4-sinf ona tili fanidan Sifat soʻz turkumini oʻtish uchun mavzusida dars taqdimoti

Ahamiyatli tomoni endi oʻqituvchilar uchun “Oʻqituvchi kitobi”, oʻquvchilar uchun esa “Mashq daftari” ham boʻladi.

Maktablarda “Ona tili va oʻqish savodxonligi” deb nomlangan fan tashkil etiladi

Shu paytgacha Ona tili va Oʻqish fanlari alohida oʻqitilgan. Endi esa ushbu ikki fanni birlashtirgan “Ona tili va oʻqish savodxonligi” deb nomlangan yagona fan tashkil etiladi, deya xabar bermoqda Respublika taʼlim markazi matbuot xizmati.

Oʻqish fani, asosan, badiiy uslubdagi, mavhum tushunchalarni tashiydigan matnlardan iborat edi. Yangi darslik uchun tanlangan matnlar va sheʼrlar esa bolaning ijtimoiy hayotga kirishib keta olishida koʻmaklashadigan, ham badiiy, ham informativ, ham ilmiy-ommabop uslubdagi matnlardan iborat.

Amaldagi darsliklarda tinglab tushunish kompetensiyasini rivojlantirish uchun topshiriqlar ajratilmagan boʻlsa, yangisida bu kompetensiyasini rivojlantirish uchun har bir mavzuga alohida topshiriqlar ishlab chiqilgan.

Oʻqib tushunish kompetensiyasini rivojlantirish uchun ajratilgan topshiriqlar esa, asosan, matnda ochiq ifodalangan maʼlumotlarga, yoki didaktik elementlarga qaratilar edi. Endi esa darslikda oʻqib tushunish kompetensiyasining barcha qismlarini qamrab oladigan savol va topshiriqlar boʻladi.

Shu paytgacha ona tilini oʻqitishdan maqsad tilning grammatikasini oʻrgatish, til strukturasiga oid qoidalarni yod oldirish edi. Yangi darslikda eng muhim qoidalargina qoldirilgan. Rang-barang tasvirlar va qiziqarli topshiriqlarga koʻproq urgʻu berilgan.

Ahamiyatli tomoni endi oʻqituvchilar uchun “Oʻqituvchi kitobi”, oʻquvchilar uchun esa “Mashq daftari” ham boʻladi.

Eski darsliklar til strukturasini oʻrgatishga qaratilgan. Yangi darsliklarda esa til strukturasidan koʻra, tilning leksikologik, semantik tomonlariga urgʻu berilgan. Yaʼni asosiy eʼtibor soʻz, uning maʼnolari, oʻrindoshlari, qoʻllanish oʻrinlari, lugʻat boyligi kabi tomonlarga qaratilgan.

Amaldagi darslikdan oʻrin olgan matnlarda bola yoshiga mos boʻlishidan koʻra, didaktik ahamiyatiga urgʻu berilgan. Taqdim etilayotgan didaktika esa yoshga mos, qiziqarli mavzulardagi matnlar hamda sheʼrlarga singdirilgan. Yozuvchilar bilan birgalikda matnlar qayta ishlab chiqilgan.

Darsliklardagi tushunarsiz boʻlishi mumkin boʻlgan soʻzlar izohsiz qoldirilar edi. Yangi darsliklarda bolaning tushunishi uchun qiyin boʻlgan soʻzlar darslikning orqa qismida maxsus lugʻatga joylashtirilgan. Bundan tashqari ular ustida alohida mashqlar ishlab chiqilgan.

Tayyorlanayotgan darslikda gapdan to yaxlit matn yaratishgacha boʻlgan jarayon tizimli ravishda ishlab chiqilgan. Avval gaplardagi boʻsh oʻrinlarni toʻldirishni boshlagan bola maʼlum mavzu doirasida kichik matn yarata olish darajasiga olib chiqiladi.

Shuningdek, darslikda oʻquvchilarning eng ogʻriqli muammosi boʻlgan ogʻzaki javob beriladigan, oʻgzaki tarzda bajariladigan alohida topshiriqlar ham ishlab chiqilgan. Yodlash uchun berilgan sheʼrni aytib berishlari uchun alohida vaqt ajratilgan.

Yangi darslikda uyga vazifalar mavjud emas. Nutqiy mavzular asosida izchillikda bir-birini toʻldiradigan, oʻzi izlanib topishga qaratilgan nostandart mashq va topshiriqlar ishlab chiqilgan.

Maʼlum mavzu doirasida assotsiativ tasavvur darajasidan ogʻzaki yoki yozma matn yaratish darajasiga olib chiqishga qaratilgan taʼlim mazmuni ishlab chiqilgan.

Badiiy matnlar bilan ishlashda muallifning soʻz qoʻllash mahorati amaliy topshiriqlar orqali ochib berilgan.

4-sinf ona tili fanidan “Sifat soʻz turkumini oʻtish uchun” mavzusida dars taqdimoti

Sekin, bepoyon, ayyor, qiyg’os, tasodifan, ulkan, shod, zimdan, tasodifiy, suluv, yaxshilik, qahramon, kar, zo’rg’a, chuchmal, sal-pal, olg’a, bulturgi, achigan, kerakli, maqtanchoq, donolik, nari-beri, nohaqdan-nohaq, ochiq-oydin, pishgan, pushti, chiroy, uchuvchi, dastavval, oyday, keyin, yalanglik, egri-bugri, chanqovbosdi, chalqancha, qasddan, quvurilgan.

• bepoyon
• ayyor
• ulkan
• shod
• tasodifiy
• suluv
• kar
• chuchmal
• bulturgi
• kerakli
• maqtanchoq
• pushti
• egri-bugri
• chanqovbosdi

Sifatlar zanjiri

Oq, qora, aqlli, inoq, qo’ng’ir, rasvo, olijanob, bahodir, razil, loqayd, davlatmand, dono, orasta, achchiq, qimmatbaho,

TO’G’RI VA CHIROYLI YOZAMIZ!

• Olijanob
• Qaqshatqich
• Ilma-teshik
• Hurkovuch
• Ahmoq
• Harom-xarish
• Ko’ylakchang

X O T I R A M A SH Q I

fast – chaqqon

lazy – dangasa

sweet – shirin

round – dumaloq

easy – oson

pink – pushti

fast – chaqqon

lazy – dangasa

sweet – shirin

round – dumaloq

easy – oson

pink – pushti

Quyidagi sifatlarni o’z va ko’chma ma’nolarida qo’llab so’z birikmalari tuzing.

Otlashgan sifat qatnashgan gaplarni toping.

• Senga o’xshash bilmasvoy bolalarga ketgan vaqtimga achinaman.
• Yaxshining yaxshiligi tegar har yerda, Yomonning yomonligi tegar tor yerda.
• Achchiqni achchiq kesar.
• Avtomashina uzoqni yaqin qiladi.
• Ko’pni ko’rgan otaxonlardan so’rash kerak.
• Donoga ishorat, nodonga kaltak.
• Og’ir ko’tarma, bolam.

Tezkor savollarga javob bering!

• Asaldan shirin, Zahardan achchiq?
• Sifat tilshunoslikning qaysi bo’limida o’rganiladi?
• “ Taxir dori” so’z birikmasidagi sifatning ma’no guruhi?
• “ Oqsoqol” qo’shma sifati qaysi so’z turkumlaridan yasalgan?
• Quyidagi gapdagi otlashgan sifatlar miqdorini toping: Yaxshi bilan yursang, yetarsan murodga.
• “ Sifat” so’zining har bir harfiga muvofiq 5 ta sifat so’z turkumiga mansub so’z ayting.
• “ Gajir” so’zining ma’nosi?
• -gi, -ki, -qi qo’shimchalari qanday ma’noli sifatlarni hosil qiladi?
• Boshlang’ich sinfda “sifat” atamasi nechanchi sinfdan kiritiladi?
• “ Burni ko’tarilgan” frazeologik birligiga antonim sifatni ayting.
• Sifatlar yasalishiga ko’ra necha xil?
• “ Achchiq-chuchuk” so’zi qaysi so’z turkumiga mansub?

• Katta-kichik besh o’rtoq, Uyushsa bo’lar to’qmoq.
• Sifatning so’roqlari?
• “ Achchiq gap” so’z birikmasidagi sifatning ma’no guruhi?
• “ Tepakal” qo’shma sifati qaysi so’z turkumlaridan yasalgan?
• Quyidagi gapdagi otlashgan sifatlar miqdorini toping: Yomon kishidan yaxshilik kutma.
• “ Sifat” so’zining har bir harfiga muvofiq 5 ta sifat so’z turkumiga mansub so’z ayting.
• “ gungurt ” so’zining ma’nosi?
• -iy, -viy qo’shimchalari qanday ma’noli sifatlarni hosil qiladi?
• 1-sinfda sifat so’z turkumi qanday nom bilan o’rganiladi?
• Sifatlar tuzilishiga ko’ra necha xil?

• 4-sinf “O’qish kitobi”dagi Yusuf Xos Hojibning “Bahor ta’rifida” rivoyatidan olingan parchani o’qing. Undagi sifat so’z turkumiga mansub so’zlarni topib, ma’no guruhini aniqlang.

BAHOR TA’RIFIDA Yusuf Xos Hojib

Sharqdan bahor nasimi esib keldi, olamni bezamoq uchun firdavs yo’lini ochdi.

Oq rang ketib, bo’z yerni alvon rang qopladi, olam o’ziga oro berib bezanmoq taraddudiga tushdi.

Zerikarli qishni bahor nafasi haydadi, musaffo bahor yana o’z hukmiga kirdi. Uyquga kirgan daraxtlar yana yashil to’n kiydi, oq, sariq, ko’k, qizil rangli harir yopinchiqlar bilan bezandi.

Bo’z yer yuziga yashil parda tortdi, go’yo xitoy karvoni ipak matolarini har tomonga yoydi. Dala-tuz, tog’, o’nqir, past-baland qirlar ko’k va alvon rangga ko’milib burkandi. Turli-tuman chechaklar qiyg’os ochildi, olam ichi ifor va kofur isi bilan to’ldi. Dimog’larni chog’ qiluvchi sabo yeli ko’tarildi, butun olamga mushk-anbar hidi taraldi.

P a l i n d r o m