Ona tili adabiyot ish reja 2022

B) Bog’lovchisiz qo’shma gap

Ona tili

. Alisher Navoiyning «Mahbub ul-qulub» asarida: «. insoniyat bog‘ining hosildor daraxti, balki u daraxtning foydali mevasidir» degan mazmunda nimaga ta’rif berilgan?

Muallif yolg’on so’zlash, yolg‘on harakat qilish egrilikka olib keladi, deb hisoblaydi. So’zining isboti uchun bog‘bon va dehqonning ishini misol qilib keltiradi. Bog‘bon yaratajak bog‘ini reja bo‘yicha, ya’ni daraxtlarni bir tartibda ekib, parvarish qilmasa, har yerda tarvaqaylab, qiyshiq-qing’ir o‘sgan daraxtlar bog‘ni changalzorga aylantiradi. Dehqon esa urug‘ sochadigan yerini shudgor qilib, so‘ng mola bosmasa, ya’ni tekis qilib olmasa, sochgan urug‘i bir xilda unib chiqmaydi. Shoir shu kabi mazmundagi misralar orqali to‘g‘rilik va egrilik haqidagi o‘z qarashlarini ifoda etadi. Ushbu ma’lumot qaysi asar haqida?

«Qutadg’u bilig»
«Hayrat ul-abror»
«Devonu lug‘ot at-turk»
«Nasihatlar»

Xaloyiq harne qilsa tergamak yo‘q, Ne qilg’anni yamon qilding demak yo‘q. . Olib kishvar elining ehtiyojin, Bag‘ishlab elga uch yillik xirojin. Parchada ifodalanishicha, farzand ko‘rganidan sevinib xalqining uch yillik xirojidan voz kechgan xoqon obrazi Navoiyning qaysi asarida uchraydi?

«Hayrat ul-abror»
«Mahbub ul-qulub»
«Farhod va Shirin»
«Sab’ai sayyor»

. Agar ul qoshi yosiz bog‘ gashtinni orzu qilsam, K o‘zimga o’qdurur sarv-u ko‘ngulga g‘uncha paykondur. Ushbu baytda shunday oshiqona dil izhorlari ifoda etilgan: agar qoshi yoydek bo‘lgan yorsiz bog‘ni sayr qilishni orzu qilsam, bu sadoqatsizligim uchun u yerda menga jazo tayin: sarv ko‘zimga o‘qdek sanchiladi, ko‘nglimga g‘uncha paykon bo‘lib botadi. Ushbu parchada qaysi shoir bayti va uning mazmuni berilgan?

. Tabiat tasviriga bag‘ishlangan ushbu g‘azalda shoir tog’lardan mayin oqib kelayotgan suvni noz bilan suzilib borayotgan go‘zalga o’xshatadi. Suvni «obi hay von» – tiriklik suviga o’xshatish qadimdan bor. Lekin uni suzuk deb sifatlash adabiyotda yangilik. edi. Ushbu ma’lumot qaysi g‘azal haqida?

« 0 ‘rtar» radifli g‘azal (Mashrab)
« 0 ‘yla yetkurdi jahong‘a ziynat-u oro bahor» g‘azali (Ogahiy)
«Surmadin ko‘zlar qaro, qo‘llar xinodin lolarang» g‘azali (Furqat)
«Mushkuldir» radifli g‘azal (Bobur)

«Safar vodiysida musofirning oyog‘iga ko‘p dard-u balo tikanlari sanchiladi, lekin har qadalgan tikandan bir maqsad guli ochiladi. Yo‘l mashaqqati zarbidan kishining a’zoyi badani qaqshaydi; vujudi yo‘lovchilar oyog‘i bilan toptaladi va har a’zosi u oyoqlar ostida ushaladi. Ammo ko‘nglining vayronligi tuzaladi . » Qaysi asarda safarning foydalari haqida shunday fikrlar bildiriladi?

«Nasihatlar»
«Mahbub ul-qulub»
«Qisasi Rabg‘uziy»

. Qaysi javobda Navoiyning «Deyin» radifli g‘azali haqida ma’lumot berilgan?

G‘azalda shoir «коЪкап», ya’ni tosh yo‘nuvchi timsoli orqali Farhodga ishora qiladi.

Radd ul-matla’ san’ati asosida birinchi misra g‘azalning so‘nggi satri sifatida yana bir karra qaytariladi.

G‘azalda «soch», «chin», «shikan» timsollari yordamida tasavvufiy ma’no ifoda etiladi.
Matla’da tardi aks san’atining ajoyib namunasi yaratilgan.

. Qaysi adib o‘z asarlaridan birida safar foydalari haqida yoza turib, uni: «Kishilarni olam ajoyibotlaridan bahramand qiladi, g’aroyibotlar dunyosidan xabardor qiladi; aziz kishilarning mozorlarini ziyorat qilish fayziga musharraf va mukarram qiladi», deya izohlaydi?

Yusuf Xos Hojib («Qutadg‘u bilig»)
Abay («Nasihatlar»)
Rabg‘uziy («Qisasi Rabg‘uziy»)
Alisher Navoiy («Mahbub ul-qulib»)

Navoiyning qaysi g‘azalida majoziy tasvir orqali ilohiy ishq kuylanib, dastlabki besh baytda boshdan oxir lirik qahramonning va’da berib, so‘zida turmagan yorni kuta-kuta chekkan iztiroblari haqida so‘z boradi, begona baytda esa ishqda undan ko‘ra «avvalqadam» bo‘lgan «tolibi sodiq», ya’ni pir izlayotgani bayon qilinadi?

«Deyin» radifli
«Bo‘ldum sanga» radifli
«Qilg‘il» radifli
«Kelmadi» radifli

. K o‘ngluma har yonki boqsam, dog‘i bor, Har necha dardimni desam, dog‘i bor. Qilcha tanga bori ishqing yor edi, Bir sori bo‘ldi firoqing, dog‘i bor. Ushbu she’r haqidagi qaysi ma’lumot to‘g‘ri emas?

She’rda tajnis san’atining ajoyib namunasi yaratilgan.
Ushbu she’r mumtoz adabiy janrlardan biri bo‘lgan tuyuq janrida yozilgan.
Ushbu she’r Navoiy qalamiga mansub she’r sanaladi.

She’r qofiyalari «dog‘i bor» (1-misra), «otashi bor» (2-misra), «yana (tagin) bor» (4-misra) ma’nolarini bildiradi.

«Maqtanish uchun mol bermoq – o‘zini ko‘z-ko‘z qilmoq va shunday qilib o‘zini «saxiy» demoq – behayolik bilan nom chiqarmoq. Kimki xalqqa ko‘rsatib ehson bersa, u pastkash, saxiy emas». Ushbu mazmundagi ibratli fikrlar qaysi asarda keltirilgan?

«Mahbub ul-qulub»
«Zarbulmasal»
«Qisasi Rabg‘uziy»

. Jahonda qolmadi ul yetmagan ilm, Bilib tahqiqini kasb etmagan ilm. B o‘lib o‘n yoshida umrining mururi Yigirmi yoshcha qadd-u jism-u zo‘ri. Ushbu parchada Navoiyning qaysi dostoni qahramoni haqida fikr yuritilgan?

«Saddi Iskandariy»
«Farhod va Shirin»
«Sab’ai sayyor»
«Hayrat ul-abror»

. Fasli navbahor o‘ldi ketibon zimistonlar, Do’stlar, g’animatdir, sayr eting gulistonlar. Subhidam tushib shabnam, bo‘ldi sabzalar xurram, Gul uza tomib kam-kam, yog‘di abri naysonlar. Tabiat lirikasining takrorlanmas •namunasi bo‘lgan ushbu misralar muallifini aniqlang.

. Qaysi javobdagi ma’lumot Navoiyning «Bo‘ldum sanga» radifli g‘azali haqida emas?

G‘azalda radif bo‘lib kelgan so‘z radifning o‘zida 8 bor qo‘llanishidan tashqari, yana 12 (jami 20) bor takroriy tarzda qo‘llanadi.

Ushbu g‘azal maqta’sida ishtiqoq san’atining ajoyib namunasi yaratilgan.

G‘azal matla’sida: «Husningni ko‘rish uchun senga zor-u asir bo‘lib qoldim. Senga oshno bo‘lgan kunim qanday balolik kun ekan?» degan mazmun ifoda etilgan.

Ushbu g‘azalning begona baytida «Jomi Jam» va «Xizr suyi» tushunchalari yordamida talmeh san’ati yaratilgan.

. Chaman sahnida derlar sarv birla yosuman nozik, G ‘alatdur, qomating oldida guldan pirahan nozik. Qachon ul Yusufi Misriyda bu husn-u malohat bor? Fasohatda, sabohatda, hama to‘g‘rida san nozik. Ushbu takrorlanmas misralar muallifini aniqlang.

. Bulbul o‘qug‘och yig’lab, subhidam xazon faslin, G ‘uncha qon yutub, yuz chok etti gul giribonlar. Baytda g‘unchaning gul bo‘lib ochilishi jarayoni o‘ziga xos tarzda tasvirlangan. Ko‘klamning shundoq farahli ertasi (tongi) da bulbul xazon faslini eslab nola qilgach, u qo‘ngan gulning g‘unchasi ham qon yutib, yoqasini yuz joyidan yirtib yuboradi. Yoqasi yirtilgan g‘uncha yozilib ketadi, ya’ni ochiladi. Ushbu parchada qaysi ijodkor g‘azalidan olingan bayt va uning tahlili berilgan?

. Navoiy «Xamsa»sidagi qaysi doston qahramoni o‘z raqibiga qarata: «Bu bo‘lg‘ay dard-u ishq oyini, vah-vah?! Vafo-u mehr sharti, ollah-ollah?! Kishi ishqida zor olmoq bu bo‘lg‘ay?! G’amidin beqaror o‘lmoq bu bo‘lg‘ay?!» – deya tanbeh beradi?

«Sab’ai sayyor»
«Hayrat ul-abror»
«Farhod va Shirin»
«Saddi Iskandariy»

. Alisher Navoiyning «Mahbub ul-qulub» asarida: «. baxt bag‘ishlovchi toza ruh manbayi ham u; yomonliklar keltiruvchi nahs yulduzining chiqar joyi ham u . Odam u bilan boshqa hayvonlardan imtiyozli bo‘ldi» degan mazmunda nimaga ta’rif berilgan?

. Tugangan fahm etib umri baqosin, Sovug‘ oh urdi yod aylab atosin. Anosi ham ko‘zi oldig’a keldi, Ko‘zidin ikki qonlig1 rud ochildi. Ushbu misralarda Navoiy «Xamsa»sidagi umri tugab borayotganini fahm etib, otaonasini yod etgan qaysi qahramon holati ifoda etilgan?

. Qaysi javobda Zavqiyning «Ajab ermas» she’ri haqida ma’lumot berilgan?

Ushbu she’rdan shoirning 0 ‘zbekiston gerbidagi tasvirni yodga soluvchi «boshlar uzra soyalar solsun, Humo yetkur» kabi shoirona bashorati o‘rin olgan.

Ushbu she’r g‘azal shaklida yozilgan bo‘lib, tabiat lirikasining go‘zal namunasi sanaladi. Unda shoir navro‘zni madh etadi. Ko‘klam go‘zalligi islomiy tushunchalar vositasida tasvirlanadi.

Ushbu she’rda dunyo omonat binoga, bo‘yi, vafosi yo‘q gulshanga, jafokor tuban ayyoraga o‘xshatiladi va insonni unga ko‘ngil berib aldanib qolmaslikka chaqiradi. ?

Ushbu she’rning birinchi bandida shoir o‘zini bo‘stonidan adashgan sho‘rida bulbulga o‘xshatadi. Maqta’da o‘z taxallusiga ham izoh berib o‘tadi.

Ish reja.uz

Abdulla Qodiriy ijodining muhim х islati-tari х iy burilishlar davrida х alq ichida bo’layotgan katta х odisalar tasviriga murojaat yetishidir. Bu х islat, ayniqsa uning yirik tari х iy prozasida yaqqol ko’rinadi. 1922 yilda parchalari bosilib, 1926 yil boshlarida nashrdan chiqqan «O’tgan kunlar» romani yaqin o’tmishning yeng og’ir, yeng qora kunlari bo’lgan « Х on zamonlariga» bag’ishlangan yedi. «O’tgan kunlar» ham mazmun, ham shakl, ham uslub jihatidan butun O’rta Osiyo х alqlari adabiyotida tom ma’noda novator bo’lib, katta ijtimoiy qiziqish tug’dirdi.

Mashhur sharqshunos E.YE.Bertels «O’tgan kunlar» munosabati bilan «Evropa romani, ingliz romani, rus romani bilan bir qatorda o’zbek romanining yaratilganligi» ni yozgan yedi. Ulkan qozoq yozuvchisi, o’zbek adabiyotining ko’zga ko’ringan namoyondasi Mu х tor Avezov fikricha, «O’tgan kunlar» romani bilan Abdulla Qodiriy 20-yillarda «Sharqning yeng ulkan yozuvchisi bo’lib qolgan yedi».

Abdulla Qodiriy ongli ravishda novatorlik yo’li bilan bordi va izlanishlari samarali bo’ldi. U o’zbek romanchilik maktabini yaratdi.

«Modomiki biz yangi davrga oyoq qo’ydik, – deb yozgan yedi u o’sha romanga so’z boshisida-bas, har yo’sinda ham yangi davrning yangiliklari ketidan yergashamiz va shunga o’ х shash dostonchilik, romanchilik va hikoyachiliklarda ham yangi asarlar yaratishga, х alqimizni shu zamonning «Tohir va Zuhra» lari, «Chor darvesh» lari, «Farhod va Shirin» lari, «Bahromgo’r» lari bilan tanishtirishga o’zimizda majburiyat his yetamiz». Yozuvchining fikricha «O’tgan kunlar» romani «yangi zamon romanchiligi bilan tanishuv yo’lida kichkina bir tajriba, yana to’g’rirog’i, bir havas» yedi. Ammo o’zbek adabiyotida to’ng’ich roman bo’lgan-«O’tgan kunlar» bir milliy adabiyotda hozirgi zamon ma’nosidagi etuk adabiyotimizning g’alabasigina bo’lib qolmay, butun o’zbek mumtoz adabiyotidan abadiy o’rin oldi. «O’tgan kunlar» da o’zbeklar va boshqa O’rta Osiyo х alqlari hayotining XIX asr birinchi yarmidagi manzarasi yoritilgan. Feodallik zulmi, hukmdorlarning х alqlar va qabilalar orasiga nizo solishi, ularni bir-biriga tezlashi, buning fojiali oqibatlari, bu fojiani ko’rib, mamlakatni manfaatparast х onlar va beklar beboshligidan х alos qilishni orzu yetgan ilg’or kishilarning boshiga tushgan kulfatlar «O’tgan kunlar» ning mazmunini tashkil yetdi.

Davr uchun juda х arakterli va ijtimoiy taraqqiyotga bevosita aloqador voqealar Abdulla Qodiriy tomonidan san’atkorona tasvirlab bergani uchun «O’tgan kunlar» o’zbek х alqi va O’rta Osiyo х alqlari adabiyotida yangi davr ochdi.

O’tmish х odisalariga asar yaratilgan zamonning ilg’or mafkurasi nuqtai nazaridan baho berishga intilish Qodiriy ijodiyotidagi tub burilishlaridagi alomatlaridan biridir. Turkistonda feodal mustamlaka zulmini ag’darib tashlab yangi mustaqil hayot qurishga intiladi.

«O’tgan kunlar» o’tmishni ana shu yangi hayotga intilish nuqtai nazaridan baholash ruhi bilan sug’orilgan Abdulla Qodiriy feodal davrni mehnatkashlar uchun zulm, ba х tsiz х orlik davri sifatida qoralaydi. O’tmishga shunday baho ma’rifat jihatdangina yemas, ijtimoiy va siyosiy jihatdan ham katta aktual ahamiyatga yega yedi. Yangicha davrga intilish, х alq ongida o’tmishning adolatsizliklari haqida chuqur tushuncha hosil qilish bilan ham bog’liq yedi. Zamonasining ijtimoiy yehtiyojlarini sezgan Abdulla Qodiriy uchun birdan-bir to’g’ri yo’l-haqqoniy tasvir yo’li bilan boradi. Abdulla Qodiriy davrning hayot manzarasini, oddiy kishilarning taqdirini tasvirlash orqali yaratishi х arakterlidir, bu yesa etuk romanchilik х ususiyatidir.

«Tari х bizga vog’ealarni, uni avra tomonidan, sahna tomonidan ko’rsatadi. Ichkarida bo’layotgan х odisalar ustidagi pardani ko’tarib tashlaydiki, bu х odisalar orqasida haligi bizga ko’rsatilayotgan voqealar manbai ham, ularning kundalik oddiy hayotda qanday ro’y berishi ham bekinib qoladi.

Roman tari х iy faktlarni aytib berishdan voz kechadi va voqealar romanning mazmunini tashkil yetuvchi х ususiy voqea munosabati bilan tilga oladi, ammo shu sha х siy voqea orqali bizning ko’z oldimizda tari х iy voqealarning ichki faktlarini, ularning astarini ochib beradi. Mamlakat hayoti va asarning koloriti, ularning odatlari va х alqlari tari х iy romanning har bir х ususiyatida (garchi bu uning maqsadi bo’lmasada) yaqqol ko’rinib turadi. Shuning uchunham tari х iy roman-fan sifatida tari х ning san’at bilan qo’shilib ketgan nuqtasidir, tari х ning qo’shimchasidir; go’yoki uning boshqa tomonidir.

Abdulla Qodiriy o’z tasvirida tari х iy faktlarga, hatto ayrim sha х slar Х udoyor х on, Musulmonqul, Azizbek va boshqalarni tasvirlashga suyangan holda, davr tavsifi, «jamiyat hayotining poyetik analizi» ni romanning markaziy qahramonlari Otabek va Kumushning taqdirini tasvirlash orqali beradi. Otabek va unga hayrihoh kishilarning taqdiri juda murakkab, ba’zan fojialidir. Bu ayniqsa romanning bosh qahramonlari taqdiri uchun х arakterlidir. Otabek, uning otasi YUsufbek Hoji, Kumushbibi va boshqalarning taqdiri orqali o’quvchini o’z davrining deyarli hamma ijtimoiy tabaqalari hayotiga olib kiradi.

Х on Х udoyor х ondan boshlab qul Hasanaligacha jamiyatning turli tabaqalari vakillarining hayoti, bu davrda hukmdorlar va tobelar, х otinlar bilan yerkaklar, yoshlar bilan keksalar orasidagi munosabatlar, kishilarning turmushi va ularning bir-biriga bo’lgan munosabatlari asar davomida lavhalarda gavdalanadi.

Abdulla Qodiriy х arakterlarning ishonchli va yorqin tasvirlanishiga alohida ye’tibor beradi.

Boylar va savdogarlar muhitidan Otabek, YUsufbek Hoji, Qutidor, Ziyo Sho х chi, Homid va boshqalar; feodallar muhitidan Azizbek, Musulmonqul, O’tabboy qushbegi va boshqalar; mehnatkashlar muhitidan (ommaning tasviridan tashqari) Usta Olim, Usta Parpi va Hasanali hamda boshqalarning х arakterlari romanda juda ustalik bilan yaratilgan. Х arakterlar tasvirida yozuvchi, hayot haqiqatiga mos ravishda ularning х ilma- х illigi, bir-biriga o’ х shamasligini ko’rsatishga intiladi va shu bilan hayotning rang-barang yekani haqida tasavvur uyg’otadi.

Agar faqat boyvachchalar doirasini olsak, Otabek bilan Homid х arakterlari shunchalik farqliki, ular bir-biriga qarama-qarshi bo’lib maydonga chiqadilar. Х otin-qizlardan Kumush, Zaynab, Х ushro’y, O’zbekoyim, Oftoboyim bir ijtimoiy muhit va bir jinsga mansubligiga qaramasdan bir-biridan juda farqli, yorqin obrazlardir. Abdulla Qodiriy х arakterlar tasvirida ularning «tabiiyligi» ga katta ye’tibor berar, hatto satira borasida ham «adabiyotda bir necha х il kulgi yo’llari bo’lsa ham. lekin yeng mo’’tabari х arakter kulgisi» yekanini uqtirib berar yedi.

«O’tgan kunlar» qanchalik novatorlik х arakteriga yega bo’lmasin, milliy adabiyotning asriy an’analaridan ajrab qolmagan, ularning yeng ya х shilarini rivojlantirish ruhida yozilgan.

Abdulla Qodiriy o’z romanini Sharq х alqlari tomonidan necha asrlar davomida sevib kelingan «Tohir va Zahra», «Farhod va Shirin» larga o’ х shatgani bejiz yemas. Abdulla Qodiriyga mazmundan ajrab qolgan shakl, o’quvchining tabiiy ta’b yehtiyojlari ko’zda tutilmay yozilgan asar, bemaqsad va bema’ni «novatorlik» dan yot yedi. O’z romanida adabiyotning an’analaridan «etarli darajada uzoqlashmagani» ni ayb hisoblagan tanqidchilarga qarata yozuvchi aytgan yedi.

Biz ko’pchillik ishchi va dehqon ommasi uchun yozar yekanmiz, «yeski usul bilan yozadi, binoan alay х bu yozuvchiga birinchi nomerni bermaymiz» deb qilingan tasdiqlardan qo’rqmaymiz.

Sovet adabiyotining ayrim vakillari turli formalistik «oqimlar» ta’siriga tushganidan kulib, A.Qodiriy «Mushtum» jurnaliga she’riy hajviyasida quruq shakliy «izlanishlar» yo’liga tushib ketish halokatli deb ye’lon qilgan yedi. «O’tgan kunlar» ning mumtoz adabiyot va х alq ijodi bilan bog’lanadigan tomonlari-hayotdagi yorqin sha х slarga ye’tibor berish, ularni adabiyotga bosh qahramon sifatida olib kirish va yana ham «ko’tarib» tasvirlashdirki, buning natijasida Abdulla Qodiriyning ijobiy qahramonlari kuchli jozibadorlik kasb yetadilar. Otabek o’z davrining ilg’or kishisi, u mamlakat va х alq taqdirini o’ylaydi, feodal zulmning halokatli yekanini ko’rib, undan х alos bo’lish yo’llarini a х taradi va zamonasi kishilarining ko’pchilligiga yordam qo’lini cho’zishga harakat qiladi. Qodiriy zamonasi kishilarining ko’pchilligiga х os bo’lgan milliy va diniy cheklanganlik illatlarini engib, ijobiy namunani «yot х alq» dagi idora usulinigina havas qiladi va savdo ishlari bilan Shamayga borganda uning idora uslubini ko’rib, Turkistonda ham х uddi shunday idora uslubi bo’lishini hohlaydi. Ziyo Shohchi oilasida bo’lgan yig’ilishda shu masalaga to’ х talib o’tadi. Otabek haqqoniy va samimiy so’zlariga ahli hayron qoladi.

Rus shaharlariga borib, savdo qiluvchilar Turkistonda juda oz hisobda bo’lib, ularni ko’rgan Otabek majlisga tansiqlandi. Ruslar to’g’risida allaqanday rivoyatlar yeshitib yurgan qutidor va ZiyoShohchining Otabekdan haqiqiy holni bilgilari kelib, undan Shamayda ko’rgan-kechirganlarini so’radilar. Otabek Shamay х otiralarini so’zlab berdi. Ruslarning siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy taraqqiyotlarini yeshitguvchilarni hayratda qoldirib, ortiq tafsiloti bilan aytib chiqqach:

-Shamay bormasdan ilgari o’z hukumatdorligimizni ko’rib, boshqalar ham shundaydir deb o’ylar yedim, – dedi Otabek – lekin Shamay menim bu fikrimni ost-ust qilib, o’zimni ham butunlay boshqa kishi yasadi. Men o’risning idora ishlarini ko’rib, o’z idoramizning х uddi bir o’yinchoq bo’lganligini iqror yetishga majbur bo’ldim.

Bizning idoraliq bukungi tartibsizligi bilan keta bersa, hammamizning nima bo’lishiga aqlim etmayd qoldi. Shamayda yekanman qanotim bo’lsa, vatanimga uchsam, to’ppa-to’g’ri х on o’rdasiga tushsamda, o’risning hukumat qonunlarini birma-bir arz qilsam, х on ham arzimni tinglasada, barcha yelga yorliq yozib, o’risning idora tartibini dasturamol yetishga buyursa, men ham bir oy ichida o’z yelimni o’risniki bilan bir х il qatorda ko’rsam. Ammo, o’z yelimga qaytib ko’rdimki Shamayda o’ylaganlarim, oshiqqanlarim shirin bir hal yemish! Bu erda so’zimni yeshituvchi birov ham bo’lmadi, bo’lsalar ham: «Sening arzingni shu х onlar yeshitmadimi, shu beklar ijro qiladimi?» deb meni ma’yus qildilar. Ilgariroq men ularning gapiga bovar qilmay yursam ham, so’ngidan to’g’ri so’zni aytganliklarini bildim. Darhaqiqat, mozoristonda «hay-yu alal-falah» х itobini kim yeshitar yedi!

Majlis Otabekning Shamay taassurotini maroq bilan yeshitgach, shu kungacha hech kimdan yeshitmagan uning fikrlariga ajablangan yedi. Istiqbol tuyg’usi tushiga ham kirmagan bu kishilar Otabekning dardni dildan chiqarib aytgan gaplaridan hissiz qolmadilar.

Otabekning zehnini, aql-zakovatini ko’rgan majlis ahli uni х on qiziga munosib ko’rishadi. Otabekga berilayotgan tarifu-tavsiflar Homidning ko’nglini g’ashlatardi. Qutidorning «uylanganmi» degan savoli yanada og’ir ahvolga soladi.

Otabekning shu yoshgacha hali hech kimga ko’ngil bermagan, faqatgina uning ma’sum muhabbatiga Kumushgina sazovar bo’ldi.

Otabek tahorat olish uchun Qutidorning tashqarisiga kirdi. Bu yo’lni unga do’kondor ko’rsatgan yedi. Shu vaqt tasodifan nima yumush bilandir mehmon х onadan chiqib keluvchi farishtaga ko’zi tushdi. Kumush ham ariq yoqasiga kelib to’ х tagan chingilin yigitga bei х tiyor qarab qoldi. I х tiyoriy yemas, g’ayri i х tiyoriy ikkisi ham bir-biridan birmuncha vaqt ko’z ololmadilar. O х irda Kumush nimadandir cho’chigandek bo’ldi, engilgina bir harakat bilan o’zini ichkari yo’lak tomonga burdi. Bu burilishdan uning orqa-o’ngini tutib yotgan qirq kokillari to’lqinlandi. Kumush ichkariga qarab chopar yekan, yo’l ustidan ariq bo’yida qotib turgan yigitga yana bir qarab qo’ydi va bu qarashda unga engilgina bir tabassum ham hadya qildi. Kumush ichkariga ichkariga kirib ko’zdan g’oyib bo’ldi, lekin Otabek yana bir necha daqiqa erga mi х langandek qotib qoldi. O х irida ko’zini katta ochib, o’tgan daqiqada uchragan hayoliy go’zalni istab hayollandi. Biroq haqiqat boshqacha yedi. Tahorat olmoq uchun ariq bo’yiga o’tirdi, ammo ko’zi hamon yasharingan yo’lakda yedi. Tahoratlanib bo’ldi, yana ko’zini o’sha tarafdan uzolmadi. Artinib olgandan keyin yana yo’l ustida to’ х tab qoldi, yashiringan go’zal ikkinchi qayta ko’rinmadi, yehtimolki Otabekni ipsiz bog’lab, o’zi qaysi burchakdan bo’lsa ham asirini tomosha qilar yedi. Otabek Kumush hayoli bilan uyqusiz kunlarini o’tkazar, bunday kunlarning birida Hasanali payqab qoldi. Akram hoji va Hasanali kelib Qutidorning qizi Kumushga Qutidornikiga bordi. Qutidorning roziligi bilan Kumush va Otabeklarning nikoh to’ylari bo’lib o’tdi.

Otabek Marg’ilon va Toshkent o’rtasida bordi-keldi ko’p bo’lib qoladi. O’zbek oyim o’g’lini qizg’anishmi yoki o’g’lidan ajralib qolaman deb o’yladi shekilli YUsufbek Hojiga Otabekni uylantiramiz deb turib oldi. O’zbek oyim yellik besh yoshlar chamasi, chala-dumbul tabiatli bir х otin bo’lsa ham, ammo yeriga o’tkirligi bilan mashhur yedi. Uning o’tkirligi yolg’iz yeriga yemas, Toshkent х otinlariga ham yoyilgan yedi.

Bittayu bitta o’g’il Marg’ilon degan joyda, allakimning qo’lida, asli noma’lum kishilarning qiziga uylansada, bugun yerta o’g’limning orzu-havasini ko’raman deb yentikib o’tirgan va o’g’il boqib katta qilgan ona-O’zbek oyim ikki qo’lini burniga tiqib qola bersin.

Bu х abarni Hasanalidan yeshitgan kunlari bu ishga chidab turolmadi. «YEndi menga bundog’ o’g’il kerak yemas. Oq sutimni oqqa, ko’k sutimni ko’kka sog’dim. YEndi Toshkentga kelmasin u o’zboshimcha betiyiq» deb baqirib-chaqirib, yig’lab-siqtab, dardu hasratni boshiga kiyib oldi.

Uch oylar ko’rmagan o’g’lini quchog’iga bosib ko’rishmak o’rniga undan yuzini o’girib, sen kimsan, keldingmi deb so’ramadi va salomiga alik ham olmadi, go’yo u х lamoqchi bo’lgan tovuqdek hurpayib oldi. Otabek onasining araziga allaqachon tushungan, ham shu holni Marg’ilondayoq kutgan yedi.

To’g’ri gap: Otabekning Marg’ilonga uzoq bormay turishi mumkin yemas yedi. Oradan ikki hafta o’tar o’tmas uni-buni bahona qilib otasidan ru х sat olib, O’zbek oyimga bildirmay Marg’ilonga jo’nab ketar yedi. O’zbek oyim «o’lganning ustiga chiqib tepish» qabilida bor g’azabini yeriga to’kar yedi. «Siz qarib yesingizni eb qo’yibsiz, o’g’lingizni Marg’ilonlikka topshirib qo’yib, yana yel ichida boshingizni ko’tarib yurmoqchi bo’lasizmi?» der yedi. YUsufbek hoji bu gaplarni og’ir vazminlik bilan enga olardi.

Otabek Toshkentga qaytib kelib «YEndi araz bitgandir» degan o’yda onasiga salom berar, araz bitish qaerda, O’zbek oyimning o’g’liga qarshi kinoyasi bir necha qator ortgan, ammo bu gal salom beruvchiga bir qaraydi-da, «o’g’lim, menga salom berib nima qilasan, Marg’ilonlik onangni duosini ol» deb yuzini chetga o’girar yedi. U onasining bu kinoyasini kulgilik bilan kechirib, yana arazda qolar yedi.

Nihoyat, oradan bir yil chamasi vaqt o’tib, Marg’ilonga qatnash etti-sakkizga etgach O’zbek oyimning g’idi-bidisi bilan bo’lsa kerak, YUsufbek hojida ham bir oz o’zgarish ko’rila boshlaydi. Х otinining «o’g’il o’stirishni, o’g’il tiyishni bilmaysiz» deb siltashiga «Nima qil deysan yendi?» deb so’raydi.

-Biz Otabekni Toshkentdan uylantirsak, Marg’ilonga yugurishidan qutilamiz. Suv quygandek tinar qolar, Marg’ilon balosini yesidan chiqarar deydi.

-O’g’ling qaytsinchi bo’lmasa.

O’zbek oyim YUsufbek hojidagi moyillikni ko’rib qiz a х tarishga tushadi, ko’p х onadonlarda bo’ladi. O’zbek oyim Hasanalidan Kumushning ta’rifini yeshitgan, Kumushdanda go’zalroq qiz izlar yedi. Unga Olim ponsadning qizi yoqib tushadi. YUsufbek hoji va O’zbek oyim kelishib seni Zaynabga uylantirdik deydi.

Bir oylar vaqt o’tgach Otabek qaytib keldi. Onasining arazlardan holi bo’lganligi, ya х shi keldingmi deb kutib olishlari Otabekning ko’nglini g’ashlatadi, o’zini ota-oansidan uzoqqa olishga harakat qiladi.

Lekin ota-onasi uni ushlab pandu-nasihatlar bilan dilidagi bor gaplarni aytadi.

Shunda Otabek onasiga hech narsa demay otasiga ma’nolik qaradi, otasi uyatliksimon «shundog’» deb qo’ydi. Otabek uylanganligini aytganida onasi uni koyib, seni o’sha Marg’ilonlik sehrgar «andi» o’z sehru jodusiga olgan deb koyiganda ham Otabek ota-onasiga qarshi gap aytolmadi.

YUsufbek hoji o’g’liga:
-«Bizni kuttirma, o’g’lim!»,- deganda Otabek otasiga:

Men sizlarning orzularingizni bajarishga, agar х ursandchiligingiz shu bilan bo’lsa har vaqt hozirman. Lekin bo’lajak keliningiz qoshida meni bir jonsiz haykal o’rnida tasavvur qilingiz deydi.

O’zbek oyim o’g’liga:
-«Mayli, bolam, bu yog’ini sen hozir o’ylamay qo’y!»,- dedi.

Lekin Otabek to’ydan oldin Marg’ilonga borib kelishga keyin to’y taraddusini ko’rishga rozilik berdi. O’zbek oyim bunga rozilik berdi.

Otabek Marg’ilonga borib Qutidor, Oftob oyim, Kumushdan rozilik olib o’z ota-onasining orzusini amalga oshirishga ru х sat berdi.

Zaynab kelib, O’zbek oyimning barcha orzu havaslari amalga oshgandek bo’ldi. Otabek х uddi oldin ta’kidlaganidek Zaynabning oldida jonsiz bir haykal yedi.

Otabek Kumushga yozib turadi. Lekin Otabekning uylanganidan х abar topgan Homid o’rtaga tushadi. Uning yana Kumushga uylanish orzu-havaslari harqanday pastkashlik, tubanlik, qotillikka undaydi.

Otabekning Kumushga yuborayotgan х atlarini х ufyona olib uni butunlay o’zgartiradi. Hatto o’z manfaati yo’lida taloq х atini yozishga ham boradi. Bu gaplardan be х abar Otabekning ahvolini ta’riflash qiyin. Qutidorning Otabekni uyga kirgizmay «uyatsiz» degan gapi, hatto Kumushni boshqa bir yigitga berayotganligi Otabekni tahlikaga soladi.

Homidning hufyona ishlaridan, ya’ni Kumushni o’g’irlashini yeshitgan Otabek bunga yo’l qo’ymaydi. Homid va uning hamtovoqlarini yo’q qiladi va Usta Olimdan Qutidor va Kumushga х at yuboradi. Otabek har bir kitob х onda adolat, mehr-muhabbat urug’larni undiradi. Kumush va Qutidor Otabek oldida yalingan bir ahvolga tushadi. Qutidor va Kumush Toshkentga х at yuborishadi. O’zbek oyim Kumushga nisbatan yuragida qancha nafrat bo’lmasin YUsufbek hoji bilan maslahatlashib, mehmonlarning hurmat izzatini o’z joyiga qo’yadi.

O’zbek oyim qotib qolgan х arakter yemas. Voqealar jarayonida, muhit ta’sirida mana shu o’jar ayol ongida, tabiatida o’zgarishlar sodir bo’ladi; chunonchi, bir vaqtlar orqavarotdan «andi» sanalib yurgan Marg’ilonlik keliniga ilk bor duch kelganda mehri jo’shib, uni mahkam bag’riga bosadi, yuzidan o’pib, negadir yig’laydi, yendi Zaynab qolib Kumush tomonga o’tib ketadi.

Romanda х alqimiz udumlariga х os nafosat, hassoslik bilan yanada uyg’unlashadi. Ba’zi misollar: YUsufbek hojining kelini Kumush bilan ilk bor uchrashuvi lavhasi shunday chiziladi: «Kumush uyalib zo’rg’agina salom berdi va YUsufbek hojining yaqiniga kelib bo’yin yegdi. Hoji qo’li bilan Kumushning elkasiga qoqib suydi va Kumushning manglayiga tekkizib olgan o’z qo’lini o’pdi».

Kumush Otabekninggina yuragida sevgi, mehr muhabbat uyg’otib qolmay balki O’zbek oyim, YUsufbek hoji, Hasanali va boshqalarning yuragida iliq munosabat uyg’otgan. Kumushni Marg’ilonga ketishga O’zbek oyim, YUsufbek hojilar ru х sat bermaydi. Kumushda ham ketish istagi tug’ilmaydi. Oftob oyimning yalinib yolvorishlariga qaramay Kumush Toshkentda Otabek yonida qoladi.

Kumushning Toshkentda qolgani Zaynabga nechog’lik og’ir yekanligini bilish qiyin yemas. Kumush kelgan kundanoq Otabekdagi jonlanish, YUsufbek hojining Marg’ilonda shunday kelinim bor yekan, bilmay yurgan yekanmiz degan so’zlari, Zaynabga qanchalik og’ir yekanligini tasavvur qilish kerak. O’zbek oyimning Zaynabga bo’lgan munosabati o’zgaradi. Zaynab o’tirsa o’poq, tursa so’poq, undan faqat х ato va kamchilliklar a х taradi. Hammaning tilida Kumush. Kumush va Zaynabning o’zaro urushlari Otabekni ham qiyin ahvolga solib qo’yadi. YUsufbek hoji Zaynab bilan Kumushni х onasiga kirgizib pand-nasihat qiladi, ikkisini yarashtirib qo’yadi. Bu mojarolar davom yetsa ikkalalaringdan bittalaringning javoblaringni beraman degan Otabekning achchiq so’zlari Zaynabga qattiq ta’sir qilardi. Chunki Zaynab bilardi, Otabek Kumushni qanchalik sevishini. Otabekning bu gaplari Zaynabga aytilayotgandek jo’yilar yedi.

Ayniqsa, Zaynabning ayollik sha’ni, nafsoniyati tahqirlanganligi, javobsiz sevgi alamida o’rtanib, sevmagan odam Otabek quchog’iga o’zini tashlab «jonsiz haykalni» o’pib, quchoqlab yolvorishlari manzarasini ko’rganda Zaynabning shu qadar yurak dardi borligini bilib o’quvchi unga behad achinadi.

Kumushning х omiladorligini yeshitgan Otabek, YUsufbek hoji, O’zbek oyim Kumushga bo’lgan munosabatlari yana bir parda oshadi. Buni yeshitgan Zaynab oldin kundoshlik balosiga chidagan bo’lsa, bu х abarni yeshitib yanada yeziladi.

Biz Zaynabga ham, Kumushga ham, Otabekka ham oson tutolmaymiz. Ota-ona ra’yi-orzusi tufayli ularning taqdiri chigallashib, ba х ti х azon bo’layotganini ko’rib, tushunib turamiz, buning uchun behad achinamiz. Kundoshlik muhitida bo’sh-bayov, mut’e Zaynab sekin-asta «haqi» ni tanib, qasoskorga aylana boradi. Biroq u hali qotil darajasiga borgan yemas. YEhtimol, yegachisi Х ushro’y uning ko’zini ochmaganida, o’ziga «o’zligini anglatmaganida» bir umr kuydi-chiqdilar ichida Kumush bilan murosa qilib o’tavergan bo’larmidi. Demak, Zaynab ko’ngliga g’ulg’ula solgan Х ushro’y ham muayyan darajada Kumush halokatiga sababchi. Biroq yozuvchi bu ayolni ham oshkora qoralamaydi. Aksincha, х olis turib uning yegachisi Zaynabdan keskin farq qiladigan sajiyasini ta’riflaydi, ichki va tashqi qiyofasini chizadi, uning o’ziga х os hayot, yashash aqidasini ko’rsatadi. Ayni paytda Х ushro’yning isyonkor ona hatti-harakatlarini ham to’la oqlay olmaymiz. Birovning oilasi vayronasi ustida tiklangan oilani haqiqiy oila, shafqatsizliklar yevaziga topgan ba х tni chinakam ba х t deb bo’lmaydi. Qodiriy realizmining kuchi avvalo ana shunda-hayotni, odamlar turmushi, taqdiri, tabiati, ular amal qiladigan aqidalarni bor holicha butun murakkabligi, ziddiyatlari bilan ko’rsatganligidadir.

Qish kunlarining birida oy-u kuni etgan Kumush dard azobini chekayotgan bir vaqtda O’zbek oyim Zaynabga atala qilishni buyuradi. Zaynab bunday qulay vaziyatdan foydalanib atalaga za h ar soladi. Kumushning ko’zi yoriydi. YUsufbek h oji oilasida yangi tug’ilgan chaqaloq ovozi yangraydi. Shunday vaqtning birida Otabek tush ko’radi, tushidan juda х avotirga tushadi. Otabek o’g’illi bo’lganini yeshitib benihoya х ursand yedi. YUsufbek hojining х ursandchiligi dunyoga sig’mas yedi. Faqatgina Zaynab yuragidan kechayotgan dard, alam, g’azabini bilish qiyin yemas yedi. Bu х ursandchilik uzoqqa cho’zilmadi. Ataladan tanavvul qilgan Kumushning a’zoi badani qaqshayotganini ko’rgan O’zbek oyim qiyin ahvolga tushadi. Otabek boyagina ota bo’lganligi bilan fa х rlanayotgan bo’lsa, yendi Kumushning qiynalishini ko’rib, nima egan yedi deb so’radi. Shunda atalani ko’rsatishdi, tabib atalani tekshirib ko’rib Kumushning zaharlanganligini aytdi.

Butun oila bir zum sukut ichida qoldi. Otabek atalani kim qildi deb so’radi, unga atalani Zaynab qilganligini aytishdi. Otabek qattiq g’azab ichida Zaynabni chaqirdi, unga atalani egin deb baqirdi. Zaynab o’zini chetga oldi. Otabek Zaynabni uch taloq qildi. Shu payt yeshikdan YUsufbek hoji keldi. Zaynabga ket bu erdan, hayf sendek х otinga deb haydadi.

Odamni titratib yuboradigan yana bir yorqin milliy lavha: Kumush zaharlanib o’lim to’shagida yotibdi. Qaynotasi YUsufbek h oji Kumushning boshiga kelib o’tirdi. Kelinning ko’zi yumiq, sochlari yuzi ustida parishon. Hoji kelinning sochlarini tuzatib, manglayiga qo’lini bosdi, «Oyim. oyim» deb murojaat yetadi. Bunaqa tig’iz holatda yoshi ulug’ odam, qaynotaning kelin yoniga kelib parishon sochlarini tuzatishi, manglayiga qo’lini qo’yib hol-ahvol so’rashi tabiiy bir hol. Shunga qaramay Kumush ko’zini ochib besaranjom unga nazar tashlaydi va tanib. qo’zg’olmoqchi buldi. Qarangki, behush yotgan kelin bir dam o’ziga kelib qaynotasini tanib, uning oldida aftodhol hijolat chekib, o’sha nochor holatda ham odob bilan qo’zg’olmoqchi, o’rnidan turmoqchi bo’ldi.

Kumushning ahvoli borgan sari og’irlashdi va kuchli qonli qaytlardan keyin bu dunyoni tark yetdi. Zaynab nima bo’ldi degan savollar tug’iladi. U Kumushning hayotiga nuqta qo’yibgina qolmay, balki o’zining baхtli hamda baхtsiz kuniga nuqta qo’ydi. U telbaga aylanib, men Kumushman deya qabristonlarda kezib yurardi.

Otabek yesa o’g’li Yodgor bilan Marg’ilonga ketdi.

«O’tgan kunlar» romanidagi voqealarga хulosa qilib aytganda romanni o’qigan har bir o’quvchi undagi Otabek, Kumush, YUsufbek hoji, Qutidor, Oftob oyim kabi ijobiy obrazlardan bahra oladi. Zaynab, Хushro’y, Homid kabi baхil, qora niyatli salbiy obrazlarning taqdiri hamisha shu ahvolga tushushini asar davomida biladi. «O’tgan kunlar» romanini o’qiganda boshdan-oyoq qulog’ingiz ostida voqea-хodisalar ruhiga mos musiqiy ohang yeshitilib turganday bo’ladi. Bu ohanglar o’quvchi dilida har хil kayfiyatlar uyg’otadi.

Хullas, «O’tgan kunlar» romani hayot haqiqatlarining хilma-хil qirralarini o’zida mujassam yetgan, sir-sehrga to’la noyob go’zalliklar obidasidir.

Ona tili adabiyot ish reja 2022

Belarus davlat pedagogika universiteti bilan qo’shma ta’lim dasturiga marhamat!

Yangi yil — yangi marralar sari imkoniyat!

Kirib kelayotgan yangi 2023-yilingiz muborak bo’lsin!

Himoyangda doim shay o’g’lonlaring bor, Vatan!

14-yanvar — Vatan himoyachilari kuni!

Jizzax davlat pedagogika institutining

2022-2023 o’quv yilidagi bakalavriyat

ta’lim yo’nalishlarga oʻtish ballari test topshirgandan so’ng e’lon qilinadi!

2021/2022 oʻquv yilida Jizzax davlat pedagogika bakalavriat instituti talim yo’nalishlarga oʻtish ballari
(kunduzgi ta’lim shakli bo’yicha)
Shifr	Taʼlim yoʼnalishlari nomi	Jami	Davlat grantlari asosida		To’lov-shartnomalari asosida
			shu jumladan:		shu jumladan:
			o’zbek	rus	o’zbek	rus
5110100	Matematika va informatika	200	138,6	80,85	89,25	67,2
5110200	Fizika va astronomiya	125	126	76,65	84	64,05
5110300	Kimyo	125	108,15	71,4	79,8	61,95
5110400	Biologiya	125	122,85	94,5	113,4	72,45
5110500	Geografiya va iqtisodiy bilim asoslari	75	110,25	91,35
5110600	Tarix	75	165,9	110,25	143,85	78,75
5110800	Tasviriy sanʼat va muhandislik grafikasi	50	136,7	110
5110900	Pedagogika va psixologiya	100	133,35	91,35
5111000	Professional taʼlim: vokal sanʼati (turlari boʼyicha)	25	126	66,7
5111000	Professional taʼlim: cholgʼu ijrochiligi (turlari boʼyicha)	25	135,6	59,7
5111000	Professional taʼlim: rangtasvir (turlari boʼyicha)	25	128,8	77
5111000	Professional taʼlim: dizayn (turlari boʼyicha)	25	147,2	119,3
5111100	Musiqa taʼlimi	50	131	102,5
5111200	Oʼzbek tili va adabiyoti	150	168	140,7
5111300	Ona tili va adabiyoti:
5111301	Ona tili va adabiyoti: rus tili va adabiyoti	75	106,05	70,35
5111400	Xorijiy til va adabiyoti: ingliz tili	175	170,1	136,5	122,85	101,85
5111600	Milliy gʼoya, maʼnaviyat asoslari va huquq taʼlimi	50	162,75	135,45
5111700	Boshlangʼich taʼlim	175	143,85	112,35	111,3	76,65
5111800	Maktabgacha taʼlim	150	118,65	79,8	87,15	66,15
5111901	Maxsus pedagogika: logopediya	50	127,05	95,55
5111902	Maxsus pedagogika: surdopedagogika	25	119,7	85,05
5112000	Jismoniy madaniyat	50	129	122,7
5112001	shu jumladan, xotin-qizlar sporti yoʼnalishi boʼyicha	25	99,3	78,9
5112100	Texnologik taʼlim	50	110,25	80,85
5112200	Maktabgacha va boshlangʼich taʼlimda xorijiy til (ingliz tili)	50	162,75	121,8
5112300	Maktabgacha va boshlangʼich taʼlimda jismoniy tarbiya va sport	25	131,5	107,2
5112500	Oʼzga tilli guruhlarda rus tili	100	128,1	94,5
5510100	Davolash ishi	25	151	133,35
5510200	Pediatriya ishi	25	142	129,15
5610520	Sport faoliyati: kurash	25	117,2	60,6
5611700	Maktab menejmenti	50	132,3	99,75

(sirtqi ta’lim shakli bo’yicha)
Shifr	Taʼlim yoʼnalishlari nomi	Jami	Davlat grantlari asosida		To’lov-shartnomalari asosida
			shu jumladan:		shu jumladan:
			o`zbek	rus	o`zbek	rus
JDPI bo’yicha jami	975
5110100	Matematika va informatika	75	92,4
5110400	Biologiya	75	95,55
5110600	Tarix	75	134,4
5110800	Tasviriy sanʼat va muhandislik grafikasi	50	123,5
5110900	Pedagogika va psixologiya	75	97,65
5111100	Musiqa taʼlimi	50	93,4
5111200	Oʼzbek tili va adabiyoti	75	136,5
5111700	Boshlangʼich taʼlim	200	102,9	77,7
5111800	Maktabgacha taʼlim	200	94,5	74,55
5112000	Jismoniy madaniyat	50	110,7
5112100	Texnologik taʼlim	50	86,1

Ona tili adabiyot ish reja 2022

Ona tili va adabiyot fanidan test savollari va javoblari

1.Tobe bog’lanishli birikmalarda qanday so’z bosh so’z sanaladi?

A) ko’makchi bilan kelgan so’z

B) Ma’nosi izohlanayotgan soz

C)Boshqa so’zning ma’nosini ifodalaydigan so’z

D) O’zi bog’langan so’z ma’nosini izohlaydigan so’z

2.Bitishuv munosabatidagi birikmalar berilgan qatorni aniqlang

А) Ko’klam quyoshi , bahor tongi

В) Olis yo’llar, tez yurdi

С) Olkamiz chiroyi , ko’l suvi

D)Qulliq qildi , so’z sehri

3.O’z vatanini sevgan kishi shu Vatanning ravnaqi uchun kurashadi. Berilgan gapda nechta so’z birikmasi bor?

4.Qaysi qatordagi gapda uyushiq bo’laklar mavjud emas?

A) Salimaning baland , ammo mayin ovozi bor edi

B) Xalqqa qaradi-yu , ammo gapirmadi

C) Til bilan dil bir bo’lishi kerak

D) Bugun Anvar yoki O’tkir navbatchilik qiladi

5. Bog’imizda qizlar , o’g’illar , Qo’shiq aytsin , yayrasin , kulsin. Ushbu gapda qaysi bo’laklar uyushib kelgan?

6. Ajratilgan bo’laklar yozuvda qanday tinish belgisi bilan ajratiladi?

C) Qo’shtirnoq ichiga olinadi

D) Vergul va tire bilan

7. Undalmali gaplarning kesimi qaysi shaxslarda bo’ladi?

A) 1- va 2-shaxsda

D) Faqat 2-shaxsda

8. Undalmali gapni toping

A) O, naqadar sho’x va quvnoq edik!

B) Sobir akam qayoqqa ketdi?

C) Do’stlar , yaxshilarni avaylab saqlang!

D) Demak , o’qishga kirmoqchisiz?

9. Dostlar ,biz bu ishni , so’zsiz, bajaramiz. Ushbu gapdan kirish so’zni aniqlang

D) Kirish so’z berilmagan

10. Qaysi gap bo’lagining miqdori gaplarni sodda va qo’shma gapga ajratilishiga asos bo’ladi?

11. Berilgan gaplardan qo’shma gapni aniqlang

A) Yuksak , teran va atroflicha fikr yurita oladigan va ijtimoiy faoliyatidan el-yurtiga naf yetadigan siymolarnigina mutafakkir deyish mumkin

B) Quvonarlisi shundaki , Fitratning kitobi yangi milliy musiqashunosligimizga asos soldi

C) Jaloliddin Manguberdi mo’g’ul bosqinchilariga qarshi kurashda jasorati tufayli bbuyuk vatanparvar va milliy qahramon sifatida Sharq-u Garbda dong taratdi

D) Tiling bilan dilingni bir tut

12. Bitta kesimlik belgisiga , mazmuniy va ohang tugalligiga ega bo’lgan gap tuzilishiga ko’ra qanday gap sanaladi?

B) Bog’lovchisiz qo’shma gap

D) Ergashgan qo’shma gap

13. Qo’shma gap qismlarini bog’lovchi vostalar to’g’ri va to’liq berilgan qatorni belgilang

A) Teng bog’lovchilar, yuklamalr,komakchilar

B) Teng bog’lovchilar , ergashtiruvchi boglovchilar, yuklamalar

C) Bog’lovchilar, komakchilar, yuklamalar

D) Bog’lovchilar , bog’lovchi vazifasidagi vositalar,ohang

14. Ammo, lekin, biroq bog’lovchilari voitasida qanday qo’shma gaplar hosil bo’ladi?

A) Zidlob munosabatli bog’langan qo’shma gaplar

B) Ayiruv munosabatli bog’langan qo’shma gaplar

C) Biriktiruv munosabatli bog’langan qo’shma gaplar

D) Ergash gapli qo’shma gaplar

15. Shuni bilingki, yaxshi ishlov berilmagan yerdan yaxshi hosil unmaydi gapi tarkibidagi ergash gapni bosh gapga bog’lovchi vositani aniqlang

A) Teng bog’lovchi

D) Shart mayli qo’shimchasi

16. Bog’langan qo’shma gap berilgan qatorni aniqlang

A) Mashrab shuni yaxshi biladiki , o’rtog’I uni aldamaydi

B) Yo yerning kuchi yo’q , yo urug’ yaxshi emas

C) Bu uyda na Ashirdan , na Soatdan – hech kimdan darak yo’q

D) Kun issiq edi , shuning uchun soyada bir oz dam olishni xohladik

17. Rustam supaga joy qildirib berdi-da , o’zi qayyoqqadir ketdi. Ushbu bog’langan qo’shma gapning qismlari qaysi bog’lovchi vosita yordamida bog’langan?

A) Biriktiruv bog’lovchisi yordamida

B) Ohang yordamida

C) Yuklamalar yordamida

D) Shart mayli qo’shimchasi yordamida

18.Bog’langan qo’shma gaplar qismlari o’zaro qaysi bog’lovchi vositalar yordamida birikadi?

A) Teng boglovchilar , ohang

B) Teng bog’lovchilar, bo’lsa , esa so’zlari , yuklamalar

C) Bo’lsa , esa so’zlari , yuklamalar

D) Shart mayli qo’shimchasi, deb so’zi, teng bog’lovchilar

19. Biriktiruv bog’lovchilari qanday munosabatda bo’lgan qo’shma gap qismlarini bog’laydi?

A) Payt , sabab- natija

C) Zid va qiyoslash

D) O’xshatish va qiyoslash

20. Anor so’zlar va Zaynab qalbi Tol bargiday dir-dir qaltirar… Berilgan gapda qismlar o’rtasida qanday munosabat ifodalangan?

A) Payt , ketma-ketlik

C) O’xshatish – qiyoslash

D) O’zaro zid munosabat

21.Biriktiruv bog’lovchili boglangan qo’shma gap ifodalangan qatorni aniqlang

A) Lolalar uchun oftob yahshidir, Bolalar uchun odob yahshidir.

B) Ko’m ko’k tog’li yaylovlarda o’tov oqaqrib, yeru ko’kni podalarning shovqin suroni tutdi.

C) O’ziga berilgan aqlsiz tentak bo’lsa, o’zini bezagan xushro’y satangdir.

D) Chor atrofda esardi yellar , Va bog’larda qushlar chiyillar

22. Zidlov bog’lovchilari qo’shma gaplarning qaysi qismida keladi?

A) Birinchi qism boshida

B) Birinchi qism oxirida

C) Ikkinchi qism oxirida

D) Ikkinchi qism boshida

23. -u , (-yu) , -da yuklamalari zidlov bog’lovchilari o’rnida kelganida qo’shma gap qismlari orasida qanday munosabatlar mavjudligini ko’rsatadi?

A) Zidlash va ketma- ketlik

B) Zidlash va tenglik

C) Zidlash va inkor

D) Zidlash va bir paytda bo’lganlik

24. Zidlov bog’lovchilari yordamida bog’langan qo’shma gapni toping

A) Yo’l yurib charchagan Roziq ko’rpaga kirdi-yu, uyquga ketdi

B) Voajab, film namoyishi tugadi-yu, hech kim joyidan qimirlamadi

C) U davra o’rtasiga o’tirdi-da sekin so’zlay boshladi

D) Suni unutmang-ki,yomonlarga yo’ldosh bo’laslik kerak

25. Qaysi hollarda qo’shma gap qismlarini goh…,goh ; dam…, dam; ba’zan… , ba’zan singari boglovchilar bog’lab keladi?

A) Qoshma gap qismlarida voqea –hodisalarning galma- gal ro’y berishini ifodalaganda

B) Qo’shma gap qismlari orasida voqea-hodisalarning faqat bittasining yuzaga chiqishini ta’kidlaganda

C) Voqea hodisalar takror amalga oshirilishini bildirganda

D) Qo’shma gap qismlarda o’xsahtish – qiyoslash unosabati ifodalanganda

26. Ayiruv bog’lovchilari yordamida bog’langan qo’shma gapni belgilang

A) Jondan ortiq narsa yo’q , lekin do’stlar uchun jonimiz fido

B) Men kuyladim goh dilda qadar , Goh sevinib she’r to’qiyman men

C) Men yoki singlim buvimnikada qolamiz

D) U kim bo’lsa bo’lsin , men esa arxitektor bo’laman

27. Ayiruv bog’lovchilari yordamida bog’langan qo’shma gapni toping

A) Aka va singil ko’chadagi harakatni goh eshikka chiqib , goh uy derazasidan kuzatishdi

B) Boyagi izg’irin pasaygan, lekin kun sovuq edi

C) Bektemir dam to’xtab , dam xayol surib turgan generalga duch keldi

D) Yo sen ketasan , yo u ketadi

28. Qanday gapga bosh gap deyiladi?

A) Mazmuni izohlanayotgan gap

B) Boshqa gapning mazmunini izohlayotgan gap

C) Ergash gapga tobelangan gap

D) Nisbiy so’zli gap

29. Ergash gapning vazifasi nimadan iborat?

A) Mazmuni izohlanayotgan gap

B) Bosh gapning mazmunini izohlayotgan gap

C) Murakkab qo’shma gapning asosiy qismi

D) Korsatish olmoshi istirok etgan gap

30. Ergashgan qo’shma gap qismlari bilan so’z birikmasi qismlari o’rtasidagi o’xshashlik nimada?

A) Qismlar tarkibida

B) Doimo ergash gapning birinchi kelishida

C) Har ikkalasida ham mazmun asosiy o’rinda emasligida

D) Bog’lovchi vositalarida

31. Bosh gapda ifodalangan mazmunning maqsadini bildirgan gaplar qaysi ergashtiruvchi bog’lovchilar yordamida bog’lanadi”

32.Qaysi ergashtiruvchi bog’lovchi yordamida qo’shma gap qismlari o’zaro bog’langanda ergash gap bosh gapdan avval keladi?

A) Sabab-maqsad boglovchilari

B) Qiyoslash-chog’ishtirish bog’lovchilari

C) Faqat sabab boglovchilari

D) Shart ergashtiruvchi boglovchilari

33. Bu masalani sinfda keng muhokama qilamiz , toki boshqa qaytarilmasin

Berilgan qo’shma gap qismlari o’zaro qaysi ergashtiruvchi bog’lochilar yordamida bog’langan?

A) Maqsad ergastiruvchi bog’lovchilari

B) Sabab ergashtiruvchi bog’lovchilari

C) Shart ergashtiruvchi bog’lovchilari

D) Qiyoslash-chog’ishtiruv ergashtiruvchi bog’lovchilari

34. “Deb” so’zi yordamida bog’lanadigan ergash gaplarning kesimi qanday shaklda bo’ladi?

A) II shaxs buyruq mayli shklida

B) III shaxs shart mayli shaklida

C) I shaxs buyruq mayli shaklida

D) III shaxs buyruq mayli shaklida

35.Ergashgan qo’shma gap qismlari “deb” so’zi yordamida bog’lansa , ergash gaplar qanday ma’noni ifodalaydi?

A) Sharti,natija ma’nosini

B) Maqsad va sabab ma’nosini

C) Holat ma’nosini

D) Daraja- miqdor ma’nosini

36. Deb so’zi yordamida hosil bo’lgan ergashgan qo’shma gapda ergash gapning o’rnini belgilang

A) Bosh gapdan oldin keladi

B) Bosh gapdan keyin keladi

S) Bosh gap o’rtasida keladi

D) Ushbu gap tarkibida ergash gap qatnashmaydi

37. Bosh gap tarkibida ko’rsatish olmoshlari ishtirok etganda , uning kesimi qanday shaklda bo’ladi?

A) Shart mayli shaklida

B) Uchun ko’makchisi shaklida

C) –ki yuklamasi shaklida

D) III shaxs buyruq mayli shaklida

38. Ko’rsatish olmoshlari qaysi gapning tarkibida qo’llanadi.

A) Ergash gapning tarkibida

B) Bosh gapning tarkibida

C) Teng huquqli sodda gaplar tarkibida

D) Kesim ergash gap tarkibida

39. Qaysi qatordagi ergashgan qo’shma gap tarkibiga ko’rsatish olmoshini o’rnatish mumkin?

A) Siz Hindistonda neni ko’rgan bo’lsangiz, shularning hammasini jam etib , bir kitob yozmog’ingiz darkor

B) Kim harakat qilsa , u baraka topadi

S) Sen otash ichida urasan javlon ,Dushman qolmasin deb sevgan elimda

D) Odam borki , odamlarning naqshidir, Odam borki , hayvon andin yaxshidir

40. Nisbiy so’zli ergashgan qo’shma gaplarda ergash gap tarkibida qanday olmoshlar ishtirok etadi?

41. Qoshma gap tarkibida qanday so’zlar nisbiy so’zlar sanaladi?

A) Deb , go’yoki so’zlari va uchun ko’makchisi

B) Kim? Nima? so’roq olmashlari

C) Sabab va maqsad ma’nosidagi so’zlar

D) So’roq va ko’rsatish olmashlari

42. Nisbiy so’zli ergashgan qo’shma gap berilgan qatorni belgilang

A) Qayerda ahillik bo’lsa , u yreda yutuq bor

B) Shuni sezdimki , oila a’zolari bir-biri bilan ittifoq ekan

C) Shu narsa aniqki, tarixini yaxshi bilmagan odam oxir-oqibat qul sifatida kn kechiradi

D) Qizig’i shundaki , shu ko’rinishiga ovozi muloyim edi

43.Kesimi bosh kelishik shaklidagi olmosh bilan ifodalanmagan kesim ergash gapni toping

A) Endi sizlarga muborak topshiriq shuki , har biringiz alohida-alohida ketasiz

B) Toleim shulki , jahonda bir guliston tanladim

C) Muhammad Yusuf ijodining o’ziga xos xususiyati shundaki, u juda oson o’qiladi

D) Buning natijasi shu bo’ldiki , To’laganning qanshariga musht tushurdi

44.Kesim ergash gapli qo’shma gapni toping

A) Shunisi esimdaki , qo’limdagi toshni kuchim boricha otdim

B) Gap shundaki , Tursunali aka bu institut bilan to’rt yil ishlashga kelishgan

C) Kechqurun maktabga kelganda, kechaning tantanali qismi tugagan edi

D) Og’iz va tilning bezagi to’g’ri so’zdir , to’g’ri so’z-la tilingni beza

45.Kesim ergash gaplar bosh gapga qanday bog’lovchi vosita yordamida bog’lanadi?

A) Deb so’zi yordamida

B) –ki yuklamasi yodamida

C) –sa shart mayli qo’shimchasimasi bilan

D) Nisbiy so’zlar yordamida

46. Quyida berilgan javoblarga ko’ra qanday holatda ega ergash gap bosh gapdan oldin keladi?

A) Ega ergash gapning o’rni bog’lovchi vositaga bog’liq emas

B) –ki shart mayli vositasida boglanganda

C) Nisbiy so’zlar yordamida bog’langanda

D) chunki , shuning uchun bog’lobvhi vositalari yordamida bog’langanda

47. Ega ergash gapli qo’shma gap berilgan qatorni belgilang

A) Foydasi shuki , odamlar adolat borligiga ishonadi

B) U qarshilik ko’rsatgan edi , Salimni ko’makka chaqirdim

C) Shoirning tovushi shunday qahrli ediki , navkarlar qorqib ketdilar

D) Shunisi ayonki , kitobsiz inson hayoti bo’m-bo’sh

48.Hol ergash gaplar qanday ma’no turlariga bo’linadi?

A) Ayirish va zidlash

B) Sabab , qiyoslash, biriktiruv

C) Payt,o’rin,sabab ,maqsad , shart, miqdor-daraja

D) Shart , miqdor daraja , galma –galllik, natija

49.Berilgan bog’lovchi vositalardan faqat hol ergash gapli qo’shma gapga tegishligini toping

C) –sa shart mayli qo’shimchasi

D) Bo’lsa , esa so’zlari

50.Bilingki, jim turib salomat bo’lish , gapirib malomatga qolishdan afzal. Ushbu gap ergashgan qo’shma gaopning qaysi turiga mansub?

A) Aniqlovchi ergash gapli qo’shma gap

B) To’ldiruvchi ergash gapli qo’shma gap

C) Hol ergash gapli qo’shma gap

D) Ega ergash gapli qo’shma gap

51.To’ldiruvchi ergash gapli qo’shma gapni toping

A) Sizni qo’rqib ketmasin deb , kechqurun bezovta qilmadik

B) Kimki taqdirga tan bersa, u hayot to’lqirida g’arq bo’lib ketadi

C) Qizig’i shundaki , shu ko’rinishiga ovozi muloyim edi

D) Kimki bo’lsa dilozor , undan el-u yurt bezor

52. Azamatlar , shunga nihoyatda xursandmanki , qarigan chog’imda cho’lning husnini ochish uchun ter to’kish menga nasib bo’ldi. Usbu gap ergashgan qo’shma gapning qaysi turiga mansub?

A) Aniqlovchi ergash gapli qo’shma gap

B) Hol ergah gapli qo’shma gap

C) To’ldiruvchi ergash gapli qo’shma gap

D) Ega ergash gapli qo’shma gap

53.Aniqlovchi ergash gapli qo’shma gaplarda bosh gapning aniqlovchisi vazifasida qanday so’zlar keladi?

54. Aniqlovchi ergash gap berilgan qatorni toping

A) Biz istaymizki , barcha ellar bir-biriga yanada yaqinroq bo’lsin

B) Bilim shunday xazinaki, u sarflangan bilan tamom bo’lmaydi

C) Oq , pushti, sarg’ish , qip-qizil gullarga qarab , dilimiz yayraydi

D) U shunday odim tashlab ketdiki , oqibatda unga hech kim yetolmadi

55.Ko’chirma gap bilan muallif gapining o’rni qaysi javobda to’g’ri ko’rsatilgan?

A) Ko’chirma gap faqat muallif gapidan oldin keladi?

B) Ko’chirma gap faqat muallif gapidan keyin keladi

C) Muallif gapi faqat ko’chirma gap ichida yoki undan keyin keladi

D) Ko’chirma gap muallif gapidan oldin , keyin yoki uning ichida, muallif gapi esa ko’chirma gap orasida kelishi mumkin

56. So’zlashuv uslubining quyidagi turlari mavjud…

Adabiy so’zlashuv va oddiy so’zlashuv

57. Ko’chirma gap o’zlashtirma gapga aylantirilganda ko’chirma gap tarkibidagi undalmaning o’rni o’zlashtirma gapda qanday b o’ladi?

Chiqish kelishigidagi to’;ldiruvchiga aylanadi

58. Rasmiy uslubga xos birliklar berilgan qatorni belgilang

A) “Mazza qildim, shirin kuydan zavqlandim…”

B) “Arizamni yozishdan maqsadim shuki…”

C) Bulutlarning og’ir , qoramtir namati…

D) Kesim gapning markazidir

59. Muayyan nutqiy qolip , qat’iy odat tusiga kirib qolgan shakllarga ega bo’lgan nutqiy uslub qaysi qatorda to’g’ri ko’rsatilgan?

60. Nutq usliblari nechaga bo’linadi va ular qaysilar

4 ga – so’zlashuv , ilmiy , badiiy , publisistik

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

B

B

C

B

C

D

A

C

C

B

B

C

D

A

C

A

C

B

A

B

D

B

A

B

A

A

A

C

C

A

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

60

C

D

A

D

B

A

C

B

D

C

D

A

A

A

C

C

D

C

A

B

A

C

B

C

B

ADABIYOT FANIDAN TEST SAVOLLARI

1. Badiiy adabiyotning asosiy ish qurolini aniqlang.

A) manzara B) fikr C) so‘z D) tuyg‘u

2. Olamni obrazli ko‘rish, timsollar asosida aks ettirish mahsuli bo‘lgan bitiklar adabiyotning qaysi turiga dahldor sanaladi?

A) badiiy adabiyotga B) ilmiy adabiyotga C) milliy adabiyotga D) A, B

3. “Qurruyo- qur hayt –a to‘ramning oti” tarzidagi nola kimga tegishli?

A) Oybarchinga B) Oppog‘oyga C) Qaldirg‘ochga D) Qultoyga

4. Azal ham sen abad ham sen, na avval birla oxir kim,

Unda yo‘q ibtido paydo, bunda yo‘q intiho paydo. Ushbu misralar muallifi qaysi qatorda to‘g‘ri berilgan?

A) Rabg‘uziy B) Navoiy C) Lutfiy D) Atoiy

5. Adabiy turlarning bo‘linishi qaysi qatorda to‘g‘ri berilgan?

A) lirik, epik, komedik B) dramatik, epik, satirik C) she’riy, nasriy, sahnaga mo‘ljallangan D) fojiaviy, dramatik, lirik

6. Qadimgi rivoyatlarga ko‘ra birinchi she’r muallifi qaysi qatorda to‘g‘ri berilgan?

A) baxshi B) Aristotel C) Odam ato D) xalq

7. O‘zligidan voz kechmaydigan millat qanday xususiyatga ega bo‘lishi shart?

A) urf- odatiga B) milliy ruhiyatiga C) san’atiga D) milliyligiga

8. XIII asrning oxiri XIV asrning boshlarida Xorazmning Raboti o‘g‘uz degan joyida yashab ijod etgan shoirni ko‘rsating.

A) Xorazmiy B) Rabg‘uziy C) Yugnakiy D) Yassaviy

9. …bu kitobni tuzgan toat yo‘lida tuzgan ma’siyat yabonin kezgan oz- oziqlik ko‘p yozuqlik.

Ushbu jumla qaysi asardan keltirilgan?

A) “Qutadg‘u bilik” B) “Qissasi Rabg‘uziy” C) “Guliston bit turkiy” D) barchasi

10. Qissalar syujeti bosh qahqamonlari turlicha bo‘lsada, ularni bir siymo birlashtirib turadi?

A) Iso payg‘anbar B) Muso payg‘anbar C) Muhammad payg‘anbar D) Sulaymon

11. “Qissasi Rabg‘uziy”da “Mavlono azza va jalla” deb kimni atashadi?

A) Sulaymonni B) Luqmonni C) ollohni D) zabonni

12. Tegra so‘zining lug‘aviy manosini aniqlang.

A) qo‘ydi B) atrof C) oyoq D) cho‘l

13. Bugun diningizni sizlarga mukammal qilib berdim . Ushbu jumla qaysi payg’ambar tilidan aytilgan?

A) Sulaymon B) Rasul alayhissalom C) Muso payg‘ambar D) Iso payg‘ambar

14. Adabiyot ilmida saj qanday ataladi?

A) nasrdagi ichki qofiya B) nazimdagi ichki qofiya C) she’riy san’at D) badiiy tuzilish

15. Xamsachilikni boshlab bergan ulug‘ xamsanavisni aniqlang.

A) Jomiy B) Ganjaviy C) Sheroziy D) Dehlaviy

16. Nizomiyning “Maxzan ul-asror” hamdnomasi kimga bag‘ishlangan?

A) Faxriddin Bahromshohga B) Firdavsiyga C) Rumiy D) Jomiyga

17. Ganjaviy Iroq hukmdori To’rg‘ul II ning topshirig‘iga ko‘ra qaysi asarini yaratdi?

A) “Maxzan ul-asror” B) “Xusrav va Shirin”C) “Haft paykar” D) “Panj ganj”

18. Shirvonshoxlardan Axsatan I Nizomiyga qanday doston yozishni buyuradi?

A) “Layli va Majnun” B) “Xusrav va Shirin” C) “Maxzan ul-asror” D) Ava B

19. Shoh Bahrom haqidagi “Haft paykar” dostoni kimning buyrug‘iga binoan yaratilgan?

A) Faxrididdin Attor buyrug‘iga binoan B) Axsatan I buyrug‘iga binoan C) Turg`ul II buyrug‘iga binoan D) Alauddin Ko‘rpa Arslon buyrug‘iga binoan

20. Buyuk xansanavis Xusrav Dehlaviyning asl vatani qayer edi?

A) Dehli B) Qobul C) Shaxrisabiz D) Samarqand

21. Nizomiy Ganjaviy “Maxzan ul-asror” nomli asarini kimga bag‘ishlab yozgan?

A) Iroq hokimi To‘g‘rul II ga B) Shirvonshohlardan Axsatan I ga C) Arzinjon hokimi Faxriddin Bahromshohga D) Alouddin Ko‘rpa Arslonga

22. Qaysi ulug‘ shoir o‘z “Xamsa”sini 28 yil davomida yozib tugatgan?

A) Nizomiy Ganjaviy B) Alisher Navoiy C) Abdurahmon Jomiy D) Xusrav Dehlaviy

23. “Xamsa” dostoni qahramonlaridan qaysi biri tug‘ma ishq ta’sirida g‘amgin, alam va dardlar bilan ko‘milgan inson sifatida tasvirlanadi?

A) Majnun B) Bahrom C) Qays D) Ko‘hkan

24. “Farhod va Shirin” dostoni aruzning qaysi bahrida yozilgan?

A) hazaji musaddasi mahzuf B) hazaji musammani solim C) ramali musaddasi mahzuf D) ramali musammani solim

25. Navoiy “Farhod va Shirin” dostoni haqida qanday ta’rif keltiradi?

A) “sehrli doston” B) “ishqiy doston” C) “shavq dostoni” D) “sevgi haqidagi eng go‘zal doston”

26. “Farhod va Shirin” dostonida Navoiyning qanday orzusi ifodalanagan?

A) komil inson haqidagi orzusi B) adolatli podsho haqidagi orzusi C) dunyoviy muhabbat haqidagi orzusi D) hech qanday orzu ifodalanmagan

27. Navoiy “Xamsa”sining qaysi dostoni Chin xoqonining farzandsizligi va bundan uning so‘ngsiz iztiroblarga tushganligi tasviri bilan boshlanadi?

A) “Layli va Majnun” B) “Farhod va Shirin” C) “Sab’ai sayyor” D) “Saddi Iskandariy”

28. Bobur “Boburnoma” asarida Andijon tasvirini keltirayotganda musiqa ilmida mashhur bo‘lgan kishi nomini keltirib o‘tadi. Ushbu zot nomi qaysi qatorda to‘g‘ri berilgan?

A) Yusuf Xoja B) Xoja Ismoil Xartang C) Imom al-Buxoriy D) Ulug‘bek

29. “Uzumi va qovuni va olmasi va anori, balki jami mevasi xo‘b bo‘lur. Vale’ ikki meva Samarqanddin mashhurdir” “Boburnoma”dan olingan yuqoridagi parchada qaysi mevalar haqida gap bormoqda?

A) sebi Samarqand, sohibi Samarqand B) noshvoti va uzum C) qovun va uzum D) olma va anor

30. Bobur “Boburnoma”da qayerga to‘qqiz ariqdan suv kirishini va bittasini ham chiqib ketmasligini aytib o‘tadi?

A) Farg‘ona B) Andijon C) Samarqand D) Xiva

31. Bobur “Boburnoma”da qayerning yetti shaharchasi borligini ta’kidlaydi?

A) Farg‘ona B) Andijon C) Samarqand D) Xiva

32. Memuar asarlarning qanday turlari ko’proq uchraydi?

A) ilmiy va badiiy B) tarixiy va ilmiy C) publitsistik va tarixiy D) badiiy va tarixiy

33. O‘zbek adabiyotidagi memuar asarlarning nodir namunasi qaysi qatorda to‘g‘ri berilgan?

A) Oybek “Bolalik”, G‘.G‘ulom “Shumbola” B) A.Qahhor “O‘tmishdan ertaklar”, Jonatan Svift “Guliverning sayohatlari” C) Oybek “Bolalik”, A.Qahhor “O‘tmishdan ertaklar” D) barchasi

34. Mashrab hayotiga oid so‘ngi ma’lumotlar bizgacha qaysi asar orqali yetib kelgan?

A) Bog‘istoniyning “Tazkirai qalandaron” asari orqali B) Jaloliddin Yusupovning “Mehribonim qaydasan” asari orqali C) Mashrabning “Mabdai nur”, “Kimyo” asarlari orqali D) Dilshodi Barnoning “Tarixi muhojiron” asari orqali

35. Boborahim Mashrabning “Mabdai nur” asari qanday tusdagi asarlar sirasiga kiradi?

A) badiiy-ahloqiy asar B) diniy-falsafiy asar C) diniy va ilmiy asar D) A va B

36. Arz so‘zining ma’nosi qaysi qatorda to‘g‘ti berilgan?

A) lochin B) ishonarli C) yer shari D) qiynamoq

37. Boborahim Mashrab o‘spirinligida qayerda go‘riston bo‘lsa o‘sha joyni ziyorat qilib odamlarning suyaklarini ko‘rib qanday so‘zlarni aytib yig‘lab yurar edi?

A) Ey odamzod, boradigan joying shu bo‘ldimi B) Ey odamzod, oxir o‘lib boshingga tushadigan ish bu C) Ey odamzod, safaringni yakunimi bu D) to‘g‘ri javob keltirilmagan

38. Boborahim Mashrabdagi g‘amginlik “Xamsa” dostoning qaysi qahramonlari g‘amginligiga o‘xshab ketadi?

A) Iskandar B) Qays C) Abu Salom D) A, B

39. Boborahim Mashrabning nisbatan mukammal she’riy to‘plamini nashr etilishida qaysi adabiyot jonkuyarining xizmati beqiyos hisoblanadi?

A) Said Ahmad B) Jaloliddin Yusupov C) Oybek D) G‘.G‘ulom

40. Tasavvuf ta’limotining maqsadi qaysi qatorda to‘g‘ri berilgan?

A) komil insonni tarbiyalash B) so‘fiylikni targ‘ib etish C) ruhiyatni poklash D) barchasi

41. Abdulla Qodiriyning ilk bor NKVD tomonidan qamoqqa olinishiga qaysi maqola sabab bo‘lgan?

A) “Matbuot kuni” B) “Yig‘indi gaplar” C) “1918- yil yodgori” D) “Yangi masjid va maktab”

42. “Oybek butun yoz ichi bog‘dan chiqmay ijod qildi. Oybek buyuk ijod egasi edi. Shuning uchun ham u o‘ta tahlikali va fojiali kunlarda, g‘urbat yutib kechirilgan hayotida “Qutlug‘ qon”day go‘zal va o‘lmas bir asar yaratdi”. Oybek haqidagi ushbu xotira kimga tegishli?

A) Zarifa Saidnosirovaga B) Zulfiyaga C) A.Qahhorga D) O.Yoqubovga

43. Adabiy qahramonlarnning hayoti davomida bir qadar o‘sishi adabiyotshunoslikda qanday ataladi?

A) personoj B) dinamika C) tashxis D) pafos

44. She’r izlayman bu kun Toshkent ko‘chalarida,

Sekingina zirqiraydi beorom qalbim.

Men umrimning bu so‘ronli kechalarida,

Na bir taskin topa oldim, na she’r topoldim. Ushbu misralar muallifi qaysi qatorda to‘g‘ri berilgan?

A) Abdulla Oripov B) Erkin Vohidov C) Muhammad Yusuf D) Hamid Olimjon

45. O‘n oykim, so‘lmishdir u tanish na’ra.

Hamon firog‘ida fig‘on chekar Shosh.

Bahor kelayotir, bosh ko‘tar, qara,

O, surur kuychisi, dongdor zamondosh. Abdulla Oripov qalamiga mansub ushbu satrlarda kim nazarda tutilgan?

A) M.Shayxzoda B) G‘.G‘ulom C) Oybek D) A.Qahhor

46. O‘zining she’rlari bilan “quruqshagan o‘zbek she’riyatiga o‘ychil g‘am g‘amchil o‘y” olib kirgan adib to‘g‘ri berilgan qatorni belgilang.

A) Muhammad Yusuf B) Abdulla Oripov C) E.Vohodov D) Zulfiya

47. 1921- yilda rus olimi Y.N.Tinyanov tamonidan adabiyotshunoslikka kiritilgan tushuncha qaysi qatorda berilgan?

A) lirik qahramon B) xarakter C) personaj D) badiiy to‘qima

48. O‘tgan asrning 60-80- yillarida o‘z she’riyati bilan “o‘zbek millatini tuyg‘ularning quruqshab qolishdan saqlab qolgan” adib kim?

A) Rauf Parfi B) Abdulla Oripov C) Azim Suyun D) Usmon Azim

49. Shekspirning umri mobaynida yaratgan dramatik asarlari va sonetlari soni to‘g‘ri ko‘rsatilgan qatorni toping.

A) 35 dramatik asar, 154 sonet B) 36 dramatik asar, 154 sonet C) 30 dramatik asar, 130 sonet D) 154 dramatik asar, 36 sonet

A) Kassio B) Emelya C) Dezdemona D) Yago

50. Bizning ovulimizda yetti otasini bilish odatiga qat’iy rioya qilinadi” deya o‘z tarjimai holini bayon qilgan shoirni aniqlang.

A) Mirmuhsin B) Abdulla Oripov C) H.Sharipov D) Ch.Aytmatov

51. Aytmatov kimni “U men uchun bitmas tuganmas ertak, doston, qadimiy qo‘shiqlarning xazinasi edi” deb ta’riflaydi?

A) onasini B) bobosini C) buvisini D) amakisini

52. Ch.Aytmatov tarjimai holida keltirilishicha ovuldagi bolalar qanday holatda kattalar tomonidan qattiq izza qilinadi?

A) o‘z avlodi haqida gapirolmasa B) bobolarini bilmasa C) o‘z ajdodlarining kasb korini bilmasa D) barchasi

53. Qaysi ijodkorning buvisi uni har yozda tog‘ga olib ketishini ta’kidlaydi?

A) Abdulla Oripov B) Ch.Aytmatov C) Mirmuhsin D) O. Yoqubov

54. Ch.Aytmatov ertak qo‘shiqlarning bitmas tuganmas manbai deb kimni tariflaydi?

A) otasi B) onasini C) buvisi D) barchasi

55. “U ovuldagi hurmatli ayollardan biri edi” Ushbu jumlalarda Ch.Aytmatov kimni tariflagan edi?

A) otasi B) onasini C) buvisi D) Ko‘cha biyi

56. Ch.Aytmatov bolaligini buvisi nimalar bilan bezaganini qayd etadi?

A) ertaklar B) qo‘shiqlar C) dostonlar D) barchasi

57. “Asrga tatigulik kun” romanidagi Nayman ona mingan tuyaning nomini aniqlang.

A) Oq o‘rkash B) Qoranor C) Oqmoya D) to‘g‘ri javob yo‘q

58. Qaysi adib manqurt so‘zini o‘z asarlarida ilk bor ishlatgan?

A) O‘tkir Xoshimov B) Rasul Hamzatov C) Said Ahmad D) Chingiz Aytmatov

59. “Asrga tatigulik kun” romani qachon yozilgan?

A) 1977- yil B) 1978- yil C) 1979- yil D) 1980- yil

60. “Asrga tatigulik kun” romanidagi ziyoli ilg‘or fikrli zamonaviy manqurtni aniqlang.

A) Buronli B) Kazangap C) Sobitjon D) Do‘nan boy

61. Qaysi asar chop etilishi bilan o‘quvchilar tafakkuri va ruhiyatini larzaga keltirdi?

A) “O‘tkan kunlar” B) “Asrga tatigulik kun” C) “Mehrobdan chayon” D) “Ulug‘ yo‘l”

62. Insondagi insoniy qiyofani belgilovchi asosiy ko‘rsatkichlar qaysi qatorda to‘g‘ri berilgan?

A) o‘zlikni anglash B) o‘zgani anglash C) tarixiy ildizlarni bilish D) A, B, C

63. Tarixiy ildizlarni bilish undan faxrlanish insonga xos qanday xislatlarni belgilaydi?

A) insoniy qiyofani B) etnografiya C) ehtiroslarni D) tarixiy haqiqatni

64. “Musibatnoma” muallifi G.Narikatsi qaysi xalq vakili edi?

A) Ozarbayjon B) Arman C) Ingliz D) Rus

65. Qaysi yozuvchi o‘z romani haqida ko‘nglimning eng tubidagi yuksak ezgu tuyg‘ular bu romanda ifoda etilgan deb tariflaydi?

A) G.NarikatsiB) Chingiz Aytmatov C) Pushkin D) A, B

66. Yunoncha ehtiros hissiyot ma’nolarini bildiruvchi so‘zni aniqlang.

A) remarka B) pafos C) pezaj D) barchasi to‘g‘ri

67. Asarga singib ketgan, undagi baddiy tasvirning yo‘nalishini belgilab beradigan jo‘shqin tuyg‘u va ko‘tarinki ruh …

A) fabula B) remarka C) barchasi to‘g‘ri D) pafos

68. “Asrga tatigulik kun” romanidagi oddiy temir yo‘lchining nomi qaysi qatorda berilgan?

A) Sobit B) Do‘nan boy C) Edigey D) Ozoda

69. Sog‘lom tamoyillar asosida rivojlangan adabiyot qaysi qatorda to‘g‘ri berilgan?

A) sho‘ro adabiyoti B) Istiqlol adabiyoti C) XIV asr adabiyoti D) barchasi

70. Bugungi kunda milliy adabiyotimizning yetakchi turi qaysi qatorda to‘g‘ri berilgan?

A) she’riyat B) dramaturgiya C) proza D) komediya