8ta davlatda, jumladan, Angliya, Italiya, Niderlandiya, Polsha, Ispaniya, Shvetsiya, Xorvatiya davlatlarida o‘rganishgan va ushbu tadqiqot o‘quvchilar boshlang‘ich sinfni tugallashiga qadar davom etgan. 1200 nafar o‘quvchi, 48 nafar o‘qituvchi va 48 nafar direktor qat­nash­gan. Mazkur tadqiqot doira­si­­da chet tillarini ilk yoshdan boshlab o‘rganish jarayoni to‘liq tahlil qilin­gan va xulosalar chiqarilgan. Ushbu tavsiyalar va xulosalar chet tilini o‘qitishning amaldagi talablari, metodika­larini takomillashtirishga xizmat qilgan.

Biz ham ushbu tadqiqotlar tavsiyalari asosida islohotlarni joriy etishda davom etmoqdamiz. Vazirlikning buyrug‘i bilan Respublika bo‘yicha 5ta hudud (Qoraqalpog‘iston Respublikasi, Qashqadaryo, Samarqand, Toshkent, Namangan viloyatlari)ning 2tadan maktabida chet tillarni o‘qitish holatining doimiy monitoringi «Bola psixologiyasi», «Muallimning malakasi» va «Ilmiy yondashuv» kabi yo‘nalishlarda olib borilayotir.

Mazkur maktablarda 2- sinflarda bugungi kun holatiga mavzularning dars davomida o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilishi o‘rtacha 65,7 foizni tashkil etgan. Darslikdagi mavzularni o‘zlashti­rishda o‘rganil­gan maktablardagi 25 foiz o‘quvchi turli qiyinchiliklarga duch kelayotgani aniqlangan, 75 foiz o‘quvchining o‘zlashtirishi normal holatda. 12 foiz o‘quvchida charchash, zerikish, chalg‘ish, 14 foiz o‘quvchida tortinchoqlik holatlari kuzatilgan bo‘lsa, 10 foiz o‘quvchi katta hajmdagi axborotni idrok qilishda qiynalayotgani aniqlangan.

O‘qituvchilarning uchdan bir qismi texnik vositalardan foydalanish ko‘nikmasiga ega emasligi ko‘ringan. Shuningdek, yangi pedtexnologiyalarni o‘rinsiz qo‘llash, asosan, guruhlar bilan ishlash oqibatida 30—35 foiz o‘quvchi nazoratsiz qolayotgani kuzatilmoqda. 1- sinf chet tili o‘qituvchilari malaka oshirish kurslaridan o‘tgan bo‘lsalar-da, ularda boshlang‘ich sinf o‘quvchilari bilan ishlash ko‘nikmasi yetishmayotgani sezildi.

Muammolarning eng asosiysi, chet tili o‘qituvchilarida kasb mahoratining yetishmasligi, ta’lim tizimining barcha bosqichlarida chet tillarni uzluksiz o‘rganishni tashkil etish, shuningdek, o‘qituvchilar malakasini oshirish hamda zamonaviy o‘quv-uslubiy materiallar bilan ta’minlash ta’lim tizimini yanada takomillashtirishni taqozo qilmoqda.

Mazkur muammolarni bartaraf etish maqsadida xalq ta’limi tizimidagi chet tili o‘qituvchilarining kasbiy salohiyati va pedagogik mahoratini oshirish maqsadida tuman (shahar) darajasida uzluksiz malaka oshirish mexanizmi joriy etilmoqda. Buning uchun respublikaning barcha tuman(shahar)laridan eng tajribali, chet tilini mukammal biladigan, birinchi navbatda, DTM tomonidan tegishli ustama uchun o‘tkazilgan test sinovlarida yuqori natijaga erishgan o‘qituvchilar trener sifatida jalb etilmoqda. Bu jarayon A.Avloniy nomidagi XTXQTMOMI bazasida Britaniya kengashining yurtimizdagi vakolatxonasi, Vestminster universiteti, Toshkentdagi Singapur menejmentni rivojlantirish instituti, O‘zbekiston davlat Jahon tillari universiteti kabi oliy ta’lim muassasalarining malakali mutaxassislari yordamida amalga oshirilmoqda. Kurslarning mazmunini belgilashda asosan uch yo‘nalish, ya’ni chet tili o‘qituvchilarining kasbiy salohiyatini yuksaltirish, pedagogik mahoratini oshirish va ularni DTM test formatiga tayyorgarlik darajasini ta’minlashga e’tibor qaratilmoqda.

Mazkur kurslarda trenerlikka tayyorlangan o‘qituvchilar belgilangan tayanch maktablarda mashg‘ulot olib boradigan o‘qituvchi sifatida hududiy malaka oshirish institutlariga soatbay o‘qituvchi sifatida ishga rasmiylashtiriladi.

Ana shu trenerlar har bir tuman(shahar)larda tashkil etilgan, zamonaviy texnik vositalar bilan jihozlangan tayanch maktablarda bir oyda 3 marta 6 soatdan, 18 soat hajmida chet tili o‘qituvchilarining metodik kuni hisoblanmish juma kunlari o‘z hududidagi barcha chet tili o‘qituvchilarining uzluksiz kasbiy mahoratini oshirib boradi. Guruhlardagi tinglovchi o‘qituvchilarning mashg‘ulotlarda qatnashishi trenerlar tomonidan jurnallarda belgilab boriladi va ularning o‘zlashtirish darajasi ham joriy va oraliq nazoratlar orqali baholanadi.

Albatta, har qanday jarayon qat’iy tartib-qoida va nazorat ostida kechsagina, o‘z samarasini beradi. Ayniqsa, ta’lim-tarbiya sohasida muntazam kuzatuv, monitoring ahamiyati katta. Negaki, belgilangan vaqt mobaynida o‘quvchi tomonidan o‘zlashtirilmagan bilim, ko‘nikma va malaka o‘rnini keyinchalik to‘ldirish juda mushkul. Shundan kelib chiqqan holda, chet tili o‘qituvchilarining metodik mahorati va til bilish darajasini xolis baholash, amalga oshirilayotgan tadbirlar natijasida bu borada ular erishayotgan yutuq va kamchiliklar tahlil qilib boriladi. Buning uchun hududiy malaka oshirish institutlari rektorlari boshchiligida komissiyalar tuzilib, bir yilda ikki marta har bir o‘qituvchidagi o‘zgarishlar yakuniy attestatsiyalar o‘tkazish orqali aniqlanib, xulosalar tayyorlanadi, qarorlar orqali rasmiylashtirilib, ularning ehtiyojidan kelib chiqqan holda kurslar mazmuniga o‘zgartirishlar kiritib boriladi.

Tinglovchilarning chet tilidagi bilim, malaka va ko‘nikmalarining o‘zgarib borishi ularning 4ta nutq
faoliyati — tinglab tushunish, gapirish, o‘qish, yozish va dars o‘tish mahoratini baholash orqali aniqlanadi. Bir yilda 2 marta o‘tkaziladigan yakuniy attestatsiyada 5 yo‘nalish bo‘yicha 75 va undan ortiq foiz natijaga erishgan o‘qituvchilarga sertifikat beriladi va mashg‘ulotlardan ozod etiladi, guruhlarda qolgan o‘qituvchilar bilan esa mashg‘ulotlar davom ettirilaveradi.

Jarayon joylarda 2015- yil 1- martdan boshlandi, 573ta maktabda maxsus tayyorlangan 700 nafardan ortiq trener yordamida har juma kuni 6 soatdan mashg‘ulotlar olib borilmoqda. 20 ming nafardan ortiq ingliz tili o‘qituvchisidan kirish testlari va mart oyining yakuni bo‘yicha birinchi oraliq nazorat sinov ishlari olindi, natijalar va tinglovchilar davomati elektron bazaga kiritilib, A.Avloniy nomidagi XTXQTMOMI tomonidan muvo­fiqlash­tirib boril­moqda.

Mart oyi uchun dars mashg‘u­lotlarini olib borishga mo‘ljal­lanib, O‘zDJTU tajribali muta­xas­sislari tomonidan tayyorlangan o‘quv-metodik qo‘llanmalar yetarli darajada ko‘paytirilib, har bir trener va o‘qituvchiga yetkazildi. Mazkur metodikalar ham boshlan­g‘ich sinflarda chet tillarni o‘qitishni jadallashtirish metodikalaridan hisobla­nadi. Ushbu 18 soatga mo‘ljallanib yaratilgan metodika boshlang‘ich sinflarda dars berayotgan chet tili o‘qituvchilarining CEFR asosida yaratilgan DTS talablari darajasida ishlay oladigan o‘qituvchi bo‘lib qayta shakllanishiga yordam beradi.

Shu tartibda o‘quv-metodik qo‘llanmalar ham trenerlar va boshlang‘ich sinflarda dars berayotgan chet tili o‘qituvchilari uchun har oyda 18 soatga mo‘ljallangan yangi metodikalar yaratilib, trenerlar va o‘qituvchilarga yetkazib beriladi. Aprel oyi uchun tayyorlangan o‘quv-metodik qo‘llanmalar ham shu kunlarda joylarga yetkazilmoqda. Ushbu metodikalar orqali o‘qituvchilarning: 1- modul bo‘yicha yozma nutq ko‘nikmalari va strategiyalari, 2- modul bo‘yicha og‘zaki nutq ko‘nikmalari va strategiyalari, 3- modul bo‘yicha kasbiy kompetensiya va pedagogik mahorati(CPD) oshirib boriladi.

Bu esa asta-sekinlik bilan chet tilidan dars berayotgan o‘qituvchilarning til bilish darajasi yuksalishiga, kasb mahorati oshishiga, boshlang‘ich sinf o‘quvchilari bilan ishlash ko‘nikmasi takomillashishiga hamda DTM tomonidan o‘tkaziladigan test-sinovlariga tayyorgarlikning yaxshilanishiga olib keladi va shu tarzda boshlang‘ich sinflarda chet tillarni o‘qitishni jadallashtirish metodikalari o‘z mevasini bera boshlaydi.

Abdurahim NOSIROV,

Xalq ta’limi vazirligi umumta’lim va ixtisoslashtirilgan maktablar

boshqarmasi boshlig‘i.

Dars turlari va shakllari. Tarix, tasviriy san’at, o’qish, atrofdagi dunyo darslarining shakllari

Maktab o’quvchilarining yangi materialni o’zlashtirishdagi muvaffaqiyati ko’p jihatdan uning qanchalik qiziqarli va bemalol taqdim etilishiga bog’liq. Ko’pincha o’qituvchiga yordam uchun turli xil nostandart dars shakllari keladi. Bu, ayniqsa, yangi, g’ayrioddiy narsalarga katta ishtiyoqi bo’lgan boshlang’ich sinf o’quvchilari uchun to’g’ri keladi. Ko’pgina tadqiqotlar, bilim va ko’nikmalarni barqaror egallashni ko’rsatadi, agar ular nostandart shaklda olingan bo’lsa, bola haqiqatan ham bilim olishga qiziqqanida. So’nggi paytlarda o’qituvchilar bunday darslarga tez-tez murojaat qilishmoqda va darslarni o’tkazishning nostandart shakllari juda xilma-xil bo’lib, har qanday mavzuga mos keladiganini osongina tanlashingiz mumkin.

Dars nima?

Nostandart darslar haqida gapirishdan oldin, umuman dars nima, u qanday maqsadlarni ko’zlaganligi haqida aytib o’tmoqchiman.

Dars maktabni o’qitish jarayonining asosiy qismidir. Aynan shu 45 daqiqa davomida o’qituvchi bolalarga ma’lum bir mavzu bo’yicha bilim berishi, ma’lum ko’nikma va ko’nikmalarni rivojlanishi kerak. Har bir aniq dars o’z maqsadiga ega bo’lishi kerak, u bir qator vazifalar orqali amalga oshiriladi: o’qitish, rivojlantirish va tarbiyalash.

Oxir oqibat, sinfdan chiqib ketayotganda bola ma’lum bir mavzuni tushunishi, tushunchalarda harakat qilishi va amaliy muammolarni hal qilishi kerak.

Asosiy shakllar

Klassik metodika quyidagi dars turlari va shakllarini ajratib turadi:

1. Yangi materialni joylashtiring. Darsning tuzilishi quyidagicha: dolzarblashtirish (tashkiliy moment) bolalar e’tiborini tortadi, yo’qlarga, navbatchilarga tegishli masalalar hal qilinadi; dars mavzusining xabari va unga erishish kerak bo’lgan maqsadlar; asosiy qismi yangi material ustida ishlash; o’tganlarni birlashtirish; dars natijalarini sarhisob qilish. Shuningdek, bunday darslarda uy vazifasini tekshirish bosqichi mavjud, ammo uni dars kontseptsiyasiga qarab istalgan joyda o’qituvchi kiritishi mumkin.
2. Amaliy darslar. Ushbu sinflar tuzilishi jihatidan yuqorida tavsiflangan sinflarga o’xshashdir, ammo asosiy bosqichda o’quvchilarning amaliy ko’nikmalariga alohida e’tibor beriladi (qoidalarni ishlab chiqish, masalalarni echish, misollar, kartalar bilan ishlash, laboratoriya ishlari).
3. O’tganlarni tizimlashtirish va birlashtirish. Bunday darslar odatda nazorat va test mashg’ulotlaridan oldin beriladi. Bu erda amaliy vazifalar o’rganilgan qoidalar va postulatlarni takrorlash bilan almashtiriladi, unga ko’ra bilimlarni boshqarish amalga oshiriladi.
4. Bilim va ko’nikmalarni nazorat qilish darsi. Ushbu darsning asosiy maqsadi bolalarning materialni qay darajada o’zlashtirganligini tekshirish. Ular turli shakllarda amalga oshirilishi mumkin: nazorat ishi, test, diagnostika ishi (kompleks), test darsi.
5. Birlashtirilgan dars. Bunday darsda, masalan, yangining aloqasi ham, uning amaliy rivojlanishi ham bo’lishi mumkin. Tizimlashtirish va boshqarish ham birlashtirilgan.

Nostandart darslar va zamonaviy bolalar

Hozirgi vaqtda zamonaviy maktab o’quvchilari, ayniqsa, boshlang’ich sinf o’quvchilari avvalgilaridan butunlay farq qilishi va Sovet davrida qabul qilingan narsa har doim ham kerakli natijaga olib kelmasligi bilan bog’liq keskin muammo mavjud. Yigitlar endi o’zgacha qiziquvchan, ular harakatchanroq va tizim bir xil emas.

Bundan tashqari, bolalar yanada faollashdilar. Bu ularning ruhiyatiga ham tegishli. Agar Sovet davridagi maktab o’quvchisi ketma-ket 45 daqiqa davomida stol yonida o’tira oladigan bo’lsa, unda zamonaviy kishi doimiy ravishda o’zgaruvchan faoliyatni, qandaydir yangilikni talab qiladi.Buning sababi axborot jamiyati, chunki bilim hajmi sezilarli darajada oshdi va u avvalgi kabi 45 daqiqada to’planishi kerak. Shunday qilib, o’qituvchilar bolalarning zerikmasligi uchun zamonaviy FSES ularga taqdim etayotgan ulkan bilimlarni o’zlashtirishi uchun shunday qiziqarli dars shakllarini taklif qilishadi. (FSES – Federal davlat ta’lim standarti).

Maxsus dars nima?

Nostandart dars nima? Barchamiz maktabda o’qib, asosiy bosqichdagi har qanday dars quyidagicha ekanligiga aniq javob bera olamiz: uy vazifasini tekshirish, o’qituvchiga ma’lum bir mavzu bo’yicha har qanday yangi ma’lumotlar haqida ma’lumot berish, materialni mustahkamlash. Ushbu qurilish bloklari bir-birining o’rnini bosishi mumkin, ammo ular doimo maktabning doimiy ishini tashkil etadi. Darslarning nostandart shakllari umumiy qabul qilingan “kanon” o’rniga ajoyib, ijodiy tuzilmadan foydalanishni taklif qiladi. Darhaqiqat, nima uchun quyidagilarni qilmaysiz: ularga yangi materiallarni aytmang, balki bolalardan o’zlari haqiqat tubiga tushishini so’rang? Yoki “barmoqlar bilan” O’rta asr qal’alari hayoti haqida gapirish emas, balki u erda virtual ekskursiya o’tkazish.

Va darslarning bunday turlari va shakllarini cheksiz ixtiro qilish mumkin, faqat o’qituvchining tasavvurlari bilan cheklanadi.

Nostandart shakldagi darslarning maqsadlari klassiklarnikiga o’xshashdir, shuning uchun har qanday darsni shu tarzda diversifikatsiya qilishingiz mumkin. Yangi materialni o’rganishda darslar, ekskursiyalar, sayohat, video darslar o’rinli bo’ladi. Integratsiyalashgan darslar mavzularni yaxshi o’zlashtirishga yordam beradi. Xuddi shu shakllar amaliy mashg’ulotlar uchun javob beradi.

O’qituvchi bolalar bilimlarini ma’lum bir tizimga kiritishi, ularni sinov ishlariga tayyorlashi zarur bo’lganda, har xil o’yinlar, musobaqalar, bahs-munozaralar, qahramonlar yoki tarixiy shaxslarning sinovlarini tanlash kerak.

Hatto zerikarli va hayajonli sinovlar ham noan’anaviy tarzda amalga oshirilishi mumkin. Birinchidan, ushbu mavzu bo’yicha loyihani tayyorlash va uni keyinchalik himoya qilish yordamga keladi. Bu teatr tomoshalari, jumboq darslari, fantaziyalar elementlari bilan darslar bo’lishi mumkin.

Kombinatsiyalangan darslar o’qituvchining ijodkorligi uchun alohida parvozdir. Ular uchun har qanday shakl amal qiladi. Eng muhimi, ma’lum bir mavzu uchun o’ylab ko’rish va eng maqbulini tanlashdir.

Maxsus shakllarning afzalliklari

Nostandart dars shakllari klassiklardan bir qator afzalliklarga ega. Birinchidan, ular bolalarda o’rganilayotgan materialga barqaror qiziqish uyg’otadi. Yigitlar nafaqat o’qituvchining og’zidan, balki, masalan, o’z izlanishlarida yoki sinfdoshlarining og’zidan olgan ma’lumot, yaxshiroq esga olinishi aniqroq bo’ladi.

Ikkinchidan, qoida tariqasida, bunday mashg’ulotlar o’quvchilarni ijodiy bo’lishga undaydi, tasavvurni, ijodkorlikni, ijodiy fikrlashni rivojlantiradi.

Uchinchidan, an’anaviy darslardan farq qiladigan darslar ko’plab texnik vositalar va ko’rgazmali materiallardan foydalanishga imkon beradi.

O’qituvchilar, qoida tariqasida, noan’anaviy darslar toifasidan ochiq dars shakllarini tanlaydilar – ular o’zlarining kasblariga ijodiy yondashishlarini namoyish etishlari, turli xil pedagogik texnologiyalarni o’zlashtirishlarini namoyish etishlari mumkin. Bunday darslar har doim foydali ko’rinadi.

Shuni ta’kidlash kerakki, bunday shakllardan ortiqcha foydalanish reaksiyaga olib kelishi mumkin: bolalar tezda zerikishadi. Shuning uchun bunday elementlarning ta’lim jarayoniga kiritilishi dozalangan bo’lishi kerak. Bu an’anaviy darsning ba’zi bir bosqichlari bo’lishi mumkin, masalan, uy vazifasini tekshirishda o’yin yoki yangi materialni o’rganishda nizo.

O’yin shaklida darslar

Agar boshlang’ich sinflarda nostandart dars shakllari haqida gapiradigan bo’lsak, bu erda etakchi o’rinlarni o’yinlar egallaydi. Hech kimga sir emaski, ushbu aniq faoliyat turi, shu jumladan kognitiv, bola uchun etakchi hisoblanadi.

Dars o’ynashning yana bir afzalligi – har qanday yoshdagi har qanday maktab intizomiga amal qilish qobiliyatidir.Agar bu kichik maktab o’quvchilari uchun stantsiyalarga, musobaqalarga, KVNlarga sayohat qilish bo’lishi mumkin bo’lsa, unda katta yoshdagi talabalar uchun ularni “Brain-ring”, ishbilarmonlik o’yinlari va boshqalarga aylantirish mumkin.

Agar siz jismoniy tarbiya darslarining g’ayrioddiy shakllarini tanlasangiz, unda barcha o’yin turlari ham yordamga keladi: musobaqalar, “Merry Starts”; siz nafaqat sinf darajasida, balki butun maktab miqyosida bir xil olimpiadani tashkil qilishingiz mumkin. Oilani sportga jalb qilish uchun ko’plab o’qituvchilar ota-onalari bilan birgalikda o’yinlar tashkil qilishadi.

Darslarning o’yin shakllarini bir necha turlarga bo’lish mumkin: retrospektiv (o’tmishga qaytish – rolli va rolsiz), ishbilarmonlik (talabalar amalda u yoki bu haqiqat hodisasini o’rganadilar, ko’pincha ijtimoiy yoki iqtisodiy), musobaqalar (raqobatbardosh asosga ega, quyidagicha bo’lishi mumkin: jamoa emas, balki). Bugungi kunda bu mavzuga doimiy qiziqishni jalb qilishning eng keng tarqalgan shakllari. O’rta va yuqori darajadagi boshqaruvda ishbilarmonlik o’yinlaridan foydalaniladi, retrospektiv o’yinlar, musobaqalar, ta’til kunlarida maxsus yosh cheklovlari mavjud emas.

Darslar – Jamiyat amaliyoti

Bolalar kattalarni nusxalashga moyil. Bu nafaqat ularning xatti-harakatlariga, balki har qanday hayotiy holatlarga ham tegishli. Shuning uchun, darslarni o’tkazishning bunday shakllari juda qiziqarli bo’ladi, bu sizni o’zingizni kattalardek his etasiz.

Masalan, nizolar. Bular tarixdagi yoki boshqa ijtimoiy fanlarning eng muvaffaqiyatli darslari. Bunday darslar o’quvchilarni o’z nuqtai nazarini isbotlashga, ma’lum bir mavzu bo’yicha dialog o’tkazishga undaydi. Bunday tadbirga tayyorgarlik jiddiy tayyorgarlikni talab qiladi. Yigitlardan mavzu haqida suhbatlashishni iltimos qilishning o’zi kifoya emas, uni har xil tomondan batafsil o’rganishingiz kerak. Bu erda tayyorgarlik bosqichi juda muhimdir. Tadbirdan keyin uni butun sinf bilan ko’rib chiqish ham muhimdir. Darsning ushbu shakli o’rta darajada qo’llanila boshlandi. Tizimlilik bolalarning o’z nuqtai nazarini isbotlashni, tezislarni ilgari surishni, berilgan mavzu bo’yicha muloqot qilishni, dalillarni berishni o’rganishiga olib keladi – bularning barchasi gumanitar fanlar bo’yicha S qismiga topshiriq yozishda yakuniy imtihonlarda yordam beradi.

Adabiyot darslarining shakllarini tanlashda siz xarakterning sinoviga e’tibor berishingiz mumkin. Bu munozaraga o’xshash narsa bo’ladi, lekin bolalarning nuqtai nazari allaqachon shakllantirilgan bo’ladi, buni matnni yaxshi bilgan holda isbotlash kerak bo’ladi.

Muloqotning ommaviy shakli bo’lgan darslar

Yuqorida sanab o’tilganlarga yaqin bolalar bunday darslar bo’lib, ularda bolalar nafaqat muhokama qilishni, balki o’rganilayotgan mavzu bo’yicha o’z fikrlarini bemalol ifoda etishni o’rganadilar.

Masalan, press-konferentsiya, reportaj yoki brifing kabi tarix darslarining shakllari nafaqat bolalarning bu boradagi bilimlarini ko’rishga imkon beradi, balki ularning ma’lum atamalar, sanalardan foydalanish va o’ziga xos, dolzarb savollar berish qobiliyatini namoyish etadi. Yigitlardan har qanday tarixiy shaxs bilan suhbatlashishni so’rashingiz mumkin, ma’lum bir voqeaga tegishingiz mumkin.

Bunga, shuningdek, ekskursiya yoki ommaviy ma’ruza kabi san’at darslarining turlari kiradi. Siz rasmni, uning janri va ijro uslubi to’g’risida oldindan xabar tayyorlab, yigitlardan o’zlari rahbar bo’lishlarini so’rashingiz mumkin.

Ijodiy darslar

Bolalar, ayniqsa, ijodkorlikni namoyon etish zarur bo’lgan darslarni yaxshi ko’radilar. Albatta, bu tasviriy san’atning oddiy darslari yoki MHC bo’lishi mumkin, ammo agar biz atrofimizdagi olamdan darslarning shakllarini ko’rib chiqsak, “Lesnaya gazeta” ni yaratish kabi ish turini ajratib ko’rsatishimiz mumkin. Bir guruh bolalarga o’simlik yoki hayvon haqida hikoya tayyorlash, boshqalarga – ularni tartibga solish va badiiy devor gazetasi shaklida joylashtirishni iltimos qilish kerak.

Xuddi shunday ish turi o’quvchilarga tabiiy boyliklarni saqlash zarurligini tushuntirishga yordam beradi – o’z hududining Qizil kitobini tuzish.

O’qish darslarining ko’plab shakllari ham ijodiydir.Bolalar ma’lum bir asarni tasvirlaydigan badiiy ustaxonalardan tashqari siz darsni adabiy yo’nalishda o’tkazishingiz mumkin. Qaerda, masalan, bolalar o’zlarining hikoyalarini yozadilar yoki ertaklar yoki ertaklar yaratadilar.

Xayoliy darslar

Xayoliy darslar ham ijodkorlikka asoslangan. Ular bunday hodisalar nafaqat hodisani (ertak, ekologik tarix, kontsert) yig’ishni, balki uning to’liq ifodasini ham o’z ichiga oladi: kostyum yoki badiiy ishlangan: qog’ozda yoki ijro sifatida.

Maktabdagi bunday dars shakllari bolalarga nafaqat o’z tasavvurlarini ko’rsatishlariga, balki bolalar jamoasini juda yaqinlashtirishga imkon beradi, chunki bolalar topshiriqlar ustida birgalikda ishlashadi: butun sinf bilan yoki guruhlarda.

Maktab tsiklining turli mavzularidagi fantaziya darslarining bir nechta namunalari. Masalan, rus xalq ertaklari bo’yicha dars bolalarni ijod qilishga undaydi. Darsning o’ziga xos xususiyati – “sehrli” oyna ularni shu muhitga singdirishga yordam beradi. Darsning asosiy qismida viktorina bo’lib o’tadi, uning vazifalari o’quvchilarning tasavvurini namoyon etishga qaratilgan, masalan, qisqa vaqt ichida ertak qahramonining obrazini yaratish yoki maqol yaratish.

Tasviriy san’atning yana bir darsi “Do’stlar sayyorasi” deb nomlangan kosmonavtika kuniga to’g’ri keladi. Uzoq sayyoraga sayohat sifatida ishlab chiqilgan dars davomida bolalar uning aholisi – musofirni tasvirlashadi.

Bolalarning tasavvuriga yo’naltirilgan darslar ham o’rta darajada yaxshi. Masalan, konsolidatsiya bosqichida N.Nosovning “Xayolparastlar” tsiklidagi hikoyalarini o’rganayotganda siz o’zingiz yoqtirgan asarlaringizni dars-dramatizatsiya qilishingiz mumkin.

Loyiha usuli

Borayotgan o’qituvchilar tomonidan qo’llaniladigan darslarning maxsus shakllari loyiha uslubiga asoslangan. Bunday darslar o’quvchilarni amaliy faoliyatga undashlari, olgan bilimlarini amalda qo’llashga o’rgatishlari bilan yaxshi.

Ushbu darslar jamoaning boshqa a’zolari oldida shaxsiy mas’uliyatini his etadigan har bir bolaning shaxsiyatini ochib berishga qaratilgan. Qoida tariqasida, sinf bir nechta ishchi guruhlarga bo’linadi, ularning har biriga aniq vazifa beriladi. Bu ma’lum bir savolga javob izlashdan tortib, grafikalar, diagrammalar, esdaliklar va boshqalarni tuzishgacha bo’lgan har qanday faoliyat bo’lishi mumkin. Ish davomida bolalar har qanday yangi dalillarni o’rganadilar, ularni tizimlashtiradilar, asosiy narsani tanlaydilar va shakllantirishadilar. Boshqacha qilib aytganda, ushbu dars shakllari qanday o’rganishni o’rgatadi.

Qoida tariqasida, loyihada ishlash butun o’quv yiliga to’g’ri keladi. So’nggi ta’lim standartlariga ko’ra, ushbu turdagi ish uchun umumiy maktab jadvalida ma’lum soatlar ajratilgan. Loyiha faoliyatidagi darslar tizimlashtirish asoslarini o’rgatishni, maqsadlarni belgilashni nazarda tutadi, bu uchun o’qituvchi tuzatadi, rag’batlantiradi, rahbarlik qiladi. Ular standart darslarga o’xshamaydilar, agar bu erda o’qituvchining o’rni minimallashtirilsa – bolalar o’zlari ishni tashkil qiladilar, ustuvor yo’nalishlarni ta’kidlaydilar.

Bolalar nafaqat ma’lum bir loyihani tuzishlari kerak, balki uni o’qituvchi va qolgan sinfdoshlar, hattoki maktab o’quvchilari oldida himoya qilishlari kerak (yaqinda ta’lim muassasalarida bunday ilmiy va amaliy konferentsiyalarning o’tkazilishi juda keng tarqalgan).

Integratsiyalashgan darslar

Integratsiyalashgan darslar o’quvchilar uchun ayniqsa jozibali – maktab tsiklining ikki yoki undan ortiq predmetlari bog’langan darslar. Ular barqaror qiziqishni shakllantirishga imkon beradi, fanlarning o’zaro bog’liqligini ko’rsatadi va bilim izlashga undaydi.

Integratsiyalashgan darslarning shakllari an’anaviy ma’lumotlardan yangi materiallar va sayohatlar, viktorinalar, KVNlar va musobaqalar uchun keyingi amaliy mashg’ulotlardan juda xilma-xildir.

Siz turli xil maktab fanlarini birlashtira olasiz. Mana ba’zi misollar:

1. Adabiyot (o’qish) va tarix. Boshlang’ich maktab uchun bunday darslar urush haqidagi kitoblarni o’rganishda muhimdir. O’rta havolada ko’proq joy ochiladi – shunda bunday darslar ayniqsa oqlanadi.Haqiqat shundaki, maktab tarixi kursi adabiyot kursidan orqada qolmoqda, shuning uchun ko’pincha til o’qituvchisi ma’lum bir davr haqida bolalarga aytib berishi kerak. Nima uchun o’qituvchilarning maqsadlarini birlashtirmaysiz? Bunday darslarning misollari juda ko’p: Pushkinning “Kapitanning qizi”, Gogolning “Taras Bulba” dagi kazaklar, Lermontovning “Borodino”, o’rta maktab uchun – Blokning “O’n ikki” she’ri. “Urush va tinchlik” ni o’rganayotganda ushbu tarixiy voqeani turli xil, adabiy, badiiy, musiqiy asarlarda aks ettirishga bag’ishlangan konsert shaklida yaxlit dars o’tkazilishi mumkin.
2. Matematika va rus tili. “Raqam” mavzusini o’rganish paytida bunday yaxlit tadbirni o’tkazish juda yaxshi. Shakl stantsiyalar bo’ylab sayohat bo’lishi mumkin, bu erda har bir talabaga rus tili yoki matematika mavzusida topshiriq beriladi.
3. Atrofdagi dunyo va san’at. “Fasllar” mavzusini o’rganish chizish orqali landshaftlarni tasvirlash bilan birlashtirilishi mumkin. Xuddi shu maqsadlarga atrofdagi dunyo va texnika (mehnat) integratsiyasi orqali erishish mumkin.
4. Integratsiyaning klassik namunasi jismoniy tarbiya va sog’liq va xavfsizlikdir. Bunday holda, siz ma’lum bir hayotiy vaziyatni yaratishingiz mumkin, masalan, o’rmonda bo’lish. Bu o’yin darsi yoki amaliy dars bo’lishi mumkin.
5. Chet tili va geografiyasi. Misol tariqasida – tarjima qilingan til mamlakati bo’ylab dars-sayohat. Chet tili ham adabiyot, tarix va rus tili bilan yaxshi birlashadi.
6. Informatika va matematika. Bu erda mavzularni tanlash juda xilma-xil: mantiq asoslaridan oddiy tenglamalarni echishga qadar. Umuman olganda, informatika maktab kursining har qanday predmeti bilan birlashtirilishi mumkin, chunki har bir fanni o’rganishda taqdimotlar, jadvallar, grafikalar, ma’ruzalar tuzish talab etiladi.

Video darslari

Taraqqiyot bir joyda turmaydi, u hayotimizning barcha jabhalariga, shu jumladan maktab hayotiga kirib boradi. O’qituvchilar soni tobora ko’payib, o’quv jarayonini videodars kabi tashkil etish shakliga o’girilayotgani ajablanarli emas.

Bunday tadbirda talabalar o’qituvchi tomonidan mavzudagi yozuv yoki onlayn taqdimotni yoqishadi. Odatda talabalar bunday darslarni yaxshi qabul qilishadi: u zamonaviy, yangi, qiziqarli.

Ammo shuni anglash kerakki, kichik va o’rta menejmentdagi bolalar uchun dars davomida interaktiv doskaga yoki translyatsiya bo’lib o’tadigan ekranga qarash qiyin. Asosiy darsga video darslarni kiritish maqsadga muvofiqroq bo’ladi: bu bolalar e’tiborini tortadi va mavzuni yaxshiroq tushunishiga yordam beradi.

Hozirda ko’plab o’quv va o’quv videofilmlari mavjud, shuning uchun ularni har qanday mavzu uchun topish qiyin emas.

Qachon video o’quv qo’llanmalari eng mos kelishini ko’rib chiqing.

1. Xorijiy til. Qabul qilinadigan tilda filmlar va multfilmlardan parchalarni tomosha qilish juda foydali. Bolalar ona tilida so’zlashuvchilarning nutqini eshitadilar, uni quloq bilan idrok etishni o’rganadilar.
2. Adabiyot (o’qish). O’rganilgan asarlarni sahnada yoki kinoda sahnalashtirish qismlaridan foydalanish. Ushbu usul spektakl darslarida yaxshi: bolalar spektakllarni taqqoslashlari, turli odamlar tomonidan ishning ko’rinishini tushunishlari mumkin.
3. Boshlang’ich maktabda harflar, raqamlarni o’rganish. Ushbu mavzular bo’yicha ko’plab o’quv videokliplari mavjud.
4. Barcha mavzularda GIA va USE-ga tayyorgarlik. Qisqa video kurslar bolalarga har bir imtihon topshirig’i bo’yicha kerakli ma’lumotlarni qisqacha etkazishga yordam beradi.