O`zbekiston Respublikasi Davlat Konstitutsiyasi
Ҳ еч ким қ ийно ққ а солиниши, зўравонликка шаф қ атсиз ёки инсон қ адр- қ имматини камситувчи бош қ а тарздаги тазйи ққ а дучор этилиши мумкин эмас.
Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси (ўн иккинчи чақириқ Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг ўн биринчи сессиясида қабул қилинган)
ўзининг мухтор вакиллари сиймосида Ўзбекистон Республикасининг мазкур Конституциясини қ абул қ илади.
I БОБ. ДАВЛАТ СУВЕРЕНИТЕТИ
. Ўзбекистон – суверен демократик республика. Давлатнинг “Ўзбекистон Республикаси” ва “Ўзбекистон” деган номлари бир маънони англатади.
. Давлат хал қ иродасини ифода этиб, унинг манфаатларига хизмат қ илади. Давлат органлари ва мансабдор шахслар жамият ва фу қ аролар олдида масъулдирлар.
. Ўзбекистон Республикаси ўзининг миллий-давлат ва маъмурий- ҳ удудий тузилишини, давлат ҳ окимияти ва бош қ арув органларининг тизимини белгилайди, ички ва таш қ и сиёсатини амалга оширади.
Ўзбекистоннинг давлат чегараси ва ҳ удуди дахлсиз ва бўлинмасдир.
. Ўзбекистон Республикасининг давлат тили ўзбек тилидир.
Ўзбекистон Республикаси ўз ҳ удудида исти қ омат қ илувчи барча миллат ва элатларнинг тиллари, урф-одатлари ва анъаналари ҳ урмат қ илинишини таъминлайди, уларнинг ривожланиши учун шароит яратади.
. Ўзбекистон Республикаси қ онун билан тасди қ ланадиган ўз давлат рамзлари – байро ғ и, герби ва мад ҳ иясига эга.
. Ўзбекистон Республикасининг пойтахти – Тошкент ша ҳ ри.
II БОБ. ХАЛ Қ Ҳ ОКИМИЯТЧИЛИГИ
7-модда . Хал қ давлат ҳ окимиятининг бирдан бир манбаидир.
Ўзбекистон Республикасида давлат ҳ окимияти хал қ манфаатларини кўзлаб ва Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ҳ амда унинг асосида қ абул қ илинган қ онунлар ваколат берган идоралар томонидангина амалга оширилади.
Конституцияда назарда тутилмаган тартибда давлат ҳ окимияти ваколатларини ўзлаштириш, ҳ окимият идоралари фаолиятини тўхтатиб қ ўйиш ёки тугатиш, ҳ окимиятнинг янги ва мувозий таркибларини тузиш Конституцияга хилоф ҳ исобланади ва қ онунга биноан жавобгарликка тортишга асос бўлади.
. Ўзбекистон хал қ ини миллатидан қ атъи назар, Ўзбекистон Республикасининг фу қ аролари ташкил этади.
. Жамият ва давлат ҳ аётининг энг му ҳ им масалалари хал қ му ҳ окамасига та қ дим этилади, умумий овозга (референдумга) қ ўйилади. Референдум ўтказиш тартиби қ онун билан белгиланади.
. Ўзбекистон хал қ и номидан фа қ ат у сайлаган Республика Олий Мажлиси ва Президенти иш олиб бориши мумкин.
Жамиятнинг бирон-бир қ исми, сиёсий партия, жамоат бирлашмаси, ижтимоий ҳ аракат ёки ало ҳ ида шахс Ўзбекистон хал қ и номидан иш олиб боришга ҳ а қ ли эмас.
. Ўзбекистон Республикаси давлат ҳ окимиятининг тизими – ҳ окимиятнинг қ онун чи қ арувчи, ижро этувчи ва суд ҳ окимиятига бўлиниши принципига асосланади.
. Ўзбекистон Республикасида ижтимоий ҳ аёт сиёсий институтлар, мафкуралар ва фикрларнинг хилма-хиллиги асосида ривожланади.
Ҳ еч қ айси мафкура давлат мафкураси сифатида ўрнатилиши мумкин эмас.
. Ўзбекистон Республикасида демократия умуминсоний принципларга асосланади, уларга кўра инсон, унинг ҳ аёти, эркинлиги, шаъни, қ адр- қ иммати ва бош қ а дахлсиз ҳ у қ у қ лари олий қ адрият ҳ исобланади.
Демократик ҳ у қ у қ ва эркинликлар Конституция ва қ онунлар билан ҳ имоя қ илинади.
. Давлат ўз фаолиятини инсон ва жамият фаровонлигини кўзлаб, ижтимоий адолат ва қ онунийлик принциплари асосида амалга оширади.
III БОБ. КОНСТИТУЦИЯ ВА
Қ ОНУННИНГ УСТУНЛИГИ
15-модда . Ўзбекистон Республикасида Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ва қ онунларининг устунлиги сўзсиз тан олинади.
Давлат, унинг органлари, мансабдор шахслар, жамоат бирлашмалари, фу қ аролар Конституция ва қ онунларга мувофи қ иш кўрадилар.
16-модда . Мазкур Конституциянинг бирорта қ оидаси Ўзбекистон Республикаси ҳ у қ у қ ва манфаатларига зарар етказадиган тарзда тал қ ин этилиши мумкин эмас.
Бирорта ҳ ам қ онун ёки бош қ а норматив- ҳ у қ у қ ий ҳ ужжат Конституция нормалари ва қ оидаларига зид келиши мумкин эмас.
IV БОБ. ТАШ Қ И СИЁСАТ
17-модда . Ўзбекистон Республикаси хал қ аро муносабатларнинг тўла ҳ у қ у қ ли субъектидир. Унинг таш қ и сиёсати давлатларнинг суверен тенглиги, куч ишлатмаслик ёки куч билан та ҳ дид қ илмаслик, чегараларнинг дахлсизлиги, низоларни тинч йўл билан ҳ ал этиш, бош қ а давлатларнинг ички ишларига аралашмаслик қ оидаларига ва хал қ аро ҳ у қ у қ нинг умум эътироф этилган бош қ а қ оидалари ва нормаларига асосланади.
Республика давлатнинг, хал қ нинг олий манфаатлари, фаровонлиги ва хавфсизлигини таъминлаш ма қ садида иттифо қ лар тузиши, ҳ амдўстликларга ва бош қ а давлатлараро тузилмаларга кириши ва улардан ажралиб чи қ иши мумкин.
ИНСОН ВА ФУ Қ АРОЛАРНИНГ АСОСИЙ
Ҳ У Қ У Қ ЛАРИ, ЭРКИНЛИКЛАРИ ВА БУРЧЛАРИ
V БОБ. УМУМИЙ Қ ОИДАЛАР
18-модда . Ўзбекистон Республикасида барча фу қ аролар бир хил ҳ у қ у қ ва эркинликларга эга бўлиб, жинси, ир қ и, миллати, тили, дини, ижтимоий келиб чи қ иши, эъти қ оди, шахси ва ижтимоий мав қ еидан қ атъи назар, қ онун олдида тенгдирлар.
Имтиёзлар фа қ ат қ онун билан белгиланиб қ ўйилади ҳ амда ижтимоий адолат принципларига мос бўлиши шарт.
. Ўзбекистон Республикаси фу қ ароси ва давлат бир-бирига нисбатан бўлган ҳ у қ у қ лари ва бурчлари билан ўзаро бо ғ ли қ дирлар. Фу қ ароларнинг Конституция ва қ онунларда муста ҳ камлаб қ ўйилган ҳ у қ у қ ва эркинликлари дахлсиздир, улардан суд қ арорисиз ма ҳ рум этишга ёки уларни чеклаб қ ўйишга ҳ еч ким ҳ а қ ли эмас.
. Фу қ аролар ўз ҳ у қ у қ ва эркинликларини амалга оширишда бош қ а шахсларнинг, давлат ва жамиятнинг қ онуний манфаатлари, ҳ у қ у қ лари ва эркинликларига путур етказмасликлари шарт.
VI БОБ. ФУ Қ АРОЛИК
21-модда . Ўзбекистон Республикасининг бутун ҳ удудида ягона фу қ аролик ўрнатилади.
Ўзбекистон Республикасининг фу қ аролиги, унга қ андай асосларда эга бўлганликдан қ атъи назар, ҳ амма учун тенгдир.
Қ ора қ алпо ғ истон Республикасининг фу қ ароси айни ва қ тда Ўзбекистон Республикасининг фу қ ароси ҳ исобланади.
Фу қ ароликка эга бўлиш ва уни йў қ отиш асослари ҳ амда тартиби қ онун билан белгиланади.
. Ўзбекистон Республикаси ўз ҳ удудида ҳ ам, унинг таш қ арисида ҳ ам ўз фу қ ароларини ҳ у қ у қ ий ҳ имоя қ илиш ва уларга ҳ омийлик кўрсатишни кафолатлайди.
. Ўзбекистон Республикаси ҳ удудидаги чет эл фу қ ароларининг ва фу қ аролиги бўлмаган шахсларнинг ҳ у қ у қ ва эркинликлари хал қ аро ҳ у қ у қ нормаларига мувофи қ таъминланади. Улар Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси, қ онунлари ва хал қ аро шартномалари билан белгиланган бурчларни адо этадилар.
VII БОБ. ШАХСИЙ Ҳ У Қ У Қ ВА ЭРКИНЛИКЛАР
24-модда . Яшаш ҳ у қ у қ и ҳ ар бир инсоннинг узвий ҳ у қ у қ идир. Инсон ҳ аётига суи қ асд қ илиш энг о ғ ир жиноятдир.
. Ҳ ар ким эркинлик ва шахсий дахлсизлик ҳ у қ у қ ига эга.
Ҳ еч ким қ онунга асосланмаган ҳ олда ҳ ибсга олиниши ёки қ амо қ да са қ ланиши мумкин эмас.
26-модда . Жиноят содир этганликда айбланаётган ҳ ар бир шахснинг иши судда қ онуний тартибда, ошкора кўриб чи қ илиб, унинг айби ани қ ланмагунча у айбдор ҳ исобланмайди. Судда айбланаётган шахсга ўзини ҳ имоя қ илиш учун барча шароитлар таъминлаб берилади.
Ҳ еч ким қ ийно ққ а солиниши, зўравонликка шаф қ атсиз ёки инсон қ адр- қ имматини камситувчи бош қ а тарздаги тазйи ққ а дучор этилиши мумкин эмас.
Ҳ еч кимда унинг розилигисиз тиббий ёки илмий тажрибалар ўтказилиши мумкин эмас.
27-модда . Ҳ ар ким ўз шаъни ва обрўсига қ илинган тажовузлардан, шахсий ҳ аётига аралашишдан ҳ имояланиш ва турар жойи дахлсизлиги ҳ у қ у қ ига эга.
Ҳ еч ким қ онун назарда тутган ҳ оллардан ва тартибдан таш қ ари бировнинг турар жойига кириши, тинтув ўтказиши ёки уни кўздан кечириши, ёзишмалар ва телефонда сўзлашувлар сирини ошкор қ илиши мумкин эмас.
. Ўзбекистон Республикаси фу қ ароси Республика ҳ удудида бир жойдан иккинчи жойга кўчиш, Ўзбекистон Республикасига келиш ва ундан чи қ иб кетиш ҳ у қ у қ ига эга. Қ онунда белгиланган чеклашлар бундан мустаснодир.
29-модда . Ҳ ар ким фикрлаш, сўз ва эъти қ од эркинлиги ҳ у қ у қ ига эга. Ҳ ар ким ўзи истаган ахборотни излаш, олиш ва уни тар қ атиш ҳ у қ у қ ига эга, амалдаги конституциявий тузумга қ арши қ аратилган ахборот ва қ онун билан белгиланган бош қ а чеклашлар бундан мустаснодир.
Фикр юритиш ва уни ифодалаш эркинлиги фа қ ат давлат сири ва бош қ а сирларга тааллу қ ли бўлган та қ дирдагина қ онун билан чекланиши мумкин.
. Ўзбекистон Республикасининг барча давлат органлари, жамоат бирлашмалари ва мансабдор шахслари фу қ ароларга уларнинг ҳ у қ у қ ва манфаатларига дахлдор бўлган ҳ ужжатлар, қ арорлар ва бош қ а материаллар билан танишиб чи қ иш имкониятини яратиб бериши лозим.
. Ҳ амма учун виждон эркинлиги кафолатланади. Ҳ ар бир инсон хо ҳ лаган динга эъти қ од қ илиш ёки ҳ еч қ айси динга эъти қ од қ илмаслик ҳ у қ у қ ига эга. Диний қ арашларни мажбуран сингдиришга йўл қ ўйилмайди.
VIII БОБ. СИЁСИЙ Ҳ У Қ У Қ ЛАР
32-модда . Ўзбекистон Республикасининг фу қ аролари жамият ва давлат ишларини бош қ аришда бевосита ҳ амда ўз вакиллари ор қ али иштирок этиш ҳ у қ у қ ига эгадирлар. Бундай иштирок этиш ўзини ўзи бош қ ариш, референдумлар ўтказиш ва давлат органларини демократик тарзда ташкил этиш, шунингдек давлат органларининг фаолияти устидан жамоатчилик назоратини ривожлантириш ва такомиллаштириш йўли билан амалга оширилади.
Давлат органларининг фаолияти устидан жамоатчилик назоратини амалга ошириш тартиби қ онун билан белгиланади.
. Фу қ аролар ўз ижтимоий фаолликларини Ўзбекистон Республикаси қ онунларига мувофи қ митинглар, йи ғ илишлар ва намойишлар шаклида амалга ошириш ҳ у қ у қ ига эгадирлар. Ҳ окимият органлари фа қ ат хавфсизлик ну қ таи назаридангина бундай тадбирлар ўтказилишини тўхтатиш ёки та қ и қ лаш ҳ у қ у қ ига эга.
. Ўзбекистон Республикаси фу қ аролари касаба уюшмаларига, сиёсий партияларга ва бош қ а жамоат бирлашмаларига уюшиш, оммавий ҳ аракатларда иштирок этиш ҳ у қ у қ ига эгадирлар.
Сиёсий партияларда, жамоат бирлашмаларида, оммавий ҳ аракатларда, шунингдек ҳ окимиятнинг вакиллик органларида озчиликни ташкил этувчи мухолифатчи шахсларнинг ҳ у қ у қ лари, эркинликлари ва қ адр- қ имматини ҳ еч ким камситиши мумкин эмас.
. Ҳ ар бир шахс бевосита ўзи ва бош қ алар билан биргаликда ваколатли давлат органларига, муассасаларига ёки хал қ вакилларига ариза, таклиф ва шикоятлар билан мурожаат қ илиш ҳ у қ у қ ига эга.
Аризалар, таклифлар ва шикоятлар қ онунда белгиланган тартибда ва муддатларда кўриб чи қ илиши шарт.
IX БОБ. И Қ ТИСОДИЙ ВА ИЖТИМОИЙ Ҳ У Қ У Қ ЛАР
36-модда . Ҳ ар бир шахс мулкдор бўлишга ҳ а қ ли.
Банкка қ ўйилган омонатлар сир тутилиши ва мерос ҳ у қ у қ и қ онун билан кафолатланади.
37-модда . Ҳ ар бир шахс ме ҳ нат қ илиш, эркин касб танлаш, адолатли ме ҳ нат шароитларида ишлаш ва қ онунда кўрсатилган тартибда ишсизликдан ҳ имояланиш ҳ у қ у қ ига эгадир.
Суд ҳ укми билан тайинланган жазони ўташ тартибидан ёки қ онунда кўрсатилган бош қ а ҳ оллардан таш қ ари мажбурий ме ҳ нат та қ и қ ланади.
. Ёлланиб ишлаётган барча фу қ аролар дам олиш ҳ у қ у қ ига эгадирлар. Иш ва қ ти ва ҳ а қ тўланадиган ме ҳ нат таътилининг муддати қ онун билан белгиланади.
. Ҳ ар ким қ ариганда, ме ҳ нат лаё қ атини йў қ отганда, шунингдек бо қ увчисидан ма ҳ рум бўлганда ва қ онунда назарда тутилган бош қ а ҳ олларда ижтимоий таъминот олиш ҳ у қ у қ ига эга.
Пенсиялар, нафа қ алар, ижтимоий ёрдам бош қ а турларининг ми қ дори расман белгилаб қ ўйилган тирикчилик учун зарур энг кам ми қ дордан оз бўлиши мумкин эмас.
. Ҳ ар бир инсон малакали тиббий хизматдан фойдаланиш ҳ у қ у қ ига эга.
. Ҳ ар ким билим олиш ҳ у қ у қ ига эга.
Бепул умумий таълим олиш давлат томонидан кафолатланади.
Мактаб ишлари давлат назоратидадир.
. Ҳ ар кимга илмий ва техникавий ижод эркинлиги, маданият юту қ ларидан фойдаланиш ҳ у қ у қ и кафолатланади.
Давлат жамиятнинг маданий, илмий ва техникавий ривожланишига ғ амхўрлик қ илади.
X БОБ. ИНСОН Ҳ У Қ У Қ ЛАРИ ВА
. Давлат фу қ ароларнинг Конституция ва қ онунларда муста ҳ камланган ҳ у қ у қ лари ва эркинликларини таъминлайди.
. Ҳ ар бир шахсга ўз ҳ у қ у қ ва эркинликларини суд ор қ али ҳ имоя қ илиш, давлат органлари, мансабдор шахслар, жамоат бирлашмаларининг ғ айри қ онуний хатти- ҳ аракатлари устидан судга шикоят қ илиш ҳ у қ у қ и кафолатланади.
. Вояга етмаганлар, ме ҳ натга лаё қ атсизлар ва ёл ғ из кексаларнинг ҳ у қ у қ лари давлат ҳ имоясидадир.
. Хотин- қ излар ва эркаклар тенг ҳ у қ у қ лидирлар.
XI БОБ. ФУ Қ АРОЛАРНИНГ БУРЧЛАРИ
47-модда . Барча фу қ аролар Конституцияда белгилаб қ ўйилган бурчларини бажарадилар.
. Фу қ аролар Конституция ва қ онунларга риоя этишга, бош қ а кишиларнинг ҳ у қ у қ лари эркинликлари, шаъни ва қ адр- қ имматини ҳ урмат қ илишга мажбурдирлар.
. Фу қ аролар Ўзбекистон хал қ ининг тарихий, маънавий ва маданий меросини авайлаб асрашга мажбурдирлар.
Маданият ёдгорликлари давлат му ҳ офазасидадир.
. Фу қ аролар атроф табиий му ҳ итга э ҳ тиёткорона муносабатда бўлишга мажбурдирлар.
. Фу қ аролар қ онун билан белгиланган соли қ лар ва ма ҳ аллий йи ғ имларни тўлашга мажбурдирлар.
. Ўзбекистон Республикасини ҳ имоя қ илиш – Ўзбекистон Республикаси ҳ ар бир фу қ аросининг бурчидир. Фу қ аролар қ онунда белгиланган тартибда ҳ арбий ёки му қ обил хизматни ўташга мажбурдирлар.
XII БОБ. ЖАМИЯТНИНГ И Қ ТИСОДИЙ НЕГИЗЛАРИ
53-модда . Бозор муносабатларини ривожлантиришга қ аратилган Ўзбекистон и қ тисодиётининг негизини хилма-хил шакллардаги мулк ташкил этади. Давлат истеъмолчиларнинг ҳ у қ у қ и устунлигини ҳ исобга олиб, и қ тисодий фаолият, тадбиркорлик ва ме ҳ нат қ илиш эркинлигини, барча мулк шаклларининг тенг ҳ у қ у қ лилигини ва ҳ у қ у қ ий жи ҳ атдан баб-баравар му ҳ офаза этилишини кафолатлайди.
Хусусий мулк бош қ а мулк шакллари каби дахлсиз ва давлат ҳ имоясидадир. Мулкдор фа қ ат қ онунда назарда тутилган ҳ олларда ва тартибдагина мулкидан ма ҳ рум этилиши мумкин.
. Мулкдор мулкига ўз хо ҳ ишича эгалик қ илади, ундан фойдаланади ва уни тасарруф этади. Мулкдан фойдаланиш экологик му ҳ итга зарар етказмаслиги, фу қ аролар, юридик шахслар ва давлатнинг ҳ у қ у қ ларини ҳ амда қ онун билан қ ўри қ ланадиган манфаатларини бузмаслиги шарт.
. Ер, ер ости бойликлари, сув, ўсимлик ва ҳ айвонот дунёси ҳ амда бош қ а табиий захиралар умуммиллий бойликдир, улардан о қ илона фойдаланиш зарур ва улар давлат му ҳ офазасидадир.
XIII БОБ. ЖАМОАТ БИРЛАШМАЛАРИ
. Ўзбекистон Республикасида қ онунда белгиланган тартибда рўйхатдан ўтказилган касаба уюшмалари, сиёсий партиялар, олимларнинг жамиятлари, хотин- қ излар, фахрийлар ва ёшлар ташкилотлари, ижодий уюшмалар, оммавий ҳ аракатлар ва фу қ ароларнинг бош қ а уюшмалари жамоат бирлашмалари сифатида эътироф этилади.
. Конституциявий тузумни зўрлик билан ўзгартиришни ма қ сад қ илиб қ ўювчи, республиканинг суверенитети, яхлитлиги ва хавфсизлигига, фу қ ароларнинг конституциявий ҳ у қ у қ ва эркинликларига қ арши чи қ увчи, урушни, ижтимоий, миллий, ир қ ий ва диний адоватни тар ғ иб қ илувчи, хал қ нинг со ғ ли ғ и ва маънавиятига тажовуз қ илувчи, шунингдек ҳ арбийлаштирилган бирлашмаларнинг, миллий ва диний ру ҳ даги сиёсий партияларнинг ҳ амда жамоат бирлашмаларининг тузилиши ва фаолияти та қ и қ ланади.
Махфий жамиятлар ва уюшмалар тузиш та қ и қ ланади.
. Давлат жамоат бирлашмаларининг ҳ у қ у қ лари ва қ онуний манфаатларига риоя этилишини таъминлайди, уларга ижтимоий ҳ аётда иштирок этиш учун тенг ҳ у қ у қ ий имкониятлар яратиб беради.
Давлат органлари ва мансабдор шахсларнинг жамоат бирлашмалари фаолиятига аралашишига, шунингдек жамоат бирлашмаларининг давлат органлари ва мансабдор шахслар фаолиятига аралашишига йўл қ ўйилмайди.
. Касаба уюшмалари ходимларнинг ижтимоий-и қ тисодий ҳ у қ у қ ларини ва манфаатларини ифода этадилар ва ҳ имоя қ иладилар. Касаба ташкилотларига аъзо бўлиш ихтиёрийдир.
. Сиёсий партиялар турли таба қ а ва гуру ҳ ларнинг сиёсий иродасини ифодалайдилар ва ўзларининг демократик йўл билан сайлаб қ ўйилган вакиллари ор қ али давлат ҳ окимиятини тузишда иштирок этадилар. Сиёсий партиялар ўз фаолиятларини молиявий таъминланиш манбалари ҳ а қ ида Олий Мажлисга ёки у вакил қ илган органга белгиланган тартибда ошкора ҳ исоботлар бериб турадилар.
. Диний ташкилотлар ва бирлашмалар давлатдан ажратилган ҳ амда қ онун олдида тенгдирлар. Давлат диний бирлашмаларнинг фаолиятига аралашмайди.
. Жамоат бирлашмаларини тар қ атиб юбориш, улар фаолиятини та қ и қ лаб ёки чеклаб қ ўйиш фа қ ат суд қ арори асосидагина амалга оширилади.
. Оила жамиятнинг асосий бў ғ инидир ҳ амда жамият ва давлат му ҳ офазасида бўлиш ҳ у қ у қ ига эга.
Нико ҳ томонларнинг ихтиёрий розилиги ва тенг ҳ у қ у қ лилигига асосланади.
. Ота-оналар ўз фарзандларини вояга етгунларига қ адар бо қ иш ва тарбиялашга мажбурдирлар.
Давлат ва жамият етим болаларни ва ота-оналарининг васийлигидан ма ҳ рум бўлган болаларни бо қ иш, тарбиялаш ва ў қ итишни таъминлайди, болаларга ба ғ ишланган хайрия фаолиятларни ра ғ батлантиради.
. Фарзандлар ота-оналарнинг насл-насабидан ва фу қ аролик ҳ олатидан қ атъи назар, қ онун олдида тенгдирлар.
Оналик ва болалик давлат томонидан му ҳ офаза қ илинади.
. Вояга етган, ме ҳ натга лаё қ атли фарзандлар ўз ота-оналари ҳ а қ ида ғ амхўрлик қ илишга мажбурдирлар.
XV БОБ. ОММАВИЙ АХБОРОТ ВОСИТАЛАРИ
. Оммавий ахборот воситалари эркиндир ва қ онунга мувофи қ ишлайди. Улар ахборотнинг тў ғ рилиги учун белгиланган тартибда жавобгардирлар.
Цензурага йўл қ ўйилмайди.
МАЪМУРИЙ- Ҳ УДУДИЙ ВА ДАВЛАТ ТУЗИЛИШИ
XVI БОБ. ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ
МАЪМУРИЙ- Ҳ УДУДИЙ ТУЗИЛИШИ
68-модда . Ўзбекистон Республикаси вилоятлар, туманлар, ша ҳ арлар, ша ҳ арчалар, қ ишло қ лар, овуллар, шунингдек Қ ора қ алпо ғ истон Республикасидан иборат.
. Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси, вилоятлар, Тошкент ша ҳ рининг чегараларини ўзгартириш, шунингдек вилоятлар, ша ҳ арлар, туманлар ташкил қ илиш ва уларни тугатиш Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг розилиги билан амалга оширилади.
XVII БОБ. Қ ОРА Қ АЛПО Ғ ИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ
70-модда . Суверен Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси Ўзбекистон Республикаси таркибига киради.
Қ ора қ алпо ғ истон Республикасининг суверенитети Ўзбекистон Республикаси томонидан му ҳ офаза этилади.
. Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси ўз Конституциясига эга.
Қ ора қ алпо ғ истон Республикасининг Конституцияси Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига зид бўлиши мумкин эмас.
. Ўзбекистон Республикаси қ онунлари Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси ҳ удудида ҳ ам мажбурийдир.
. Қ ора қ алпо ғ истон Республикасининг ҳ удуди ва чегаралари унинг розилигисиз ўзгартирилиши мумкин эмас. Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси ўз маъмурий- ҳ удудий тузилиши масалаларини муста қ ил ҳ ал қ илади.
. Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси Ўзбекистон Республикаси таркибидан Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси хал қ ининг умумий референдуми асосида ажралиб чи қ иш ҳ у қ у қ ига эга.
. Ўзбекистон Республикаси билан Қ ора қ алпо ғ истон Республикасининг ўзаро муносабатлари Ўзбекистон Республикаси ва Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси ўртасида Ўзбекистон Республикаси Конституцияси доирасида тузилган шартномалар ҳ амда битимлар билан тартибга солинади.
Ўзбекистон Республикаси ва Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси ўртасидаги низолар муросага келтирувчи воситалар ёрдамида ҳ ал этилади.
ДАВЛАТ Ҳ ОКИМИЯТИНИНГ
XVIII БОБ. ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ
76-модда. Ўзбекистон Республикасининг Олий Мажлиси олий давлат вакиллик органи бўлиб, қ онун чи қ арувчи ҳ окимиятни амалга оширади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси икки палатадан – Қ онунчилик палатаси ( қ уйи палата) ва Сенатдан (ю қ ори палата) иборат.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси ва Сенати ваколат муддати – беш йил.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси қ онунга мувофи қ сайланадиган бир юз эллик депутатдан иборат.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати ҳ удудий вакиллик палатаси бўлиб, Сенат аъзоларидан (сенаторлардан) иборат.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати аъзолари Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси Жў қ ор ғ и Кенгеси, вилоятлар, туманлар ва ша ҳ арлар давлат ҳ окимияти вакиллик органлари депутатларининг тегишли қ ўшма мажлисларида мазкур депутатлар орасидан яширин овоз бериш йўли билан Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент ша ҳ ридан тенг ми қ дорда – олти кишидан сайланади. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг ўн олти нафар аъзоси фан, санъат, адабиёт, ишлаб чи қ ариш со ҳ асида ҳ амда давлат ва жамият фаолиятининг бош қ а тармо қ ларида катта амалий тажрибага эга бўлган ҳ амда ало ҳ ида хизмат кўрсатган энг обрўли фу қ аролар орасидан Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан тайинланади.
Сайлов куни йигирма беш ёшга тўлган ҳ амда камида беш йил Ўзбекистон Республикаси ҳ удудида му қ им яшаётган Ўзбекистон Республикаси фу қ ароси Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси депутати, шунингдек Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати аъзоси бўлиши мумкин. Депутатликка номзодларга қ ўйиладиган талаблар қ онун билан белгиланади.
Айни бир шахс бир пайтнинг ўзида Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси депутати ва Сенати аъзоси бўлиши мумкин эмас.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қ онунчилик палатаси ва Сенатининг биргаликдаги ваколатлари қ уйидагилардан иборат:
1) Ўзбекистон Республикасининг Конституциясини қ абул қ илиш, унга ўзгартиш ва қ ўшимчалар киритиш;
2) Ўзбекистон Республикасининг конституциявий қ онунларини, қ онунларини қ абул қ илиш, уларга ўзгартиш ва қ ўшимчалар киритиш;
3) Ўзбекистон Республикасининг референдумини ўтказиш тў ғ рисида ва уни ўтказиш санасини тайинлаш ҳ а қ ида қ арор қ абул қ илиш;
4) Ўзбекистон Республикаси ички ва таш қ и сиёсатининг асосий йўналишларини белгилаш ҳ амда давлат стратегик дастурларини қ абул қ илиш;
5) Ўзбекистон Республикаси қ онун чи қ арувчи, ижро этувчи ҳ амда суд ҳ окимияти органларининг тизимини ва ваколатларини белгилаш;
6) Ўзбекистон Республикаси таркибига янги давлат тузилмаларини қ абул қ илиш ва уларнинг Ўзбекистон Республикаси таркибидан чи қ иши ҳ а қ идаги қ арорларни тасди қ лаш;
7) бож, валюта ва кредит ишларини қ онун йўли билан тартибга солиш;
8) Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Ма ҳ камасининг та қ димига биноан Ўзбекистон Республикасининг Давлат бюджетини қ абул қ илиш ва унинг ижросини назорат этиш;
9) соли қ лар ва бош қ а мажбурий тўловларни жорий қ илиш;
10) Ўзбекистон Республикасининг маъмурий- ҳ удудий тузилиши масалаларини қ онун йўли билан тартибга солиш, чегараларини ўзгартириш;
11) туманлар, ша ҳ арлар, вилоятларни ташкил этиш, тугатиш, уларнинг номини ҳ амда чегараларини ўзгартириш;
12) давлат мукофотлари ва унвонларини таъсис этиш;
13) Ўзбекистон Республикаси Президентининг вазирликлар, давлат қ ўмиталари ва давлат бош қ арувининг бош қ а органларини тузиш ҳ амда тутатиш тў ғ рисидаги фармонларини тасди қ лаш;
14) Ўзбекистон Республикаси Марказий сайлов комиссиясини тузиш;
15) Ўзбекистон Республикаси Президентининг та қ димига биноан Ўзбекистон Республикаси Бош вазири номзодини кўриб чи қ иш ва тасди қ лаш шунингдек мамлакат ижтимоий-и қ тисодий ривожланишининг долзарб масалалари юзасидан Бош вазирнинг ҳ исоботларини эшитиш ва му ҳ окама қ илиш;
16) Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Инсон ҳ у қ у қ лари бўйича вакили ва унинг ўринбосарини сайлаш;
17) Ўзбекистон Республикаси Ҳ исоб палатасининг ҳ исоботини кўриб чи қ иш;
18) Ўзбекистон Республикаси Президентининг Ўзбекистон Республикасига ҳ ужум қ илинганда ёки тажовуздан бир-бирини мудофаа қ илиш юзасидан тузилган шартнома мажбуриятларини бажариш зарурияти ту ғ илганда уруш ҳ олати эълон қ илиш тў ғ рисидаги фармонини тасди қ лаш;
19) Ўзбекистон Республикаси Президентининг умумий ёки қ исман сафарбарлик эълон қ илиш, фав қ улодда ҳ олат жорий этиш, унинг амал қ илишини узайтириш ёки тугатиш тў ғ рисидаги фармонларини тасди қ лаш;
20) хал қ аро шартномаларни ратификация ва денонсация қ илиш;
21) парламент назоратини ва ушбу Конституцияда назарда тутилган бош қ а ваколатларни амалга ошириш.
Палаталарнинг биргаликдаги ваколатларига кирадиган масалалар, қ оида тари қ асида, аввал Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатасида, сўнгра Сенатида кўриб чи қ илади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси мутла қ ваколатларига:
1) Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси Спикери ва унинг ўринбосарларини, қ ўмиталарнинг раислари ва уларнинг ўринбосарларини сайлаш;
2) Ўзбекистон Республикаси Бош прокурорининг та қ димига биноан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси депутатини дахлсизлик ҳ у қ у қ идан ма ҳ рум этиш тў ғ рисидаги масалаларни ҳ ал этиш;
3) ўз фаолиятини ташкил этиш ва палатанинг ички тартиб қ оидалари билан бо ғ ли қ масалалар юзасидан қ арорлар қ абул қ илиш;
4) сиёсий, ижтимоий-и қ тисодий ҳ аёт со ҳ асидаги у ёки бу масалалар юзасидан, шунингдек давлатнинг ички ва таш қ и сиёсати масалалари юзасидан қ арорлар қ абул қ илиш;
5) Ўзбекистон Республикаси Бош вазирининг та қ димига биноан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Ма ҳ камаси аъзолигига номзодларни кейинчалик уларни Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан лавозимларга тасди қ лаш учун кўриб чи қ иш ва маъ қ уллаш киради .
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати мутла қ ваколатларига:
1) Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати Раисини ва унинг ўринбосарларини, қ ўмиталарнинг раислари ва уларнинг ўринбосарларини сайлаш;
2) Ўзбекистон Республикаси Президентининг та қ димига биноан Ўзбекистон Республикаси Конституциявий судини сайлаш;
3) Ўзбекистон Республикаси Президентининг та қ димига биноан Ўзбекистон Республикаси Олий судини сайлаш;
4) Ўзбекистон Республикаси Президентининг та қ димига биноан Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгашининг раисини тайинлаш;
6) Ўзбекистон Республикаси Президентининг Ўзбекистон Республикаси Бош прокурори ва Ҳ исоб палатаси раисини тайинлаш ҳ амда уларни лавозимидан озод этиш тў ғ рисидаги фармонларини тасди қ лаш;
7) Ўзбекистон Республикаси Президентининг Ўзбекистон Республикаси Давлат хавфсизлик хизмати раисини тайинлаш ва уни лавозимидан озод этиш тў ғ рисидаги фармонларини тасди қ лаш;
8) Ўзбекистон Республикаси Президентининг та қ димига биноан Ўзбекистон Республикасининг чет давлатлардаги дипломатик ва бош қ а вакилларини тайинлаш ҳ амда уларни лавозимидан озод этиш;
9) Ўзбекистон Республикаси Президентининг та қ димига биноан Ўзбекистон Республикаси Марказий банки бош қ арувининг раисини тайинлаш ва уни лавозимидан озод этиш;
10) Ўзбекистон Республикаси Президентининг та қ димига биноан амнистия тў ғ рисидаги ҳ ужжатларни қ абул қ илиш;
11) Ўзбекистон Республикаси Бош прокурорининг та қ димига биноан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати аъзосини дахлсизлик ҳ у қ у қ идан ма ҳ рум этиш тў ғ рисидаги масалаларни ҳ ал этиш;
12) Ўзбекистон Республикаси Бош прокурорининг, Ўзбекистон Республикаси Марказий банки бош қ аруви раисининг ҳ исоботларини эшитиш;
13) ўз фаолиятини ташкил этиш ва палатанинг ички тартиб қ оидалари билан бо ғ ли қ масалалар юзасидан қ арорлар қ абул қ илиш;
14) сиёсий, ижтимоий-и қ тисодий ҳ аёт со ҳ асидаги у ёки бу масалалар юзасидан, шунингдек давлат ички ва таш қ и сиёсати масалалари юзасидан қ арорлар қ абул қ илиш киради.
Ваколат муддати тугагач, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси ва Сенати тегишинча янги ча қ ири қ Қ онунчилик палатаси ва Сенати иш бошлагунига қ адар ўз фаолиятини давом эттириб туради.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қ онунчилик палатаси ва Сенатининг биринчи мажлислари тегишинча Қ онунчилик палатасига сайловдан кейин икки ойдан кечиктирмай ва Сенат таркиб топганидан кейин бир ойдан кечиктирмай Марказий сайлов комиссияси томонидан ча қ ирилади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси мажлислари сессиялар даврида ўтказилади. Сессиялар, қ оида тари қ асида, сентябрнинг биринчи иш кунидан бошлаб келгуси йилнинг июнь ойи охирги иш кунига қ адар ўтказилади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати мажлислари заруратга қ араб, лекин йилига камида уч марта ўтказилади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг мажлислари, агар улар ишида барча депутатлар, сенаторлар умумий сонининг камида ярми иштирок этаётган бўлса, ваколатли ҳ исобланади.
Конституциявий қ онунларни қ абул қ илишда барча депутатлар, сенаторлар умумий сонининг камида учдан икки қ исми иштирок этиши шарт.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси ва Сенати мажлисларида, шунингдек уларнинг органлари мажлисларида Ўзбекистон Республикаси Президенти, Бош вазир, Вазирлар Ма ҳ камасининг аъзолари, республика Конституциявий суди, Олий суди, Судьялар олий кенгаши раислари, Бош прокурори, Марказий банки бош қ арувининг раиси иштирок этишлари мумкин. Ўзбекистон, Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси ва унинг органлари мажлисларида Сенат Раиси, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати ва унинг органлари мажлисларида Қ онунчилик палатаси Спикери иштирок этиши мумкин.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси ва Сенати ало ҳ ида-ало ҳ ида мажлис ўтказадилар.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қ онунчилик палатаси ва Сенатининг қ ўшма мажлислари Ўзбекистон Республикаси Президенти қ асамёд қ илганда, Ўзбекистон Республикаси Президенти мамлакат ижтимоий-и қ тисодий ҳ аётининг, ички ва таш қ и сиёсатининг энг му ҳ им масалалари юзасидан нут қ сўзлаганда, чет давлатларнинг ра ҳ барлари нут қ сўзлаганда ўтказилади. Палаталарнинг келишувига биноан қ ўшма мажлислар бош қ а масалалар юзасидан ҳ ам ўтказилиши мумкин.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси ва Сенати ўз ваколатларига киритилган масалалар юзасидан қ арорлар қ абул қ илади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қ онунчилик палатаси ва Сенатининг қ арорлари Қ онунчилик палатаси депутатлари ёки Сенат аъзолари умумий сонининг кўпчилик овози билан қ абул қ илинади, ушбу Конституцияда назарда тутилган ҳ оллар бундан мустасно.
Қ онунчилик ташаббуси ҳ у қ у қ ига Ўзбекистон Республикаси Президенти, ўз давлат ҳ окимиятининг олий вакиллик органи ор қ али Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси депутатлари, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Ма ҳ камаси, Ўзбекистон Республикасининг Конституциявий суди, Олий суди, Бош прокурори эгадирлар ва бу ҳ у қ у қ қ онунчилик ташаббуси ҳ у қ у қ и субъектлари томонидан қ онун лойи ҳ асини Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатасига киритиш ор қ али амалга оширилади.
Қ онун Қ онунчилик палатаси томонидан қ абул қ илиниб, Сенат томонидан маъ қ улланиб, Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан имзолангач ва қ онунда белгиланган тартибда расмий нашрларда эълон қ илингач, юридик кучга эга бўлади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси томонидан қ абул қ илинган қ онун қ абул қ илинган кундан эътиборан ўн кундан кечиктирмай Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенатига юборилади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати маъ қ уллаган қ онун имзоланиши ва эълон қ илиниши учун Ўзбекистон Республикаси Президентига ўн кун ичида юборилади.
Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан қ онун ўттиз кун ичида имзоланади ва эълон қ илинади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати томонидан рад этилган қ онун Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатасига қ айтарилади.
Агар Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати томонидан рад этилган қ онунни қ айта кўриб чи қ ишда Қ онунчилик палатаси депутатлар умумий сонининг учдан икки қ исмидан иборат кўпчилик овози билан қ онунни яна маъ қ улласа, қ онун Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси томонидан қ абул қ илинган ҳ исобланади ҳ амда имзоланиши ва эълон қ илиниши учун Ўзбекистон Республикаси Президентига Қ онунчилик палатаси томонидан юборилади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати томонидан рад этилган қ онун юзасидан Қ онунчилик палатаси ва Сенат юзага келган келишмовчиликларни бартараф этиш учун Қ онунчилик палатаси депутатлари ва Сенат аъзолари орасидан тенглик асосида келишув комиссиясини тузиши мумкин. Палаталар келишув комиссияси таклифларини қ абул қ илганда қ онун одатдаги тартибда кўриб чи қ илиши керак.
Ўзбекистон Республикаси Президенти Қ онунни ўз эътирозлари билан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисига қ айтаришга ҳ а қ ли.
Агар қ онун аввалги қ абул қ илинган та ҳ ририда тегишинча Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси депутатлари ва Сенати аъзолари умумий сонининг камида учдан икки қ исмидан иборат кўпчилик овози билан маъ қ улланса, қ онун Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан ўн тўрт кун ичида имзоланиши ва эълон қ илиниши керак.
Қ онунларнинг ва бош қ а норматив- ҳ у қ у қ ий ҳ ужжатларнинг матбуотда эълон қ илиниши улар қ ўлланилишининг мажбурий шартидир.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси ўз таркибидан Қ онунчилик палатасининг Спикери ва унинг ўринбосарларини сайлайди.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси Спикери ва унинг ўринбосарлари яширин овоз бериш ор қ али депутатлар умумий сонининг кўпчилик овози билан Қ онунчилик палатасининг ваколати муддатига сайланади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси Спикери яширин овоз бериш ор қ али Қ онунчилик палатаси депутатлари умумий сонининг учдан икки қ исмидан кўпро ғ ининг овози билан қ абул қ илинган Қ онунчилик палатаси қ арорига биноан муддатидан илгари ча қ ириб олиниши мумкин.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси Спикери:
1) Қ онунчилик палатасининг мажлисларини ча қ иради, уларда раислик қ илади;
2) Қ онунчилик палатаси му ҳ окамасига киритиладиган масалаларни тайёрлашга умумий ра ҳ барлик қ илади;
3) Қ онунчилик палатаси қ ўмиталари ва комиссияларининг фаолиятини мувофи қ лаштириб боради;
4) Ўзбекистон Республикаси қ онунларининг ва Қ онунчилик палатаси қ арорларининг ижроси устидан назоратни ташкил этади;
5) парламентлараро ало қ аларни амалга ошириш ишларига ҳ амда хал қ аро парламент ташкилотлари иши билан бо ғ ли қ , Қ онунчилик палатаси гуру ҳ ларининг фаолиятига ра ҳ барлик қ илади;
6) Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати, бош қ а давлат органлари, чет давлатлар, хал қ аро ва ўзга ташкилотлар билан ўзаро муносабатларда Қ онунчилик палатаси номидан иш кўради;
7) Қ онунчилик палатаси қ арорларини имзолайди;
8) ушбу Конституция ва қ онун ҳ ужжатларида назарда тутилган бош қ а ваколатларни амалга оширади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси Спикери фармойишлар чи қ аради.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати ўз таркибидан Сенат Раиси ва унинг ўринбосарларини сайлайди. Сенат Раиси Ўзбекистон Республикаси Президентининг та қ димига биноан сайланади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати Раиси ўринбосарларидан бири Қ ора қ алпо ғ истон Республикасининг вакили бўлади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати Раиси ва унинг ўринбосарлари яширин овоз бериш ор қ али сенаторлар умумий сонининг кўпчилик овози билан Сенат ваколати муддатига сайланади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати Раиси яширин овоз бериш ор қ али сенаторлар умумий сонининг учдан икки қ исмидан кўпро ғ ининг овози билан қ абул қ илинган Сенат қ арорларига биноан муддатидан илгари ча қ ириб олиниши мумкин.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати Раиси:
1) Сенат мажлисларини ча қ иради уларда раислик қ илади;
2) Сенат му ҳ окамасига киритиладиган масалаларни тайёрлашга умумий ра ҳ барлик қ илади;
3) Сенат қ ўмиталари ва комиссияларининг фаолиятини мувофи қ лаштириб боради;
4) Ўзбекистон Республикаси қ онунларининг ва Сенат қ арорларининг ижроси устидан назоратни ташкил этади;
5) парламентлараро ало қ аларни амалга ошириш ишларига ҳ амда хал қ аро парламент ташкилотлари иши билан бо ғ ли қ Сенат гуру ҳ ларининг фаолиятига ра ҳ барлик қ илади;
6) Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси, бош қ а давлат органлари, чет давлатлар, хал қ аро ва бош қ а ташкилотлар билан ўзаро муносабатларда Сенат номидан иш кўради;
7) Сенат қ арорларини имзолайди;
8) ушбу Конституция ва қ онун ҳ ужжатларида назарда тутилган бош қ а ваколатларни амалга оширади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати Раиси фармойишлар чи қ аради.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси қ онун лойи ҳ аларини тайёрлаш ишини олиб бориш, Қ онунчилик палатаси му ҳ окамасига киритиладиган масалаларни дастлабки тарзда кўриб чи қ иш ва тайёрлаш, Ўзбекистон Республикаси қ онунлари ҳ амда Қ онунчилик палатаси томонидан қ абул қ илинадиган қ арорларнинг ижросини назорат қ илиш учун ўз ваколатлари муддатига Қ онунчилик палатаси депутатлари орасидан қ ўмиталарни сайлайди.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати Сенат му ҳ окамасига киритиладиган масалаларни дастлабки тарзда кўриб чи қ иш ва тайёрлаш, Ўзбекистон Республикаси қ онунлари ҳ амда Сенат томонидан қ абул қ илинадиган қ арорларнинг ижросини назорат қ илиш учун ўз ваколатлари муддатига сенаторлар орасидан қ ўмиталарни сайлайди.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси ва Сенати, зарурат бўлган та қ дирда, муайян вазифаларни бажариш учун депутатлар, сенаторлар орасидан комиссиялар тузади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси депутатларига ва Сенати аъзоларига уларнинг депутатлик ёки сенаторлик фаолияти билан бо ғ ли қ харажатлар белгиланган тартибда қ опланади.
Қ онунчилик палатаси депутатлари ҳ амда Сенатда доимий асосда ишловчи Сенат аъзолари ўз ваколатлари даврида илмий ва педагогик фаолиятдан таш қ ари ҳ а қ тўланадиган бош қ а турдаги фаолият билан шу ғ улланишлари мумкин эмас.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси депутати ва Сенати аъзоси дахлсизлик ҳ у қ у қ идан фойдаланадилар. Улар тегишинча Қ онунчилик палатаси ёки Сенатнинг розилигисиз жиноий жавобгарликка тортилиши, ушлаб турилиши, қ амо ққ а олиниши ёки суд тартибида бериладиган маъмурий жазо чораларига тортилиши мумкин эмас.
XIX БОБ. ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ
89-модда . Ўзбекистон Республикасининг Президенти давлат бошли ғ идир ва давлат ҳ окимияти органларининг келишилган ҳ олда фаолият юритишини ҳ амда ҳ амкорлигини таъминлайди.
. Ўзбекистон Республикаси Президенти лавозимига ўттиз беш ёшдан кичик бўлмаган, давлат тилини яхши биладиган, бевосита сайловгача камида 10 йил Ўзбекистон ҳ удудида му қ им яшаётган Ўзбекистон Республикаси фу қ ароси, сайланиши мумкин. Айни бир шахс сурункасига икки муддатдан орти қ Ўзбекистон Республикасининг Президенти бўлиши мумкин эмас.
Ўзбекистон Республикасининг Президенти Ўзбекистон Республикасининг фу қ аролари томонидан умумий, тенг ва тў ғ ридан-тў ғ ри сайлов ҳ у қ у қ и асосида яширин овоз бериш йўли билан беш йил муддатга сайланади. Президентни сайлаш тартиби Ўзбекистон Республикасининг қ онуни билан белгиланади.
. Президент ўз вазифасини бажариб турган даврда бош қ а ҳ а қ тўланадиган лавозимни эгаллаши, вакиллик органининг депутати бўлиши, тадбиркорлик фаолияти билан шу ғ улланиши мумкин эмас.
Президентнинг шахси дахлсиздир ва қ онун билан му ҳ офаза этилади.
. Президент Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси йи ғ илишида қ уйидаги қ асамёдни қ абул қ илган пайтдан бошлаб ўз лавозимига киришган ҳ исобланади:
“Ўзбекистон хал қ ига садо қ ат билан хизмат қ илишга, Республиканинг Конституцияси ва қ онунларига қ атъий риоя этишга, фу қ ароларнинг ҳ у қ у қ лари ва эркинликларига кафолат беришга, Ўзбекистон Республикаси Президенти зиммасига юклатилган вазифаларни виждонан бажаришга тантанали қ асамёд қ иламан”.
93-модда . Ўзбекистон Республикасининг Президенти:
1) фу қ ароларнинг ҳ у қ у қ лари ва эркинликларига, Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ва қ онунларига риоя этилишининг кафилидир;
2) Ўзбекистон Республикасининг суверенитети, хавфсизлиги ва ҳ удудий яхлитлигини му ҳ офаза этиш, миллий-давлат тузилиши масалаларига доир қ арорларни амалга ошириш юзасидан зарур чора-тадбирлар кўради;
3) мамлакат ичкарисида ва хал қ аро муносабатларда Ўзбекистон Республикаси номидан иш кўради;
4) музокаралар олиб боради ҳ амда Ўзбекистон Республикасининг шартнома ва битимларини имзолайди, республика томонидан тузилган шартномаларга, битимларга ва унинг қ абул қ илинган мажбуриятларига риоя этилишини таъминлайди;
5) ўз ҳ узурида аккредитациядан ўтган дипломатик ҳ амда бош қ а вакилларнинг ишонч ва ча қ ирув ёрли қ ларини қ абул қ илади;
6) Ўзбекистон Республикасининг чет давлатлардаги дипломатик ва бош қ а вакилларини тайинлаш учун номзодларни Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенатига та қ дим этади;
7) Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисига мамлакат ички ва таш қ и сиёсатини амалга оширишнинг энг му ҳ им масалалари юзасидан мурожаат қ илиш ҳ у қ у қ ига эга;
8) республика олий ҳ окимият ва бош қ арув органларининг ба ҳ амжи ҳ ат ишлашини таъминлайди; вазирликлар, давлат қ ўмиталари ҳ амда давлат бош қ арувининг бош қ а органларини Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Ма ҳ камасининг та қ димига биноан тузади ва тугатади, шу масалаларга доир фармонларни кейинчалик Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг палаталари тасди ғ ига киритади;
9) Сенат Раиси лавозимига сайлаш учун номзодни Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенатига та қ дим этади;
10) Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг палаталари кўриб чи қ иши ва тасди қ лаши учун Ўзбекистон Республикаси Бош вазири номзодини та қ дим этади ҳ амда уни истеъфога чи ққ анда, Бош вазирга нисбатан билдирилган ишончсизлик вотуми Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг палаталари томонидан қ абул қ илинганда ёхуд қ онунда назарда тутилган бош қ а ҳ олларда лавозимидан озод қ илади;
11) Ўзбекистон Республикаси Бош вазирининг Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси маъ қ уллаганидан кейин киритилган та қ димига биноан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Ма ҳ камаси аъзоларини тасди қ лайди ва лавозимларидан озод қ илади ;
12) Ўзбекистон Республикаси Бош прокурори ва Ҳ исоб палатаси раисини тайинлайди ва уларни лавозимидан озод қ илади, кейинчалик бу масалаларни Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати тасди ғ ига киритади;
13) Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенатига Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди, Ўзбекистон Республикаси Олий суди таркибларига, шунингдек Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгашининг раиси, Ўзбекистон Республикаси Марказий банки бош қ арувининг раиси лавозимларига номзодларни та қ дим этади;
14) Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгашининг та қ димига биноан вилоятлар ва Тошкент ша ҳ ар судлари раислари ва раис ўринбосарларини, Ўзбекистон Республикаси Ҳ арбий суди раисини тайинлайди ва лавозимларидан озод этади; Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгашининг аъзоларини қ онунга мувофи қ тасди қ лайди;
15) Ўзбекистон Республикаси Бош вазирининг та қ димига биноан вилоятлар ҳ окимларини ҳ амда Тошкент ша ҳ ар ҳ окимини қ онунга мувофи қ тайинлайди ҳ амда лавозимидан озод этади. Конституцияни, қ онунларни бузган ёки ўз шаъни ва қ адр- қ имматига до ғ туширадиган хатти- ҳ аракат содир этган туман ва ша ҳ ар ҳ окимларини Президент ўз қ арори билан лавозимидан озод этишга ҳ а қ ли;
16) республика давлат бош қ аруви органларининг ва ҳ окимларнинг қ абул қ илган ҳ ужжатларини улар қ онунчилик нормаларига номувофи қ бўлган ҳ олларда тўхтатади, бекор қ илади; Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Ма ҳ камаси мажлисларида раислик қ илишга ҳ а қ ли;
17) Ўзбекистон Республикасининг қ онунларини имзолайди ва эълон қ илади; қ онунга ўз эътирозларини илова этиб, уни такроран му ҳ окама қ илиш ва овозга қ ўйиш учун Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисига қ айтаришга ҳ а қ ли;
18) Ўзбекистон Республикасига ҳ ужум қ илинганда ёки тажовуздан бир-бирини мудофаа қ илиш юзасидан тузилган шартнома мажбуриятларини бажариш зарурияти ту ғ илганда уруш ҳ олати эълон қ илади ва қ абул қ илган қ арорини уч кун ичида Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг тасди ғ ига киритади;
19) фав қ улодда вазиятлар (реал таш қ и хавф, оммавий тартибсизликлар, йирик ҳ алокат, табиий офат, эпидемиялар) юз берган та қ дирда фу қ ароларнинг хавфсизлигини таъминлашни кўзлаб, Ўзбекистон Республикасининг бутун ҳ удудида ёки унинг айрим жойларида фав қ улодда ҳ олат жорий этади ва қ абул қ илган қ арорини уч кун ичида Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг палаталари тасди ғ ига киритади. Фав қ улодда ҳ олат жорий этиш шартлари ва тартиби қ онун билан белгиланади;
20) Ўзбекистон Республикаси Қ уролли Кучларининг Олий Бош қ ўмондони ҳ исобланади, Қ уролли Кучларнинг олий қ ўмондонларини тайинлайди ва вазифасидан озод қ илади, олий ҳ арбий унвонлар беради;
21) Ўзбекистон Республикасининг орденлари, медаллари ва ёрли ғ и билан мукофотлайди, Ўзбекистон Республикасининг малакавий ва фахрий унвонларини беради;
22) Ўзбекистон Республикасининг фу қ аролигига ва сиёсий бошпана беришга оид масалаларни ҳ ал этади;
23) амнистия тў ғ рисидаги ҳ ужжатларни қ абул қ илиш ҳ а қ ида Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенатига та қ димнома киритади ва Ўзбекистон Республикасининг судлари томонидан ҳ укм қ илинган шахсларни авф этади;
24) Давлат хавфсизлик хизмати раисини тайинлайди ва лавозимидан озод этади, кейинчалик шу масалаларга доир фармонларни Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати тасди ғ ига киритади;
25) ушбу Конституция ва Ўзбекистон Республикасининг қ онунларида назарда тутилган бош қ а ваколатларни амалга оширади.
Президент ўз ваколатларини бажаришни давлат идораларига ёки мансабдор шахсларга топширишга ҳ а қ ли эмас.
. Ўзбекистон Республикасининг Президенти Конституцияга ва қ онунларга асосланиб ҳ амда уларни ижро этиш юзасидан республиканинг бутун ҳ удудида мажбурий кучга эга бўлган фармонлар, қ арорлар ва фармойишлар чи қ аради.
. Қ онунчилик палатаси ёки Сенат таркибида уларнинг нормал фаолиятига та ҳ дид солувчи ҳ ал қ илиб бўлмайдиган ихтилофлар юз берганда ёхуд улар бир неча марта Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига зид қ арорлар қ абул қ илган та қ дирда, шунингдек Қ онунчилик палатаси билан Сенат ўртасида Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг нормал фаолиятига та ҳ дид солувчи ҳ ал қ илиб бўлмайдиган ихтилофлар юз берганда Ўзбекистон Республикаси Президентининг Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди билан бамасла ҳ ат қ абул қ илган қ арори асосида Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси, Сенати тар қ атиб юборилиши мумкин.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси, Сенати тар қ атиб юборилган та қ дирда янги сайлов уч ой мобайнида ўтказилади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси ва Сенати фав қ улодда ҳ олат жорий этилган даврда тар қ атиб юборилиши мумкин эмас.
. Ўзбекистон Республикасининг амалдаги Президенти ўз вазифаларини бажара олмайдиган ҳ олатларда унинг вазифа ва ваколатлари ва қ тинча Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати Раисининг зиммасига юклатилади, бунда уч ой муддат ичида, қ онунга тўли қ мувофи қ ҳ олда мамлакат Президенти сайлови ўтказилади.
. Ваколати тугаши муносабати билан истеъфога чи ққ ан Президент умрбод Сенат аъзоси лавозимини эгаллайди.
XX БОБ. ВАЗИРЛАР МА Ҳ КАМАСИ
98-модда . Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Ма ҳ камаси ижро этувчи ҳ окимиятни амалга оширади. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Ма ҳ камаси Ўзбекистон Республикаси Бош вазири, унинг ўринбосарлари, вазирлар, давлат қ ўмиталарининг раисларидан иборат. Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси ҳ укуматининг бошли ғ и Вазирлар Ма ҳ камаси таркибига ўз лавозими бўйича киради.
Вазирлар Ма ҳ камаси:
1) самарали и қ тисодий, ижтимоий, молиявий, пул-кредит сиёсати юритилиши, фан, маданият, таълим, со ғ ли қ ни са қ лашни ҳ амда и қ тисодиётнинг ва ижтимоий со ҳ анинг бош қ а тармо қ ларини ривожлантириш бўйича дастурлар ишлаб чи қ илиши ва амалга оширилиши учун жавобгар бўлади;
2) фу қ ароларнинг и қ тисодий, ижтимоий ва бош қ а ҳ у қ у қ лари ҳ амда қ онуний манфаатларини ҳ имоя қ илиш бўйича чора-тадбирларни амалга оширади;
3) давлат ва хўжалик бош қ аруви органлари ишини мувофи қ лаштиради ва йўналтиради, уларнинг фаолияти устидан қ онунда белгиланган тартибда назоратни таъминлайди;
4) Ўзбекистон Республикаси қ онунлари, Олий Мажлис қ арорлари, Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармонлари, қ арорлари ва фармойишлари ижросини таъминлайди;
5) Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисига ҳ ар йили мамлакат ижтимоий-и қ тисодий ҳ аётининг энг му ҳ им масалалари юзасидан маърузалар та қ дим этади;
6) ушбу Конституция ва Ўзбекистон Республикаси қ онунларида назарда тутилган бош қ а ваколатларни амалга оширади.
Вазирлар Ма ҳ камаси конституциявий нормалар доирасида ва амалдаги қ онунчиликка мувофи қ Ўзбекистон Республикасининг бутун ҳ удудидаги барча органлар, корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, мансабдор шахслар ва фу қ аролар томонидан бажарилиши мажбурий бўлган қ арорлар ва фармойишлар чи қ аради.
Вазирлар Ма ҳ камаси ўз фаолиятида Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси ва Ўзбекистон Республикаси Президенти олдида жавобгардир.
Амалдаги Вазирлар Ма ҳ камаси янги сайланган Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси олдида ўз ваколатларини зиммасидан со қ ит қ илади, биро қ Вазирлар Ма ҳ камасининг янги таркиби шакллантирилгунига қ адар мамлакат Президентининг қ арорига мувофи қ ўз фаолиятини давом эттириб туради.
Ўзбекистон Республикаси Бош вазири:
1) Вазирлар Ма ҳ камаси фаолиятини ташкил этади ва унга ра ҳ барлик қ илади, унинг самарали ишлаши учун шахсан жавобгар бўлади;
2) Вазирлар Ма ҳ камасининг мажлисларида раислик қ илади, унинг қ арорларини имзолайди;
3) хал қ аро муносабатларда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Ма ҳ камаси номидан иш кўради;
4) Ўзбекистон Республикаси қ онунларида назарда тутилган бош қ а вазифаларни бажаради.
Ўзбекистон Республикаси Бош вазири номзоди Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатасига сайловда энг кўп депутатлик ўринларини олган сиёсий партия ёки тенг ми қ дордаги энг кўп депутатлик ўринларини қ ўлга киритган бир неча сиёсий партия томонидан таклиф этилади.
Ўзбекистон Республикаси Президенти та қ дим этилган Бош вазир лавозимига номзодни кўриб чи ққ анидан кейин ўн кун муддат ичида уни Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг кўриб чи қ иши ва тасди қ лаши учун таклиф этади.
Бош вазир лавозимига номзод Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисида унинг номзоди кўриб чи қ илаётганда ва тасди қ ланаётганда Вазирлар Ма ҳ камасининг я қ ин муддатга ва узо қ исти қ болга мўлжалланган ҳ аракат дастурини та қ дим этади.
Бош вазир номзоди унинг учун тегишинча Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси депутатлари ва Сенати аъзолари умумий сонининг ярмидан кўпи томонидан овоз берилган та қ дирда тасди қ ланган ҳ исобланади.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Ма ҳ камасининг аъзолари Бош вазирнинг Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси маъ қ уллаганидан кейин киритилган та қ димига биноан Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан тасди қ ланади.
Ўзбекистон Республикаси Бош вазири ва Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси ўртасида зиддиятлар доимий тус олган ҳ олда Қ онунчилик палатаси депутатлари умумий сонининг камида учдан бир қ исми томонидан Ўзбекистон Республикаси Президенти номига расман киритилган таклиф бўйича Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг қ ўшма мажлиси му ҳ окамасига Бош вазирга нисбатан ишончсизлик вотуми билдириш ҳ а қ идаги масала киритилади.
Бош вазирга нисбатан ишончсизлик вотуми тегишинча Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси депутатлари ва Сенати аъзолари умумий сонининг камида учдан икки қ исми овоз берган та қ дирда қ абул қ илинган ҳ исобланади. Бундай ҳ олатда Ўзбекистон Республикаси Президенти Бош вазирни лавозимидан озод этиш тў ғ рисида қ арор қ абул қ илади. Бунда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Ма ҳ камасининг бутун таркиби Бош вазир билан бирга истеъфога чи қ ади.
Янги Бош вазир номзоди Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатасидаги барча сиёсий партиялар фракциялари билан тегишли масла ҳ атлашувлар ўтказилганидан сўнг Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг палаталарига кўриб чи қ иш ва тасди қ лашга та қ дим қ илиш учун таклиф этилади.
Олий Мажлис томонидан Бош вазир лавозимига номзод икки марта рад этилган та қ дирда Ўзбекистон Республикаси Президенти Бош вазир вазифасини бажарувчини тайинлайди ва Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисини тар қ атиб юборади.
Вазирлар Ма ҳ камасининг фаолиятини ташкил этиш тартиби ва ваколат доираси қ онун билан белгиланади.
XXI БОБ. МА Ҳ АЛЛИЙ ДАВЛАТ
Ҳ ОКИМИЯТИ АСОСЛАРИ
99-модда . Вилоятлар, туманлар ва ша ҳ арларда (туманга бўйсунадиган ша ҳ арлардан таш қ ари) ҳ окимлар бошчилик қ иладиган хал қ депутатлари Кенгашлари ҳ окимиятнинг вакиллик органлари бўлиб, улар давлат ва фу қ ароларнинг манфаатларини кўзлаб ўз ваколатларига тааллу қ ли масалаларни ҳ ал этадилар.
. Ма ҳ аллий ҳ окимият органлари ихтиёрига қ уйидагилар киради:
қ онунийликни, ҳ у қ у қ ий-тартиботни ва фу қ ароларнинг хавфсизлигини таъминлаш;
ҳ удудларни и қ тисодий, ижтимоий ва маданий ривожлантириш;
ма ҳ аллий бюджетни шакллантириш ва уни ижро этиш, ма ҳ аллий соли қ лар, йи ғ имларни белгилаш, бюджетдан таш қ ари жам ғ армаларни ҳ осил қ илиш;
ма ҳ аллий коммунал хўжаликка ра ҳ барлик қ илиш;
атроф-му ҳ итни му ҳ офаза қ илиш;
фу қ аролик ҳ олати актларини қ айд этишни таъминлаш;
норматив ҳ ужжатларни қ абул қ илиш ҳ амда Ўзбекистон Республикаси Конституциясига ва Ўзбекистон Республикаси қ онунчилигига зид келмайдиган бош қ а ваколатларни амалга ошириш.
101-модда . Ма ҳ аллий ҳ окимият органлари Ўзбекистон Республикасининг қ онунларини, Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармонларини, давлат ҳ окимияти ю қ ори органларининг қ арорларини амалга оширадилар, республика ва ма ҳ аллий а ҳ амиятга молик масалаларни му ҳ окама қ илишда қ атнашадилар.
Ю қ ори органларнинг ўзларига берилган ваколат доирасида қ абул қ илган қ арорлари қ уйи органлар ижро этиши учун мажбурийдир.
Хал қ депутатлари Кенгашлари ва ҳ окимларнинг ваколат муддати – 5 йил.
. Вакиллик ва ижроия ҳ окимиятини тегишлилигига қ араб вилоят, туман ва ша ҳ ар ҳ окимлари бош қ аради.
Вилоят ва Тошкент ша ҳ ар ҳ окими Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан қ онунга мувофи қ тайинланади ҳ амда лавозимидан озод этилади.
Туман ва ша ҳ арларнинг ҳ окимлари вилоят, Тошкент ша ҳ ар ҳ окими томонидан тайинланади ва лавозимидан озод қ илинади ҳ амда тегишли хал қ депутатлари Кенгаши томонидан тасди қ ланади.
Туманларга бўйсунадиган ша ҳ арларнинг ҳ окимлари туман ҳ окими томонидан тайинланади ва лавозимидан озод қ илинади ҳ амда хал қ депутатлари туман Кенгаши томонидан тасди қ ланади.
. Вилоят, туман ва ша ҳ ар ҳ окимлари ўз ваколатларини яккабошчилик асосларида амалга оширадилар ва ўзлари ра ҳ барлик қ илаётган органларнинг қ арорлари ва фаолияти учун шахсан жавобгардирлар.
Вилоят, туман ва ша ҳ ар ҳ окими тегишли хал қ депутатлари Кенгашига вилоят, туман, ша ҳ ар ижтимоий-и қ тисодий ривожланишининг энг му ҳ им ва долзарб масалалари юзасидан ҳ исоботлар та қ дим этади, улар бўйича хал қ депутатлари Кенгаши томонидан тегишли қ арорлар қ абул қ илинади.
Ҳ окимларнинг ва хал қ депутатлари ма ҳ аллий Кенгашларининг фаолиятини ташкил қ илиш, уларнинг ваколат доирасини ва хал қ депутатлари ма ҳ аллий Кенгашларини сайлаш тартиби қ онун билан белгиланади.
. Ҳ оким ўзига берилган ваколатлар доирасида тегишли ҳ удуддаги барча корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, бирлашмалар, шунингдек мансабдор шахслар ва фу қ аролар томонидан бажарилиши мажбурий бўлган қ арорлар қ абул қ илади.
. Ша ҳ арча, қ ишло қ ва овулларда, шунингдек улар таркибидаги ма ҳ аллаларда ҳ амда ша ҳ арлардаги ма ҳ аллаларда фу қ ароларнинг йи ғ инлари ўзини-ўзи бош қ ариш органлари бўлиб, улар раисни (о қ со қ олни) сайлайди.
Ўзини-ўзи бош қ ариш органларини сайлаш тартиби, фаолиятини ташкил этиш ҳ амда ваколат доираси қ онун билан белгиланади.
XXII БОБ. ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ
106-модда . Ўзбекистон Республикасида суд ҳ окимияти қ онун чи қ арувчи ва ижро этувчи ҳ окимиятлардан, сиёсий партиялардан, бош қ а жамоат бирлашмаларидан муста қ ил ҳ олда иш юритади.
107-модда . Ўзбекистон Республикасида суд тизими Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди, Ўзбекистон Республикаси Олий суди, ҳ арбий судлар, Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси суди, вилоятлар ва Тошкент ша ҳ ар судлари, Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси маъмурий суди, вилоятлар ва Тошкент ша ҳ ар маъмурий судлари, фу қ аролик ишлари бўйича туманлараро, туман, ша ҳ ар судлари, жиноят ишлари бўйича туман, ша ҳ ар судлари, туманлараро, туман, ша ҳ ар и қ тисодий судлари ва туманлараро маъмурий судлардан иборатдир .
Судларни ташкил этиш ва уларнинг фаолият кўрсатиш тартиби қ онун билан белгиланади.
Фав қ улодда судлар тузишга йўл қ ўйилмайди.
. Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди қ онун чи қ арувчи ва ижро этувчи ҳ окимият ҳ ужжатларининг Конституцияга мувофи қ лиги тў ғ рисидаги ишларни кўради.
Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди Ўзбекистон Республикаси Президентининг та қ димига биноан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати томонидан Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгаши тавсия этган сиёсат ва ҳ у қ у қ со ҳ асидаги мутахассислар орасидан, Қ ора қ алпо ғ истон Республикасининг вакилини қ ўшган ҳ олда сайланади.
Ўзбекистон Республикасининг Конституциявий суди ўз таркибидан Ўзбекистон Республикаси Конституциявий судининг раисини ва унинг ўринбосарини сайлайди.
109-модда . Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди:
1) Ўзбекистон Республикаси қ онунларининг ва Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталари қ арорларининг, Ўзбекистон Республикаси Президенти фармонлари, қ арорлари ва фармойишларининг, ҳ укумат, ма ҳ аллий давлат ҳ окимияти органлари қ арорларининг, Ўзбекистон Республикаси давлатлараро шартномавий ва бош қ а мажбуриятларининг Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига мувофи қ лигини ани қ лайди;
2) Ўзбекистон Республикасининг Президенти томонидан имзолангунига қ адар Ўзбекистон Республикаси конституциявий қ онунларининг, Ўзбекистон Республикаси хал қ аро шартномаларини ратификация қ илиш тў ғ рисидаги Ўзбекистон Республикаси қ онунларининг Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига мувофи қ лигини ани қ лайди;
3) Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига, Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси қ онунларининг Ўзбекистон Республикасининг қ онунларига мувофи қ лиги тў ғ рисида хулоса беради;
4) Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ва қ онунлари нормаларига шар ҳ беради;
5) Ўзбекистон Республикаси Олий судининг муайян ишда қ ўлланилиши лозим бўлган норматив- ҳ у қ у қ ий ҳ ужжатларнинг Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига мувофи қ лиги тў ғ рисида судлар ташаббуси билан киритилган мурожаатини кўриб чи қ ади;
6) конституциявий судлов ишларини юритиш амалиётини умумлаштириш натижалари юзасидан ҳ ар йили Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарига ва Ўзбекистон Республикаси Президентига мамлакатдаги конституциявий қ онунийликнинг ҳ олати тў ғ рисида ахборот та қ дим этади;
7) Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ва қ онунлари билан берилган ваколати доирасида бош қ а ишларни кўриб чи қ ади.
Конституциявий суднинг ҳ ужжати расмий эълон қ илинган кундан эътиборан кучга киради.
Конституциявий суднинг ҳ ужжати қ атъий ва унинг устидан шикоят қ илиниши мумкин эмас.
Конституциявий судни ташкил этиш ва унинг фаолияти тартиби қ онун билан белгиланади .
110-модда . Ўзбекистон Республикаси Олий суди фу қ аролик, жиноий , и қ тисодий ва маъмурий суд ишларини юритиш со ҳ асида суд ҳ окимиятининг олий органи ҳ исобланади.
У томонидан қ абул қ илинган ҳ ужжатлар қ атъий ва Ўзбекистон Республикасининг барча ҳ удудида бажарилиши мажбурийдир.
Ўзбекистон Республикаси Олий суди қ уйи судларнинг судлов фаолияти устидан назорат олиб бориш ҳ у қ у қ ига эга.
111-модда . Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгаши судьялар ҳ амжамиятининг органи бўлиб, у Ўзбекистон Республикасида суд ҳ окимиятининг муста қ иллиги конституциявий принципига риоя этилишини таъминлашга кўмаклашади.
Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгашини ташкил этиш ва унинг фаолияти тартиби қонун билан белгиланади.
112-модда . Судьялар муста қ илдирлар, фа қ ат қ онунга бўйсунадилар. Судьяларнинг одил судловни амалга ошириш борасидаги фаолиятига бирон-бир тарзда аралашишга йўл қ ўйилмайди ва бундай аралашиш қ онунга мувофи қ жавобгарликка сабаб бўлади.
Судьяларнинг дахлсизлиги қ онун билан кафолатланади.
Судьялар сенатор, давлат ҳ окимияти вакиллик органларининг депутати бўлиши мумкин эмас.
Судьялар сиёсий партияларнинг аъзоси бўлиши, сиёсий ҳ аракатларда иштирок этиши, шунингдек илмий ва педагогик фаолиятдан таш қ ари ҳ а қ тўланадиган бош қ а бирон-бир фаолият турлари билан шу ғ улланиши мумкин эмас.
Судья ваколат муддати тугаганга қ адар судьялик вазифасидан қ онунда кўрсатилган асослар бўлгандагина озод этилиши мумкин.
. Ҳ амма судларда ишлар очи қ кўрилади. Ишларни ёпи қ мажлисда тинглашга қ онунда белгиланган ҳ оллардагина йўл қ ўйилади.
114-модда . Суд ҳ окимияти чи қ арган ҳ ужжатлар барча давлат органлари, жамоат бирлашмалари, корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, мансабдор шахслар ва фу қ аролар учун мажбурийдир.
. Ўзбекистон Республикасида суд ишларини юритиш ўзбек тилида, қ ора қ алпо қ тилида ёки муайян жойдаги кўпчилик а ҳ оли сўзлашадиган тилда олиб борилади. Суд ишлари олиб борилаётган тилни билмайдиган судда қ атнашувчи шахсларнинг таржимон ор қ али иш материаллари билан тўла танишиш ва суд ишларида иштирок этиш ҳ у қ у қ и ҳ амда судда она тилида сўзлаш ҳ у қ у қ и таъминланади.
. Айбланувчи ҳ имояланиш ҳ у қ у қ и билан таъминланади.
Тергов ва суд ишини юритишнинг ҳ ар қ андай бос қ ичида малакали юридик ёрдам олиш ҳ у қ у қ и кафолатланади. Фу қ ароларга, корхона, муассаса ва ташкилотларга юридик ёрдам бериш учун адвокатура фаолият кўрсатади. Адвокатурани ташкил этиш ва унинг иш тартиби қ онун билан белгиланади.
XXIII БОБ. САЙЛОВ ТИЗИМИ
. Ўзбекистон Республикасининг фу қ аролари давлат ҳ окимияти вакиллик органларига сайлаш ва сайланиш ҳ у қ у қ ига эгадирлар. Ҳ ар бир сайловчи бир овозга эга. Овоз бериш ҳ у қ у қ и, ўз хо ҳ иш иродасини билдириш тенглиги ва эркинлиги қ онун билан кафолатланади.
Ўзбекистон Республикаси Президенти сайлови, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатасига ҳ амда Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси Жў қ ор ғ и Кенгесига, вилоятлар, туманлар, ша ҳ арлар давлат ҳ окимияти вакиллик органларига сайлов тегишинча уларнинг конституциявий ваколат муддати тугайдиган йилда – октябрь ойи учинчи ўн кунлигининг биринчи якшанбасида ўтказилади. Сайловлар умумий, тенг ва тў ғ ридан-тў ғ ри сайлов ҳ у қ у қ и асосида яширин овоз бериш йўли билан ўтказилади. Ўзбекистон Республикасининг ўн саккиз ёшга тўлган фу қ аролари сайлаш ҳ у қ у қ ига эгадирлар.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати аъзолари Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси Жў қ ор ғ и Кенгеси, вилоятлар, туманлар ва ша ҳ арлар давлат ҳ окимияти вакиллик органлари депутатларининг тегишли қ ўшма мажлисларида мазкур депутатлар сайланганидан сўнг бир ой ичида улар орасидан яширин овоз бериш йўли билан сайланадилар.
Суд томонидан муомалага лаё қ атсиз деб топилган фу қ аролар, шунингдек суд ҳ укми билан озодликдан ма ҳ рум этиш жойларида са қ ланаётган шахслар сайланиши мумкин эмас.
Суд томонидан муомалага лаё қ атсиз деб топилган, шунингдек о ғ ир ва ўта о ғ ир жиноятлар содир этганлиги учун суднинг ҳ укми билан озодликдан ма ҳ рум этиш жойларида са қ ланаётган шахслар сайловда иштирок этмайди. Бош қ а ҳ ар қ андай ҳ олларда фу қ ароларнинг сайлов ҳ у қ у қ ларини тў ғ ридан-тў ғ ри ёки билвосита чеклашга йўл қ ўйилмайди .
Ўзбекистон Республикаси фу қ ароси бир ва қ тнинг ўзида иккидан орти қ давлат ҳ окимияти вакиллик органининг депутати бўлиши мумкин эмас.
Ўзбекистон Республикаси Президенти сайловини, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисига сайловни, шунингдек Ўзбекистон Республикаси референдумини ташкил этиш ва ўтказиш учун Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси томонидан фаолиятининг асосий принциплари муста қ иллик, қ онунийлик, коллегиаллик, ошкоралик ва адолатлиликдан иборат бўлган Ўзбекистон Республикаси Марказий сайлов комиссияси тузилади.
Ўзбекистон Республикаси Марказий сайлов комиссияси ўз фаолиятини доимий асосда амалга оширади ва ўз фаолиятида Ўзбекистон Республикаси Конституциясига ва бош қ а қ онун ҳ ужжатларига амал қ илади.
Ўзбекистон Республикаси Марказий сайлов комиссиясининг аъзолари Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси Жў қ ор ғ и Кенгесининг, хал қ депутатлари вилоятлар ва Тошкент ша ҳ ар Кенгашларининг тавсияси бўйича Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси ва Сенати томонидан сайланади.
Ўзбекистон Республикаси Марказий сайлов комиссиясининг Раиси комиссия аъзолари орасидан Ўзбекистон Республикаси Президентининг та қ дими бўйича комиссия мажлисида сайланади.
Сайлов ўтказиш тартиби қ онун билан белгиланади.
XXIV БОБ. ПРОКУРАТУРА
. Ўзбекистон Республикаси ҳ удудида қ онунларнинг ани қ ва бир хилда бажарилиши устидан назоратни Ўзбекистон Республикасининг Бош прокурори ва унга бўйсунувчи прокурорлар амалга оширади.
. Прокуратура органларининг ягона марказлаштирилган тизимига Ўзбекистон Республикасининг Бош прокурори бошчилик қ илади.
Қ ора қ алпо ғ истон Республикасининг Прокурори Ўзбекистон Республикасининг Бош прокурори билан келишилган ҳ олда Қ ора қ алпо ғ истон Республикасининг олий вакиллик органи томонидан тайинланади.
Вилоятларнинг прокурорлари, туман ва ша ҳ ар прокурорлари Ўзбекистон Республикасининг Бош прокурори томонидан тайинланади.
Ўзбекистон Республикаси Бош прокурорининг, Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси Прокурорининг, вилоят, туман ва ша ҳ ар прокурорларининг ваколат муддати – беш йил.
. Ўзбекистон Республикаси прокуратура органлари ўз ваколатларини ҳ ар қ андай давлат органлари, жамоат бирлашмалари ва мансабдор шахслардан муста қ ил ҳ олда, фа қ ат қ онунга бўйсуниб амалга оширадилар.
Прокурорлар ўз ваколатлари даврида сиёсий партияларга ва сиёсий ма қ садларни кўзловчи бош қ а жамоат бирлашмаларига аъзоликни тўхтатиб турадилар.
Прокуратура органларини ташкил этиш, уларнинг ваколатлари ва фаолият кўрсатиш тартиби қ онун билан белгиланади.
. Ўзбекистон Республикаси ҳ удудида жиноятчиликка қ арши кураш бўйича тезкор қ идирув, тергов ва бош қ а махсус вазифаларни муста қ ил равишда бажарувчи хусусий кооператив ташкилотлар, жамоат бирлашмалари ва уларнинг бўлинмаларини тузиш ҳ амда уларнинг фаолият кўрсатиши та қ и қ ланади.
Қ онунийлик ва ҳ у қ у қ ий тартиботни, фу қ ароларнинг ҳ у қ у қ лари ва эркинликларини ҳ имоя қ илишда ҳ у қ у қ ни му ҳ офаза қ илувчи органларга жамоат ташкилотлари ва фу қ аролар ёрдам кўрсатишлари мумкин.
XXV БОБ. МОЛИЯ ВА КРЕДИТ
. Ўзбекистон Республикаси ўз молия ва пул-кредит тизимига эга.
Ўзбекистоннинг давлат бюджети Республика бюджетидан, Қ ора қ алпо ғ истон Республикаси бюджетидан ва ма ҳ аллий бюджетлардан иборат.
. Ўзбекистон Республикаси ҳ удудида ягона соли қ тизими амал қ илади. Соли қ лар жорий қ илишга фа қ ат Ўзбекистон Республикасининг Олий Мажлиси ҳ а қ ли.
. Ўзбекистон Республикасининг банк тизимини Республика Марказий банки бош қ аради.
XXVI БОБ . МУДОФАА ВА ХАВФСИЗЛИК
125-модда . Ўзбекистон Республикаси Қ уролли Кучлари Ўзбекистон Республикасининг давлат суверенитетини ва ҳ удудий яхлитлигини, а ҳ олининг тинч ҳ аёти ва хавфсизлигини ҳ имоя қ илиш учун тузилади.
Қ уролли Кучларнинг тузилиши ва уларни ташкил этиш қ онун билан белгиланади.
. Ўзбекистон Республикаси ўз хавфсизлигини таъминлаш учун етарли даражада қ уролли кучларига эга.
. Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига ўзгартиришлар тегишинча Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қ онунчилик палатаси депутатлари ва Сенати аъзолари умумий сонининг камида учдан икки қ исмидан иборат кўпчилиги томонидан қ абул қ илинган қ онун ёки Ўзбекистон Республикасининг референдуми билан киритилади.
. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси тегишли таклиф киритилгандан кейин олти ой мобайнида Конституцияга ўзгартиришлар ҳ амда тузатишлар киритиш тў ғ рисида кенг ва ҳ ар тарафлама му ҳ окамани ҳ исобга олган ҳ олда қ онун қ абул қ илиши мумкин. Агар Олий Мажлис Конституцияга ўзгартириш киритиш тў ғ рисидаги таклифни рад этса, таклиф бир йил ўтгандан кейингина қ айта киритилиши мумкин.
“Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси”, 1993 йил, 1-сон, 4-модда
O`zbekiston Respublikasi Davlat Konstitutsiyasi.
O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi – mustaqil davlating Asosiy qonuni.Mustaqillik qo’Iga kiritilgach, bir qator omillar respublika Konstitutsiyasini yaratishni zarur qilib qo’ydi.Mamlakatimizda milliy huquqiy davlat qurish, demokratik jamiyat barpo etish, bozor munosabatlarini shakllantirish kabi dolzarb vazifalar mustaqil O’zbekiston Konstitutsiyasini ishlab chiqishni taqozo etardi.
Vujudga kelayotgan yangi siyosiy partiyalar, jamoat harakatlari, jamoat tashkilotlarining yuridik manfaatlari, jamiyatimizda ijtimoiy-siyosiy barqarorlikni, milliy totuvlikni ta’minlash masalalari yangi Konstitutsiya qabul qilishga ehtiyoj tug’dirdi.
Сейчас вы знакомитесь материалом о Конституции Республики Узбекистан на узбекском языке подготовленный редакцией СКАЧАТЬ-БЕСПЛАТНО.ИНФО. Если информация о Конституции Республики Узбекистан была полезной просим поделиться ссылкой ниже при помощи кнопки поделиться!
Shuningdek, O’zbekiston Respublikasining xalqaro huquq subyektiga aylanishi, mustaqil davlat sifatida jahonga tanilishi ham Konstitutsiya qabul qilinishini talab qilardi.
O’zbekiston respublikasi konstitutsiyasi kitobi skachat
Powered by Phoca Download
Saytimiz rivojiga hissa
Uzcard: 8600 5504 8563 9786
© 2004-2020 – Ziyo istagan qalblar uchun! Saytda taqdim etilgan elektron manbalardan faqatgina shaxsiy mutolaa maqsadida foydalanish mumkin. Tijoriy maqsadlarda foydalanish (sotish, chop etish, ko‘paytirish, tarqatish) qonunan taqiqlanadi. Saytdan materiallar olib chop etilganda manzilimiz koʻrsatilishi shart.
- Bosh sahifa
- Portal haqida
- Portal tarixi
- Sayt xaritasi
- Muallif haqida
- Tafakkur gulshani
- Mumtoz faylasuflar hikmati
- Ibratli hikoyatlar
- Jahon xalqlari maqollari
- Jadid matbuoti
- Sovet davri matbuoti
- Qayta qurish davri matbuoti
- Mustaqillik matbuoti
- Hozirgi davr matbuoti
- Tarix
- O‘zbekiston hukmdorlari
- Temuriy malikalar
- Yurt bo‘ynidagi qilich.
- Qomusiy olimlar, sarkardalar
- Reytinglar
- O‘zbek xalq og‘zaki ijodi
- O‘zbek xalq maqollari
- O‘zbek xalq ertaklari
- O‘zbek xalq topishmoqlari
- O‘zbek mumtoz adabiyoti
- Zamonaviy o‘zbek she’riyati
- Muxlislar ijodidan
- Barcha kitoblar
- Ziyouz jurnalxonasi
- Ziyouz audiokutubxonasi
- Mobil kutubxona
- Maktab darsliklari
- Oliy va OMTM darsliklari
- Durdona to‘plamlar
- Android uchun kitoblar
- Videogalereya
- Узбекская библиотека
- Islomiy sahifamiz
- Forum
- Kross-shou
- Foydali sahifalar
- Saytdan qidirsh
- Ziyouz viktorinasi arxivi